Ο Napo στο «Napo Ο Κυνηγός του Κινδύνου»: 2 o Μάθημα* Μέτρα Προστασίας και Πρόληψης (9 11 ετών) * Αυτό το μάθημα έχει σχεδιαστεί να υλοποιηθεί μετά το Μάθημα Ένα Αναγνώριση Καθοδήγηση των εκπαιδευτικών: Ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να εξοικειωθούν τα παιδιά με τις βασικές έννοιες της ασφάλειας, ένα θέμα που όσον αφορά στους ενήλικες εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των θεμάτων της Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (ΑΥΕ) ή διαφορετικά της Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας (ΕΑΥ). Ο Napo είναι ένας γοητευτικός χαρακτήρας που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να σκεφτούν, να κατανοήσουν και να αναλάβουν δράσεις σε θέματα που αφορούν στην ασφάλεια. Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τον χαρακτήρα Napo, κάντε κλικ εδώ: Ποιος είναι ο Napo. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία ταινιών Napo, οπότε μη διστάσετε να τις εξερευνήσετε και να τις χρησιμοποιήσετε στην τάξη σας. Μερικές από τις βασικές έννοιες σχετικά με την ασφάλεια που παρατίθενται σε αυτό το σχέδιο μαθήματος μπορεί να συνδεθούν με το πρόγραμμα σπουδών που διδάσκεται ήδη. Αυτό το εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάζει μια σειρά από πραγματικά ενδιαφέρουσες ιδέες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να υποστηρίξετε την ενσωμάτωση των βασικών εννοιών σχετικά με την ασφάλεια στα μαθήματά σας. Το συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος μπορεί να αποτελέσει από μόνο του μια συγκεκριμένη εκπαιδευτική ενότητα (ένα μάθημα) ή μπορεί να είναι μέρος ενός ευρύτερου εκπαιδευτικού προγράμματος. Παρέχει σύνδεση με άλλες θεματικές ενότητες, όπως φαίνεται στην συνέχεια, αλλά ο κύριος σκοπός του είναι να αξιοποιήσει τις σχετικές ταινίες του Napo προκειμένου να γνωρίσει στα παιδιά αφενός να φροντίζουν για την ασφάλεια, τη δική τους και των άλλων, αφετέρου να αναγνωρίζουν τις διάφορες πηγές κινδύνου. Οι επόμενες σελίδες δίδουν μία συνοπτική εικόνα των πιθανών δραστηριοτήτων, των μαθησιακών στόχων και του εκπαιδευτικού υλικού που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία του θέματος. Στο επόμενο τμήμα, ακολουθεί μια περισσότερο αναλυτική παρουσίαση, σύμφωνα με την οποία το σχέδιο μαθήματος αναπτύσσεται σε τρεις ενότητες, ενώ παράλληλα δίνονται ιδέες για περαιτέρω ανάπτυξη του μαθήματος. Σε αυτό το μάθημα τα παιδιά θα ανακαλύψουν πώς να αναγνωρίζουν τις διάφορες πηγές κινδύνου που θα μπορούσαν να τα απειλήσουν, ενώ ταυτόχρονα θα αναπτύξουν τις αναγκαίες δεξιότητες ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν αυτή τη γνώση στην πράξη. Σε περίπτωση που χρειαστείτε περισσότερες πληροφορίες για βασικά θέματα υγείας και ασφάλειας που προκύπτουν κατά την ανάπτυξη του μαθήματος, μπορείτε να ανατρέξετε στο σχετικό Υποστηρικτικό Πληροφοριακό Δελτίο (βλ. Υποστηρικτικό Πληροφοριακό Δελτίο Helpsheet) που ακολουθεί στο τρίτο μέρος αυτού του σχεδίου μαθήματος.
Μαθησιακοί Στόχοι 2o Μάθημα Ο Napo στο «Napo Ο Κυνηγός του Κινδύνου»: Μέτρα Προστασίας και Πρόληψης Αντιμετώπιση διαφόρων πηγών κινδύνου που εγκυμονούν κινδύνους για μας και τους άλλους. Κατανόηση της ατομικής ευθύνης σε σχέση με τις διάφορες πηγές κινδύνου και τους αντίστοιχους κινδύνους. Εκτίμηση της επικινδυνότητας ενός κινδύνου (των διαφορετικών επιπέδων ενός κινδύνου). Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού που θα αναδεικνύει τα παραπάνω μέσω ομαδικής εργασίας. Συνοπτική Παρουσίαση του Μαθήματος (βλ. Αναλυτικό Σχέδιο Μαθή - ματος για περισσότερες λεπτομέρειες) * Διάρκεια: 40/45 λεπτά Ο Napo στο «Napo - Ο Κυνηγός του Κινδύνου» Δείτε την ταινία Napo που σχετίζεται με αυτό το μάθημα στην διαδικτυακή διεύθυνση: http://www.napofilm.net/el/napo-for-teachers/ intervention-risk-prevention/video Θεματικές ενότητες της ταινίας «Να προσέχετε και τους άλλους!», επεισόδιο από την ταινία: «Ο Napo στο Από την Αρχή με Ασφάλεια» «Καταπολεμήστε τους κινδύνους», επεισόδιο από την ταινία: «Ο Napo σε κίνδυνο!» Προτεινόμενες δραστηριότητες: Αναγνωρίστε πρώτα και στη συνέχεια συζητείστε σχετικά με τις πηγές κινδύνου που παρουσιάζονται στην ταινία αλλά και για άλλες πηγές κινδύνου που τυχαίνει να έχουν υπόψη τους τα παιδιά. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράσουν το ποια μέτρα θα μπορούσαν να λάβουν για να αντιμετωπίσουν τις διάφορες πηγές κινδύνου και να προλάβουν την εκδήλωση των σχετικών κινδύνων. Συζητήστε με τα παιδιά το γεγονός ότι ορισμένοι κίνδυνοι είναι περισσότερο επικίνδυνοι από κάποιους άλλους, φτιάχνοντας έναν κατάλογο με κινδύνους και ιεραρχώντας τους, ανάλογα με τη σοβαρότητα των συνεπειών τους. Ζητήστε από τα παιδιά να υποδείξουν εκείνους τους κινδύνους που απαιτούν επειγόντως τη λήψη κάποιου μέτρου παρέμβασης (ανατρέξτε στο σχετικό Υποστηρικτικό Πληροφοριακό Δελτίο Helpsheet). Βοηθήστε τα παιδιά να συνθέσουν ένα τραγούδι, ένα χορό ή ένα σύντομο θεατρικό δρώμενο που θα τους θυμίζει με ποιο τρόπο μπορούν να προστατεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους από τους κινδύνους. Απαιτούμενο εκπαιδευτικό υλικό Η σχετική με το μάθημα ταινία Napo (διατίθεται). Αφίσα Αναγνώρισης Πηγών Κινδύνου. Αυτοκόλλητες ετικέτες. Ταμπούρλο για μια ραπ παράσταση (προαιρετικά). Για να ανακτήσετε το σχετικό εκπαιδευτικό υλικό, επισκεφθείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.napofilm.net/el/napo-for-teachers/ resources Σύνδεση με άλλες Θεματικές Ενότητες/ Πρόγραμμα Σπουδών Θεματικό πεδίο: Εκπαίδευση του ατόμου, κοινωνική εκπαίδευση και αγωγή υγείας Οικιακά προϊόντα, συμπεριλαμβανόμενων των φαρμάκων, μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα αν δεν χρησιμοποιούνται με προσοχή. Τρόποι και κανόνες για τη διατήρηση της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της οδικής ασφάλειας και ενημέρωση σχετικά με το ποιοι μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να παραμείνουν ασφαλείς. Αναγνώριση του πώς η συμπεριφορά των ίδιων των μαθητών επηρεάζει τους άλλους. Θεματικό πεδίο: Επιστήμες Αναγνώριση των πηγών κινδύνου που σχετίζονται με έμβια όντα, αντικείμενα και φυσικά φαινόμενα. Επιπλέον, εκτίμηση των κινδύνων αυτών και λήψη μέτρων για τη μείωση της επικινδυνότητας για τους ίδιους τους μαθητές αλλά και τους άλλους. Παρουσίαση του θέματος της χρήσης των χημικών ουσιών στο σπίτι και παροχή πληροφόρησης στους μαθητές σχετικά με τη σήμανση και τη διαχείρισή τους. Ασφαλής διαχείριση φυσικών και τεχνητών ουσιών. 2/13 Θεματικό πεδίο: Αγωγή του πολίτη Αναγνώριση των διαφόρων πηγών κινδύνου, αξιολόγηση των σχετικών κινδύνων (προσδιορισμός επικινδυνότητας -ή των διαφορετικών επιπέδωντου κινδύνου) και έλεγχος των κινδύνων. Θεματικό πεδίο: Γλώσσα / Εκμάθηση ξένων γλωσσών Σύνταξη από τους μαθητές μιας σχετικής με το θέμα ολοκληρωμένης ιστορίας με αρχή, μέση και τέλος, αποτελούμενης από απλές προτάσεις.
* Αναλυτικό Σχέδιο Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος Οι μαθητές θα είναι σε θέση να υποδείξουν μέτρα προστασίας από τους κινδύνους καθώς και μέτρα πρόληψης αυτών των κινδύνων. Στόχοι του μαθήματος Αντιμετώπιση διαφόρων πηγών κινδύνου που εγκυμονούν κινδύνους για μας και τους άλλους. Κατανόηση της ατομικής ευθύνης σε σχέση με τις διάφορες πηγές κινδύνου και τους αντίστοιχους κινδύνους. Εκτίμηση της επικινδυνότητας ενός κινδύνου (των διαφορετικών επιπέδων ενός κινδύνου). Έναρξη μαθήματος Διάρκεια: 5 λεπτά Προβολή της θεματικής ενότητας «Να προσέχετε και τους άλλους!», 1ο επεισόδιο από την ταινία: «Ο Napo στο Από την Αρχή με Ασφάλεια» και συζήτηση για τα παρακάτω θέματα: Γιατί θα πρέπει κανείς να προλαμβάνει τον κίνδυνο για τον ίδιο και τους άλλους; Πώς μπορούμε