1 Ελληνική Δημοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 10: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ προςεγγίςεισ ςτισ Διαταραχζσ του Αυτιςτικοφ Φάςματοσ 1 Σαφιάδθσ Διονφςιοσ
2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΣΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 10: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτισ Διαταραχζσ του Αυτιςτικοφ Φάςματοσ 1. Σαφιάδθσ Διονφςιοσ Εργαςτθριακόσ υνεργάτθσ Ιωάννινα, 2015
Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3
4 Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.
κοποί ενότητασ Αναφορά ςτθν κλινικι εικόνα των διαταραχϊν αυτιςτικοφ φάςματοσ (ΔΑΦ). τοιχειοκετθμζνθ επιςτθμονικά διάγνωςθ και αξιολόγθςθ με διάφορουσ μεκόδουσ των διαταραχϊν αυτϊν 5 5
Περιεχόμενα ενότητασ φνδρομο Asperger Κλινικά Χαρακτθριςτικά υνδρόμου Asperger Κλινικά Χαρακτθριςτικά Asperger κατά ICD-10 Κλινικά Χαρακτθριςτικά Asperger κατά DSM-IV Διαφορικι Διάγνωςθ Αξιολόγθςθ 6 6
φνδρομο Asperger 7
8 Κλινικά Χαρακτηριςτικά υνδρόμου Asperger
Κλινικά Χαρακτηριςτικά υνδρόμου Asperger (1 από 4) κακυςτερθμζνθ κοινωνικι ωριμότθτα δυςκολία ςτο να κάνουν φίλουσ δυςκολία με τθν επικοινωνία και με τον ζλεγχο των ςυναιςκθμάτων τουσ αςυνικιςτεσ γλωςςικζσ ικανότθτεσ που περιλαμβάνουν αναπτυγμζνο λεξιλόγιο και ςυντακτικό αλλά διαταραγμζνεσ δεξιότθτεσ ςυηιτθςθσ, αςυνικιςτθ προςωδία και μία τάςθ να χρθςιμοποιοφν επίςθμθ γλϊςςα 9 9
Κλινικά Χαρακτηριςτικά υνδρόμου Asperger (2 από 4) δυςκολία ςτο να διατθριςουν τθν προςοχι ςτθν τάξθ μία αςυνικιςτθ εικόνα μακθςιακϊν δυςκολιϊν αδεξιότθτα ευαιςκθςία ςε ςυγκεκριμζνουσ ιχουσ, αρϊματα, υφζσ υλικϊν κτλ. επιμζνουν ςε ςυγκεκριμζνεσ ρουτίνεσ δυςκολεφονται να κατανοιςουν τισ πράξεισ, τα λόγια και τα ςυναιςκιματα των άλλων ανκρϊπων 10 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά υνδρόμου Asperger (3 από 4) αντιλαμβάνονται τα νοιματα πάντα κυριολεκτικά και δυςκολεφονται ςτθν αναγνϊριςθ αςτείων, μεταφορϊν και ειρωνείασ δυςκολεφονται να αντιλθφκοφν τθ ςθμαςία τθσ μθ λεκτικισ επικοινωνίασ όπωσ χειρονομίεσ, εκφράςεισ προςϊπου και ςτάςθ ςϊματοσ (Attwood, 2007) 11 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά υνδρόμου Asperger (4 από 4) δυςκολεφονται να φανταςτοφν εναλλακτικά κοινωνικά ςενάρια και να προβλζψουν τι κα ςυμβεί κατά τθν εξζλιξθ μιασ κοινωνικισ επαφισ δεν γνωρίηουν πότε να αρχίςουν και πότε να τελειϊςουν μία ςυηιτθςθ (Attwood, 2007) 12 1
