A DECLINACIÓN ATEMÁTICA II

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 1 GREGO 1º BACHARELATO 7ª QUINCENA A DECLINACIÓN ATEMÁTICA II TEMAS EN SIGMA, IOTA, ÍPSILON E DITONGO ADXECTIVOS DA 2º CLASE 1º.- DECLINACIÓN ATEMÁTICA: TEMAS CONTRACTOS. Na quincena anterior estudiaremos as formas da 3º declinación con temas en consoante, agás sigma. Este tema en consoante, xunto cos temas en vogal son os que moitas gramáticas do grego clásico denominan como TEMAS CONTRACTOS. Pero esta denominación pode resultar confusa, xa que tamén vimos que se producían contraccións nos temas da quincena anterior. Esta terminoloxía quere indicar que as contraccións resultantes nestes temas son máis complexas cás dos anteriores, e máis difíciles de visualizar respecto ao seu estado inicial. 1.1.- Temas en silbante (sigma) Son aqueles substantivos e adxectivos cunha raíz que remate en ς. Divídense en: - substantivos en ες e abundantes adxectivos. - neutros que alternan na raíz ος/-ες - neutros en -ας Os masculinos e femininos destes temas alongan a vogal do tema, xa que a desinencia de nominativo singular en sigma, xa coincide coa do tema. O vocativo singular como veremos non fai ese alongamento. Exemplos: - da raíz do substantivo τριήρεσ- > nom. sing. τριήρης (trirreme) - da raíz do adxectivo σαφέσ- > nom. sing. σαφής (claro) Sin embargo os susbtantivos neutros con alternancia presentan o tema puro. - da raíz do substantivo γένεσ- > nom. sing. γένος (orixe, linaxe, familia) La característica que agroma todas estas diversas psibilidades é o feito de que a sigma intervocálica σ desaparece deixando dúas vogais en contacto que se fundirán seguindo estas regras de contraccións: ε + α > η ε + ο > ου ε + ε > ει α + ο > ω ε + ω > ω nos acusativos singulares masculinos e femininos, e nos nominativos, vocativos e acusativos plurais neutros nos xenitivos singulares nos nominativos vocativos e acusativos* plurais nos xenitivos dos neutros en ας nos xenitivos plurais

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 2 Vexamos pois as distintas posibilidades expostas nestes cadros: Tema masc-fem ἡ τριήρης, -ους Nominativo τριήρης (τριέρεσ-ες >) τριήρεις Vocativo τριῆρες (τριέρεσ-ες >) τριήρεις (τριέρεσ-α >) τριήρη (τριέρεσ-ες >) τριήρεις (τριέρεσ-ος >) τριήρους (τριέρεσ-ων >) τριήρων (τριέρεσ-ι >) τριήρει (τριέρεσ-σι >) τριήρεσι * Os acusativos plurais destas palabras non toman a desinencia ας senón que copian analóxicamente a forma do nominativo e vocativo plurais en εις. Tema neutro ος/-ες τὸ γένος, γένους Nominativo γένος (γένεσ-α >) γένη Vocativo γένος (γένεσ-α >) γένη γένος (γένεσ-α >) γένη (γένεσ-ος >) γένους (γένεσ-ων >) γενῶν (γένεσ-ι >) γένει (γένεσ-σι >) γένεσι Tema neutro -ας τὸ κρέας, κρέως Nominativo κρέας (κρέασ-α >) κρέα Vocativo κρέας (κρέασ-α >) κρέα κρέας (κρέασ-α >) κρέα (κρέασ-ος >) κρέως (κρέασ-ων >) κρέων (κρέασ-ι >) κρέᾳ (κρέασ-σι >) κρέασι OBSERVACIÓNS.- - como se comprobará nos seguintes apartados, os subtantivos contractos son os que presentan nos xenitivos singulares da 3º declinación as desinencias contractas ους, ως. - o dobre sigma dos dativos pluraisk simplifica nun único sigma. - a este tipo de declinación pertencen bastantes nomes propios de varón, que aparecen frecuentemente nos textos: Σωκράτης, Διογένης, Περικλῆς...