να προλάβουμε το ατύχημα όταν εντοπίζουμε έναν κίνδυνο; Προτεινόμενη κύρια δραστηριότητα: Διάρκεια: 40 λεπτά Προβάλλετε τα υπόλοιπα επεισόδια της ταινίας. Μετά την προβολή της ταινίας: Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράσουν το ποια μέτρα θα μπορούσαν να λάβουν για να αντιμετωπίσουν τις 1. διάφορες πηγές κινδύνου και να προλάβουν την εκδήλωση των σχετικών κινδύνων. Μοιράστε την Αφίσα Αναγνώρισης Πηγών Κινδύνου και ζητήστε από τα παιδιά να υποδείξουν ορισμένα μέτρα 2. πρόληψης, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι κίνδυνοι που αναγνωρίστηκαν. Συγκεντρώστε τα παιδιά σε ομάδα και ρωτήστε κάθε ένα ατομικά, τι αναγνώρισαν ως «πηγή κινδύνου» στην 3. προηγούμενη δραστηριότητα και γιατί. Συζητήστε με τα παιδιά το γεγονός ότι ορισμένοι κίνδυνοι είναι περισσότερο επικίνδυνοι από κάποιους 4. άλλους, φτιάχνοντας έναν κατάλογο με κινδύνους και ιεραρχώντας τους, ανάλογα με τη σοβαρότητα των συνεπειών τους. Ζητήστε από τα παιδιά να υποδείξουν εκείνους τους κινδύνους που απαιτούν τη λήψη κάποιου μέτρου παρέμβασης κατά προτεραιότητα. Βοηθήστε τα παιδιά να συνθέσουν ένα τραγούδι, ένα χορό ή ένα σύντομο θεατρικό δρώμενο που θα τους 5. θυμίζει με ποιο τρόπο μπορούν να προστατεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους από τους κινδύνους. 3/13
Αξιολόγηση μαθήματος σε επίπεδο τάξης Στο τέλος του μαθήματος, οι μαθητές θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα τραγούδι (ρυθμικό ή ραπ) που θα συνοψίζει αυτά που αποκόμισαν από την ταινία «Napo Ο Κυνηγός του Κινδύνου». Δάσκαλοι και μαθητές μπορούν να ελέγξουν τη γνώση που αποκτήθηκε, χρησιμοποιώντας το ακόλουθο εργαλείο επιβράβευσης: 1 ο βραβείο (χρυσό): Σε όσα παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τουλάχιστον τρεις (3) περιπτώσεις πηγών κινδύνου ή κινδύνους για τους ίδιους και τους άλλους και ταυτόχρονα μπορούν να εκτιμήσουν την επικινδυνότητά τους (διαφορετικά επίπεδα του κινδύνου) και να προτείνουν με σαφήνεια μέτρα αντιμετώπισής τους. 2 ο βραβείο (αργυρό): Σε όσα παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τουλάχιστον μία (1) πηγή κινδύνου και έναν (1) κίνδυνο για τους ίδιους και τους άλλους, στο σπίτι ή στο σχολείο και ταυτόχρονα μπορούν να προσδιορίσουν και να περιγράψουν με σαφήνεια τα αναγκαία μέτρα προστασίας και πρόληψης. 3 ο βραβείο (χάλκινο): Σε όσα παιδιά είναι σε θέση να εξηγήσουν τι είναι «κίνδυνος» και ταυτόχρονα να προσδιορίσουν ένα τουλάχιστον μέτρο προστασίας και πρόληψης. Περαιτέρω ανάπτυξη του θέματος Α. Παρουσίαση/συζήτηση αξιοποιώντας την ποικιλία των κινδύνων που παρουσιάζονται στα διάφορα επεισόδια των ταινιών του Napo (τροχαία ατυχήματα, ηλεκτρισμός, γλιστρήματα και παραπατήματα, πτώσεις από ύψος π.χ σκαλοπάτια, χημικές ουσίες, θόρυβος). Β. Συζήτηση στην τάξη σχετικά με τη φροντίδα των άλλων π.χ. λήψη μέτρων πρόληψης των ατυχημάτων (μέτρα για την αποφυγή των κινδύνων, ενημέρωση σχετικά με τα πλέον πρόσφατα μέτρα προστασίας και πρόληψης των κινδύνων που έχουν ληφθεί). Γ. Συζήτηση στην τάξη σχετικά με μέτρα προστασίας και πρόληψης από τους κινδύνους που παρουσιάζονται στις διάφορες ταινίες του Napo. Δ. Υλοποίηση των παραπάνω δραστηριοτήτων σε ομάδες εργασίας. Κατάλογο των ταινιών Napo, για μια περισσότερο εκτεταμένη ανάπτυξη του θέματος, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: www.napofilm.net/el/napos-films 4/13
Αφίσα Αναγνώρισης Πηγών Κινδύνου «Επικίνδυνο Σπίτι» Εξετάστε την παρακάτω αφίσα για την αναγνώριση των διαφόρων πηγών κινδύνου 5/13
Αναγνώριση πηγών κινδύνου Φύλλο αναφοράς (προαιρετική χρήση) Όνομα (μαθητή ή ομάδας μαθητών) Κίνδυνος (εξηγήστε που οφείλεται) Πού; (εξηγήστε) Ποιό μέτρο απαιτείται να ληφθεί; 6/13