1 Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10 (1 από 5) φνδρομο Asperger F84.5 ICD-10 (DCR) Είναι μια διαταραχι αςαφοφσ νοςολογικισ εγκυρότθτασ. Α. Δεν υπάρχει κλινικά ςθμαντικι γενικι κακυςτζρθςθ ςτον ομιλοφμενο και αντιλθπτικό λόγο ι ςτθ γνωςιακι ανάπτυξθ. Θ διάγνωςθ απαιτεί ότι μικρζσ λζξεισ ζχουν αναπτυχκεί μζχρι τα 2 χρόνια ι νωρίτερα και ότι επικοινωνιακζσ φράςεισ πρζπει να χρθςιμοποιοφνται μζχρι τα 3 χρόνια. 14 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10 (2 από 5) φνδρομο Asperger F84.5 ICD-10 (DCR) Είναι μια διαταραχι αςαφοφσ νοςολογικισ εγκυρότθτασ. Α. Δεξιότθτεσ αυτοβοικειασ και προςαρμοςτικι ςυμπεριφορά και περιζργεια για το περιβάλλον μζςα ςτα πρϊτα 3 χρόνια, πρζπει να βρίςκονται ςυμβατά με τθ φυςιολογικι νοθτικι ανάπτυξθ. 15 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10 (3 από 5) Εντοφτοισ θ κινθτικι πρόοδοσ ίςωσ ζχει επιβραδυνκεί και θ κινθτικι αδεξιότθτα είναι ςυνικθσ (αν και δε κεωρείται διαγνωςτικό ςτοιχείο). Είναι ςυχνά μεμονωμζνεσ ειδικζσ δεξιότθτεσ ςυχνά ςυνδζονται με μθ φυςιολογικζσ εναςχολιςεισ (αλλά δεν απαιτοφν για τθ διάγνωςθ). Β. Τπάρχουν ποιοτικζσ ανωμαλίεσ ςτθν αμφίδρομθ κοινωνικι διαντίδραςθ (κριτιρια για τον αυτιςμό). 16 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10 (4 από 5) Γ. Σο άτομο παρουςιάηει αςυνικιςτα ζντονα περιγεγραμμζνα ενδιαφζροντα ι περιοριςμζνα επαναλαμβανόμενα και ςτερεοτυπικά χαρακτθριςτικά ςυμπεριφορϊν, ενδιαφερόντων και δραςτθριοτιτων (κριτιρια για αυτιςμό), εντοφτοισ κα ιταν αςυνικιςτο να περιλαμβάνονται ςε αυτζσ κινθτικζσ χειρονομίεσ ι εναςχολιςεισ με μζροσ των αντικειμζνων ι με μθ λειτουργικά ςτοιχεία των παιχνιδιϊν. (Μαδιανόσ, 2006). 17 1
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά ICD-10 (5 από 5) Δ. Θ διαταραχι δεν οφείλεται ςε άλλουσ τφπουσ διάχυτων διαταραχϊν, απλι ςχιηοφρζνεια, ιδεοψυχαναγκαςτικι διαταραχι και άλλεσ διαταραχζσ τθσ παιδικισ θλικίασ (F94.1,F94.2) (Μαδιανόσ, 2006). 18 1
1 Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (1 από 6) Σφνδρομο Asperger DSM-IV Α. Ποιοτικι ζκπτωςθ ςτθν κοινωνικι ςυναλλαγι, όπωσ εκδθλϊνεται με τουλάχιςτον δφο από τα ακόλουκα: (1) εκςεςθμαςμζνθ ζκπτωςθ ςτθ χριςθ πολλϊν εξωλεκτικϊν ςυμπεριφορϊν, όπωσ θ βλεμματικι επαφι, θ ζκφραςθ του προςϊπου, οι ςτάςεισ του ςϊματοσ και οι χειρονομίεσ για τθ ρφκμιςθ τθσ κοινωνικισ ςυναλλαγισ 20 2
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (2 από 6) (2) αποτυχία ςτθν ανάπτυξθ ανάλογων με το αναπτυξιακό επίπεδο ςχζςεων με ςυνομιλικουσ (3) ζλλειψθ αυκόρμθτθσ επιδίωξθσ ςυμμετοχισ ςε απολαφςεισ, ενδιαφζροντα ι επιτεφγματα με άλλα άτομα (π.χ. μζςω ζλλειψθσ να υποδεικνφει, να κζτει ι να τονίηει κζματα ενδιαφζροντοσ) (4) ζλλειψθ κοινωνικισ ι ςυγκινθςιακισ αμοιβαιότθτασ 21 2