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 3 1.2.- Temas en vocal iota (ι) ou ípsilon (υ) Os temas en iota e ípsilon teñen a particularidade respecto a aos outros temas, de que escollen para os seus acusativos singular e plural as desinencias ν / ς respectivamente. Podemos atopar dúas posibilidades: - temas simples, ou sexa sen alternancia vocálica, de xeito que engaden sen máis as desinencias da 3º declinación á vogal do tema. - temas con alternancia vocálica, de xeito que o seus temas rematan en ι / -υ nos tres primeiros casos do singular, pero a partir do xenitivo singular alternan o final do tema con ει (-ηι) / -ευ (-ηυ) respectivamente. tema en ι ἡ οἶς,-ος Nominativo οἶς οἶες Vocativo οἶ οἶες οἶν οἶς οἰος οἰῶν οἰΐ οἰσί(ν) tema en υ ὁ ἰχθύς,-ος Nominativo ἰχθύς ἰχθύες Vocativo ἰχθύ ἰχθύες ἰχθύν ἰχθῦς ἰχθύος ἰχθύων ἰχθύϊ ἰχθύσι.tema en ι / -ει (-ηι) ἡ πόλις, πόλεως Nominativo πόλις (πόλει-ες >) πόλεις Vocativo πόλι (πόλει-ες >) πόλεις πόλιν (πόλει-ες >) πόλεις (πόληι-ος >) πόλεως (πόλει-ων >) πόλεων (πόλει-ι >) πόλει (πόλει-σι >) πόλεσι.tema en υ / -ευ (-ηυ) ὁ πῆχυς, πήχεως Nominativo πῆχυς (πήχευ-ες >) πήχεις Vocativo πῆχυ (πήχευ-ες >) πήχεις πῆχυν (πήχευ-ες >) πήχεις (πήχηυ-ος>) πήχεως (πήχευ-ων>) πήχεων (πήχευ-ι>) πήχει (πήχευ-σι>) πήχεσι

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 4 OBSERVACIÓNS.- - as contracción proceden de que no caso dos temas con alternancia vocálica, o iota ou o ípsilon desaparecen en posiicón intervocálica, como ocorría coa sigma no epígrafe anterior. As vogais que quedan pois en contacto contraen dando lugar aos resultados que amosan os cadros. - do mesmo xeito que ocorría cos temas en sigma, nos temas masculinos ou femeninos en iota ou ípsilon con alternancia vocálica, os acusativos plurais asumen unha form analóxiaca (=copiada ou contaxiada) do nominativo e vocativo plural. Existen tamén neutros que ofrecen alternancia vocálica. Vexamos as súas contraccións resultantes co exemplo de τὸ ἄστυ, ἄστεως (aldea, vila) neutro con alternancia τὸ ἄστυ, ἄστεως Nominativo ἄστυ (ἄστευ-α >) ἄστη Vocativo ἄστυ (ἄστευ-α >) ἄστη ἄστυ (ἄστευ-α >) ἄστη (ἄστηυ-ος >) ἄστεως (ἄστευ-ων >) ἄστεων (ἄστευ-ι >) ἄστεϊ (ἄστευ-σι >) ἄστεσι 1.3.- Temas en ditongo. Existen tres posibles ditongos no final do tema: en αυ, ευ e ου. Nas súas declinacións compórtanse do seguinte xeito: - o ditongo ευ compórtase xerando contraccións similares as que se producían nos temas en ípsilon con alternacia vocálica, que precisamente amosaban no seu tema ese ditongo. Este grupo de palabras toma coma desinencia de acusativo singular e plural as mesmas que toman os temas en consoante α / -ας respectivamente. - os ditongos αυ e ου non contraen máis que no xenitivo plural, e engaden as desinencias directamente ao tema escollendo para os acusativos singular e plural as desinencias ν e ς respectivamente. tema en ditongo -ευ ὁ βασιλεύς, ως Nominativo βασιλέυς (βασιλέυ-ες >) βασιλεῖς Vocativo βασιλεῦ (βασιλέυ-ες >) βασιλεῖς βασιλέα (βασιλέυ-ας >) βασιλέας (βασιλήυ-ος >) βασιλέως (βασιλέυ-ων >) βασιλέων (βασιλέυ-ι >) βασιλεῖ (βασιλέυ-σι >) βασιλεῦσι

