Τεύχος 3ο Φεβρουάριος 2008

Σ υνοδοιπόροι στο Τεύχος 3ο Φεβρουάριος 2008 Αγαπητοί μου, Μ ε τη βοήθεια του καλού μας Θεού πέρασε ένας χρόνος από τότε που αρχίσαμε την μεγάλη προσπάθεια στην «Αγία Ελένη». Ο απολογισμός είναι καλός και σε νούμερα αλλά και σε ποιότητα. Όλο το προσωπικό κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες έτσι ώστε κάθε άνθρωπος που ζητούσε τη βοήθειά μας να φεύγει από την «Αγία Ελένη», χαρούμενος και πεπεισμένος ότι θα γινόταν ότι καλύτερο μπορούσε να γίνει για κείνον, είτε ήταν ασθενής ή περιθάλπων. Οι εμπειρίες μας από την αγάπη των ασθενών και των περιθαλπόντων είναι πολλές. Το χαμόγελό τους και η αγκαλιά τους μας συνοδεύουν όλη τη μέρα. Και όταν ακόμα τελειώνει η μέρα και αποκαμωμένοι πέφτουμε για ύπνο τα χαρούμενα πρόσωπά τους αλλά και οι λίγες λέξεις που μπορούν να μας πουν μερικές φορές τριγυρίζουν στο μυαλό μας. Οι λέξεις «σ ευχαριστώ» και «σ α- γαπώ» είναι οι λέξεις που έχουν αλλάξει τη ζωή όλων μας που εργαζόμαστε στη Μονάδα Αντιμετώπισης ασθενών με Νόσο Alzheimer «Αγία Ελένη». Ένα χρόνο μετά είμαστε σίγουροι ότι μπορεί το μυαλό αυτών των ανθρώπων να τους αφήνει σιγά-σιγά, όμως η ψυχή τους με πλούσια και αυθεντικά συναισθήματα είναι μαζί μας και μπορούμε να τα χαρούμε όλοι Μάγδα Τσολάκη, Επιστημονικά υπεύθυνος ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ ΣΤΗ ΜΟΝΑΔΑ 1

Συνοδοιπόροι Διαταραχές Συμπεριφοράς Διαταραχές Συμπεριφοράς Πρόγραμμα Εκμάθησης Επικοινωνιακών Στρατηγικών σε Περιθάλποντες Ασθενείς με Άνοια, που παρουσιάζουν Διαταραχές Συμπεριφοράς Π αρ' όλο που η πλειοψηφία των μελετών στη βιβλιογραφία συγκλίνει στο γεγονός πως τα συμπτώματα διαταραχών συμπεριφοράς (κατάθλιψη, άγχος, επιθετικότητα, απάθεια) σε ασθενείς με άνοια μπορούν να ελεγχθούν επαρκώς και με μη φαρμακευτικά μέσα, οι περισσότερες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στη διαχείριση των συμπτωμάτων μόνο με φαρμακευτικά μέσα. Σκοπός της ανάπτυξης του παρόντος προγράμματος είναι η διαχείριση και ει δυνατόν η μείωση των ψυχιατρικών συμπτωμάτων, που παρουσιάζονται σε ασθενείς με νόσο Alzheimer. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στην εκπαίδευση των ασθενών σε επικοινωνιακές στρατηγικές. Η ανάπτυξη της επικοινωνίας μεταξύ περιθάλποντα και ασθενή ενισχύει, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τη νοητική κατάσταση του ασθενή. Μετά το πέρας της νευροψυχολογικής εκτίμησης - εξέτασης ο ασθενής και ο περιθάλπων ελέγχεται και για Διαταραχές Συμπεριφοράς. Υπάρχουν εργαλεία που μεταφράστηκαν στα Ελληνικά και χρησιμοποιούνται για ενδελεχή έλεγχο των διαταραχών συμπεριφοράς. Στους περιθάλποντες των α- σθενών, που παρουσιάζουν διαταραχές συμπεριφοράς προτείνεται να συμμετέχουν στην ομάδα εκμάθησης - εκπαίδευσης σε επικοινωνιακές τεχνικές, που θα στοχεύουν στη μείωση των συμπτωμάτων του ασθενή. ομάδας και 4 ατομικές συναντήσεις με κάθε περιθάλποντα ξεχωριστά. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, οι περιθάλποντες διδάσκονται τεχνικές επικοινωνίας και διαχείρισης της κατάστασης σε κάθε στάδιο της νόσου με λεκτικά και μη λεκτικά μέσα. Σκοπός της ανάπτυξης του παρόντος προγράμματος είναι η διαχείριση και ει δυνατόν η μείωση των ψυχιατρικών συμπτωμάτων, που παρουσιάζονται σε ασθενείς με νόσο Alzheimer. Συνοδοιπόροι Τριμηνιαίο Περιοδικό Ιδιοκτησία: Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer & Συγγενών Διαταραχών Πέτρου Συνδίκα 13, Θεσσαλονίκη 546 43 Τηλ./ FAX 2310 810411, 2310 925802 Email: info@alzheimer-hellas.gr Site: www.alzheimer-hellas.gr Εκδότης: Τσολάκη Μάγδα Επιμέλεια: Τσολάκη Μάγδα Λυκάκης Ελευθέριος Η εκπαίδευση των περιθαλπόντων διαρκεί 6 μήνες, περιλαμβάνει 6 συναντήσεις σε επίπεδο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ Με τη συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο κατά 80% και από το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης κατά 20% Ε.Π. «Υγεία - Πρόνοια» 2000-2006 Μαρία Καραγιαννίδου, Ψυχολόγος 2

Ιατρείο Οδοντιατρείο Συνοδοιπόροι Το ιατρείο στη Μονάδα Αγία Ελένη Η Μονάδα «Αγία Ελένη» δέχεται καθημερινά ασθενείς με διαταραχές της μνήμης, της συμπεριφοράς και της λειτουργικότητας. Τα άτομα αυτά, είτε λόγω της κύριας πάθησής τους, είτε λόγω διάφορων άλλων συνοδών καταστάσεων, έχουν ιδιαίτερες ανάγκες όσο αφορά την ιατρική τους κάλυψη και παρακολούθηση. Στο ιατρείο της Μονάδας, μέσα από την διαρκή και στενή επαφή με τους ασθενείς, γίνεται προσπάθεια για μια ολιστική και σφαιρική ιατρική φροντίδα που συγκεκριμένα περιλαμβάνει: 1. Τη λήψη του πλήρους ιατρικού ιστορικού του κάθε ασθενή, την παλαιότερη και την τρέχουσα φαρμακευτική αγωγή, την καταγραφή των παθολογικών καταστάσεων πέρα από την άνοια, την αναζήτηση τυχών επιβαρυντικών