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (3 από 6) Β. Περιοριςμζνα, επαναλθπτικά και ςτερεότυπα πρότυπα ςυμπεριφοράσ, ενδιαφερόντων και δραςτθριοτιτων, όπωσ εκδθλϊνονται με τουλάχιςτον ζνα από τα ακόλουκα: (1) εναςχόλθςθ περιβαλλόμενθ με ζνα ι περιςςότερα ςτερεότυπα και περιοριςμζνα πρότυπα ενδιαφζροντοσ, θ οποία είναι μθ φυςιολογικι είτε ςε ζνταςθ είτε ςε εςτίαςθ 22 2
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (4 από 6) (2) εμφανϊσ άκαμπτθ εμμονι ςε ειδικζσ, μθ λειτουργικζσ ςυνικειεσ ι τελετουργίεσ (3) ςτερεότυποι και επαναλθπτικοί κινθτικοί μαννεριςμοί (π.χ. χτυπιματα ι ςυςτροφζσ των χεριϊν ι των δακτφλων, ι περίπλοκεσ κινιςεισ ολόκλθρου του ςϊματοσ) (4) επίμονθ εναςχόλθςθ με τμιματα αντικειμζνων 23 2
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (5 από 6) Γ. Θ διαταραχι προκαλεί κλινικά ςθμαντικι ζκπτωςθ ςτθν κοινωνικι, επαγγελματικι, ι άλλεσ ςθμαντικζσ περιοχζσ τθσ λειτουργικότθτασ. Δ. Δεν υπάρχει κλινικά ςθμαντικι γενικι κακυςτζρθςθ ςτθ γλϊςςα (π.χ. χριςθ μεμονωμζνων λζξεων ςτθν θλικία των 2 ετϊν, χριςθ επικοινωνιακϊν φράςεων ςτθν θλικία των 3 ετϊν). 24 2
Κλινικά Χαρακτηριςτικά Asperger κατά DSM-IV (6 από 6) Ε. Δεν υπάρχει κλινικά ςθμαντικι κακυςτζρθςθ ςτθν ανάπτυξθ των γνωςτικϊν λειτουργιϊν ι ςτθν ανάπτυξθ ανάλογων με τθν θλικία δεξιοτιτων αυτοεξυπθρζτθςθσ, τθσ προςαρμοςτικισ ςυμπεριφοράσ (άλλθσ εκτόσ τθσ κοινωνικισ ςυναλλαγισ) και τθσ περιζργειασ για το περιβάλλον κατά τθν παιδικι θλικία. Σ. Δεν πλθροφνται τα κριτιρια για άλλθ ειδικι Διάχυτθ Αναπτυξιακι Διαταραχι ι για χιηοφρζνεια. (DSM-IV- TR TM, 2004). 25 2
Διαφορική Διάγνωςη 2
Διαφορική Διάγνωςη (1 από 10) Θ διαταραχι ASPERGER διαγιγνϊςκεται πλζον επίςθμα ωσ ξεχωριςτι νόςοσ. Ωςτόςο, δεν είναι απολφτωσ εξακριβωμζνο εάν υπάρχουν κάποιεσ περιπτϊςεισ τθσ νόςου που αποτελοφν μορφι αυτιςμοφ, άλλεσ που ςυμπίπτουν με χιηοειδι Διαταραχι τθσ Προςωπικότθτασ και κάποιεσ που αποτελοφν ξεχωριςτζσ και ομοιογενείσ κλινικζσ περιπτϊςεισ, ϊςτε να χριηουν ιδιαίτερθσ διαγνωςτικισ κατθγοριοποίθςθσ. 27 2
Διαφορική Διάγνωςη (2 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τισ ΔΑΔ Σο κφριο χαρακτθριςτικό που διαφοροποιεί τθ Διαταραχι Asperger από τισ άλλεσ διαταραχζσ ΔΑΔ είναι θ ζλλειψθ ςθμαντικισ απϊλειασ ςτθ γλωςςικι ανάπτυξθ μζχρι τθν θλικία των τριϊν ετϊν. 28 2
Διαφορική Διάγνωςη (3 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τον Τυπικό Αυτιςμό ε ςφγκριςθ με τον τυπικό αυτιςμό, τα παιδιά με φνδρομο Asperger ςυνικωσ δεν παρουςιάηουν ςθμεία μακθςιακϊν δυςκολιϊν ο δείκτθσ νοθμοςφνθσ τουσ βρίςκεται ςε φυςιολογικά ι και υψθλά πλαίςια και δεν ζχουν ςθμαντικι κακυςτζρθςθ ομιλίασ. 29 2