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 5 tema en ditongo αυ ἡ γραῦς, γραός Nominativo γραῦς γρᾶες Vocativo γραῦ γρᾶες γραῦν γραῦς γραός γραῶν γραΐ γραυσί (ν) tema en ditongo ὁ βοῦς, βοός Nominativo βοῦς βόες Vocativo βοῦ βόες βοῦν βοῦς βοός βοῶν βοΐ βουσί (ν) 1.4.- Substantivos irregulares. Son unha serie de substantivos de uso bastante común, pero que teñen a caraterística de se declinar a partir de dous temas diferentes. Son os seguintes: Ζεύς, Διός (Zeus) ἡ γυνή, γυναικός (muller) κύων, κυνός (can) ἡ χείρ, χειρός (man) ἡ ναῦς, νεώς (nave) ὁ υἱός, υἱέος (fillo, neno) nominativo vocativo acusativo xenitivo dativo Ζεύς, Διός Ζεύς Ζεῦ Δία Διός Διί ἡ γυνή, γυνή γύναι γυναὶκα γυναικός γυναικί γυναικός γυναῖκες γυναῖκες γυναὶκας γυναικῶν γυναιξί ὁ κύων, κύων κύον κύνα κυνός κυνί κυνός κύνες κύνες κύνας κυνῶν κυσί (ν) ἡ ναῦς, ναῦς ναῦ ναῦν νεώς νηί νεώς νῆες νῆες ναῦς νεῶν ναυσί (n) ἡ χείρ, χείρ χείρ χεῖρα χειρός χειρί χειρός χεῖρες χεῖρες χεῖρας χειρῶν χερσί (ν) ὁ υἱός, υἱός υἱός υἱόν υἱέος/υἱοῦ υἱῷ/υἱεῖ υἱέος * υἱοί/υἱεῖς υἱοί/υἱεῖς υἱούς/υἱεῖς υἱέων υἱοῖς/υἱέσι * Como se pode comprobar ὁ υἱός, υἱέος pódese declinar tanto por unha declinación irregular como pola 2º declinación dos substantivos masculinos.

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 6 2º.- ADXECTIVOS DA 2º CLASE Son aqueles que se declinan utilizando os paradigmas da 3º declinación atemática. Enúncianse sempre cos nominativos sigulares dos distintos xéneros. Hainos de dúas terminacións, unha para masculinos e femininos e outra para neutros, e de tres terminacións, unha para cada xénero. Organízanse en función dos seus temas nestas nove variantes: DÚAS TERMINACIÓNS con ómicron: -ον temas en ν con épsilon: -εν temas en ς εὐδαίμων, εὔδαιμον ἄρρην, ἄρρεν ἀληθής, ἀληθές con alfa: -αντ πᾶς, πᾶσα, πᾶν temas en -ντ con épsilon: -εντ χαρίεις, χαρίεσσα, χαρίεν TRES TERMINACIÓNS temas en -ν con ómicron: -οντ con alfa: -αν con épsilon: -εν ἄκων, ἄκουσα, ἄκον µέλας, μέλαινα, μέλαν τέρην, τέρεινα, τέρεν temas en υ γλυκύς, γλυκεῖα, γλυκύ 2.1.- Adxectivos de dúas terminacións. Os temas en ν declínanse coma os substantivos de tema en nasal que vimos na quincena anterior: ποιμήν, ποιμενός - δαίμων, δαίμονος. Alongan a vogal do nominativo singular no masculino/feminino, e perden o ν do tema no dativo plural. masculinos e femininos neutros εὐδαίμων, -ον (feliz) SING PLUR SING PLUR Nominativo εὐδαίµων εὐδαίµον-ες Vocativo εὔδαιµον εὐδαίµον-ες εὐδαίµον-α εὐδαίµον-ας εὔδαιµον εὐδαίµον-α εὐδαίµον-ος εὐδαιµόν-ων εὐδαίµον-ος εὐδαιµόν-ων εὐδαίµον-ι εὐδαίµο-σι (ν) εὐδαίµον-ι εὐδαίµο-σι (ν) masculinos e femininos neutros ἄρρην, ἄρρεν (varonil) SING PLUR SING PLUR Nominativo ἄρρην ἄρρεν-ες Vocativo ἄρρεν ἄρρεν-ες ἄρρεν-α ἄρρεν-ας ἄρρεν ἄρρεν-α ἄρρεν-ος ἀρρέν-ων ἄρρεν-ος ἀρρέν-ων ἄρρεν-ι ἄρρε-σι (ν) ἄρρεν-ι ἄρρε-σι (ν)