Οι αναγνωρισμένες πηγές κινδύνου και οι σχετικοί κίνδυνοι στην περίπτωση εργασιών στο «Επικίνδυνο Σπίτι» είναι: 2 1 6 3 7 9 15 4 5 8 14 13 12 10 11 16 7/13 1) Ο εργαζόμενος στην στέγη δε φέρει κάποια προστασία (π.χ. ζώνη ασφαλείας) έναντι πτώσης. Η ζώνη ασφαλείας του έχει προσδεθεί στην καμινάδα, η οποία δεν συνιστά ένα ασφαλές σημείο πρόσδεσης. 2) Εργαλεία στην στέγη τα οποία ενδέχεται να πέσουν. 3) Σπασμένο σκαλοπάτι στην σκάλα κίνδυνος πτώσης. 4) Το ένα πόδι της σκάλας ισορροπεί σε ασταθή επιφάνεια κίνδυνος πτώσης. 5) Η σκάλα στηρίζεται πάνω σε άλλη ασταθή επιφάνεια κίνδυνος πτώσης. 6) Η καθαρίστρια κρέμεται έξω από το παράθυρο χωρίς να χει ληφθεί κάποια μέριμνα για την προστασία της (π.χ. ζώνη ασφαλείας) κίνδυνος πτώσης. 7) Το αφεντικό μιλά στο τηλέφωνο. Καθώς η προσοχή του είναι διασπασμένη, δεν μπορεί εύκολα να εντοπίσει τις πηγές κινδύνου και τους σχετικούς κινδύνους. 8) Χαντάκι, χωρίς σήμανση ή προστασία έναντι πτώσης. 9) Ο Νapo δεν χρησιμοποιεί τα κατάλληλα γάντια ασφαλείας. 10) Ο Νapo δεν χρησιμοποιεί τα κατάλληλα μέσα προστασίας της ακοής του. 11) Σπινθήρες κοντά σε εύφλεκτο υλικό κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς. 12) Το επισκευασμένο πρόχειρα, με μονωτική ταινία, καλώδιο στο έδαφος κίνδυνος παραπατήματος. 13) Η τσουγκράνα στο έδαφος κίνδυνος παραπατήματος. 14) Ο εργαζόμενος ισορροπεί πάνω σε ένα κουτί αντί να χρησιμοποιήσει την κατάλληλη σκάλα κίνδυνος πτώσης. 15) Ο εργαζόμενος δε χρησιμοποιεί τα κατάλληλα γάντια προστασίας. 16) Οι πινακίδες σήμανσης του κινδύνου ριγμένες στο έδαφος κίνδυνος παραπατήματος.
Η ομάδα σας μπορεί να επιλέξει ποια από τις παρακάτω δραστηριότητες θα αναλάβει καθώς και το τι θα κάνει το κάθε μέλος της ομάδας χωριστά. 2. Πραγματοποιήστε έναν έλεγχο ασφαλείας στο «Επικίνδυνο Σπίτι», καταγράψτε τους κινδύνους και διαμορφώστε ένα «σχέδιο δράσης» για την αντιμετώπισή τους. Παρουσιάστε το «σχέδιο δράσης» σας στην τάξη. 3. Συμπληρώστε έναν κατάλογο προϊόντων τα οποία συναντάει κανείς στο σπίτι και μπορεί να είναι επικίνδυνα (π.χ. αλκοόλ, χλωρίνη, απορρυπαντικά, χρώματα) 4. Συμπληρώστε έναν κατάλογο κινδύνων με βάση την Αφίσα Αναγνώρισης Πηγών Κινδύνου (ανατρέξτε στο σχετικό Υποστηρικτικό Πληροφοριακό Δελτίο Helpsheet). 1. Ζωγραφίστε ή φτιάξτε το δικό σας παράδειγμα ενός «Επικίνδυνου Σπιτιού». 5. Συνθέστε ένα ραπ τραγούδι που θα προειδοποιεί ή θα βοηθάει τα παιδιά να παραμένουν υγιή και ασφαλή στο σπίτι. 10. Δημιουργήστε τη δική σας σχετική δραστηριότητα. Ελέγξτε τη μαζί με το δάσκαλό σας. Το ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΣΠΙΤΙ του Νapo 6. Δραματοποιήστε μια σκηνή προετοιμασίας γεύματος στο «Επικίνδυνο Σπίτι» όπου υπάρχουν πολλοί πραγματικοί κίνδυνοι για τα παιδιά (μαχαίρια, ζεστό λάδι, ζεστό νερό, υγρά δάπεδα κ.λπ.). 9. Δημιουργήστε έναν σούπερ ήρωα για την υγεία και την ασφάλεια που μπορεί να έλθει και να καθαρίσει όλους τους κινδύνους στο σπίτι σας. Ζωγραφίστε τον και γράψτε την ομιλία του. 8. Συντάξτε το πρωτοσέλιδο μιας εφημερίδας με θέμα μια πυρκαγιά στο «Επικίνδυνο Σπίτι». 7. Δημιουργήστε μία μεγάλη αφίσα χρησιμοποιώντας έναν χαρακτήρα (π.χ. τον κύριο Κίνδυνο) για να δείξετε στα μικρότερα παιδιά τις (10) δέκα καλύτερες συμβουλές για την υγεία και την ασφάλεια στο σπίτι. Δείτε το επεισόδιο με τίτλο «Καταπολεμήστε τους κινδύνους» από την ταινία: «Ο Napo σε κίνδυνο!» 8/13
ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Ο Napo στο «Napo Ο Κυνηγός του Κινδύνου»: 2 o Μάθημα Μέτρα Προστασίας και Πρόληψης Ο Napo σε κίνδυνο! «Ο Napo σε κίνδυνο!» είναι μια σύντομη ταινία που εστιάζει στους κινδύνους που σχετίζονται με την εργασία και ταυτόχρονα στην ανάγκη να προσδιορισθούν και να ληφθούν εκείνα τα αναγκαία μέτρα, ώστε οι χώροι εργασίας να παραμένουν ασφαλείς. Η ταινία τονίζει την ανάγκη υιοθέτησης της αρχής «Έλέγχω, Αποφασίζω, Δρώ». Επιπλέον, εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στις έννοιες «πηγή κινδύνου» και «κίνδυνος» και το πως οι κίνδυνοι