Διαφορική Διάγνωςη (4 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τον Τυπικό Αυτιςμό Επίςθσ ζχουν γενικά ομαλι αναπτυξιακι πορεία. Γι αυτό κάποιοι αναφζρονται ςε αυτά τα παιδιά ωσ «υψθλισ λειτουργικότθτασ» ι ωσ ζχοντα «ιπιο» Αυτιςμό, ςυγκριτικά με άλλα άτομα ςτο φάςμα. Για τον πολφ κόςμο είναι «περίπου» ςαν τα άλλα παιδιά αλλά με μια κοινωνικι ςυμπεριφορά κάπωσ περίεργθ. 30 3
Διαφορική Διάγνωςη (5 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τθν Σχιηοφρζνεια τθ ςχιηοφρζνεια υπάρχει φυςιολογικι εξζλιξθ ςε όλουσ τουσ τομείσ τθσ ανάπτυξθσ μζχρι τθν εμφάνιςθ ψυχωςικϊν ςυμπτωμάτων, όπωσ, παραλθρθτικϊν ιδεϊν και παραιςκιςεων, ενϊ ςτθ Διαταραχι Asperger υπάρχουν μεν ςτοιχεία αναπτυξιακισ κακυςτζρθςθσ, αλλά δεν εμφανίηονται ψυχοςωματικά ςυμπτϊματα. (Γενά, 2002). 31 3
Διαφορική Διάγνωςη (6 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τθν Σχιηοφρζνεια Επιπλζον, θ Διαταραχι Asperger εκδθλϊνεται ςε πολφ μικρζσ θλικίεσ και ζχει ςτακερι πορεία, ενϊ ςτθ χιηοφρζνεια τα ςυμπτϊματα εκδθλϊνονται ςυνικωσ ςε μεγαλφτερεσ θλικίεσ και τα πάςχοντα άτομα παρουςιάηουν άλλοτε περιόδουσ φφεςθσ και άλλοτε επιδείνωςθσ ςυμπτωμάτων (Γενά, 2002). 32 3
Διαφορική Διάγνωςη (7 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από το Σφνδρομο Rett Σο ςφνδρομο Rett αποτελεί μία περίπλοκθ γενετικι νευρολογικι διαταραχι, φυλοςυςχετιηόμενθ με τα κιλεα (εμφανίηεται μόνο ςε κορίτςια). Επθρεάηει τθν επικοινωνία και τισ κινιςεισ του ςϊματοσ. υνθκζςτερα ςυνδζεται με βαριά νοθτικι υςτζρθςθ και κινθτικι αναπθρία. 33 3
Διαφορική Διάγνωςη (8 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από το Σφνδρομο Rett Αντίκετα το ςφνδρομο Asperger είναι μια νευρολογικι διαταραχι και παρατθρείται ςυχνότερα ςε αγόρια. Σα άτομα με ςφνδρομο Asperger παρουςιάηουν κανονικι νοθμοςφνθ και γλωςςικι ανάπτυξθ, αλλά όμωσ επεδείκνυαν ανεπάρκεια ςτθν κοινωνικότθτά τουσ και ςτθν επικοινωνία. 34 3
Διαφορική Διάγνωςη (9 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από τθν Διάχυτθ αναπτυξιακι διαταραχι ι αλλιώσ Μθ Προςδιοριηόμενθ Παιδιά με αυτιςτικι ςυμπτωματολογία που δεν πλθροφν τα διαγνωςτικά κριτιρια καμίασ άλλθσ διαταραχισ του φάςματοσ 35 3
Διαφορική Διάγνωςη (10 από 10) Διαφορικι Διάγνωςθ από το Σφνδρομο (αποςυνκετικι διαταραχι) Heller Φυςιολογικά παιδιά που εμφανίηουν ςταδιακι απϊλεια ικανοτιτων μεταξφ 2 και 10 ετϊν. Παρουςιάηουν μορφι επίκτθτου αυτιςμοφ με ςυνικθ απϊλεια γνωςτικϊν ικανοτιτων που δεν οφείλεται ςε εκφυλιςτικι αςκζνεια ι ςχιηοφρζνεια. 36 3
Αξιολόγηςη 3
Αξιολόγηςη (1 από 21) Πριν από οποιαδιποτε αξιολόγθςθ του περιςτατικοφ, είναι απαραίτθτθ θ λιψθ ενόσ πλιρουσ ιςτορικοφ, θ οποία γίνεται κατά τθν πρϊτθ ςυνάντθςθ του λογοκεραπευτι με τον πελάτθ. Σο ιςτορικό μπορεί να είναι αρκετά εκτεταμζνο. Μετά τθ λιψθ των απαραίτθτων πλθροφοριϊν προχωροφμε ςε διαδικαςίεσ αξιολόγθςθσ και διάγνωςθσ. 38 3