παραγόντων που σχετίζονται με την παρούσα κατάσταση του ασθενή 2. Τη δημιουργία του νευρολογικού, ψυχιατρικού και ψυχολογικού προφίλ του ασθενή, μέσω των οποίων μπορούν να γίνουν εκτιμήσεις για την φάση της εξέλιξης της νόσου και την πρόγνωσή της 3. Τη διενέργεια μιας πλήρους κλινικής εκτίμησης του ασθενή, η οποία περιλαμβάνει λεπτομερή νευρολογική εξέταση (έλεγχος προσανατολισμού, βάδισης, ισορροπίας, μυϊκού τόνου, μυϊκής ισχύος, αισθητικότητας, αντανακλαστικών, κρανιακών νεύρων) και φυσική εξέταση κατά συστήματα 4. Την συνεχή εκτίμηση της φαρμακευτικής αγωγής, την προσαρμογή της στις μεταβαλλόμενες ανάγκες του ασθενή και την παραπομπή σε ειδικούς γιατρούς αν και όποτε κριθεί απαραίτητο 5. Τον έλεγχο της συμμόρφωσης του ασθενή στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής 6. Την κάλυψη των εκτάκτων περιστατικών (μικροατυχήματα, υπερτασικές κρίσεις, λιποθυμικά επεισόδια κτλ) 7. Τη λειτουργία ανοιχτής τηλεφωνικής γραμμής υ- ποστήριξης ασθενών με άνοια και συναφείς διαταραχές για όλη την Ελλάδα Το ιατρείο βρίσκεται σε επαφή με το συγγενικό περιβάλλον του ασθενή και πολλές φορές αναλαμβάνει συμβουλευτικό ρόλο, παρέχοντας συγκεκριμένες πληροφορίες για την κατ οίκον φροντίδα του ασθενή, ενώ υπάρχει μέριμνα και για την κατάσταση της υγείας και των ίδιων των συγγενών ή περιθαλπόντων, καθώς έχει αποδειχτεί ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμη ιδίως η ψυχολογική τους υποστήριξη. Όλες οι υπηρεσίες που παρέχει το ιατρείο διακατέχονται από το ιατρικό απόρρητο και σκοπό έχουν την προαγωγή της υγείας και της ποιότητας ζωής του ασθενή με όσο το δυνατό πιο διακριτικό και μη επεμβατικό τρόπο. Ιατρείου βοήθεια Για δυο μήνες, μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2008, θα είμαστε για να συνδράμουμε στις δραστηριότητες του ιατρείου και εμείς, δυο γιατροί γεμάτοι όρεξη να προσφέρουμε και να διδαχθούμε. Εκτός από την βοήθεια που προσφέρουμε στην διεκπεραίωση των παραπάνω, θέλουμε να βοηθήσουμε στην επικοινωνία του ιατρικού τμήματος με τους υπόλοιπους εργαζόμενους της μονάδας, με σκοπό την προαγωγή των ιατρικών γνώσεων σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Αλλά θέλουμε να συμβάλλουμε και στην επίτευξη και μη ιατρικών στόχων της Μονάδας, μιας και είμαστε όλοι άνθρωποι που έχουμε ενωθεί με κοινό στόχο την προαγωγή των σκοπών της Ε.Ε.Ν.Α.Σ.Δ. Θέλουμε επίσης να βοηθήσουμε στην οργάνωση του αρχείου, ελέγχουμε τους υπάρχοντες φακέλους των ασθενών για τυχόν ελλιπείς πληροφορίες στο ι- στορικό και σε εργαστηριακές εξετάσεις, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας βάσης δεδομένων που θα βοηθήσει την επιστημονική κοινότητα, αλλά και τους ίδιους τους ασθενείς ατομικά. Πάντως και μετά τις 22/02/08, με τη βοήθεια Διονυσία Δελλαπόρτα, Ιατρός Ειρήνη Ίδα, Ιατρός Μαριάννα Σιαπέρα, Ιατρός 3

Συνοδοιπόροι Οικογενειακή θεραπεία Οικογενειακή θεραπεία Ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης περιθαλπόντων Τ α άτομα που προσέρχονται για νευροψυχολογικό έλεγχο συνοδεύονται αρκετές φορές από τους περιθάλποντές τους, οι οποίοι υ- ποβάλλονται σε δοκιμασίες ψυχοκοινωνικής εκτίμησης προκειμένου να διαπιστωθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθώς και ο βαθμός επιβάρυνσης τους από την φροντίδα του ασθενή τους και να ενταχθούν σε ομάδες ψυχολογικής στήριξης.. Κάθε Τρίτη λοιπόν, πραγματοποιείται ομαδική ψυχοθεραπεία στους περιθάλποντες με γνωστική -συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία συνοδεύεται από ομιλίες που έχουν ως στόχο μια πιο πλήρη ενημέρωση των περιθαλπόντων πάνω στα θέματα της άνοιας και τους τρόπους χειρισμού καθημερινών δυσκολιών που ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν. Η κάθε συνάντηση διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα όπου συζητιέται εκτεταμένα μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων για τη νόσο του Alzheimer και επιπτώσεις στη ζωή των ασθενών και των περιθαλπόντων. Μέσα από τη διαδικασία της ομάδας δίνεται η ευκαιρία σε κάθε περιθάλποντα να μιλήσει και να μοιραστεί τις ανησυχίες του, τις σκέψεις του με τα υπόλοιπα μέλη. Κάποιοι από αυτούς μπορεί ήδη να έχουν ξεπεράσει το πρόβλημα που απασχολεί κάποιους άλλους, ανταλλάσσουν έτσι τις εμπειρίες τους και παίρνουν πρακτικές οδηγίες που τους διευκολύνουν στη καθημερινή ζωή τους. Η ομάδα ακόμα τους διδάσκει να διαχειρίζονται το άγχος τους και να νιώθουν λιγότερο απομονωμένοι. Τα μέλη της ομάδας συμφωνούν ότι μπορούν εκεί να συζητήσουν ανοιχτά για τα συναισθήματά τους τις εμπειρίες, και τους φόβους σε μια χωρίς κριτική αλλά υποστηρικτική ατμόσφαιρα. Ο στόχος της ομάδας είναι να παρέχει στήριξη και συμβουλευτική στα μέλη της καθώς και να τους βοηθήσει να επιτύχουν γνωστική