μπορεί να ελαχιστοποιηθούν ή να μειωθούν. Τα παραπάνω παρουσιάζονται μέσω απλών, καθημερινών, πραγματικών καταστάσεων ώστε να γίνει περισσότερο κατανοητή η έννοια του τι είναι «Κίνδυνος». Εκτίμηση του κινδύνου Σκοπός είναι να γίνει κατανοητή η συμβολή της εκτίμησης των κινδύνων στην προστασία από ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες στους χώρους εργασίας. Ειδικότερα: Διευκρινίζεται η διαφορά μεταξύ των εννοιών «πηγή κινδύνου» και «κίνδυνος» Γίνεται μια εισαγωγή στην διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων Τα παραπάνω θέματα παρουσιάζονται με σαφήνεια μέσω παραδειγμάτων Δημιουργείται μια «γέφυρα» μεταξύ θεωρίας και πράξης όσον αφορά στα παραπάνω θέματα Γιατί είναι σημαντική η εκτίμηση κινδύνου; Η εκτίμηση κινδύνου είναι η βάση για την επιτυχημένη διαχείριση της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ) προκειμένου να μειωθούν τα ενδεχόμενα πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων ή επαγγελματικών ασθενειών. Εάν μια εκτίμηση κινδύνου εκπονηθεί σωστά, μπορεί να βελτιωθούν σημαντικά οι υφιστάμενες συνθήκες ΥΑΕ αλλά και γενικότερα η αποδοτικότητα της επιχείρησης. Τι είναι η εκτίμηση κινδύνου; Είναι η διαδικασία εντοπισμού των κινδύνων που εγκυμονούν για την ΥΑΕ των εργαζομένων, εξαιτίας της ύπαρξης διαφόρων πηγών κινδύνου στους χώρους εργασίας. Αποτελεί μια συστηματική εξέταση όλων των πτυχών της εργασίας, όπου λαμβάνονται υπόψη: τι θα μπορούσε να προκαλέσει τραυματισμό ή βλάβη, η δυνατότητα να εξαλειφθούν οι διάφορες πηγές κινδύνου, και αν όχι, ποια μέτρα προστασίας ή πρόληψης θα μπορούσαν να ληφθούν με σκοπό τον έλεγχο των κινδύνων. Τυπικοί κίνδυνοι που συναντάμε στους χώρους εργασίας (πολλοί από αυτούς απαντώνται και στο σπίτι) Ηλεκτρισμός Φωτιά / εύφλεκτα υλικά Εργαλεία, κυρίως κοπτικά (π.χ. μαχαίρια ή λεπίδια) Γλιστρήματα / παραπατήματα Πτώσεις από σκάλες ή σκαλοπάτια Πτώσεις από ύψος (π.χ. στέγη) 9/13
Μέσα μεταφοράς/τροχαία ατυχήματα Μυοσκελετικές παθήσεις εξαιτίας μεταφοράς βαρέων φορτίων, περιστροφών του κορμού, επαναλαμβανόμενες κινήσεις (π.χ. σε μία γραμμή παραγωγής), λανθασμένη στάση σώματος κ.λπ. Χημικές ουσίες, βακτήρια, μύκητες, ιοί π.χ σε νοσοκομεία, εργαστήρια, ιατρεία, χώρους με κακοσυντηρημένα συστήματα κλιματισμού κ.λπ. Θόρυβος, δονήσεις, ακτινοβολίες lazer, ιοντίζουσες ακτινοβολίες, ηλεκτρομαγνητικά πεδία, UV ακτινοβολία κλπ Υπάρχει μια ποικιλία επεισοδίων από τις ταινίες Napo που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να παρουσιαστούν οι περισσότεροι από τους παραπάνω κινδύνους. Η διαδικασία των 5 σταδίων για μια ολοκληρωμένη εκτίμηση κινδύνου Το συγκεκριμένο μάθημα εστιάζει στα τελευταία τρία στάδια της διαδικασίας εκπόνησης μιας εκτίμησης κινδύνου και συγκεκριμένα: στη λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση, στην ανάληψη δράσης για την εφαρμογή των μέτρων προστασίας και πρόληψης και στην παρακολούθηση της εφαρμογής τους καθώς και την αναθεώρησή τους. Το 1 ο στάδιο - Αναγνώριση των πηγών κινδύνου και αυτών που βρίσκονται σε κίνδυνο και το 2 ο στάδιο Εκτίμηση και ιεράρχηση των κινδύνων, παρουσιάζονται στο 1 ο μάθημα της σειράς «Napo - Ο Κυνηγός του Κινδύνου», το οποίο έχει τίτλο: «Αναγνώριση των πηγών κινδύνου και των κινδύνων». 3 ο στάδιο Λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση Σ αυτό το στάδιο λαμβάνεται η απόφαση του πως θα ελαχιστοποιηθεί ή θα ελεγχθεί ο κίνδυνος, αφού βέβαια πρώτα εξεταστεί εάν είναι δυνατή η πλήρης εξάλειψή του. Εάν δεν είναι δυνατή η εξάλειψή του, εξετάζεται πως είναι δυνατό να ελεγχθεί ο κίνδυνος έτσι ώστε να μην κινδυνεύουν αυτοί που εκτίθενται σε αυτόν. Κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα αναγκαία μέτρα πρόληψης και έλεγχου των κινδύνων, λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω γενικές αρχές: Αποφυγή του κινδύνου με εξουδετέρωση της πηγής του κινδύνου (π.