Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Λέκτορας Ι. Γιαννατσής Καθηγητής Π. Φωτήλας Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ «Η βασική λειτουργία της Διοίκησης παραμένει ίδια: να κάνει δυνατή την αποδοτική συνεργασία των ανθρώπων μέσω της ανάπτυξης κοινών στόχων, κοινών αξιών και της σωστής οργανωτικής δομής, καθώς και την εκπαίδευση και την ανάπτυξη των ανθρώπων που απαιτείται για την αποδοτική εργασία και την ανταπόκριση στις αλλαγές.» P. Drucker 1
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Επιστημονική Διοίκηση: Η πρώτη προσπάθεια επιστημονικής προσέγγισης στο ζήτημα της Διοίκησης Οργανισμών και επιχειρήσεων Βασικές αρχές Ακριβής καθορισμός προτύπων εργασίας (μέτρηση εργασίας) Σχεδιασμός των μεθόδων εκτέλεσης ενός έργου (π.χ. πως μεταφέρονται 10 κιλά χάλυβα) Αυστηρός προγραμματισμός εκτέλεσης του έργου Αμοιβή σύμφωνα με την απόδοση ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Κυριότεροι εκπρόσωποι της «κλασσικής» περιόδου Charles Babbage: Εφαρμογή μαθηματικών προτύπων για την επίλυση προβλημάτων διοίκησης Frederick Taylor: Αύξηση της παραγωγικότητας με λεπτομερή μελέτη και καθορισμό των μεθόδων εργασίας (τεχνική ορθολογικότητα) Henry Gantt: Ανάπτυξη γραφικών μεθόδων F. & L. Gilbreth: Μελέτη κινήσεων (motion study) 2
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Η. Emerson: Οργάνωση και αποτελεσματικότητα παραγωγής (12 αρχές αποδοτικότητας) Henri Fayol Ασχολήθηκε κυρίως με προβλήματα ανώτερης διοίκησης Πρώτος καθόρισε τις βασικές διοικητικές δραστηριότητες/λειτουργίες: Σχεδιασμός (Προγραμματισμός) Οργάνωση Διεύθυνση/συντονισμός (Ηγεσία/Καθοδήγηση) Έλεγχος ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Αποτελέσματα «κλασσικής» προσέγγισης: Καθορισμός των εννοιών αποδοτικότητας/αποτελεσματικότητας Καθορισμός βασικών μεθόδων μελέτης και επίλυσης διοικητικών προβλημάτων Αύξηση της παραγωγικότητας Αλλά και... Μονοτονία λόγω επανάληψης Κόπωση και άγχος λόγω του συστήματος αμοιβών 3
ΚΙΝΗΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ/ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Mayo & Roethlisberger: Western Electric Company Hawthorne studies (1924-1931) Συμπεράσματα μελέτης: Οι εργαζόμενοι έχουν την ανάγκη να ανήκουν σε μία ομάδα Οι εργαζόμενοι δεν δρουν μόνο με βάση το ατομικό συμφέρον Τα οικονομικά κίνητρα δεν αρκούν για την κινητοποίηση των εργαζόμενων Η συμπεριφορά των εργαζομένων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές τους ανάγκες ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Εμπειρική Η εμπειρία στην λήψη αποφάσεων οδηγεί στη λήψη καλύτερων αποφάσεων στο μέλλον σε παρόμοια προβλήματα (μελέτες περιπτώσεων) Ανθρώπινης/Οργανωσιακής Συμπεριφοράς Ο εργαζόμενος είναι ο βασικός παράγοντας επιτυχίας μιας επιχείρησης και η μελέτη της συμπεριφοράς του είναι το βασικό ζήτημα (κοινωνική ψυχολογία/ οργανωσιακή συμπεριφορά) Μαθηματική Μαθηματική μοντελοποίηση και επίλυση διοικητικών προβλημάτων (Επιχειρησιακή έρευνα) Θεωρία Αποφάσεων Λογική ανάλυση προβλημάτων και επιλογή της βέλτιστης εναλλακτικής Κοινωνικοτεχνική Συνδυασμένη μελέτη κοινωνικών, τεχνικών και οικονομικών μεταβλητών για την επίτευξη τεχνικής/ οικονομικής αποδοτικότητας και ικανοποίησης του ανθρώπινου παράγοντα. 4
