Ε.Μ.Π.-ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ-ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 7ο Εξάµηνο 2007-2008 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 7α ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΑΙΑΝΙΑ Θεωρία: Φυσικός, Οικολογικός, Αντιληπτικός Σχεδιασµός ΑΡΤΕΜΙ Α ΣΠΑΤΑ και Πολεοδοµικός Προγραµµατισµός ΚΟΡΩΠΙ Άσκηση: ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ 20.000 κατοίκων στα Μεσόγεια ΠΟΡΤΟ ΡΑΦΤΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ ΚΑΛΥΒΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΝΕΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΕΡΑΤΕΑ Ι. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ-Ι. ΚΑΒΑΛΙΕΡΑΤΟΣ 1
Ε.Μ.Π. - ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2007-2008 7o ε ξ α µ η ν ο ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 7α ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ διδάσκοντες : Ι.Τσουδερός - Ι. Καβαλιεράτος θέµα: ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ 20.000 κατοίκων στα ΜΕΣΟΓΕΙΑ Φυσικός, Οικολογικός, Αντιληπτικός Σχεδιασµός και Πολεοδοµικός Προγραµµατισµός Η περιοχή της νοτιοανατολικής Αττικής καλύπτει όλο το νότιο τµήµα του νοµού, και υποδιαιρείται σε δύο ενότητες: τα Μεσόγεια (Γέρακας, Ανθούσα, Γλυκά Νερά, Παλλήνη, Πικέρµι, Ραφήνα, Αρτέµιδα. Σπάτα, Παιανία, Κορωπί, Μαρκόπουλο) και τη Λαυρεωτική (Καλύβια, Κερατέα, Σαρωνίδα, Παλαιά Φώκαια, Ανάβυσσος, Λαύριο, Άγιος Κωνσταντίνος, Κουβαράς). Ο πληθυσµός της περιοχής από 129.500 κάτοικοι που ήταν το 1991, σύµφωνα µε την απογραφή του 2001 ανερχόταν σε 190.850 κατοίκους. Η ολοκλήρωση του αεροδροµίου Ελ. Βενιζέλος, ώθησε τις εξελίξεις επέκτασης της οικιστικής συγκέντρωσης Αθηνών προς την πεδιάδα των Μεσογείων, που δοµείται µε φρενήρεις ρυθµούς. Μια σειρά περιοχών µπήκαν στην διαδικασία της αστικοποίησης και σήµερα βρισκόµαστε µάρτυρες στην αστικοποίηση ολόκληρης της πεδιάδας Μεσογείων µε την ένταξη στο σχέδιο πόλεως άλλων 96.000 στρεµµάτων προκειµένου να καλυφθούν οι αυξηµένες ανάγκες κατοίκησης. Οι εκτάσεις των ζωνών οικιστικής ανάπτυξης ανά δήµο, δηλαδή τα υπό ένταξη στρέµµατα είναι τα εξής : - Γέρακας : 6.200 στρ. (5.750 στρ. κατοικία) - Ανθούσα : 1.500 στρ. (400 στρ. κατοικία) - Παλλήνη : 8.400 στρ. (5.710 στρ. κατοικία) - Γλυκά Νερά : 2.800 στρ. (1040 στρ. κατοικία) - Παιανία : 6.830 στρ. (2.850 στρ. κατοικία) - Πικέρµι : 11.730 στρ. (3.900 στρ. κατοικία) - Ραφήνα : 7.890 στρ. (1.500 στρ. κατοικία) - Αρτέµιδα (Λούτσα) 12.500 στρ. - Κορωπί : 12.450 στρ. (2.420 στρ. κατοικία) - Μαρκόπουλο: 16.070 στρ. (2.230 στρ. κατοικία) - Σπάτα : 9.700 στρ. (5.400 στρ. κατοικία) δηλαδή 43.700 στρ. για κατοικία τα οποία µε µέσο Σ. 0,8, είναι χωρητικότητας, περίπου 1.000.000 κατοίκων. 2
