ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ Καλλιρρόης 89, 11745 Αθήνα Τηλ. 210-9238170, 210-9238800 Fax: 210-9235959 www.spme.gr ASSOCIATION OF CIVIL ENGINEERS OF GREECE 89, Kallirois str., 11745 Athens, Greece Tel.: 210-9238170, 210-9238800 Fax: 210-9235959 e-mail: spme@tee.gr ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΠΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ I. Η χώρα έζησε µια ανείπωτη εθνική τραγωδία µε τις πρωτοφανούς έκτασης πυρκαγιές του Αυγούστου. Τραγωδία που, µε οδύνη, βιώσαµε όλοι µας. Η αντιµετώπιση των συνεπειών της πρωτοφανούς αυτής κατάστασης, που δεν έχει προηγούµενο στον Ευρωπαϊκό χώρο, χρειάζεται προσεκτικό σχεδιασµό, και σοβαρή κινητοποίηση ανθρώπινου δυναµικού και οικονοµικών πόρων. Η ελληνική πολιτεία, µε όλες τις δυνάµεις της, µε όλα της τα µέσα, θα πρέπει να δώσει τη µάχη για να αποκατασταθούν οι καταστροφές και να επανέλθει η οικονοµική ζωή στις περιοχές που δοκιµάστηκαν. Τέλος θα πρέπει να βγάλει άµεσα τα αναγκαία συµπεράσµατα από τις ελλείψεις και τις δυσλειτουργίες του κρατικού µηχανισµού που επέτρεψαν στην καταστροφή να πάρει τέτοιες τροµακτικές διαστάσεις. Να πάρει τα αναγκαία θεσµικά και διοικητικά -οργανωτικά µέτρα που θα αποτρέψουν στο µέλλον τα φαινόµενα αυτά, που σ' ένα βαθµό είναι αναπότρεπτα, να µπορούν να εξελιχθούν σε εθνική τραγωδία και περιβαλλοντική καταστροφή. Θα πρέπει κατ' αρχήν να παραδεχθούµε ότι το µέγεθος της καταστροφής προετοιµάστηκε από τις χρόνιες παραλείψεις της διοίκησης και από το πλέγµα των δράσεων που αφήνει χάριν των - 1 -
πελατειακών σχέσεων της εκάστοτε εξουσίας ανοικτό το πλαίσιο του χαρακτηρισµού των δασικών εκτάσεων στην κρίση των κατά τόπους ασαρχείων και που δυστυχώς αποτελεί κατ' εξοχήν πελατειακό εργαλείο και των τοπικών Αυτοδιοικήσεων. Αναφερόµαστε στην έλλειψη ασολογίου και ασικών Χαρτών και στη πρόσφατη απόπειρα αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγµατος που µειώνει τον βαθµό προστασίας των δασών. Τα συµφέροντα είναι µεγάλα και το καθεστώς παρανοµίας και αυθαιρεσίας παγιωµένο. Όταν όµως η χώρα µας έχει υποστεί µια τόσο µεγάλη οικολογική καταστροφή, δεν είναι δυνατόν να µένουµε η µόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν ξέρει ποια και πόσα δάση έχει. Αν υπήρχε ασολόγιο δεν θα υπήρχαν οικοπεδοφάγοι και οι φωτιές µε οικονοµική σκοπιµότητα θα µειώνονταν σηµαντικά. Η ύπαρξη δασικών χαρτών θα απαλλάξει τους δασάρχες από το 80% της δουλειάς τους, που είναι σήµερα ο χαρακτηρισµός των εκτάσεων µε τις αναµφισβήτητες προεκτάσεις. Έτσι θα µπορέσουν να αφοσιωθούν στην τεχνική δουλειά τους και να ελαχιστοποιηθεί η διοικητική. Αναφερόµαστε κατά δεύτερο στη σκόπιµη υποβάθµιση των Αρµόδιων Υπηρεσιών και την ελλιπή στελέχωση τους. Στη σύγχυση και επικάλυψη αρµοδιοτήτων µεταξύ κεντρικών και αποκεντρωµένων Υπηρεσιών που κάνουν αδύνατο τον επιτελικό σχεδιασµό και την άµεση και αποτελεσµατική