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 7 Os temas en ς sofren as mesmas contraccións que suceden nos substantivos, xa que a letra sigma do tema desaparece entre vogais, de xeito que as súas desinencias son similares a ἡ τριήρης, τριήρους. ἀληθής, ἀληθές (verdadero) Nominativo Vocativo masculinos e femininos neutros SING PLUR SING PLUR ἀληθής ἀληθές (ἀληθέσ-α >) αληθῆ (ἀληθέσ-ος >) ἀληθοῦς (ἀληθέσ-ι >) ἀληθεῖ (ἀληθέσ-ες >) ἀληθεῖς* ἀληθές (ἀληθέσ-α >) αληθῆ (ἀληθέσ-ων >) ἀληθῶν (ἀληθέσ-ος >) ἀληθοῦς (ἀληθέσ-ων >) ἀληθῶν ἀληθέ-σι (ν) (ἀληθέσ-ι >) ἀληθεῖ ἀληθέ-σι (ν) * Como no caso dos substantivos co tema en ς o acusativo plural toma una desinencia analógica ( imitada/copiada ) do nominativo e vocativo plural. 2.2.- Adxectivos de tres terminacións. Os adxectivos de temas en nasal ν ou nasal+dental ντ de tres terminacións seguen a 3º declinación atemática para os masculinos e neutros, mentres que para os femininos utilizan a 1º declinación dos femininos en alfa mixta. No caso da declinación dos masculinos e neutros, toman como modelos subtantivos coma γίγας, γίγαντος ποιμήν, ποιμενός γέρων, γέροντος. (negro) Nominativo Vocativo µέλας - masculinos µέλαινα - femininos µέλαν - neutros (µέλαν-ς>) µέλας µέλαν-ες µέλαιν-α µέλαιν-αι (µέλαν-ς>) µέλαν µέλαν-α µέλαν-ες µέλαιν-α µέλαιν-αι µέλαν µέλαν-α µέλαν-ας µέλαιν-αν μελαίν-ας µέλαν-ος μελάν-ων μελαίν-ης μελαιν-ῶν µέλαν-ος μελάν-ων (tenro) (µέλαν-σι>) (µέλαν-σι>) µέλαν-ι μελαίν-ῃ μελαίν-αις µέλαν-ι µέλασι µέλασι τέρην - masculinos τέρεινα - femininos τέρεν neutros Nominativo τέρην τέρεν-ες τέρειν-α τέρειν-αι Vocativo τέρεν τέρεν-ες τέρειν-α τέρειν-αι τέρεν-α τέρεν-ας τέρειν-αν τερείν-ας τέρεν τέρεν-α τέρεν-ος τερέν-ων τερείν-ης τερειν-ῶν τέρεν-ος τερέν-ων τέρεν-ι (τέρεν-σι>) τέρεσι τερείν-ῃ τερείν-αις τέρεν-ι (τέρεν-σι>) τέρεσι

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 8 πᾶς - masculinos πᾶσα - femininos πᾶν - neutros (todo) (πάντ-ς>) πάντ-ες πὰσ-α πὰσ-αι πᾶς Vocativo (πάντ-ς>) πᾶν πάντ-α πάντ-ες πᾶσ-α πᾶσ-αι πᾶς πάντ-α πάντ-ας πᾶσ-αν πάσ-ας Nominativo παντ-ός πάντ-ων πάσ-ης πασ-ῶν παντ-ός πάντ-ων (gracioso) (πάντ-σι>) (πάντ-σι>) παντ-ί πάσ-ῃ πάσ-αις παντ-ί πᾶσι (ν) πᾶσι (ν) χαπίεις - masculinos χαρίεσσα - femininos χαρίεν neutros Nominativ (χαρίεντ-ς>) χαρίεις χαρίεντ-ες χαρίεσσ-α χαρίεσσ-αι Vocativo (χαρίεντ-ς>) χαρίεις χαρίεντ-ες χαρίεσσ-α χαρίεσσ-αι χαρίεντ-α χαρίεντ-ας χαρίεσσ-αν χαριέσσ-ας (χαρίεντ- >) χαρίεν χαρίεντ-α χαρίεντ-ος χαριέντ-ων χαριέσσ-ης χαριεσσ-ῶν χαρίεντ-ος χαριέντ-ων (forzado) (χαρίεντ-σι>) (χαρίεντσι> χαρίεντ-ι χαριέσσ-ῃ χαριέσσ-αις χαρίεντ-ι χαρίεσι (ν) χαρίεσι (ν) ἄκων - masculinos ἄκουσα - femininos ἄκον - neutros Nominativo ἄκων ἄκοντ-ες ἄκουσ-α ἄκουσ-αι Vocativo ἄκων ἄκοντ-ες ἄκουσ-α ἄκουσ-αι ἄκοντ-α ἄκοντ-ας ἄκουσ-αν ἀκούσ-ας (ἄκοντ->) άκον ἄκοντ-α ἄκοντ-ος ἀκόντ-ων ἀκούσ-ης ακουσ-ῶν ἄκοντ-ος ἀκόντ-ων ἄκοντ-ι (ἄκοντ-σι>) ἄκουσι (ν) ἀκούσ-ῃ ἀκούσ-αις ἄκοντ-ι (ἄκοντ-σι>) ἄκουσι (ν) Os temas en ípsilon teñen unhas características distintivas respecto aos anteriores, xa que fan a declinación dos femininos sobre a 1º declinación dos temas en alfa pura. Mentres que os masculinos e neutros compórtanse coma os