αναδόμηση των στάσεων και των πεποιθήσεων τους σχετικά με την ασθένεια. Τέλος, η οικογενειακή φροντίδα για τους ανθρώπους που πάσχουν από άνοια είναι ένα σημαντικό κοινωνικό και κλινικό πρόβλημα. Μέλη οικογένειας που φροντίζουν ανοϊκούς συγγενείς υφίστανται συναισθηματικές, κοινωνικές και οικονομικές καταπιέσεις. Η οικογενειακή θεραπεία είναι μία ψυχολογική παρέμβαση όπου συμμετέχουν δύο ή και περισσότερα μέλη μίας οικογένειας και έχει ως στόχο να βοηθήσει τους συγκεκριμένους περιθάλποντες να αντιμετωπίσουν το φορτίο της φροντίδας του συγγενή τους. Έτσι λοιπόν, η οικογενειακή θεραπεία επιτρέπει στα μέλη της οικογένειας να εκφράσουν το βάσανό τους, να ρυθμίσουν τις συγκρούσεις τους και συμβάλει στη μείωση του άγχους που βιώνουν. Εδώ κάθε μέλος της οικογένειας θα πρέπει να εργαστεί πάνω στη δική του διαδικασία πένθους, θρηνώντας για το «άθικτο» πρόσωπο που έχει χαθεί, όπως και για τις μελλοντικές κοινές συνεργασίες που θα μπορούσαν να τους δώσουν ικανοποίηση και χαρά. Είναι σημαντικό η οικογένεια να γνωρίζει ότι όλα τα μέλη της οικογένειας εργάζονται από κοινού και ότι τα άτομα που πάσχουν από άνοια έχουν συγκεκριμένες ανάγκες και καταλαμβάνουν μια σημαντική θέση στην οικογένεια. Η οικογενειακή θεραπεία πραγματοποιείται κάθε Τρίτη στο Χαρίσειο Γηροκομείο. Κάθε Τρίτη πραγματοποιείται ομαδική ψυχοθεραπεία στους περιθάλποντες με γνωστική -συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία συνοδεύεται από ομιλίες που έχουν ως στόχο μια πιο πλήρη ενημέρωση των περιθαλπόντων πάνω στα θέματα της άνοιας και τους τρόπους χειρισμού καθημερινών δυσκολιών. Εγκιαζάροβα Μαρία, Ψυχολόγος 4

Ψυχολογική Υποστήριξη Συνοδοιπόροι Ψυχολογική Υποστήριξη Ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης περιθαλπόντων ασθενών με άνοια T o πρόγραμμα ψυχοθεραπευτικής ομαδικής υποστήριξης περιθαλπόντων ασθενών με άνοια πραγματοποιείται στη Μονάδα Αντιμετώπισης Προβλημάτων νόσου ALZ- HEIMER «ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ» στην Πέτρου Συνδίκα και στο Χαρίσειο γηροκομείο στην Τούμπα. Kάθε ομαδική συνεδρία διαρκεί 1½ ώρα, πραγματοποιείται 1 φορά την βδομάδα και η παρέμβαση ολοκληρώνεται σε διάστημα 3 μηνών. Είναι τμήμα του ψυχοεκπαιδευτικού σεμιναρίου για περιθάλποντες ασθενών με άνοια στο οποίο περιλαμβάνεται επιπλέον επιμόρφωση των περιθαλπόντων με ομιλίες σε θέματα που αφορούν την άνοια και τα προβλήματα μνήμης. Tο μοντέλο ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιείται στις ομάδες είναι η γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση η οποία στηρίζεται στη θεωρία του Beck: οι άνθρωποι κατασκευάζουν τον κόσμο μέσα απo τις ερμηνείες τους για τα γεγονότα και αυτό καθορίζει τα συναισθήματα τους και την συμπεριφορά τους. Η ομαδική ψυχοθεραπεία έχει 2 στόχους: 1) στόχος είναι να βοηθήσει τους περιθάλποντες να αποδεχθούν την ασθένεια του συγγενή τους και να προσαρμοστούν σε ένα τρόπο ζωής διαφορετικό από αυτό που είχαν εξαιτίας της εξέλιξης της νόσου του συγγενή τους. 2) στόχος είναι να εκπαιδευτούν οι περιθάλποντες στη διαχείριση των συναισθημάτων όπως ενοχές, θυμός, άγχος που προκύπτουν από την εμφάνιση της ασθένειας. Αυτό επιτυγχάνεται με την αναγνώριση των αυτόματων σκέψεων που προκαλούν τα συναισθήματα (κάνοντας την ερώτηση τι περνά από το μυαλό μου αυτή τη στιγμή) με την αξιολόγηση των αυτομάτων σκέψεων (μέσω της εξέτασης των αποδείξεων που φαίνεται να τις υποστηρίζουν ή να τις διαψεύδουν. Το βασικό εργαλείο με το οποίο οι περιθάλποντες αξιολογούν και απαντούν γραπτά στις αυτόματες σκέψεις είναι το ημερολόγιο δυσλειτουργικών σκέψεων. Σωκρατική διαδικασία παίζει κεντρικό ρόλο κατά την διάρκεια της θεραπείας. αλλά επίσης και άλλες γνωστικές συμπεριφορικές τεχνικές. Μέσα από τις γνωστικές συμπεριφορικές τεχνικές επιτυγχάνεται η αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων σχετικά με την επάρκεια της φροντίδας που προσέφεραν με περισσότερο λειτουργικές σκέψεις. Κάθε περιθάλπων πριν ενταχθεί στην ομάδα υποβάλλεται σε δοκιμασίες ψυχοκοινωνικής εκτίμησης για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Ψυχοκοινωνική εκτίμηση αποτελείται από κλίμακες που εξετάζουν το μέγεθος του άγχους, της κατάθλιψης και το βαθμό επιβάρυνσης που νιώθουν από την φροντίδα. Επίσης χρησιμοποιούνται ερωτηματολόγια που εξετάζουν τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, τη δομή της οικογένειας και το κοινωνικό περιβάλλον. Σκοπός της ψυχοκοινωνικής εκτίμησης είναι να εξετάσει τις κοινωνικές παραμέτρους και τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε περιθάλπων. Μέσα από τις ομάδες στήριξης οι περιθάλποντες μπορούν να μοιραστούν τα προβλήματά τους με άλλους ανθρώπους και να αισθανθούν ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν την ίδια κατάσταση με εκείνους. Αποκτούν ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη για τους άλλους και έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν την κοινωνικότητα τους και να μην νιώθουν ότι απομακρύνονται από το κοινωνικό περίγυρο. Σκοπός της ψυχοκοινωνικής εκτίμησης είναι να εξετάσει τις κοινωνικές παραμέτρους και τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε περιθάλπων Καρτσαφλέκη Αθανασία, Ψυχολόγος 5