χ. ο Napo αποφεύγει τον κίνδυνο παρα- πατήματος εξαιτίας ενός ανοιχτού συρταριού, στο εισαγωγικό επεισόδιο της ταινίας «Ο Napo σε κίνδυνο!») Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο (π.χ. στο επεισόδιο του Napo «Ερεθιστικές ουσίες» από την ταινία «Επικίνδυνες χημικές ουσίες», ο ήρωάς μας υποκαθιστά μία ερεθιστική χημική ουσία με μια μη ερεθιστική) Καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους (π.χ. η παραγωγή σκόνης κατά την κοπή μαρμάρου ή σκληρής πέτρας αποφεύγεται με τη διαβροχή της λεπίδας με νερό κατά τη διάρκεια της κοπής, αφού αυτό το μέτρο πρόληψης καταπολεμά τον σχηματισμό της σκόνης στην πηγή του) Προτεραιότητα στη λήψη μέτρων συλλογικής προστασίας σε σχέση με τα μέτρα ατομικής προστασίας (π.χ. σε μια παραγωγική διαδικασία όπως η βαφή ή η ηλεκτροσυγκόλληση όπου παράγονται ατμοί και αναθυμιάσεις είναι απαραίτητη και προτιμότερη η εγκατάσταση ενός αποτελεσματικού συστήματος απομάκρυνσης των ατμών, παρά η παροχή μασκών προστασίας του αναπνευστικού συστήματος στους εργαζόμενους) Προσαρμογή στην εξέλιξη της τεχνικής προόδου και ενημέρωση όσον αφορά στις σχετικές αλλαγές (π.χ. εάν ένα νέο μηχάνημα επιτρέπει την εκτέλεση μιας εργασίας χωρίς να εκθέτει τους εργαζόμενους σε κάποιον κίνδυνο, όπως το θόρυβο, η υπάρχουσα τεχνολογία θα πρέπει να εγκαταλείπεται) Συνεχής προσπάθεια για βελτίωση των επιπέδων προστασίας (η βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας αποτελεί μια αδιάλειπτη διαδικασία) 10/13
4 ο στάδιο Ανάληψη δράσης για την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει την εφαρμογή των μέτρων προστασίας και πρόληψης που αποφασίστηκαν στο προηγούμενο στάδιο. Είναι σημαντικό σε αυτή τη φάση να συμμετέχουν όλοι όσοι εμπλέκονται και να εφαρμόζεται ένα σχέδιο δράσης όπου εξειδικεύονται: Τα μέτρα που πρόκειται να εφαρμοστούν Ποιος κάνει τι και πότε Πότε θα ολοκληρωθεί η διαδικασία εφαρμογής κάθε μέτρου Είναι σημαντικό, κάθε εργασία ελαχιστοποίησης ή πρόληψης του κινδύνου να ιεραρχείται (ανατρέξτε στο 4 ο επεισόδιο με τίτλο «Καταπολεμήστε τους κινδύνους» από την ταινία «Ο Napo σε κίνδυνο!»). 5 ο στάδιο Παρακολούθηση και Αναθεώρηση Σε τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι ώστε να εξασφαλίζεται η εφαρμογή των μέτρων προστασίας και πρόληψης, η αποτελεσματικότητά τους καθώς και η αναγνώριση καινούργιων προβλημάτων που πιθανώς έχουν προκύψει. Η εκτίμηση κινδύνου θα πρέπει να αναθεωρείται τακτικά, ανάλογα με τη φύση των κινδύνων, τις ενδεχόμενες αλλαγές που έχουν προκύψει σε μια παραγωγική διαδικασία ή ως αποτέλεσμα των ευρημάτων μετά τη διερεύνηση ενός ατυχήματος ή κάποιου παρ ολίγον ατυχήματος. Η εκτίμηση κινδύνου δεν εκπονείται μια μόνο φορά ούτε μπορεί να είναι η ίδια για κάθε εργασία ή δραστηριότητα αλλά εξειδικεύεται ανά περίπτωση. Τεκμηρίωση της εκτίμησης κινδύνου Η εκτίμηση κινδύνου θα πρέπει να τεκμηριώνεται και να τηρείται σε κατάλληλη μορφή (μελέτη Εκτίμησης Κινδύνου). Μια τέτοια καταγραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για: Πληροφόρηση Παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων Αποδεικτικό μέσο Αναθεώρηση, εφόσον οι υφιστάμενες συνθήκες αλλάζουν Η μελέτη Εκτίμησης Κινδύνου πρέπει να περιλαμβάνει κατ ελάχιστον: Το όνομα και την ιδιότητα αυτού που πραγματοποιεί τον έλεγχο. Τις διάφορες πηγές κινδύνου και τους σχετικούς κινδύνους που έχουν αναγνωριστεί. Τις ομάδες εργαζομένων που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένους κινδύνους. Τα απαιτούμενα μέσα προστασίας. Στοιχεία σχετικά με την έναρξη εφαρμογής των μέτρων, το όνομα του υπευθύνου, την ημερομηνία. Στοιχεία σχετικά με την παρακολούθηση εφαρμογής των μέτρων και τις αναθεωρήσεις, συμπεριλαμβανομένων ημερομηνιών και των ονομάτων των ατόμων που εμπλέκονται στην όλη διαδικασία. Στοιχεία σχετικά με