substantivos en υ con alternancia en ευ no seu tema, coma por exemplo πῆχυς, πήχεως, agás no xenitivo singular e nos nominativo, vocativo e acusativo plurais. (doce) Nominat Vocativo γλυκύς - masculinos γλυκεῖα - femininos ἄκον - neutros γλυκύ-ς (γλυκέυ-ες>) γλυκεῖς γλυκεῖ-α γλυκεῖ-αι γλυκύ (γλυκέυ-ες>) (γλυκέυ-α>) γλυκεῖ-α γλυκεῖ-αι γλυκύ γλυκεῖς γλυκέα γλυκύ-ν (γλυκέυ-ες>) γλυκεῖς γλυκεῖ-αν γλυκεῖ-ας (γλυκέυ-ος>) γλυκέος (γλυκέυ-ι>) γλυκεῖ (γλυκέυ-ων>) γλυκέων (γλυκέυ-σι>) γλυκέσι γλυκεί-ας γλυκεί-ᾳ γλυκεί-ῶν γλυκεί-αις (γλυκέυ-ος>) γλυκέος (γλυκέυ-ι>) γλυκεῖ (γλυκέυ-ων>) γλυκέων (γλυκέυ-σι>) γλυκέσι

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 9 3º.- GRAOS DO ADXECTIVO. O adxectivo presenta unha característica especial fronte ao resto de palabras, e é que se pode graduar. Deste xeito, un adxectivo pode presentar tres graos de significación: - POSITIVO: é o grao convencional en que atopamos calquera adxectivo no dicionario. É o grao en que estudiamos a súas distintas declinacións. Ex.- fermoso - COMPARATIVO: que serve para expresar que un obxecto ou ser posúe unha cualidade nun grao maior, igual ou menor que outro. Ex.- máis fermoso/menos fermoso que - tan fermoso como - SUPERLATIVO: que expresa o valor absoluto do adxectivo, ou ben sinala o valor absoluto dentro dun grupo. Ex.- fermosísimo/moi fermoso o máis fermoso de En galego e castelán temos formas analíticas para expresar os graos, é dicir, utilizamos adverbios de cantidade que acompañen ao adxectivo para gradualos, agás no caso do superlativo en ísimo, onde utilizamos a forma sintética herdada do latín. As formas sintéticas son aquelas que resultan de engadirmoslles sufixos aos adxectivos. (Ex.- fermoso >fermosísimo) O grego conta cos dous métodos, pero son moito máis frecuentes as formas sintéticas que as analíticas. Estudiaremos todas a continuación. 3.1.- O grao comparativo. O grao comparativo presenta á súa vez tres posibilidades de comparación: inferioridade, igualdade e superioridade. As dúas primeiras constrúense só de forma analítica. 3.1.1.- Comparativo de inferioridade. Sempre usa unha forma analítica no 1º termo da comparación, acompañando o adxectivo do adverbio de cantidade ἧσσον/ἧττον (menos). Tamén poden aparecer outros adverbios coma ὀλίγον (pouco) O 2º termo da comparación exprésase coa conxunción ἤ (que) e o substantivo no mesmo caso que o 1º termo con que é comparado; ou ben co segundo termo expresado en xenitivo. ὁ οἶκος ἧσσον ὑψηλός ἤ τὸ ἱερόν ἐστι A casa é menos alta có templo ὁ οἶκος ἧσσον ὑψηλός τοῦ ἱεροῦ ἐστι A casa é menos alta có templo 3.1.2.- Comparativo de igualdade. Do mesmo xeito que no caso anterior, sempre usa unha forma analítica no 1º termo da comparación, acompañando o adxectivo do adverbio de cantidade ὥς (así de) O 2º termo da comparación exprésase coa conxunción ὡς (como-coma) e o substantivo no mesmo caso que o 1º termo con que é comparado, sen admitir outras posibilidades. ὁ οἶκος ὥς ὑψηλός ἤ τὸ ἱερόν ἐστι A casa é tan (así de) alta coma o templo