Συνοδοιπόροι Μουσικοθεραπεία Πρόγραμμα Γνωστικής Μουσικοθεραπείας Έ ρευνες έδειξαν ότι γνωστικές παρεμβάσεις σε ασθενείς με προβλήματα μνήμης αποδείχθηκαν αποτελεσματικές, καθώς παρατηρήθηκε βελτίωση του γνωστικού και λειτουργικού επιπέδου των ασθενών. Επιπλέον, τα αποτελέσματα ποικίλων ερευνών δείχνουν ότι ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και γνωστικής άσκησης ενισχύει το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στο κέντρο ημέρας «Ελπίδα», που στεγάζεται στη Μονάδα Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου Alzheimer «Αγία Ελένη» καθώς και στο Χαρίσειο Γηροκομείο, πραγματοποιούνται καθημερινά ποικίλες γνωστικές παρεμβάσεις. Μία από αυτές αποτελεί το πρόγραμμα Γνωστικής Μουσικοθεραπείας. Η μουσικοθεραπεία συνίσταται σε κατευθυνόμενη επιστημονική εφαρμογή της μουσικής για την επίτευξη θεραπευτικών στόχων. Ποικίλες εφαρμογές βρίσκει η μουσικοθεραπεία σαν μορφή θεραπευτικής αγωγής είτε με τη μορφή παθητικής μουσικοθεραπείας (απλή ακρόαση μουσικών θεμάτων από τους θεραπευόμενους), είτε με τη μορφή της ενεργητικής μουσικοθεραπείας (ενεργός εμπλοκή θεραπευόμενων τόσο στην γνωστική άσκηση όσο και στην παραγωγή της μουσικής). Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής έχουν καταδειχθεί μέσα από διάφορα ερευνητικά δεδομένα και αξίζει να σημειωθούν κάποιες από αυτές: Η μουσική: οικοδομεί μια δίοδο επικοινωνίας μεταξύ των ασθενών και των περιθαλπόντων τους βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και των δυο βοηθά στον έλεγχο του βαδίσματος μετά από ε- γκεφαλικές βλάβες και ενεργοποιεί τη μακρόχρονη και τη βραχύχρονη μνήμη των ασθενών με νόσο Alzheimer περιορίζει τα αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης των ασθενών, ενισχύει τη δημιουργικότητά τους, αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους και μειώνει τα καταθλιπτικά συμπτώματά τους συντελεί στη διατήρηση και βελτίωση της ενεργούς εμπλοκής, των κοινωνικών, συναισθηματικών και γνωστικών ικανοτήτων και μειώνει τα συμπεριφορικά προβλήματα των ασθενών. Οι στόχοι του προγράμματος γνωστικής μουσικοθεραπείας είναι: 1) να διατηρηθούν και να βελτιωθούν οι ιδιότητες που απομένουν στον κάθε ασθενή και 2) να βελτιωθεί τόσο η γνωστική κατάσταση όσο και η συμπεριφορά του ασθενούς. Οι τομείς στους οποίους παρεμβαίνουμε με το πρόγραμμα είναι η μακρόχρονη μνήμη, η βραχύχρονη μνήμη, η ακουστική προσοχή και η εκτέλεση διπλού έργου. Η μνήμη του ανθρώπου περιλαμβάνει τρεις τύπους διατήρησης των πληροφοριών, καθένας από τους οποίους έχει διαφορετικές δυνατότητες και διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αυτοί οι τρεις τύποι διατήρησης είναι η 1) η αισθητήρια (σύντομη διατήρηση των πληροφοριών των ερεθισμών που διαρκεί από κλάσμα δευτερολέπτου ως δυο δευτερόλεπτα, 2) η βραχύχρονη (συγκράτηση περιορισμένου αριθμού πληροφοριών για λίγα δευτερόλεπτα και 3) η μακρόχρονη μνήμη (σχετικά μόνιμη αποθήκευση με μεγάλη ικανότητα συγκράτησης). Η προσοχή περιλαμβάνει 1) την επιλεκτική προσοχή (εστίαση σε ένα ερέθισμα ή μια διαδικασία σε μια δεδομένη στιγμή αγνοώντας τα διασπαστικά ερεθίσματα), 2) την συντηρούμενη προσοχή (εστίαση της προσοχής σε ένα έργο για μία συνεχόμενη χρονική περίοδο) και 3) την διαμοιραζόμενη προσοχή (κατανομή της εστιαζόμενης προσοχής σε περισσότερα του ενός σχετικά ερεθίσματα ή διεργασίες, συγχρόνως). Στο πρόγραμμα λοιπόν της Γνωστικής Μουσικοθεραπείας, εφόσον ανακαλύψουμε την ηχητική ταυτότητα του ατόμου ή της ο- μάδας με την οποία θα εργαστούμε δηλαδή το σύνολο των ήχων στους οποίους τα άτομα ή η ομάδα είναι ευαίσθητοι με χρήση κατάλληλων ερωτηματολογίων, παρεμβαίνουμε με γνωστικές ασκήσεις που βασίζονται σε ακροάσεις μουσικών κομματιών και ήχων και γνωστικές ασκήσεις σε συνδυασμό με παράλληλο τραγούδι από τους συμμετέχοντες. Οι ασκήσεις είναι ειδικά προσαρμοσμένες και επιλεγμένες στο επίπεδο κάθε ασθενούς και δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις και μουσικές δεξιότητες. Οι συνεδρίες είναι ομαδικές (3-6 άτομα), διαρκούν 1 ½ ώρα, 1-2 φορές την εβδομάδα και η παρέμβαση διαρκεί 4-5 μήνες. Μπατσίλα Γεωργία, Ψυχολόγος 6