τη συμμετοχή των εργαζομένων ή των εκπροσώπων τους, στην εκπόνηση της μελέτης Εκτίμησης Κινδύνου Ρόλοι και υπευθυνότητες Είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι (ή οι μαθητές στην περίπτωσή μας) να συμμετέχουν ενεργά στη διενέργεια της Εκτίμησης Κινδύνου, αναγνωρίζοντας τις πηγές κινδύνου και αναφέροντάς τις στον εργοδότη (στους δασκάλους στην περίπτωσή μας). Οι μαθητές (όπως και οι εργαζόμενοι) γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κατά την εκτέλεση των εργασιών ή των δραστηριοτήτων τους, συνεπώς η συμμετοχή τους στη διαδικασία εκπόνησης της Εκτίμησης Κινδύνου κρίνεται απαραίτητη. Η γνώση που έχουν αποκτήσει στην πράξη είναι επίσης απαραίτητη για την ανάπτυξη των κατάλληλων μέτρων πρόληψης που θα προστατεύσουν από τους κινδύνους τους ίδιους αλλά και τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. 11/13
Οι εργαζόμενοι (οι μαθητές στην περίπτωσή μας) και/ή οι εκπρόσωποί τους έχουν το δικαίωμα/καθήκον: Να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία εκπόνησης της μελέτης Εκτίμησης Κινδύνου. Να προειδοποιούν τον εργοδότη (τους δασκάλους στην περίπτωσή μας) για τυχόν κινδύνους που έχουν αντιληφθεί (π.χ. όπως στο 7 ο επεισόδιο με τίτλο «Φύλακας άγγελος» της ταινίας «Ο Napo και η καθαριότητα») και να τοποθετούν προσωρινές σημάνσεις ασφάλειας (π.χ. όπως στο 1 ο επεισόδιο με τίτλο «Η σήμανση είναι σημαντική» από την ταινία «Οι περιπέτειες του Napo»). Να αναφέρουν οποιαδήποτε αλλαγή στο χώρο εργασίας τους (στην τάξη στην περίπτωσή μας) που θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλειά τους. Να ενημερώνονται για τους κινδύνους που απειλούν την υγεία και την ασφάλειά τους καθώς και για τα μέτρα ελαχιστοποίησης ή μείωσης των κινδύνων αυτών. Να ενημερώνονται για τα μέτρα προστασίας και πρόληψης που πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή. Να συνεργάζονται με τον εργοδότη (τον δάσκαλο στην περίπτωσή μας) ώστε να εξασφαλίζεται ότι το εργασιακό (σχολικό στην περίπτωσή μας) περιβάλλον είναι ασφαλές. Να εκπαιδεύονται και να λαμβάνουν κατάλληλες οδηγίες για τα μέτρα που πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή. ο Να μαθαίνουν τις διαδικασίες ασφάλειας (όπως στο 2 επεισόδιο με τίτλο «Προσοχή ακούστε!» από την ταινία του Napo «Από την Αρχή με Ασφάλεια» ή στο 4 ο επεισόδιο με τίτλο «Σχέδιο ασφάλειας» από την ταινία «Ο Napo και η καθαριότητα») και στη συνέχεια να τις εφαρμόζουν (όπως στο 2 ο επεισόδιο με τίτλο «Ασφαλείς διαδικασίες» από την ταινία του Napo «Ασφαλής Συντήρηση» ή στο 8 ο επεισόδιο με τίτλο «Εφιάλτης» από την ταινία «Ο Napo στο εργοτάξιο»). Να φροντίζουν όσο είναι πρακτικά δυνατό για την ασφάλεια και την υγεία τόσο των ίδιων όσο και των άλλων που μπορεί να επηρεαστούν από τις ενέργειές τους (όπως στο 4 ο επεισόδιο με τίτλο «Να προσέχετε και τους άλλους!» στην ταινία του Napo «Από την Αρχή με Ασφάλεια»). ο Να μην αυτοσχεδιάζουν (όπως στο 6 επεισόδιο με τίτλο «Αυτοσχεδιάζω σημαίνει παίρνω ρίσκο» της ταινίας «Οι περιπέτειες του Napo»). ο Να είναι προσεκτικοί (όπως στο 6 επεισόδιο με τίτλο «Σε απόσταση» της ταινίας «Ο Napo στο εργοτάξιο»). Να χρησιμοποιούν τα μέσα ατομικής προστασίας, ΜΑΠ (π.χ. μάσκες, γάντια, προστατευτικά ακοής, κράνη κ.λπ.) όπου είναι απαραίτητο (όπως στο 1 ο επεισόδιο με τίτλο «Επιβλαβείς ουσίες» από την ταινία του Napo «Επικίνδυνες χημικές ουσίες» ή στο 1 ο επεισόδιο με τίτλο «Ανεπανόρθωτη βλάβη» από την ταινία «Καταπολεμήστε τον θόρυβο»). Ορισμένες ερωτήσεις που ενδεχομένως οι μαθητές να θέσουν στους δασκάλους ή τους γονείς τους Ποιες είναι οι πηγές κινδύνου στις οποίες εκτίθεμαι; Θα λάβω κάποια ενημέρωση ή εκπαίδευση σχετικά με τα θέματα ασφάλειας και πότε; Τι θα πρέπει να κάνω προκειμένου να προστατευτώ; Τι θα πρέπει να κάνω σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης; Πως και που θα