Αξιολόγηςη (2 από 21) ASAS Austrian Scale for Asperger s Syndrome (Garnett and Attwood 1998) ASDI Asperger Syndrome Diagnostic Interview (Gillberg et al. 2001) ASDS Asperger Syndrome Diagnostic Scale (Myles, Bock and Simpson 2001) 39 3
Αξιολόγηςη (3 από 21) ASSQ Autism Spectrum Screening Questionnaire (Ehlers, Gillberg and Wing 1999) CAST Childhood Asperger Syndrome Test (Scott et al. 2002 Williams et al. 2005) GADS Gilliam Asperger Disorder Scale (Gilliam 2002) KADI Krug Asperger s Disorder Index (Krug and Arick 2002) 40 4
Αξιολόγηςη (4 από 21) Κρίνεται αρκετά χριςιμθ θ ASDI (Asperger Syndrome and High-Functioning Autism Diagnostic Interview), που ανζπτυξε θ ομάδα του Gillberg Christopher θ οποία καλφπτει τισ 20 περιοχζσ ςυμπτωμάτων που περιλαμβάνονται ωσ διαγνωςτικά κριτιρια για τθ διαταραχι κατά Gillberg (Gillberg et al., 2001). 41 4
Αξιολόγηςη (5 από 21) Παρατιρθςθ παιδιοφ και παιχνίδι: κοπόσ είναι μζςω τθσ παρατιρθςθσ του παιδιοφ και του παιχνιδιοφ να ζρκουμε ςε επαφι με το παιδί. Για να το επιτφχουμε αυτό ο εξεταςτισ πρζπει να είναι ιρεμοσ και χαροφμενοσ, να μθν υπάρχουν ξαφνικζσ κινιςεισ, θ φωνι να είναι κακαρι και όχι δυνατι, να μθν υπάρχει ζντονθ βλεμματικι επαφι, να αποφεφγονται οι ςυναιςκθματικζσ εκδθλϊςεισ, να χρθςιμοποιιςει τισ πλθροφορίεσ-κίνθτρα που ζλαβε από τουσ γονείσ: ελευκερία, «άγριο» παιχνίδι με πτϊςεισ, φαγθτό. 42 4
Ψυχολογική εκτίμηςη Αξιολόγηςη (6 από 21) ε κάκε άτομο που αναηθτά βοικεια και εγείρει υποψίεσ ότι ζχει ςφνδρομο Asperger πρζπει να χορθγείται ζνα τεςτ γνωςτικισ λειτουργίασ. Οι κλίμακεσ Wechsler, οι οποίεσ προαναφζρκθκαν (για παράδειγμα WISC, WAIS), είναι ιδιαίτερα χριςιμεσ. 43 4
Ψυχολογική εκτίμηςη Αξιολόγηςη (7 από 21) Οι κλίμακεσ Wechsler αποφζρουν ςυχνά ζνα χαρακτθριςτικό προφίλ, με καλά ι ακόμα και ανϊτερα αποτελζςματα ςτισ υποκλίμακεσ: «πλθροφορίεσ», «κατανόθςθ», «λεξιλόγιο» και «ομοιότθτεσ», κακϊσ και λιγότερο καλά ι ςθμαντικά κατϊτερα αποτελζςματα ςτισ υποκλίμακεσ: «ςυναρμολόγθςθ αντικειμζνου», «αρικμθτικι», «κωδικοποίθςθ» και «ςειροκζτθςθ εικόνων». 44 4
Αξιολόγηςη (8 από 21) Θ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων Οι ςτακμιςμζνεσ δοκιμαςίεσ μζτρθςθσ των αντιλθπτικϊν και εκφραςτικϊν πτυχϊν τθσ γλϊςςασ μπορεί να μθν είναι ευαίςκθτεσ ςτα ςυγκεκριμζνα γλωςςικά χαρακτθριςτικά των παιδιϊν και των ενθλίκων με ςφνδρομο Asperger. Γενικά θ επιφανειακι δομι μπορεί να είναι κατάλλθλθ για τθν θλικία ωσ προσ τθν ανάπτυξθ του λεξιλογίου και τθν ικανότθτα δθμιουργίασ ςφνκετων προτάςεων. 45 4