Φυσικοθεραπεία Συνοδοιπόροι Φυσικοθεραπεία Η φυσικοθεραπεία στους ανοϊκούς ασθενείς είναι ανάγκη πρώτιστη και επιτακτική. Έχει να προσφέρει πολλά, από τα αρχικά ως τα τελικά στάδια της ασθένειας. Ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε ασθενή, ο φυσικοθεραπευτής διατηρεί, βελτιώνει ή υποκαθιστά κινητικές λειτουργίες. Δουλεύει για τη βάδιση, την ισορροπία, την ποικιλία στην κίνηση, που αρχικά πλήττονται στον ανοϊκό ασθενή, αλλά και στον κατακεκλιμένο άρρωστο που δε φαίνεται να έχει επαφή με το περιβάλλον του, έχει να προσφέρει ένα ήρεμο, απαλό άγγιγμα που διαφέρει από το απότομο, επιθετικό, αυτών που είναι αναγκασμένοι να κινούνται γρήγορα για να τον φροντίσουν επαρκώς. Σε αυτό τον άρρωστο, με την ήπια κινητοποίηση των αρθρώσεων και την τοποθέτησή του σε διαφορετικές θέσεις, διασφαλίζει την κατά το δυνατόν ανώδυνη μετακίνησή του από τους φροντιστές και την αποφυγή τραυματισμών σε αρθρώσεις αγκυλωμένες και οστά σαθρά από την οστεοπόρωση που ενισχύεται από την ακινησία, ενώ επίσης ευνοείται η καλή αναπνευστική και αιμοδυναμική λειτουργία. Δική μου άποψη είναι πως είναι ζήτημα αξιοπρέπειας το να μην αφήνεται ο κατακεκλιμένος ανοϊκός ασθενής να γεμίζει κατακλίσεις και να «παγώνει» από δυσκαμψία, να μετακινείται σαν ένα κομμάτι ξύλο, εκεί, κοντά στο τέλος της ζωής του. Για αυτό θεωρώ πως είναι ηθικά επιβεβλημένη η στράτευση πολλών ειδικών φυσικοθεραπευτών με ειδικές ικανότητες, γνώσεις και ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ώστε να προσφερθεί στους ασθενείς αυτό που δυστυχώς σήμερα δεν μπορώ να προσφέρω στα πλαίσια της εργασίας μου στην Ομάδα κατ οίκον φροντίδας, λόγω των τεράστιων αναγκών. Είναι τόσοι πολλοί οι ασθενείς που μας ζητούν καθημερινά βοήθεια, ώστε αδυνατούμε να τους την προσφέρουμε τακτικά, έτσι όπως πρέπει για να είναι αποτελεσματική στον τομέα της φυσικοθεραπείας ειδικά. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως αυτό που προσφέρουμε αυτή τη στιγμή στους ασθενείς και στους περιθάλποντές τους δεν είναι σημαντικό. Διδάσκουμε στους φροντιστές βασικά στοιχεία κινησιοθεραπείας, εργονομική μετακίνηση και σωστή τοποθέτηση του ασθενή, συμβουλεύουμε, διαλευκάνουμε παρανοήσεις, υποδεικνύουμε ή ανακαλύπτουμε μαζί τους τον τρόπο να επιτύχουμε το καλύτερο Αξίζει να αναφερθεί το παράδειγμα που συναντάμε κατά κόρον στα σπίτια που επισκεπτόμαστε καθημερινά, όπου βρίσκουμε ασθενείς αδικαιολόγητα ξαπλωμένους μόνιμα στα κρεβάτια, επειδή κάποια στιγμή παρουσίασαν ένα λιποθυμικό επεισόδιο ή αρνούνται λόγω πόνου ή φόβου να έρθουν καθιστοί. Όταν λοιπόν με τον κατάλληλο τρόπο και όχι «ως δια μαγείας» όπως νομίζουν οι περιθάλποντες αυτό επιτυγχάνεται, απολαμβάνουν τόσο αυτοί όσο και οι ασθενείς (ιδιαίτερα όταν η διανοητική τους κατάσταση μας επιτρέπει να το αντιληφθούμε) μεγάλη χαρά που πλέον ο παππούς μπορεί να βλέπει τα παιδιά και τα εγγόνια του καθιστός, να τρώει μαζί τους στις γιορτές καθισμένος στο αναπηρικό καροτσάκι, να παρευρίσκεται στα γενέθλια του εγγονού στο σαλόνι του σπιτιού, να βγάζει μαζί τους φωτογραφίες καθιστός και όχι ξαπλωμένος, σαν άρρωστος (λόγια φροντιστών). Ευχόμαστε και ελπίζουμε αυτή η προσφορά να γιγαντώσει, να γίνει πλήρης. Ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε ασθενή, ο φυσικοθεραπευτής διατηρεί, βελτιώνει ή υποκαθιστά κινητικές λειτουργίες. Μπίλιας Δημήτρης, Φυσικοθεραπευτής, 7

Συνοδοιπόροι Κλινικές συνεντεύξεις Κλινικές συνεντεύξεις με περιθάλποντες Μ έσα στα πλαίσια της συμβουλευτικής υποστήριξης, η εταιρία νόσου Alzheimer έχει δημιουργήσει εκπαιδευτικά προγράμματα προς όφελος των ανθρώπων που περιθάλπουν τους ασθενείς, οι οποίοι καλούνται ξαφνικά να αντιμετωπίσουν σε καθημερινή βάση τη δύσκολη πραγματικότητα της άνοιας. Παράλληλα με τα ενημερωτικά προγράμματα και σε άμεση σχέση με αυτά, πραγματοποιούνται κλινικές συνεντεύξεις όπου με τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων αξιολόγησης (ερωτηματολόγια) δίνεται η ευκαιρία συγκέντρωσης δεδομένων που αφορούν τη συναισθηματική, ψυχολογική και νοητική κατάσταση των περιθαλπόντων. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται τομείς όπως η μνήμη, το άγχος, η κατάθλιψη, το κοινωνικό δίκτυο, η επιβάρυνση από τον ασθενή κ.