Η επιστήµη την οποία θεραπεύουµε, µας καλεί να αντιµετωπίσουµε αυτή την πρόκληση, έχοντας διδαχθεί από τα λάθη της άκριτης αστικοποίησης του Λεκανοπεδίου Αθηνών, και χρησιµοποιώντας τις αρετές της πολεοδοµικής σύνθεσης. Το θέµα της πολεοδοµικής σύνθεσης αφορά στην «πολεοδοµική διαµόρφωση αυτόνοµου οικισµού 20.000 κατοίκων στην περιοχή των Μεσογείων». Ζητείται η σύνθεση µιας αυτόνοµης πόλης που θα περιλαµβάνει την κατοικία και τις θέσεις απασχόλησης των ανθρώπων που διαβιούν εντός της, και η ένταξη της στην περιοχή των Μεσογείων και η σύνδεση της µε τις γύρω περιοχές. Το θέµα που προτείνεται σ αυτό το ευρύτερο πλαίσιο είναι : ίδεται περιοχή ένταξης του νέου οικισµού στην πεδιάδα των Μεσογείων. Ζητείται να οργανωθεί αυτόνοµος οικισµός 20.000 κατοίκων, επιλέγοντας ταυτόχρονα και την απαραίτητη προς τούτο περιοχή. Ζητείται να υπολογιστούν, εκτός από την περιοχή κατοικίας, και όλες οι παράλληλες κοινωνικές- Αθλητικές Εµπορικές και εξυπηρετήσεις Υγείας, χρήσεις που απαιτούνται για την εύρυθµη λειτουργία του και κατά τούτο θα είναι αυτόνοµος. Θα χρησιµοποιηθούν προς τούτο τα σταθερότυπα που έχουν δοθεί στο µάθηµα και περιέχονται στο βοήθηµα «οµική Σύνθεση Οικισµού». Τα στάδια της Άσκησης είναι τα ακόλουθα: 1- Θα απαντηθούν όλες οι ασκήσεις από 1 έως 10 χρησιµοποιώντας τα δεδοµένα του οικισµού που θα σχεδιάσετε. 2- Θα συντάξετε πολεοδοµικό πρόγραµµα του οικισµού εµπλουτισµένο µε τα απαραίτητα ποσοτικά στοιχεία. 3- Θα προχωρήσετε στο φυσικό σχεδιασµό του οικισµού, µε βάση το πολεοδοµικό πρόγραµµα και το οργανόγραµµα που συντάξατε στο 2 ο στάδιο. Ο φυσικός σχεδιασµός θα γίνει σε κλίµακα 1:2.000 και θα περιλαµβάνει α) Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο Χρήσεων γης, και β) Σχέδιο Κυκλοφορίας., και σε κλίµακα 1:1.000. γ) Λεπτοµέρεια γειτονιάς δ)λεπτοµέρεια κέντρου πόλης. Στα σχέδια αυτά θα φαίνονται : 1. Οι ρυµοτοµικές και οικοδοµικές γραµµές 2. Οι χρήσεις γης 3. Οι όροι δόµησης κατά τοµείς ή και Ο.Τ. 4. Η προτεινόµενη κυκλοφοριακή διαρρύθµιση. ΘΑ ΟΘΕΙ ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΙ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΟΡΦΗ. 3
Θεωρία ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ & ΦΥΣΙΚΟΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ, ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. 1) Η ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΚΟ ΑΙΜΟΝΙΑ Τα προβλήµατα και οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν σήµερα οι πόλεις είναι πολλά και γίνονται συνεχώς πολυπλοκότερα. Ταυτόχρονα έχουν και συγχεόµενα όρια πράγµα που δυσκολεύει την κατανόηση και ταξινόµησή τους. Ένας ικανοποιητικός τρόπος είναι να ταξινοµήσουµε αυτά εκ της γενετήσιας αιτίας τους, ήτοι: 1. Έντονη εξειδίκευση και λειτουργοποίηση του Αστικού χώρου. 2. ιάβρωση της έννοιας της Τοπικής Ταυτότητας, που οφείλεται στην οικονοµική παγκοσµιοποίηση. Αυτό ευνοείται και από την ανάπτυξη των παγκόσµιων τηλεπικοινωνιακών δικτύων. 