Πηγή: http://www.icsd.aegean.gr/icsd/metaptyxiaka/istoselida_mathimatos.php?lesson_id=323-2000 (Υποστηρικτικό Υλικό) ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Μελέτη της βιομηχανικής επιχείρησης ως συστήματος Πολύπλευρη θεώρηση των προβλημάτων από διαφορετικές οπτικές γωνίες Σύστημα: Συνδυασμός αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων/ τμημάτων σε ένα ενιαίο σύνολο (ολότητα) ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΡΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΛΑΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙ- ΡΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩ- ΝΙΣΤΕΣ ΠΡΟΜΗ- ΘΕΥΤΕΣ ΕΡΓΑΖΟ- ΜΕΝΟΙ 5
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ Εργαζόμενος σε μια επιχείρηση που προΐσταται κάποιων άλλων Το άτομο που είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνο για την αποδοτική και αποτελεσματική λειτουργία μίας ομάδας ή ενός οργανισμού/οργάνωσης Τι δραστηριότητες επιτελεί; Σχεδιασμός (Προγραμματισμός) Οργάνωση Διεύθυνση/Καθοδήγηση (Ηγεσία/συντονισμός) Έλεγχος Όλα τα παραπάνω αποτελούν σε μεγάλο βαθμό ζητήματα λήψης αποφάσεων ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ (Υποστηρικτικό Υλικό) 6
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΡΧΙΑ Στελέχη 1ου επ. (Γραμμής) 10% 24% 15% 51% Μεσαία Στελέχη Ανώτερα Στελέχη 14% 36% 22% 28% 13% 33% 36% 18% (Υποστηρικτικό Υλικό) Οργάνωση Προγ/σμός Ηγεσία Έλεγχος ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ Οι ρόλοι του Διοικητικού Στελέχους (Mintzberg) Διαπροσωπικοί Ηγετικός Συμβολικός Διασύνδεση/ δικτύωση με την κοινωνία Πληροφοριακοί Ελεγκτικός Εκπρόσωπος του οργανισμού Δέκτης (Διαμεσολαβητικός για την διάχυση των πληροφοριών) Λήψεις απόφασης Επιχειρηματικός Επίλυση διαφορών/κρίσεων Κατανεμητής πόρων Διαπραγματευτικός Για να είναι αποδοτικό ένα στέλεχος πρέπει να αναπτύξει τεχνικές, νοητικές, διαπροσωπικές και πολιτικές δεξιότητες και προσόντα 7
ΡΟΛΟΙ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Δέκτης Μικρές Επιχειρήσεις Επιχειρηματικός Ηγετικός Συμβολικός Εκπρόσωπος Επιχειρηματικός Διασυνδετικός Ελεγκτικός Διαπραγματευτικός Διαχειριστής κρίσεων Μεγάλες Επιχειρήσεις Κατανεμητής πόρων (Υποστηρικτικό Υλικό) ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό σωστό μοντέλο (μέθοδος/τρόπος) διοίκησης γιατί η καταλληλότητα του μοντέλου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (τεχνολογικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί) που διαφέρουν ανάλογα με τον οργανισμό και το περιβάλλον. Κάποιοι σχετικοί παράγοντες... Αγορά εργασίας Κοινωνικές αξίες / ηθική Αγορά και πελάτες Τεχνολογία Κυβερνητική πολιτική Οργάνωση εργοδοτών και εργαζομένων Οργάνωση και στρατηγική επιχείρησης 8