α. Κάποια ερωτηματολόγια είναι αλληλένδετα και κάποια ανεξάρτητα, όλα μαζί όμως στοχεύουν στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εικόνας όσον αφορά κυρίως τη ψυχολογική / συναισθηματική κατάσταση των περιθαλπόντων. Αναλυτικότερα, εξετάζοντας τη μνήμη μας δίνεται η δυνατότητα να εντοπίσουμε εάν ο περιθάλπων έχει και ο ίδιος ελλείψεις, γεγονός που μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τις ικανότητες παροχής καθημερινής φροντίδας του ασθενή του. Επίσης, αν ο περιθάλπων είναι απόγονος του ασθενή γίνεται με αυτό το τρόπο μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα της κληρονομικότητας της άνοιας. Παρομοίως, μετρώντας τα επίπεδα άγχους όπως και την ύπαρξη ή μη καταθλιπτικής διάθεσης του περιθάλποντα μπορούμε να καταλάβουμε αν αυτά τα στοιχεία της προσωπικότητας προϋπήρχαν, την ένταση τους, όπως και το πόσο μπορεί να έχουν οξυνθεί εξαιτίας της ψυχολογικής επιβάρυνσης που επιφέρει η περίθαλψη του ασθενή τους. Όσον αφορά το κοινωνικό δίκτυο είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τη συναισθηματική, οικονομική και κοινωνική στήριξη που λαμβάνει ο κάθε περιθάλπων από τους συγγενείς αλλά και τους φίλους. Η αίσθηση ότι υπάρχει άμεση υποστήριξη στο δύσκολο αυτό αγώνα είναι σίγουρα μια πηγή α- ντοχής και σθένους ενώ αντίθετα η απομόνωση μπορεί να επιφέρει επιπλέον δυσκολίες στον τομέα της περίθαλψης. Τέλος, οι περιθάλποντες συμμετέχουν στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων πριν από τη πρώτη τους επαφή με τα εκπαιδευτικά/ενημερωτικά προγράμματα όπως και στην επανάληψη της διαδικασίας μετά από μια καθορισμένη χρονική περίοδο συμμετοχής τους σε αυτά. Με αυτό το τρόπο βλέπουμε την επίδραση των προγραμμάτων σε όλους τους τομείς που αναφέρθηκαν προηγουμένως και ανάλογα με τα αποτελέσματα κρίνεται η όποια βελτίωση και ανάπτυξη τους. Η σωστή και πλήρης ενημέρωση, η ομαδική συμβουλευτική ψυχοθεραπεία και η αναγνώριση της διαφορετικότητας του κάθε ατόμου ξεχωριστά, αποτελεί βασική μέριμνα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου σε συνδυασμό με τις κλινικές συνεντεύξεις προσφέρουν πιο άρτιες υπηρεσίες στους περιθάλποντες. Εξετάζονται τομείς όπως η μνήμη, το άγχος, η κατάθλιψη, το κοινωνικό δίκτυο, η επιβάρυνση από τον ασθενή Μπατσίλας Βασίλης, Ψυχολόγος 8

Επαναμάθηση Συνοδοιπόροι Πρόγραμμα επαναμάθησης καθημερινών αντικειμένων και δραστηριοτήτων Γ ια τη διεξαγωγή του προγράμματος επαναμάθησης καθημερινών αντικειμένων και δραστηριοτήτων για ηλικιωμένους με άνοια, χρησιμοποιούνται διάφορα πάζλ, εικόνες και φωτογραφικό υλικό που απεικονίζουν αντικείμενα της καθημερινότητας και ανθρώπινες δραστηριότητες όπως τα επαγγέλματα, διάφορα χόμπυ κτλ. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ομάδες με εξισωμένο νοητικό επίπεδο και για αυτό ποικίλλει και ο βαθμός δυσκολίας της άσκησης. Συνήθως οι ομάδες αποτελούνται από 4-5 άτομα οι οποίες χωρίζονται σε ασθενείς με υψηλό νοητικό επίπεδο, σε ασθενείς με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και σε α- ναλφάβητους ασθενείς. Αρχικά γίνεται η κατονομασία της εικόνας. Στη συνέχεια ακολουθεί μια συζήτηση γύρω από κάθε εικόνα ή δραστηριότητα που απεικονίζεται στις φωτογραφίες, ώστε το κάθε άτομο να αποκτήσει μια στρατηγική που θα τον βοηθήσει αργότερα να επαναφέρει την εικόνα στη μνήμη του. Στο τέλος ο ψυχολόγος ανάλογα και με το νοητικό επίπεδο των ασθενών μπορεί, αφού παρουσιάσει και συζητήσει το περιεχόμενο των εικόνων (για ένα μικρό χρονικό διάστημα), να τις τοποθετήσει ανάποδα, και να ζητήσει από τους ασθενείς να θυμηθούν ποια είναι η θέση της κάθε εικόνας ή εναλλακτικά να ζητηθεί από τους ασθενείς να ανακαλέσουν ποια εικόνα κρύβεται κάτω από τη συγκεκριμένη θέση. Το πλήθος των εικόνων που θα τοποθετηθεί ανάποδα εξαρτάται και πάλι από το νοητικό επίπεδο των ασθενών. Τέλος μπορούν οι εικόνες να δοθούν ανά ζεύγη και να ζητηθεί από τα άτομα μέσω της συνειρμικής διαδικασίας να ανακαλέσουν την εικόνα του ζεύγους που έχει αποκρυφτεί. Μετά το πέρας των παραπάνω διαδικασιών είναι δυνατόν να ζητηθεί από τους ασθενείς να γράψουν μια μικρή ιστορία σχετική με αυτά που τους παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ή εάν είναι αναλφάβητοι να την διηγηθούν προφορικά. Απώτερος στόχος του παραπάνω προγράμματος είναι η εξάσκηση της εργαζόμενης μνήμης, της επιλεκτικής και διατηρούμενης προσοχής, της κατονομασίας, καθώς και η επαναμάθηση καθημερινών αντικειμένων των οποίων τη γνώση έχει χάσει ο α- σθενής. Στόχος του προγράμματος είναι η εξάσκηση της εργαζόμενης μνήμης, της επιλεκτικής και διατηρούμενης προσοχής, της κατονομασίας, καθώς και η επαναμάθηση καθημερινών αντικειμένων των οποίων τη γνώση έχει χάσει ο ασθενής. Ουζούνη Φανή, Ψυχολόγος 9