3. Κορεσµός των Αστικών λειτουργιών και Υπηρεσιών και την αυξανόµενη αλληλεπίδραση µεταξύ προβληµατικών περιοχών, τοµέων, λειτουργιών και ενεργούντων στα πολεοδοµικά πράγµατα, πράγµα που οδηγεί κρίση της αστικής διαχείρισης. 2) TA ΣΥΝ ΡΟΜΑ Πιο απλά η συνολική εικόνα που χαρακτηρίζει την σηµερινή "αστική κακοδαιµονία" µπορεί να συνοψισθεί στα παρακάτω τρία χαρακτηριστικά σύνδροµα 1. Το σύνδροµο της αποµόνωσης, που συνίσταται στην υπερβολική εξειδίκευση και λειτουργία του αστικού χώρου. (Σύνδροµο = Σύµπτωµα που οδηγεί στη διάγνωση κάποιας ασθένειας). 2. Το σύνδροµο από-εντοπισµού, που συνίσταται στην σύγκρουση των δυνάµεων της παγκοσµιοποίηση, µέσω της οικονοµίας και του πολυδιάστατου δικτυωµένου χώρου, έναντι της τοπικής ταυτότητας. Συνιστά µια δραµατική αντίφαση, όταν κανείς δεν µπορεί να αρνηθεί καµία επιλογή, αλλά και δεν µπορεί και να επιλέξει. Απαιτείται προφανώς η διαµόρφωση µιας χρυσής τοµής. 3. Το ολιστικό σύνδροµο, το κάθε στοιχείο της πόλης επιδρά σ' όλα τα άλλα και προκαλεί έτσι µια διαδοχική κρίση στην λειτουργία αλλά και στην διαχείριση της πόλης. 4
3) ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. Η θεωρητική σύλληψη της πόλης - ούσης καθαρό πνευµατικό ανθρώπινο δηµιούργηµα - είναι αποτέλεσµα απαγωγικής - οραµατικής σκέψης. Αυτή δε η οραµατική σύλληψη εκφράζει το σύνολο των κυρίων "καθοριστικών παραγόντων των γενετήσιων" της πόλης. Παρακάτω αναφέρουµε τρεις γενικές θεωρητικές συλλήψεις εικόνας πόλης: 1. Η πόλη Αγορά: Μια ανθρωποκεντρική πόλη µε αρµονικές σχέσεις µεταξύ των πολιτών και του αστικού χώρου, µεταξύ κοινωνικής συνοχής και οικονοµικής ανάπτυξης. 2. Η συνολική - Τοπική πόλη : Η πόλη µε ισορροπία µεταξύ της παγκοσµιοποιητικής διαδικασίας και της δυνατότητας να επωφεληθεί από τους τοπικούς πόρους και διαφοροποιήσεις. 3. Η Αυτορρυθµιζόµενη πόλη : Η πόλη που εσωτερικοποιεί τα προβλήµατα που δηµιουργεί και τα επιλύει, αντί να τα µεταφέρει αλλού ή σε επόµενες γενιές. Στην πραγµατικότητα αυτά τα 3 µοντέλα αποτελούν τρεις διαφορετικές όψεις - απαιτήσεις της πόλης. Που καθορίζονται µε κυρίαρχους άξονες. α. Τον άνθρωπο β. Τον τοπικό χώρο γ. Τη λειτουργία της πόλης Είναι προφανές ότι µια ουσιαστική αντιµετώπιση των πολεοδοµικών προβληµάτων πρέπει να κινηθεί και στους τρεις πιο πάνω άξονες. 4) ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. Συνεχώς τόσο η ζωή όσο και η διαχείριση της πόλης καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη. Αυτό το γεγονός είναι δραµατικά φανερό σε πολύ µεγάλες αστικές συγκεντρώσεις. Έτσι ενώ η πόλη παραµένει το πιο ευνοηµένο µέρος για την ανθρώπινη ανάπτυξη µια "Αστική κακοδαιµονία" απλώνεται σ' όλες τις πόλεις. - ποιοι είναι οι λόγοι ; - ποια είναι τα συµπτώµατα ; - ποια είναι η θεραπεία ; - ποια είναι η κριτική στάση της οπτικής της "πολεοδοµικής εκπαίδευσης" σ' αυτή την κρίσιµη καµπή ; - και πως µπορούν να ετοιµαστούν οι "µελλοντικοί πολεοδόµοι" ώστε να έρθει ο καιρός τους να είναι αποδοτικοί; Ήδη σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο αντιµετωπίζεται αυτή η "Αστική πρόκληση". Έτσι στοχεύεται 1. Η ανάγκη να ενηµερωθούν και αυξηθούν τα χαρτοφυλάκια τεχνολογικών επιλογών επίλυσης των αναφερθέντων προβληµάτων. 2. Η µετάβαση προς την επιθυµητή πόλη του µέλλοντος. 5