Αξιολόγηςη (9 από 21) Θ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων Σο γλωςςικό προφίλ του παιδιοφ μπορεί να περιλαμβάνει ιδιαίτερα ανεπτυγμζνα ςυντακτικό, γραμματικι και λεξιλόγιο, ςτοιχεία με βάςθ τα οποία κεωρείται ότι δεν είναι απαραίτθτεσ οι υπθρεςίεσ λογοκεραπείασ (Paul & Sutherland 2003). 46 4
Αξιολόγηςη (10 από 21) Θ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων Ωςτόςο, οι γονείσ και οι δάςκαλοι χρειάηονται, ςυχνά, κακοδιγθςθ για να ενκαρρφνουν το παιδί να ςυμμετζχει ςε αμοιβαίεσ ςυηθτιςεισ (Linblad 2005), εφόςον τα προβλιματα ςτισ δεξιότθτεσ ςυηιτθςθσ μπορεί να εμποδίηουν τθν επιτυχι ζνταξθ ςτθν ομάδα των ςυνομθλίκων, ςτθν τάξθ και το προαφλιο. 47 4
Αξιολόγηςη (11 από 21) Θ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων Θ επίςθμθ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων των παιδιϊν με ςφνδρομο Asperger πρζπει να περιλαμβάνει τθ χοριγθςθ δοκιμαςιϊν που εξετάηουν τισ πραγματολογικζσ πτυχζσ τθσ γλϊςςασ ι τθν «τζχνθ τθσ ςυηιτθςθσ» (Bishop & Baird 2001), κακϊσ και τθν προςωδία, όπωσ τον τονιςμό ςε λζξεισ-κλειδιά ι ςυλλαβζσ, τθν ευχζρεια και τον τόνο τθσ ομιλίασ. 48 4
Αξιολόγηςη (12 από 21) Θ αξιολόγθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων Θ αξιολόγθςθ πρζπει να εςτιάηεται ςτθ γλϊςςα ςφαιρικά και να περιλαμβάνει τθν εκτίμθςθ τθσ ικανότθτασ κατανόθςθσ των ςχθμάτων λόγου, το γραπτό λόγο, τισ δεξιότθτεσ αφιγθςθσ (ικανότθτα να αφθγθκεί μια ιςτορία) και τθ μθ λεκτικι επικοινωνία, όπωσ τθ γλϊςςα του ςϊματοσ και τθν επικοινωνία των ςυναιςκθμάτων. Θ αξιολόγθςθ πρζπει, επίςθσ, να εξετάηει χαρακτθριςτικά όπωσ θ ςχολαςτικότθτα θ δθμιουργικότθτα ςτθ χριςθ τθσ γλϊςςασ. 49 4
Αξιολόγηςη (13 από 21) To PECS περιλαμβάνει ζνα είδοσ θμι-δομθμζνθσ ςυνζντευξθσ που γίνεται με τθ βοικεια των γονζων ι άλλων ενθλίκων που φροντίηουν το παιδί και αξιολογεί τισ πραγματολογικζσ τουσ δεξιότθτεσ ςε επίπεδο επικοινωνίασ. Ζχει ςχεδιαςτεί δθλαδι για να αξιολογεί ποιοτικά τθν επικοινωνιακι αλλθλεπίδραςθ των παιδιϊν ςτθν κακθμερινι πρακτικι. 50 5
Αξιολόγηςη (14 από 21) Θ χριςθ του επικουρεί ςτθ δόμθςθ κεραπευτικϊν παρεμβάςεων ςε παιδιά με ςυναφι ελλείμματα. Επίςθσ χρθςιμοποιείται ευρζωσ για ερευνθτικοφσ ςκοποφσ. Μπορεί να αφορά ςε παιδιά με φυςιολογικι ανάπτυξθ από 9 μθνϊν ζωσ 5 + ετϊν και επίςθσ ςε παιδιά με διαταραχζσ ςτθν ανάπτυξθ, ανεξαρτιτωσ θλικίασ. 51 5
Αξιολόγηςη (15 από 21) Θ αξιολόγθςθ των δεξιοτιτων κοινωνικισ αλλθλεπίδραςθσ Ο κλινικόσ εξετάηει εάν το παιδί παρουςιάηει αναπτυξιακά κατάλλθλθ κοινωνικι ςυμπεριφορά, κακϊσ και τθ χριςθ τθσ βλεμματικισ επαφισ, τισ μεκόδουσ ρφκμιςθσ τθσ αλλθλεπίδραςθσ και το βακμό αυκορμθτιςμοφ και ευελιξίασ κατά τθ διάρκεια του παιχνιδιοφ. 52 5