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 10 3.1.3.- O comparativo de superioridade. O comparativo pode construirse de dúas maneiras. Unha analítica, como nos casos anteriores, usada sobre todo por adxectivos que non admiten a outra opción. Entón recórrese ao adverbio µᾶλλον (máis). O 2º termo da comparación pode expresarse con ἤ máis o substantivo no mesmo caso que o 1º termo, ou ben con xenitivo sen conxunción ou preposición. ὁ οἶκος µᾶλλον ὑψηλός ἤ τὸ ἱερόν ἐστι A casa é máis alta có templo ὁ οἶκος µᾶλλον ὑψηλός τοῦ ἱεροῦ ἐστι A casa é máis alta có templo Pero o máis usual en grego é que os adxectivos constrúan a súa forma de comparativo de superioridade sintéticamente, engadíndolle á raíz ou tema unha serie de sufixos, seguindo as seguintes regras: - se o adxectivo ten a penútilma sílaba breve engádeselle ώτερος, -α, -ον. σοφός, -ή, όν (sabio) > σοφώτερος, -α, -ον (máis sabio) - se o adxectivo ten a penúltima sílaba longa engádeselle -ότερος, -α, -ον ὑψηλός, -ή, -όν (alto) > ὑψληλότερος, -α, -ον (máis alto) - se o adxectivo remata en ας, -ης, -υς engádeselle τερος, -α, -ον o no 1º caso sobre a forma con ni do neutro en αν µέγας, -αινα, -αν (grande) > μεγάντερος, -α, -ον (máis grande) o no 2º caso ο eta transfórmase en épsilon (η > ε) αληθής, -ές (verdadeiro) > αληθέστερος, -α, -ον (máis verdadeiro) o e no 3º caso desaparece o sigma final ς. γλυκύς, -εῖα, -ύ (doce) > γλυκύτερος, -α, -ον (máis doce) - se o adxectivo remata en ων engádeselle -έστερος, -α, -ον εὐδαίμων, -ον (feliz) > εὐδαιμονέστερος, -α, -ον (máis feliz) - existen, por último, unha serie de adxectivos que constrúen o seu comparativo sintético cun sufixo distinto, que é -ίων, -ίον. No seu caso, a súa entrada do dicionario infórmanos de tal aspecto. κακός, -ή, -όν (malo) > κακίων, -ον (máis malo/peor) Finalmente, existen unha serie de adxectivos con comparativos irregulares, dos que o dicionario nos informa. Como calquera outro adxectivo, os comparativos declínanse da seguinte maneira: - os comparativos rematardos en τερος, -α, -ον declínanse coma un adxectivo da 1º clase, tipo ῥᾴδιος, -α, -ον (fácil), cunha terminación para cada xénero, declinándose o masculino e o neutro pola 2º declinación, e o feminino polo paradigma en alfa pura da 1º declinación. - Os comparativos rematados en -ίων, -ον declínanse como os adxectivos de dúas terminacións da 3º declinación de temas en nasal, coma εὐδαίμων, -ον (feliz)

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 11 Pero estes últimos teñen unha peculiaridade, podendo ofrecer unha dobre forma nos acusativos singulares e nos nominativos, vocativos e acusativos plurais. Ofrecemos un cadro co exemplo do comparativo ἡδίων, ἥδιον (máis doce) < ἡδύς, -εῖα, -ύ (doce) masculinos e femininos neutros ἡδίων, ἥδιον (máis doce) SING PLUR SING PLUR Nominativo ἡδίων ἡδίονες / ἡδίους Vocativo ἥδιον ἡδίονες / ἡδίους ἡδίονα / ἡδίω ἡδίονας / ἡδίους ἥδιον ἡδίονα / ἡδίω ἡδίονος ἡδιόνων ἡδίονος ἡδιόνων ἡδίονι ἡδίοσι (ν) ἡδίονι ἡδίοσι (ν) 3.2.