δράση σε περιπτώσεις ανάγκης. Η θεσµική θωράκιση του δάσους είναι επιτακτική ανάγκη και αποτελεί µακροπρόθεσµη επιδίωξη που απαιτεί σοβαρή προσπάθεια, θα πρέπει όµως να ξεκινήσει άµεσα µετά από διαβούλευση µε τους αρµόδιους φορείς. Η προστασία των δασών είναι µια συνεχής προσπάθεια που πρέπει να οργανωθεί µε επιστηµονικό τρόπο και το κατάλληλο προσωπικό αξιοποιώντας και τις εθελοντικές οργανώσεις και προσπάθειες. II. Η καταστροφή από πυρκαγιά, της κλίµακας που ζήσαµε, προκάλεσε µια απόλυτη ανατροπή στο κοινωνικό και οικονοµικό καθεστώς περιοχών µε γεωργικά χαρακτηριστικά ανάλογα των Νοµών Λακωνίας, Αρκαδίας, Μεσσηνίας, Ηλείας και Ευβοίας. Στις συγκεκριµένες - 2 -
περιοχές η οικονοµική δραστηριότητα περιστρέφεται γύρω από την γεωργό-κτηνοτροφία µικρής κλίµακας, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει µια µικρής κλίµακας στροφή προς αγρό-τουριστικές δραστηριότητες. Μια άλλη σοβαρή πτυχή στις δυσµενείς επιπτώσεις που προκαλούνται είναι και η αναγκαστική θέση εκτός αγοράς εργασίας των οικονοµικών µεταναστών που έχουν εγκατασταθεί σε µεγάλους αριθµούς και δραστηριοποιούνται ως αγροτό-εργατικό δυναµικό στις υπόψη περιοχές. Φυσικά, οι δυσµενείς κοινωνικές και οικονοµικές επιπτώσεις διαχέονται και στο σύνολο της ζωής του κάθε Νοµού µε κίνδυνο να δηµιουργηθεί µε τη µέθοδο «ντόµινο» σηµαντική οπισθοδρόµηση. Συνεπώς, υπάρχει ο φόβος ερήµωσης των ορεινών όγκων µε τη δηµιουργία ρεύµατος εσωτερικής µετανάστευσης. Υπάρχει επίσης, ο φόβος δηµιουργίας µιας νέας οµάδας φτωχών Ελλήνων, σε ηλικίες µάλιστα που δύσκολα µπορούν να µεταστραφούν σε άλλο κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. Επίσης, είναι αµφίβολη η αναβίωση του δασικού πλούτου, σε όποιο βαθµό αυτό είναι πιθανόν, χωρίς τη φροντίδα των πληθυσµών που γνωρίζουν τη συµβίωση µε το δάσος. Τέλος, η αγρό-τουριστική δραστηριότητα, που βρίσκεται στην παιδική της ηλικία, κινδυνεύει να εκµηδενιστεί. Οι παραπάνω κίνδυνοι οδηγούν στην αναγκαιότητα επεξεργασίας µιας ολοκληρωµένης πρότασης αποκατάστασης των περιοχών που πλήγηκαν που θα περιλαµβάνει την οικολογική, οικιστική και οικονοµική συνιστώσα και θα προβλέπει παράλληλες δράσεις σε όλους τους τοµείς. Αυτονόητη είναι η άµεση οικονοµική και ψυχολογική στήριξη των κατοίκων ώστε να παραµείνουν στις περιοχές τους και να αποτελέσουν ουσιώδη παράγοντα της προσπάθειας αποκατάστασης της καταστροφής. - 3 -
III. Προτάσεις ράσεων Ο Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδος πιστεύει ότι η προσπάθειες της πολιτείας µε την συνδροµή και των αντίστοιχων επιστηµονικών και τοπικών φορέων θα πρέπει να επικεντρωθούν στα παρακάτω άµεσα µέτρα. Η πρώτη δέσµη δράσεων πρέπει να κατευθυνθεί προς την αποκατάσταση της βιωσιµότητας των οικισµών και συγκεκριµένα στην επισκευή των δικτύων κοινής ωφέλειας και την κατασκευή των αντιπληµµυρικών έργων για την προστασία των οικισµών. Η δεύτερη δέσµη έργων πρέπει να αφορά