Συνοδοιπόροι Εξάσκηση μνήμης Η εξάσκηση της μνήμης και της προσοχής μέσω οπτικοακουστικών ερεθισμάτων Η «εξάσκηση της μνήμης και της προσοχής μέσω οπτικοακουστικών ερεθισμάτων» αποτελεί θεραπευτικό πρόγραμμα γνωστικής αποκατάστασης. Το γνωστικό έργο που παρουσιάζεται είναι οπτικοακουστικό και αφορά στη συζήτηση και λεπτομερή προσέγγιση ενός συγκεκριμένου θέματος (ιστορικού, θρησκευτικού, κοινωνικού, κτλ) που άπτεται των γνώσεων και ενδιαφερόντων των ηλικιωμένων. Μέσα από ντοκυμαντέρ γενικού ενδιαφέροντος καθώς και αποσπάσματα τηλεοπτικών προγραμμάτων και ειδήσεων επιχειρείται η ενεργοποίηση μνημονικών συστημάτων όπως: της εργαζόμενης μνήμης (που ε- νεργοποιείται όταν το άτομο διατηρεί στη μνήμη του ενεργά οπτικοακουστικές πληροφορίες που του χρειάζονται προκειμένου να επεξεργαστεί ένα πρόβλημα ή να κατανοήσει μια κατάσταση), και της επεισοδιακής μνήμης (μνήμη επεισοδίων δηλαδή ανάκληση γεγονότων όπως αυτά συνέβησαν). Οι οπτικοακουστικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στοχεύουν επίσης και σε αύξηση της επιλεκτικής και της διατηρούμενης προσοχής. Στις περισσότερες περιπτώσεις άνοιας η ικανότητα να ελέγχει και να διευθύνει κανείς τη προσοχή του είναι από τις κύριες παρατηρούμενες νοητικές διαταραχές. Η ταχύτητα α- ντίληψης και η ικανότητα διατήρησης της προσοχής στο συγκεκριμένο θέμα είναι από τις πιο συνήθεις δυσκολίες σε ασθενείς με διαταραχές συγκέντρωσης της προσοχής εξαιτίας της αργής επεξεργασίας των πληροφοριών και της μεγαλύτερης επίδρασης των διασπαστικών ή άσχετων πληροφοριών. Μια επιπρόσθετη νοητική λειτουργία που καλλιεργείται στα πλαίσια του συγκεκριμένου προγράμματος είναι αυτή της γλωσσικής ικανότητας. Το πρόγραμμα στοχεύει σε βελτίωση της κατονομασίας και της ικανότητας εντοπισμού της κατάλληλης λέξης. Στο τέλος του προγράμματος χορηγούνται στους συμμετέχοντες γνωστικές ασκήσεις τις οποίες καλούνται να συμπληρώσουν γραπτώς τα μέλη της ομάδας. Το παραπάνω πρόγραμμα σχεδιάστηκε με απώτερο σκοπό να ενισχύσει τις επικοινωνιακές δεξιότητες σε ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια αφήνοντας περιθώρια ελευθερίας έκφρασης στους ασθενείς, μέσα από συζήτηση και δραστηριοποίηση της κριτικής τους σκέψης. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με απώτερο σκοπό να ενισχύσει τις επικοινωνιακές δεξιότητες σε ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια αφήνοντας περιθώρια ελευθερίας έκφρασης στους ασθενείς, μέσα από συζήτηση και δραστηριοποίηση της κριτικής τους σκέψης. Παπασωζόμενου Χρύσα, Ψυχολόγος 10

Παιγνιοθεραπεία Συνοδοιπόροι Πρόγραμμα Παιγνιοθεραπείας Τ ο πρόγραμμα της παιγνιοθεραπείας βασίζεται στην ανθρωπιστική θεωρία και τη θεωρία της retro genesis. Περιλαμβάνει ασκήσεις στις οποίες, κατά την εκτέλεση τους, απαιτούνται νοητικές λειτουργίες. Η ανθρωπιστική θεωρία παίρνει το όνομά της από την πεποίθηση στη βασική καλοσύνη του ατόμου και τον σεβασμό προς το ανθρώπινο γένος. Οι ρίζες της βρίσκονται στην υπαρξιακή ψυχολογία ή την κατανόηση, το σεβασμό και την αποδοχή της ατομικής ύπαρξης του ατόμου. Η ανθρωπιστική θεωρία έχει ως κεντρικό της σημείο στο χρόνο, το παρόν. Καθώς το παρόν είναι η πιο σημαντική πλευρά του ανθρώπου, στοχεύουμε στο εδώ και τώρα. Με απώτερο σκοπό να εφαρμόζουν, εκείνες τις ικανότητες οι οποίες καλλιεργούνται κατά την άσκηση, και στην καθημερινή τους ζωή. Η θεωρία της retro genesis υποστηρίζει ότι η πιο λογική κλινική αλληλουχία της έκπτωσης στην διαταραχή τύπου Alzheimer καθρεπτίζει τις ανάστροφες αλληλουχίες της απόκτησης, στην υγιή ανάπτυξη. Έρευνες έδειξαν ότι η πτωτική τάση στην άνοια σε συγκεκριμένες ικανότητες, προσεγγίζουν αντιστρόφως τα αναπτυξιακά στάδια του ανθρώπου. Έτσι μέσω του παιχνιδιού ασκούνται με έμμεσο τρόπο οι ικανότητες της μνήμης, της προσοχής, της οπτικής και ακουστικής αντίληψης, των οπτικοχωρικών ικανοτήτων, αλλά και στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης. Οι ασκήσεις έχουν αυξανόμενο βαθμό δυσκολίας ανάλογα με το νοητικό επίπεδο των συμμετεχόντων. Οι ασθενείς που ε- ντάσσονται στο πρόγραμμα μπορούν να έχουν ΜΜSΕ < 20, και να διατηρούν σε έναν βασικό βαθμό την ικανότητα της κατανόησης του λόγου. Οι ηλικιωμένοι σχετίζονται και ανοίγονται ανάμεσα σε ομοίους τους, πιο εύκολα απ ότι εάν ήταν σε ατομική θεραπεία, καθώς έχουν την αίσθηση του ανήκειν. Στην παιγνιοθεραπεία χρησιμοποιούνται δομημένες ασκήσεις, μέσω της χρήσης διαφόρων υλικών όπως άμμος, πυλός, δακτυλομπογιές, τέμπερες, κούκλες, μπάλες, γεωμετρικά σχήματα, γράμματα, αριθμοί κ.α. Αυτά τα υλικά χρησιμεύουν ως ενισχυτικά εργαλεία για την διερεύνηση ενός θέματος. Το πρόγραμμα είναι εβδομαδιαίο, διαρκεί 1½ ώρα και ολοκληρώνεται σε 7 μήνες. Η Βρετανική Εταιρεία Παιγνιοθεραπείας έχει ορίσει την παιγνιοθεραπεία ως τη συστηματική χρήση ενός θεωρητικού μοντέλου, το οποίο εγκαθιδρύει μια διαπροσωπική διαδικασία κατά την οποία οι παιγνιοθεραπευτές χρησιμοποιούν τις θεραπευτικές δυνάμεις του παιχνιδιού για να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους στο να αποτρέψουν ή να επιλύσουν ψυχολογικές δυσκολίες και να επιτύχουν ωρίμαση και ανάπτυξη. Η παιγνιοθεραπεία αρχικά εφαρμόστηκε σε παιδιά ηλικίας από 2 έως 12 χρόνων. Σήμερα, η τεχνικές του παιχνιδιού χρησιμοποιούνται ως πρωταρχική παρέμβαση για πολλές ψυχικές διαταραχές. Είναι μια θεωρητικά βασισμένη και δομημένη θεραπεία για συναισθηματική