- O grao superlativo. O superlativo pode construirse de dúas maneiras. Unha analítica, como nos casos anteriores, usada sobre todo por adxectivos que non admiten a outra opción. Entón recórrese ao adverbio µάλιστα (moi, o máis) E outra sintética similar ao comparativo. O superlativo pode ser absoluto ou relativo. - O superlativo absoluto é aquel que expresa o grao sumo do adxectivo sen relacionalo nin comparalo con nada. Ex.- sabio > moi sabio sapientísimo o máis sabio - O superlativo relativo é o que destaca o adxectivo en grao sumo dentro dun grupo de referencia. Ex.- sabio > o máis sabio de... Este segundo caso precisa pois dun 2º termo, coma os comparativos. O 2º termo do superlativo relativo vai expresarse sempre cun xenitivo partitivo sen conxunción ou preposición. ὁ οἶκος µάλιστα ὑψηλός πάντων ἐστι A casa é máis alta de todas Os superlativos sintéticos engaden o sufixo cun esquema similar aos comparativos: - se o adxectivo ten a penútilma sílaba breve engádeselle ώτατος, -η, -ον. σοφός, -ή, όν (sabio) > σοφώτατος, -η, -ον (o máis sabio - sapientísimo) - se o adxectivo ten a penúltima sílaba longa engádeselle -ότατος, -η, -ον ὑψηλός, -ή, -όν (alto) > ὑψληλότατος, -η, -ον (o máis alto - altísimo) - se o adxectivo remata en ας, -ης, -υς engádeselle τατος, -η, -ον o no 1º caso sobre a forma con ni do neutro en αν µέγας, -αινα, -αν (grande) > μεγάντατος, -η, -ον (o máis grande - grandísimo) o no 2º caso ο eta transfórmase en épsilon (η > ε) αληθής, -ές (verdadeiro) > αληθέστατος, -η, -ον (o máis verdadeiro) o e no 3º caso desaparece o sigma final ς. γλυκύς, -εῖα, -ύ (doce) > γλυκύτατος, -η, -ον (o máis doce - docísimo)

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 12 - se o adxectivo remata en ων engádeselle -έστατος, -η, -ον εὐδαίμων, -ον (feliz) > εὐδαιμονέστατος, -η, -ον (o máis feliz - felicísimo) - os adxectivos que constrúen o seu comparativo sintético co sufixo distinto, que é -ίων, -ίον utilizan para expresar o seu superlativo ιστος, -η, -ον. κακός, -ή, -όν (malo) > κακίων, -ον (máis malo/peor) > κάκιστος, -η, -ον (malísimo) Como puido comprobarse, calquera tipo de superlativo sintético ofrece tres terminacións similares as do adxectivo en grao positivo καλός, -ή, -όν (fermoso) así que se declinarán como un adxectivo da 1º clase seguindo a 2º declinación para masculinos e neutros e a 1º declinación de temas en eta para os femininos. ANEXO.- ADXECTIVOS IRREGULARES Existen uns poucos adxectivos irregulares, que, non obstante, polo seu uso frecuente cómpre saber e reoñecer. Os máis usuais son estes dous que ofrecemos a continuación. Como pode apreciarse a súa irregularidade non se produce nas desinencias, que seguen o paradigma dos adxectivos da 1º clase, senón que se produce nas súas raíces ou temas. Estes son: µέγας, μεγάλη, μέγα.- grande e πολύς, πολλή, πολύ.- moito/a µέγας - masculinos μεγάλη - femininos µέγα - neutros (grande) Nominativo µέγα-ς μεγάλ-οι μεγάλ-η μεγάλ-αι Vocativo µέγα-ς μεγάλ-οι μεγάλ-η μεγάλ-αι µέγα-ν μεγάλ-ους μεγάλ-ην μεγάλ-ας µέγα μεγάλ-α μεγάλ-ου μεγάλ-ων μεγάλ-ης μεγαλ-ῶν μεγάλ-ου μεγάλ-ων µεγάλ-ῳ μεγάλ-οις μεγάλ-ῃ μεγάλ-αις μεγάλ-ῳ μεγάλ-οις πολύς - masculinos πολλή - femininos πολύ - neutros (moito) Nominativo πολύ-ς πολλ-οί πολλ-ή πολλ-αί Vocativo πολύ-ς πολλ-οί πολλ-ή πολλ-αί πολύ-ν πολλ-ούς πολλ-ήν πολλ-άς πολύ πολλ-ά πολλ-ου πολλ-ῶν πολλ-ῆς πολλ-ῶν πολλ-ου πολλ-ῶν πολλ-ῳ πολλ-οῖς πολλ-ῇ πολλ-αῖς πολλ-ῳ πολλ-οῖς