την αποκατάσταση των κατοικιών που επλήγησαν καθώς και των βοηθητικών εγκαταστάσεων (αποθήκες, ποιµνιοστάσια). Επισηµαίνουµε την ανάγκη για ολοκληρωµένο και επιστηµονικά µελετηµένο επανασχεδιασµό των κατεστραµµένων οικισµών µε κατάλληλα πρότυπα βασισµένα στην αρχιτεκτονική παράδοση και τις σύγχρονες ανάγκες των κατοίκων. Η καταστροφή θα µπορούσε να αποτελέσει µια ευκαιρία για πραγµατική ανάπλαση και αναβάθµιση των κατεστραµµένων οικισµών. Σε περιοχές µε επισκευάσιµες βλάβες θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτές θα γίνουν από κατάλληλα εκπαιδευµένους µηχανικούς και συνεργεία. Ο ΣΠΜΕ θα αναλάβει άµεσα την διενέργεια σεµιναρίων προς τους συναδέλφους των περιοχών αυτών ώστε να καλύψει πλήρως τις θεωρητικές γνώσεις που προϋποθέτουν οι επισκευές κτηρίων βλαµµένων από πυρκαγιά. Η τρίτη δέσµη µέτρων αφορά την προστασία των εδαφών των καµένων περιοχών από τη διάβρωση µε τα γνωστά «κορµοφράγµατα» και βέβαια την υλοτόµηση των εκτάσεων µε αποµάκρυνση των δέντρων που πρέπει να κοπούν. Η τέταρτη δέσµη αφορά την αναπλήρωση του ζωικού κεφαλαίου που κάηκε και τάχιστο καθορισµό χώρων βόσκησης, ώστε να ξαναρχίσει η κτηνοτροφική δραστηριότητα χωρίς να ζηµιωθεί η φυσική αναγέννηση του δάσους. - 4 -
Η πέµπτη δέσµη µέτρων πρέπει να κατευθυνθεί στο σχεδιασµό και στην εκτέλεση, µε τη µέθοδο της αυτεπιστασίας και µε εργατικό δυναµικό τους ίδιους αυτούς πληθυσµούς, µικροκατασκευών, διαµόρφωσης των οικισµών (πλακοστρώσεις δρόµων, κατασκευή πλατειών, συντηρήσεις χαρακτηριστικών τύπων κατοικιών). Η έκτη δέσµη µέτρων αφορά τις παρεµβάσεις για την αναγέννηση του δάσους, την προφύλαξη του από µελλοντικές πυρκαγιές καθώς και τη συντήρησή του. Παρακολούθηση των επιπτώσεων της πυρκαγιάς στις συνιστώσες του οικοσυστήµατος, ανάκαµψη µετά την πυρκαγιά, λειτουργίες των οικοσυστηµάτων σε σχέση µε τις πυρκαγιές, µεταπυρική διαχείριση, αποκατάσταση οικολογικής ισορροπίας. Η δέσµη αυτή προϋποθέτει αναβάθµιση και κατάλληλη στελέχωση των ασικών Υπηρεσιών. Η έβδοµη δέσµη µέτρων αφορά την βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας και της απόδοσης των δασοπυροσβεστών. Για το σκοπό αυτό προβλέπεται: Ανάπτυξη εργαλείων και συστηµάτων σύγχρονης τεχνολογίας για εκπαίδευση, συνεχή ενηµέρωση και αδιάλειπτη επικοινωνία Συνεργασία µε δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς για τη βελτίωση του ατοµικού εξοπλισµού των δασοπυροσβεστών και σχετικών προϊόντων δασοπυρόσβεσης. Η όγδοη δέσµη µέτρων αφορά την εκτίµηση και χαρτογράφηση επικινδυνότητας δασικών πυρκαγιών Επεξεργασία εικόνας και πλατφόρµες Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών µε αντίστοιχο λογισµικό και µηχανήµατα για την ανάλυση εικόνων σε πραγµατικό χρόνο. Η ένατη δέσµη µέτρων αφορά την κατάρτιση δασολογίου και δασικών χαρτών κατά προτεραιότητα στις καµένες περιοχές των 107 δήµων και Κοινοτήτων που δεν θα αφήνουν κανένα περιθώριο παρερµηνείας για το τι είναι δάσος και τι όχι. - 5 -