επίλυση, γνωστική και κινητική ανάπτυξη και μπορεί να είναι κατευθυνόμενη ή μηκατευθυνόμενη. Η ψυχοθεραπευτική παιγνιοθεραπεία βασίζεται στην ψυχαναλυτική θεωρία. Ο/Η θεραπευόμενος/η μέσα από το παιχνίδι και τα εικαστικά έχει τη δυνατότητα να εκφράσει με ασφάλεια βαθύτερα συναισθήματα και σκέψεις. Οι ψυχοθεραπευτές πλέον έχουν αναπτύξει και ανθρωποκεντρική παιγνιοθεραπεία. Τα όνειρα κατά τον Freud θεωρούνται ότι είναι η Βασιλική οδός προς το υποσυνείδητο, κατά τον ίδιο τρόπο το παιχνίδι θεωρείται η Βασιλική οδός προς το παιδικό υποσυνείδητο. Υιοθετώντας την άποψη ότι οι ηλικιωμένοι και οι πάσχοντες από άνοια, επιστρέφουν στην παιδική τους ηλικία, το παιχνίδι είναι ένα μέσο με το οποίο διάφορα θέματα μπορούν να αγγιχτούν και να δουλευτούν με περισσότερη ασφάλεια, καθώς δουλεύουμε με σύμβολα. Η παιγνιοθεραπεία είναι μια μέθοδος για διερεύνηση, ενίσχυση και αποκατάσταση των συναισθη- 11

Συνοδοιπόροι Αυτοβιογραφική Μνήμη ματικών, γνωστικών και συμπεριφορικών λειτουργιών μας και πιστεύω ότι μια ομάδα παιγνιοθεραπείας θα συνέβαλλε θετικά στην ανάπτυξη και διατήρηση αυτών των λειτουργιών στους ασθενείς. Μια άλλη ψυχοθεραπευτική ομάδα θα μπορούσε να διερευνά θέματα κατάθλιψης και άγχους σε ασθενείς στα πρώτα στάδια της νόσου ή/και στους περιθάλποντες, αλλά και σε υγιείς ηλικιωμένους. Μια τέτοια ομάδα θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη σε ασθενείς που η εξέταση τους δείχνει ότι πάσχουν από κατάθλιψη ή/ και άγχος. Οι ασθενείς αυτοί δεν μπορούν να ενταχθούν σε προγράμματα γνωστικής αποκατάστασης καθώς και η κατάθλιψη προκαλεί μνημονικές διαταραχές. Συνεπώς οι πάσχοντες από κατάθλιψη δεν είναι απαραίτητο ότι κινδυνεύουν να εμφανίσουν άνοια. Η κατάθλιψη έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις και ο αριθμός των πασχόντων ολοένα και αυξάνεται. Μέσα από τη ψυχοθεραπευτική στήριξη είτε σε ομαδικό είτε σε α- τομικό επίπεδο, οι θεραπευόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να διερευνήσουν ή/και να επιλύσουν άλυτα θέματα τους. Σε ένα ασφαλές και εχέμυθο περιβάλλον βαθύτερα και επίπονα συναισθήματα μπορούν να δουλευτούν, αναπτύσσοντας την ευαισθησία οι θεραπευόμενοι μπορούν να επιτύχουν το αίσθημα του γνωρίζω και συνεπώς το αίσθημα της ικανοποίησης. Εφόσον ή κατάθλιψη και το άγχος διαστρεβλώνουν την διάγνωση σε σχέση με τις μνημονικές ελλείψεις, μια ψυχοθεραπευτική ομάδα στήριξης για την κατάθλιψη θα συνέβαλε θετικά στη μονάδα, μιας και οι ασθενείς μετά την ολοκλήρωση της ομάδας και τα αποτελέσματα της επανεξέταση τους θα μπορούν να ενταχθούν στο κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα για την Το πρόγραμμα της παιγνιοθεραπείας βασίζεται στην ανθρωπιστική θεωρία και τη θεωρία της retro genesis. Ενεργοποίηση Αυτοβιογραφικής Μνήμης Σ κοπός του προγράμματος «Ενεργοποίηση της Αυτοβιογραφικής Μνήμης» είναι να ενεργοποιηθούν μέσω διάφορων τεχνικών στον ασθενή μνήμες από διάφορα γεγονότα της ζωής του. Το πρόγραμμα που γίνεται σε ομάδες 4-5 ατόμων περιλαμβάνει τεχνικές όπως οι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, η ανάκληση σημαντικών παρελθοντικών γεγονότων, δραστηριοτήτων και τρόπου ζωής, το μοίρασμα των εμπειριών με τους άλλους ασθενείς, την χρήση αναμνηστικών αντικειμένων όπως φωτογραφίες και την υποστηρικτή παρουσία των περιθαλπόντων. Αρχικά ζητείται από όσους ασθενείς είναι σε θέση να μας δώσουν πληροφορίες για τη ζωή τους να μας μιλήσουν για αυτή και στη συνέχεια επιβεβαιώνουμε τα λεγόμενα τους από τους συνοδούς και λαμβάνουμε και επιπλέον πληροφορίες από αυτούς.εκτός από πληροφορίες ζητάμε από τους συνοδούς να μας φέρουν προσωπικά αντικείμενα των α- σθενών. Θέματα τα οποία θα συζητηθούν είναι για παράδειγμα η παιδική ηλικία, ο γάμος, η γέννηση και το μεγάλωμα των παιδιών, τα εγγόνια, το επάγγελμα κτλ. Μέσα στα παραπάνω θέματα ίσως να υπάρχουν κάποια τα οποία φέρνουν δυσάρεστους συνειρμούς σε κάποιους από τους ασθενείς. Αυτά θα πρέπει να εντοπιστούν μετά από συζήτηση με τους συνοδούς ώστε να αποφευχθεί η αναφορά τους μπροστά στους ασθενείς που τους αφορούν, διότι μπορεί να προκληθεί έντονη δυσαρέσκεια και να έχουμε αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα Με τις τεχνικές αυτές διευκολύνεται η προσαρμογή του ασθενούς στο παρόν, ενθαρρύνεται η κοινωνικότητα, η έκφραση των συναισθημάτων του σε σχέση με το παρελθόν και το παρόν και βελτιώνεται η γλωσσική του ευχέρεια. Το πρόγραμμα μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί για την μείωση του συναισθημάτων μοναξιάς, την αύξηση της αυτοεκτίμησης, την πρόληψη και υποχώρηση της κατάθλιψης, την αύξηση της ικανοποίησης από την ζωή και την βελτίωση της κοινωνικής προσαρμογής. Λιόσιου Ελίνα, Ψυχολόγος Φυλαχτού Μαρία, Ψυχολόγος 12