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 13 ACTIVIDADES 1º.- Declina en singular e plural: ἡ φύσις, φισεως γυπός πυρός σώματος ἡγέμονος ἰχθύος 2º.- Señala a palabra que non está no mesmo caso que as demáis e escríbea de xeito que concorde coas outras: α) γράμματα - ὕβρις - ἄνθρωπος οἰκία β) ἄρχοντες βασιλεῖς φλέβες χλαμύδας γ) ἀγοραῖς λόγοις φύσεις - ὀδοῦσι δ) γέροντος παιδός γυναικός παράδεισος 3º.- Analiza os seguintes substantivos: γήρα γῆρας, ως τό vellez ἂλγους ἂλγος, ους τό dor τριήρη τριήρεις τριήρης, ους ἡ trirreme Σωκράτει Σωκράτης, ους ὁ Sócrates πάθεων πάθος, εος τό desgraza μεγέθει µέγεθος, ους τό grandeza κρέως κρέας, ως τό carne ψεύδη ψεῦδος, ους τό mentira πόλεως πόλις, εως ἡ cidade στάσεις στάσις, εως ἡ sitio - posición πίστει πίστις, εως ἡ confianza δάκρυα δάκρυ, υος τό lágrima ὂψιν ὂψις, εως ἡ vista πήχεσι πῆχυς, εως ὁ cóbado ἰχθῦς ἰχθύς, ύος ἡ forza οἰσί οἶς, οἰός ἡ ovella νομεῖς νομεύς, έως ὁ pastor ἱερεῖ ἱερεύς, εως ὁ sacerdote γονεῦσι γονεύς, έως ὁ proxenitor βασιλέα βασιλεύς, έως ὁ rei γραί γρᾶες γραῦς, γραός ἡ anciana βοός βοῦς βοῦς, βοός ὁ ἡ touro - vaca νῆες ναῦς, νεώς ἡ nave χαλκέα χαλκεύς, έως ὁ orfebre

EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO 2008-09 14 4º.- Cambia de número os seguintes sintagmas: α) τὸν ἀγρὸν μέγαν β) οἱ εὐδαίμονες θεοί γ) τῇ πολλῇ δυνάμει δ) τῶν σπουδαίων ἀνδρῶν ε) αἱ οἰκίαι χαριέσσαι ζ) τοῦ πολίτου ἡδέος η) τοὺς βασιλέας ἀληθεῖς 5º.- Indica a que adxectivo pertencen as seguintes formas de comparativo: καλλίων πολεμιώτερος μωρότερος δεινότερος βεβαιότερος ἀμείνων χρησιμώτερος πλείων κακίων - ἁπλούστερος - ἐχθίων 6º.- Cambia os adxectivos en grao comparativo do exercicio anterior ao grao superlativo. 7º.- Escribe o comparativo e o superlativo analítico dos seguintes adxectivos: ἱκανός, -ή, -όν / μακρός, -ά, -όν / ἐλεύθερος, -α, -ον / ἀσθενής, -ες βαρύς, -εὶα, -ύ / νέος, -α, -ον / δίκαιος, -α, -ον / χαλεπός, -ή, -όν 8º.- Analiza morfositacticamente e traduce: α) Οὗτος ἐμοῦ σοφώτερος ἐστι β) Οἱ δίκαιοι τῶν ἀδίκων εὐδαιμονέστεροί εἰσιν γ) Οὗτος ὑµῶν σοφώτατος ἐστιν δ) Οἱ σοφισταί εἰσι πάντων σοφώτατοι ε) Φειδίας λιθοξόος ἔνδοξος ἦν. Φειδίας μὲν τὴν εἴκονα τοῦ Διὸς ἐλιθούργησε 1, Πολύκλειτος δὲ τὴν Ἥραν. Φειδίας ἐνδοξότερος Πολυκλείτου ἦν, ἀλλὰ δὲ Πραξιτέλης παντῶν λιθοξόων θαυμασιώτατος ἦν. ζ) Σοφοκλῆς ἐστὶν ἔνδοξος. Σοφοκλῆς δὲ ἐνδοξότερος Εὐριπίδου. Ὄμερος ἐστιν ἐνδοξότατος καὶ ἀρχαιότατος τῶν ἐλληνικῶν ποιητῶν. η) Πενελόπη μὲν ἦν φρομινότερα ἢ Ἑλένη, ἀλλὰ δὲ Ἑλένη ἦν καλλίων ἢ Πενελόπη. θ) Οἱ Λακεδαιμόνιοι γυμναστικώτεροι τῶν Ἀθηναίων ἦσαν. ι) Ἡ ἐλαία φιλώτατο τῶν δένδρων τῇ θεᾷ Ἀθηνᾷ ἦν. κ) Ὁ κύων τῷ δεσπότῃ πιστότερος ἤ ὁ ἵππος ἐστιν. Nota 1.- do verbo λιθόυργέω.- esculpir.