Η δέκατη δέσµη µέτρων αφορά την ανάγκη να διατηρηθούν/αναδιαρθρωθούν στις πυρόπληκτες περιοχές, µε την άµεση συνδροµή των γεωπόνων, συγκεκριµένες καλλιέργειες και δραστηριότητες που συνδέονται µε την αγροτική παράδοση τους µε στόχο τη συνέχιση της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων και ενδεχόµενη αντικατάσταση καλλιεργειών που δεν έχουν ενδιαφέρον µε άλλες πιο προσοδοφόρες µε βάση χωρικές απαιτήσεις Όλες οι παραπάνω δράσεις θα πρέπει να γίνουν µε την καθοδήγηση των αρµόδιων Υπηρεσιών που θα στελεχωθούν µε επαρκές επιστηµονικό προσωπικό και να χρησιµοποιήσουν ως εργατικό/ επιστηµονικό δυναµικό τους κατοίκους των περιοχών αυτών, Έλληνες ή οικονοµικούς µετανάστες, µε σκοπό να συγκρατηθούν στον τόπο τους και µάλιστα µε παραγωγικό τρόπο. IV. Μέτρα Γενικού Χαρακτήρα Οι καταστροφές ξεκίνησαν γενικά από ένα πρωτοφανή αριθµό µικρών εστιών που εύλογα µόνο από οργανωµένη δράση µπορεί να προέρχονται. Συγχρόνως, οι καταστροφές οικισµών και η απώλεια ζωών θα είχαν ίσως και αποκλειστεί, εάν υπήρχε ένα πανελλαδικό πρόγραµµα δηµιουργίας ζωνών ασφαλείας γύρω από ορεινούς οικισµούς. Προκύπτει εποµένως, η ανάγκη: ΙV. α. Για εκπαίδευση στις Νοµαρχίες και σε κάθε ΟΤΑ των τεχνικών, (µηχανικών, αποφοίτων ΤΕΙ, εργοδηγών) για την αντιµετώπιση της αποκατάστασης των κατοικιών που επλήγησαν καθώς και των βοηθητικών εγκαταστάσεων καθώς και των υπευθύνων ΠΣΕΑ που πρέπει επίσης να ορισθούν ανά δηµοτικό διαµέρισµα. ΙV. β. Σηµαντική ενίσχυση των τεχνικών υπηρεσιών, των ΟΤΑ και των Νοµών µε τεχνικό προσωπικό (Μηχανικούς, Γεωπόνους, ασολόγους), ώστε να δηµιουργηθεί µια πιο ισχυρή δοµή στήριξης των - 6 -
ΟΤΑ, ενδεχοµένως και στο πλαίσιο ενός διορθωµένου προγράµµατος Καποδίστρια. Εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης σε επίπεδο οικισµού µε σχέδια εκκένωσης και κατάλληλη ενηµέρωση- εκπαίδευση των κατοίκων. ΙV. γ. Είναι ανάγκη επίσης, να τονωθεί η συνολική οικονοµική δραστηριότητα των Νοµών που επλήγησαν τόσο µε πιστωτικές διευκολύνσεις προς τον εµπορικό κόσµο της περιοχής όσο και µε ανάθεση εργασιών στο επιστηµονικό δυναµικό της περιοχής (µελέτες ευστάθειας γεωλογικών σχηµατισµών, αντιπληµµυρικές µελέτες, πολεοδοµικές - χωροταξικές µελέτες, τοπογραφικές µελέτες, µελέτες πυροπροστασίας οικισµών, δασοκοµικές µελέτες, γεωπονικές µελέτες κλπ). Υπάρχουν πληγές που δεν επουλώνονται. Οφείλουµε όµως να κάνουµε ό,τι είναι δυνατόν για να ανακουφίσουµε τον πόνο των συνανθρώπων µας. Να τους στηρίξουµε να ξανασταθούν στα πόδια τους. Να κάνουµε ό,τι περνά από το χέρι µας, ώστε οι νέοι άνθρωποι αυτών των περιοχών να µην απογοητευθούν. Να συνεχίσουν να κάνουν σχέδια για το µέλλον τους. Να µείνουν στα χωριά τους. Να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους. Να ξαναοργώσουν τα χωράφια τους. Αυτή είναι η προτεραιότητα όλων µας, η απόλυτη προτεραιότητά µας αυτή τη στιγµή. - 7 -