Αυτή την µορφή της επιθυµητής πόλης θα αναπτύξουµε µέσω της µελέτης των βασικών πολεοδοµικών οµών. 5) ΟΙ ΙΑΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ. Ο Ι Π Ο Λ Ε Ο Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ο Μ Ε Σ. 1 ΠΕΡΙ ΟΜΩΝ 1.1 Εισαγωγή. 1.2 Η δοµή των προβληµάτων σχεδιασµού. 1.3 Η ιεραρχική σχεδιαστική µέθοδος. 1.4 Ιδιότητες των δοµών. 1.5 Συµπεράσµατα 1.6 Πολεοδοµικός Γονότυπος 2 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΕΣ ΟΜΕΣ - ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ 2.1 Γενικά, οι τύποι, η φύση των πολεοδοµικών δοµών. 2.2 Φυσικές οµές. 2.3 Κοινωνικό-Οικονοµικές οµές. 2.4 Λειτουργικές οµές 2.5 Αναλυτικά στοιχεία διατίµησης των Πολεοδ. οµών 3 ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΩΝ ΟΜΩΝ 3.1 Γενικά-Η χωρική κατανοµή των δοµών στην πόλη 3.2 Η αντιστοίχηση κοινωνικής και πολεοδοµικής δοµής. 3.3 Οι βασικές µορφές των οµών. (Τυχαία, Γραµµική, ικτυωτό-πλέγµα, Κεντροµόλος) 4 ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΕΣ ΟΜΕΣ - ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ 4.1 Γενικά. 4.2 οµική Ιεραρχία 4.3 Μεταβολικές δυνατότητες. 4.4 οµική ιεραρχία. 4.5 Πολυλειτουργικά κιβώτια. 5 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΝΕΩΝ ΟΜΩΝ 5.1 Πρόταση για το Τόκιο,1960, KENZO TANGE 5.2 Οικιστικές Οµάδες στον αέρα, ARATA ISOZAKI 5.3 Πρόταση για το Τόκιο, 1961, NORIAKI KUROKAWA 5.4 Χωρική δοµή,1960, ARATA ISOZAKI 5.5 Ένθετη πόλη, Peter Cook Η Ο Ι Κ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Π Ο Λ Η. Η Βιώσιµη Αστική Ανάπτυξη (BΑΑ) Η Αστική πυκνότητα και η κατανάλωση ενέργειας. Η διάσταση της Βιωσιµότητας. 6
Οικολογική θεώρηση των Χρήσεων Γης. Βιώσιµες Αστικές Μορφές. Οι βασικές διαζευκτικές εικόνες. Η συµπεριφορά των χρηστών της πόλης. Η οικολογική συµπεριφορά των πόλεων. είκτες Αστικής Βιωσιµότητας (1) Παγκόσµιος είκτης κλίµακας (GCI) είκτης ποιότητος Αέρος (ΑQI) είκτης οξύτητας (AI) είκτης Τοξικότητας του Οικοσυστήµατος (ΕΤΙ) είκτης Αστικής Κινητικότητας (UMI) είκτης ιαχώρισης απορριµµάτων (WMI) είκτης κατανάλωσης ενέργειας (ECI) είκτης κατανάλωσης ύδατος (WCI) είκτης ενόχλησης (DI) είκτης κοινωνικής ικαιοσύνης (SJI) είκτης ποιότητος κατοικίας (HQI) είκτης αστικής ασφάλειας (USI) είκτης Αστικής Οικονοµικής Βιωσιµότητας (ESI) είκτης ποιότητας Πρασίνου, Μνηµειακών και ηµόσιων χώρων (GPI) είκτης συµµετοχής πολιτών (CPI) Μοναδικός είκτης Βιωσιµότητας (USI) 7