ΕΠΕΑΕΚ : AΝΑΜΟΡΦΩΣΗ A ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 3 Παρακίνηση για επίτευξη στον αθλητισµό και στη φυσική αγωγή Μάριος Γούδας Τι µας παρακινεί Παρακίνηση για επίτευξη - περιβάλλον επίτευξης - παρακίνηση για επίτευξη στον αθλητισµό - εξήγηση της απότυχίας - παράγοντες που επηρεάζουν την παρακίνηση - τάση προσέγγισης - τάση αποφυγής - κίνητρα και αποφυγής - συναισθήµατα συµπεριφορές - αδύνατα σηµεία θεωρία στόχων (προσανατολισµών) επίτευξης - προσανατολισµοί ή στόχοι επίτευξης - σχέση στόχων και παρακίνησης - στόχος προσωπικής βελτίωσης - στόχος ενίσχυσης του εγώ -έννοια αντιληπτής ικανότητας - σηµαντικοί άλλοι - κλίµα παρακίνησης -µοντέλο TARGET - θετικό κλίµα - παραδείγµατα αθλητών θέµατα για συζήτηση Προτεινόµενη βιβλιογραφία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΙΑΛΕΞΗΣ Παρακίνηση για επίτευξη Περιβάλλον επίτευξης Καταστάσεις στις οποίες το άτοµο ξέρει ότι η απόδοσή του θα εκτιµηθεί (από το ίδιο ή από τους άλλους, σε σχέση µε κάποιο κριτήριο υπεροχής ) και ότι οι συνέπειες των ενεργειών του θα εκτιµηθούν θετικά (επιτυχία) ή αρνητικά (αποτυχία) Παρακίνηση για επίτευξη στον αθλητισµό σκληρή προσπάθεια συγκέντρωση, αφοσίωση επιµονή επιλογή δύσκολων καθηκόντων συνέπεια στις προπονήσεις υπακοή στις οδηγίες του προπονητή µακρά παραµονή στους αγωνιστικούς χώρους Mc Clelland,, 1961 Atkinson, 1964 Εξήγηση της - αθλητές που πετυχαίνουν ισχυρά κίνητρα για επιτυχία, όχι σκέψεις για πιθανή αποτυχία αθλητές που αποτυγχάνουν ασθενή κίνητρα για επιτυχία, έντονος φόβος για αποτυχία Παράγοντες που επηρεάζουν την παρακίνηση ισχύς των κινήτρων πιθανότητες αξία 1
Κίνητρα και αποφυγής Τάση Ποσέγγισης Κίνητρα & αποφυγής Τάση Αποφυγής Κίνητρο Πιθανότητα Αξία Κίνητρο Αποφυγής Πιθανότητα Αξία Κίνητρα & αποφυγής Η πιθανότητα και εξαρτάται από την προϊστορία των προσπαθειών του αθλητή Η αξία της και της εξαρτάται από τις αµοιβές και τιµωρίες που δέχεται το άτοµο συναισθήµατα κίνητρο : συναισθήµατα υπερηφάνειας κίνητρο αποφυγής : αποφυγή συναισθηµάτων ντροπής συµπεριφορές κίνητρο : συνεχής προσπάθεια, δύσκολα καθήκοντα, µεγάλη επίδοση κίνητρο αποφυγής : λίγη προσπάθεια, χαµηλή επίδοση αδύνατα σηµεία έµφαση σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αδυναµία διαπολιτισµικής ισχύος ανυπαρξία ρόλου αυτοαντίληψης µονοδιάστατη (κίνητρο ) (Nicholls, 1989) Προσανατολισµοί ή στόχοι επίτευξης Οι προσανατολισµοί επίτευξης αποτελούν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόµου στην ενίσχυση του εγώ στην προσωπική βελτίωση 2
ΙΑΚΡΙΣΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΩΝ - ΣΤΟΧΩΝ Ορισµός Προσανατολισµός στο έργο Προσωπική βελτίωση Ικανοποίηση από την βελτίωση Προσανατολισµός στο εγώ ξεπέρασµα των άλλων από την επίδειξη υψηλότερης ικανότητας Σχέση στόχων και παρακίνησης Ο στόχος των αθλητών στην προσωπική βελτίωση και η δηµιουργία ενός κλίµατος οµάδας που δίνει έµφαση στη δουλειά έχει θετικές συνέπειες στην παρακίνηση των αθλητών Στόχος προσωπικής βελτίωσης Σχέση µε : εσωτερική παρακίνηση αίσθηση χαράς και ικανοποίησης υψηλή συγκέντρωση, αφοσίωση χρήση αποτελεσµατικών στρατηγικών υψηλή απόδοση Στόχος ενίσχυσης του εγώ Σχέση µε : εξωτερική παρακίνηση υιοθέτηση µη αποτελεσµατικών στρατηγικών αύξηση του στρες επιθετική συµπεριφορά επικίνδυνη για την υγεία συµπεριφορά ανήθικη συµπεριφορά Έννοια της αντιληπτής ικανότητας ιαµόρφωση αντίληψης της αθλητικής ικανότητας στην ηλικία των 10 12 ετών Τότε αρχίζει το πρόβληµα παρακίνησης στον αθλητισµό Επηρεάζεται από : γνωστικό επίπεδο του παιδιού (ταξινόµηση, σύγκριση ) περιβαλλοντικούς παράγοντες σηµαντικοί άλλοι γονείς προπονητές παράγοντες 3
Κλίµα παρακίνησης έµφαση στην προσωπική βελτίωση και όχι στο εγώ αξία στην προσπάθεια και όχι στο αποτέλεσµα τα λάθη µέρος της µάθησης παραδείγµατα µεγάλων αθλητών κυρίως σε αρχάριους Κλίµα παρακίνησης έµφαση στην ολική έννοια της υγείας έµφαση στην αξία της συνεργασίας αυτοαξιολόγηση τεστ µε µέτρο µοντέλο TARGET Task Καθήκον Authority Εξουσία Rewards Αµοιβές Grouping Οµαδοποίηση Evaluation Αξιολόγηση Timing Χρόνος Περιεχόµενο ηµιουργείστε κλίµα ευφορίας και ενθουσιασµού ώστε µε τόνο ζωηρό και ύφος χαρούµενο συγκεκριµένες πληροφορίες για: το τι πρόκειται να κάνετε σε τι θα χρησιµεύσουν όλα αυτά τονίστε την ευχαρίστηση, τη διασκέδαση και την ψυχική εφορία που θα νοιώσουν οι αθλητές Περιεχόµενο Εξηγείστε ότι σκοπός του προγράµµατος προπόνησης που θα ακολουθήσουν οι ασκούµενοι θα τους βοηθήσει: στην ανάπτυξη ενός ωραίου και ικανού σώµατος στη διατήρηση-προαγωγή της σωµατικής και ψυχικής τους υγείας στην αποτελεσµατικότητά τους στα υπόλοιπα µαθήµατα του σχολείου Περιεχόµενο Εξηγείστε ότι σηµαντικός στόχος του προγράµµατος είναι να µάθουν οι αθλούµενοι: Πώς να γυµνάζονται µόνοι τους όταν αυτό απαιτείται Πώς να αναπτύσσουν ένα πρόγραµµα άσκησης που να ταιριάζει στα µέτρα τους χωρίς τη βοήθεια του γυµναστή τους Πώς να αξιολογούν την πρόοδό τους ώστε παραδείγµατα Συµπεριλάβετε διαλέξεις για βασικά θεωρητικά θέµατα 4
Αποφάσεις Χρησιµοποιείστε τακτικά εναλλακτικές µορφές διδασκαλίας, αποφύγετε τη δασκαλοκεντρική διδασκαλία ίνετε στους ασκούµενους τη δυνατότητα επιλογής: Του τύπου της άσκησης Της δυσκολίας της άσκησης Του προσωπικού στόχου Επίτευξη Τονίστε ότι στόχος της προπόνησης είναι η προσωπική βελτίωση του καθένα Σηµασία έχει όχι το αποτέλεσµα αλλά η προσπάθεια Θέσετε στόχους για προσωπική βελτίωση Επιδιώξτε τη δέσµευση στους στόχους Χρησιµοποιείστε παραδείγµατα από δηλώσεις µεγάλων αθλητών Αξιολόγηση Τα τεστ ελέγχου των επιδόσεων δεν πρέπει να καλλιεργούν κλίµα αξιολόγησης Κριτήριο η προηγούµενη προσωπική επίδοση Αποφύγετε: την αναφορά στους µέσους όρους των άλλων τη χρήση κριτηρίων «καλής επίδοσης ελάχιστα αποδεκτής µη αποδεκτής επίδοσης» Αξιολόγηση Εξηγείστε στους αθλούµενους ότι η αξιολόγηση είναι αναπόσπαστο τµήµα της διαδικασίας τοποθέτησης στόχων : προσδιορισµός προσωπικού στόχου προσπάθεια αξιολόγηση τοποθέτηση νέου στόχου Επιβράβευση ιόρθωση Αποφύγετε τη δηµόσια επιβράβευση Η ενίσχυση να δίνεται ιδιωτικά και να συνοδεύεται από κάποιο σχόλιο Να µην εκλαµβάνεται ως µορφή ελέγχου- πίεσης αλλά ως ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του αθλούµενου Τα λάθη είναι µέρος της µάθησης Στη διόρθωση όχι µόνο αρνητικά αλλά και ΘΕΤΙΚΑ σχόλια Θέµατα για συζήτηση 1. Με την οµάδα του σχολείου στο οποίο εργάζεστε ως καθηγητής- τρια φυσικής αγωγής συµµετέχετε σε διοργάνωση σχολικών αγώνων καλαθοσφαίρισης. Ο διευθυντής και ο σύλλογος γονέων παρεµβαίνουν στους µαθητές αθλητές σας πριν τον αγώνα µε παροτρύνσεις του τύπου «το κύπελλο είναι δικό µας», «φάτε τους, παιδιά» 5
Θέµατα για συζήτηση 2. Εργάζεστε ως προπονητής τρια σε οµάδα χαµηλής κατηγορίας ενός οµαδικού αθλήµατος. Κατά τη διάρκεια ενός κρίσιµου αγώνα, ο προπονητής της αντίπαλης οµάδας προσανατολίζει έντονα τους αθλητές του «στο εγώ». Οι αθλητές σας σας παραπονούνται για συνεχή αντιαθλητικά φάουλ. Προτεινόµενη βιβλιογραφία Θεοδωράκης Γ., Γούδας Μ., Παπαιωάννου Α.(2001). Ψυχολογική Υπεροχή στον Αθλητισµό. Κεφάλαιο 12. Eκδόσεις Χριστοδουλίδη. Weinberg, S., & Gould, D. (1999). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Κεφάλαια, 3, 5, 17, 24. Human Kinetics Τι µας παρακινεί.. «Αυτό που καθορίζει την πορεία µας είναι η δουλειά, µόνο η δουλειά» Ντίνο Ράτζα (εφηµερίδες, 11-1-1998) 1998) Παραδείγµατα αθλητών «πάντοτε επικεντρώνοµαι στο πόσο καλά πάω εγώ, ποτέ δεν µε απασχολούν οι άλλοι» Καρλ Λιούις 6