Αξιολόγηςη (16 από 21) Θ αξιολόγθςθ των δεξιοτιτων κοινωνικισ αλλθλεπίδραςθσ Αυτό το κομμάτι τθσ αξιολόγθςθσ πρζπει να γίνει τόςο ςε δομθμζνο όςο και ςε ελεφκερο παιχνίδι. Για τουσ εφιβουσ και τουσ ενθλίκουσ, θ αξιολόγθςθ των δεξιοτιτων κοινωνικισ αλλθλεπίδραςθσ ςτθρίηεται ςτθ ςυηιτθςθ για ζνα εφροσ κεμάτων που διερευνοφν πτυχζσ τθσ φιλίασ, κοινωνικζσ εμπειρίεσ και κοινωνικζσ ικανότθτεσ. 53 5
Αξιολόγηςη (17 από 21) Θ αξιολόγθςθ τθσ κατανόθςθσ και τθσ ζκφραςθσ ςυναιςκθμάτων Θ ικανότθτα εντοπιςμοφ των ςυναιςκθμάτων από τισ εκφράςεισ του προςϊπου μπορεί να αξιολογθκεί δείχνοντασ ςτο παιδί ι τον ενιλικο φωτογραφίεσ προςϊπων και ηθτϊντασ να πει ποιο ςυναίςκθμα εκφράηεται, παρατθρϊντασ ςυγχρόνωσ πικανά λάκθ ι ςφγχυςθ κακϊσ και το χρόνο που χρειάηεται για να δϊςει τθν απάντθςθ. 54 5
Αξιολόγηςη (18 από 21) Θ αξιολόγθςθ τθσ κατανόθςθσ και τθσ ζκφραςθσ ςυναιςκθμάτων Κατά τθ διάρκεια τθσ διαγνωςτικισ αξιολόγθςθσ ςυνικωσ ηθτϊ από το άτομο να μιμθκεί τθν ζκφραςθ του προςϊπου που ταιριάηει ςε ζνα ςυγκεκριμζνο ςυναίςκθμα. 55 5
Αξιολόγηςη (19 από 21) Εργαλεία αξιολόγθςθσ για αιςκθτθριακι ευαιςκθςία Θ δοκιμαςία Sensory Profile Checklist Revised ι SPCR είναι ζνα εξαιρετικά ολοκλθρωμζνο και περιεκτικό εργαλείο αξιολόγθςθσ για τα παιδιά με αυτιςμό και ςφνδρομο Asperger. Περιλαμβάνει 252 ερωτιςεισ για τουσ γονείσ που αφοροφν αιςκθτθριακζσ δυνατότθτεσ και αδυναμίεσ και ζχει ςχεδιαςτεί για να αντιμετωπίηει τισ κατάλλθλεσ κεραπευτικζσ δραςτθριότθτεσ. 56 5
Αξιολόγηςη (20 από 21) Εργαλεία αξιολόγηςησ για αιςθητηριακή ευαιςθηςία Θ δοκιμαςία Sensory Behaviour Schedule (SBS) είναι ζνα ερωτθματολόγιο με 17 ερωτιςεισ που παρζχει μια ςφντομθ περιγράφει τθσ αιςκθτθριακισ αντίλθψθσ και των ςχετικϊν ςυμπεριφορϊν. 57 5
Αξιολόγηςη (21 από 21) Εργαλεία αξιολόγηςησ για αιςθητηριακή ευαιςθηςία Σο Sensory Profile είναι ζνα ερωτθματολόγιο με 125 ερωτιςεισ που μετράει το βακμό ςτον οποίο τα παιδιά θλικίασ 5 ζωσ 11 ετϊν εκδθλϊνουν προβλιματα ςτθν αιςκθτθριακι επεξεργαςία, τθν αιςκθτθριακι ρφκμιςθ, τισ ςυμπεριφορικζσ και ςυναιςκθματικζσ αντιδράςεισ ςε αιςκθτθριακζσ εμπειρίεσ και τθν υπζρ- και υποευαιςκθςία. 58 5
Βιβλιογραφία (1 από 2) Attwood, T. (2007). The complete guide to Asperger s Syndrome, Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers. Attwood, T. (2009). Αυτιςμόσ και το Σφνδρομο Asperger. Σριιμερο ςεμινάριο με τον Dr. Tony Attwood για τον ςφλλογο Ελλινων ενθλίκων Αυτιςτικϊν Asperger και ΤΛΑ, Ακινα. Attwood, T. (2010). Σφνδρομο ASPERGER ζνασ πλήρησ οδηγόσ,μετ. Χ. Λυμπεροποφλου. Ακινα: Ελλθνικά Γράμματα. Γενά, Α. (2002). Αυτιςμόσ και Διάχυτθ Αναπτυξιακι Διαταραχι. Αξιολόγθςθ -Διάγνωςθ Αντιμετϊπιςθ. Ακινα : Ηαχαρόπουλοσ, Χ., ιτάρασ, Δ. & Ηαχαρόπουλοσ,. Dawson, G., Watling, R. (2000). Interventions to Facilitate Auditory, Visual, and Motor Integration in Autism: A review of the Evidence, Journal of Autism and Developmental Disorders, 30/5, 415-421. DSM-IV-TR TM. (American Psychiatric Association) (2004). Διαγνωςτικά κριτήρια DSM-IV-TR TM, μετ. Κ. Γκοτηαμάνθσ. Ακινα: Ιατρικζσ εκδόςεισ. Gillberg, C. (2011). Οδθγόσ για το ςφνδρομο ASPERGER, μετ.. Κϊτςθ. Ακινα: υμμετρία. Hyatt, K., Stephenson, J., Carter, M. (2009). A Review of Three Controversial Educational Practices: Perceptual Motor Programs, Sensory Integration, and Tinted Lenses, Education and Treatment of children, 32/2, 313-342. Hegde, M.N. (2008). Hegde s PocketGuide to Treatment in Speech-Language Pathology, Third edition, New York: Delmar, Cengage Learning. 5
Βιβλιογραφία (2 από 2) Hegde, M. N. (2001). Hegde s PocketGuide to Assessment in Speech-Language Pathology. Canada: Singular Thomson Learning. Καμπανάρου, Μ. (2007). Διαγνωςτικά θζματα λογοθεραπείασ. Ακινα: Ζλλθν. Lennard-Brown, S. (2004). Autism, Chicago: Raintree. Μαδιανόσ, Μ. (2006). Κλινική ψυχιατρική, Δεφτερθ ζκδοςθ, Ακινα: Καςτανιϊτθ. Practical Ideas that really work for Students with Autism Spectrum Disorders- Kathleen McConnell &Gail Ryser, εκδ. οίκοσ:pro-ed. Pierson, M., Glaeser, B. (2007). Using Comic Strip Conversations to Increase Social Satisfaction and Decrease Loneliness in Students With Autism Spectrum Disorder, Education and Training in Developmental Disabilities, 42/4, 460-466. Quill, K.A. (2000). Διδάςκοντασ αυτιςτικά παιδιά: τρόποι για να αναπτφξετε τθν επικοινωνία και τθν κοινωνικότθτα, Μτφ: Ροφντυ Παγίδα, Ακινα: Ζλλθν. Shipley, K. G. (1998). Assessment in Speech-Language Pathology. A Resource Manual. Canada: Singular Thomson Learning. 60 6
6 ημείωμα Αναφοράσ Σαφιάδθσ Δ. Κλινικι Άςκθςθ ςτθ Λογοπακολογία 2. ΣΕΙ Θπείρου. Διακζςιμο από: http://eclass.teiep.gr/courses/logo136/ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΦΩΝΗΣ, Ενότητα 0, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαΰκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου
ημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιούχοσ μπορεί να παρέχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτή άδεια να χρηςιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήςη, εφόςον αυτό του ζητηθεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el 6
6 Σζλοσ Ενότητασ
646 Σημειώματα
6 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.
Σζλοσ Ενότητασ 6