αναφέρω ένα ατύχημα, ένα πρόβλημα υγείας ή αν παρατηρήσω κάποια ανασφαλή ενέργεια ή κατάσταση; Τι θα πρέπει να κάνω σε περίπτωση που τραυματιστώ; 12/13 Ορισμένα βασικά μηνύματα που μπορείτε να απευθύνετε στους μαθητές σας Ο κίνδυνος σας αφορά. Σας απειλεί! Κάθε κίνδυνος είναι έτοιμος να σας επιτεθεί (ο κροκόδειλος είναι πάντα έτοιμος να δαγκώσει). «Σταμάτα, Σκέψου, Δράσε» (σταμάτα κόκκινο, σκέψου πορτοκαλί, δράσε πράσινο, αντίστοιχα με τα χρώματα της οδικής σήμανσης) Γιατί υποτιμάτε τις πηγές κινδύνου και τους σχετικούς κινδύνους; Γιατί ενεργείτε με μη ασφαλή τρόπο; Περιγράψτε το αποτέλεσμα «ντόμινο» των ανασφαλών καταστάσεων, π.χ. μια αλυσίδα συμβάντων που ακο- λουθούν ένα πρωταρχικό συμβάν περιορισμένης σημασίας, το οποίο όμως μπορεί να εξελιχθεί βήμα βήμα σε ένα τελικό συμβάν με σοβαρές συνέπειες (όπως στο 8 ο επεισόδιο με τίτλο «Εφιάλτης» στην αντίστοιχη ταινία «Ο Napo στο εργοτάξιο»)
Πίνακας Α Κίνδυνος Ταινία Επεισόδιο Τροχαία ατυχήματα Πρόκληση ατυχήματος Ο Napo στο εργοτάξιο 6. Σε απόσταση από όχημα Βιασύνη ή έλλειψη Ο Napo και η καθαριότητα 1. Αλλαγή προγράμματος συγκέντρωσης Κόπωση και βιασύνη Ο Napo στην ασφαλή συντήρηση 5. Έντονος ρυθμός εργασίας! Υπερβολική ταχύτητα και κρυμμένοι κίνδυνοι Ο Napo σε κίνδυνο! 5. Επικίνδυνος συνδυασμός Πυρκαγιά Πρόκληση πυρκαγιάς Ο Napo και οι επικίνδυνες χημικές ουσίες 3. Εύφλεκτοι χημικοί παράγοντες Πρόκληση πυρκαγιάς Ο Napo στο Σωστή Σήμανση για την Ασφάλεια 6. Πινακίδα απαγόρευσης Μην καπνίζετε Πρόκληση πυρκαγιάς Ο Napo στο Σωστή Σήμανση για την Ασφάλεια 12. Πινακίδες διάσωσης ή βοήθειας Πρόκληση πυρκαγιάς Ο Napo στο Σωστή Σήμανση για την Ασφάλεια 15. Πινακίδα πυροσβεστικού υλικού ή εξοπλισμού πυροσβεστήρας Ηλεκτρισμός Έκθεση σε ηλεκτρικό ρεύμα Ο Napo στο «Ασφάλεια εντός κι εκτός εργασίας» Σκηνή όπου ο Napo δοκιμάζει τα φώτα για τη γιορτή Μηχανικός εξοπλισμός Μηχανικός εξοπλισμός Ο Napo στο Οι περιπέτειες του Napo 5. Κατάλληλη προστασία την κατάλληλη στιγμή Μηχανικός εξοπλισμός Ο Napo σε κίνδυνο! 1. Πηγές κινδύνου (Introduction) Θόρυβος Έκθεση σε θόρυβο Ο Napo στο Καταπολεμήστε τον θόρυβο Όλη η ταινία Χημικά Χημικοί κίνδυνοι Ο Napo και οι επικίνδυνες χημικές ουσίες Όλη η ταινία Γλιστρήματα και παραπατήματα Κίνδυνος γλιστρήματος Ο Napo στο Οι περιπέτειες του Napo 1. Η σήμανση είναι σημαντική Πτώση από σκαλοπάτια Ο Napo στο Οι περιπέτειες του Napo 2. Η σήμανση δεν είναι ικανοποιητική Πτώση από σκαλοπάτια Ο Napo στο «Ασφάλεια εντός κι εκτός εργασίας» Σκηνή όπου ο Napo ανεβαίνει μια σκάλα με αφημένα στα σκαλοπάτια αντικείμενα Πτώση από ύψος Ο Napo στο εργοτάξιο 2. Προστασία από πτώση Πτώση αντικειμένων Ο Napo στο εργοτάξιο 1. Δουλεύοντας με ασφάλεια 13/13 Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων Μεγάλα φορτία Ο Napo στο εργοτάξιο 5. Οσφυαλγία Μεγάλα φορτία Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 3. Διαίρει και βασίλευε Μεγάλα φορτία Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 11. Κράτα με σφιχτά Μεγάλα φορτία Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 9. Η μονομαχία Κακή στάση σώματος Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 4. Εργονομία Δραστικά μέτρα Κακή στάση σώματος Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 10. Σκέψη για κίνηση Δονήσεις Δονήσεις Ο Napo στο Μειώστε την καταπόνηση 8. Υπερβολικοί κραδασμοί Το 1ο μάθημα της σειράς «Napo Ο Κυνηγός του Κινδύνου» με τίτλο «Αναγνώριση των πηγών κινδύνου και των κινδύνων» αποτελεί μια εισαγωγή στα πρώτα στάδια της Εκτίμησης Κινδύνου. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό έχει παραχθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό EU-OSHA κατόπιν συμφωνίας με την κοινοπραξία Napo Consortium, η οποία αποτελείται από τους ακόλουθους φορείς: HSE (UK); DGUV (Germany); INAIL (Italy); INRS (France); SUVA (Switzerland); and AUVA (Austria).