Οι νζοι τα ςτερεότυπα και η ιςότητα Για ζνα καλφτερο αφριο; Η διαδρομι των ςτερεοτφπων ςτο χρόνο είναι μεγάλθ. Η κατάκτθςθ τθσ ιςότθτασ είναι μία διαδικαςία, που δε ςυμβαίνει από τθ μια ςτιγμι ςτθν άλλθ. Το δίπολο ςτερεότυπα-ιςότθτα μασ ζχει απαςχολιςει από τθν αρχι υλοποίθςθσ του ςχεδίου δράςθσ μασ. Μζςα απ' όλεσ τισ ενζργειεσ που υλοποιικθκαν, κατανοιςαμε πωσ τίποτα δεν ζχει ςθμαςία, εάν δε μεταβλθκεί θ νοοτροπία απζναντι ςτθ διαφορετικότθτα. Στο φυλλάδιο αυτό καταγράφουμε ςυγκεκριμζνεσ διαδικαςίεσ, περιςςότερο ςαν ζνα παιχνίδι ρόλων και λιγότερο ςαν μία επιςτθμονικι προςζγγιςθ, προκειμζνου να αποτυπϊςουμε το κατά πόςο ακόμα και ςιμερα παρατθροφνται ςτερεοτυπικζσ απόψεισ, ςτάςεισ, ςυμπεριφορζσ όχι μόνο. ςτο ςφνολο τθσ κοινωνίασ, αλλά ιδιαίτερα ςτουσ νζουσ Και είναι πολφ ςθμαντικό να κατανοιςουμε, πωσ αυτι θ «αλλαγι παραδείγματοσ», για τθν οποία παλεφουμε και ςτθ βάςθ τθσ οποίασ οραματιηόμαςτε ζνα καλφτερο αφριο, κα προζλκει κατά κφριο λόγο από τουσ νζουσ. Μθ διςτάςετε, λοιπόν κι εςείσ να κάνετε αυτό το τεςτ, ς' εςάσ, τουσ φίλουσ και τον κοινωνικό ςασ περίγυρο, ακόμα και εάν τα αποτελζςματά του, μποροφν να ςασ καταπλιξουν... 1
Ασ ξεκινιςουμε από εμάσ του ίδιουσ: 1. Περιγράψτε τον εαυτό ςασ: κεφτείτε καταςτάςεισ, όπου μπορείτε να αναγνωρίςετε τον εαυτό ςασ: θλικία: (π.χ. - είμαι 15) οικογενειακό υπόβακρο: (π.χ. - ηω με τον πατζρα μου & ζχω 3 αδζλφια) αναπθρία: (π.χ. - ζχω αναπθρία) ςεξουαλικότθτα: (π.χ. - είμαι ετεροφυλόφιλοσ - θ) ςχζςθ με άλλουσ: (πχ - είμαι φίλοσ-θ/εγγονόσ-ι/μακθτισ- τρια) χρϊμα του δζρματοσ: (π.χ. - είμαι μαφροσ - θ) κρθςκεία: (π.χ. - είμαι κακολικόσ - ι) φφλο: (π.χ. - είμαι γυναίκα - άνδρασ) εκνικότθτα: (π.χ. - είμαι ζλλθνασ - α) 2
2. Ταυτότητα ομάδασ Διερευνιςτε τισ ακόλουκεσ ζννοιεσ, που ςχετίηονται με τθν κοινωνικι ταυτότθτα του ατόμου. Προςδιορίςτε το κατά πόςο τα μεμονωμζνα μζλθ είναι για τθν ταυτότθτα τθσ ομάδασ ςυηιτθςθσ, ςθμαντικά ι όχι. Θ ομάδα μπορεί να χωριςτεί ςε διαφορετικζσ μικρζσ ομάδεσ ανάλογα με τον αρικμό των μελϊν: Εγϊ είμαι Εςφ ποιόσ είςαι; Εςφ και οι φίλοι ςου Ποιοί είναι οι καλφτεροι φίλοι ςου; Εάν ο καλφτερόσ ςασ φίλοσ είχε κάποια αναπθρία ι ιταν διαφορετικισ θλικίασ, χρϊματοσ δζρματοσ, φφλου, γενετιςιου προςανατολιςμοφ, κα είχατε επιλζξει αυτόν ωσ τον καλφτερο φίλοσ ςασ; Γιατί τουσ διάλεξεσ; 3
Περί κοινωνίασ και ταυτότητασ...ςυνζχεια... Γράψτε γιατί το ότι κάποιοι ζχουν αναπθρία ι ζχουν διαφορετικζσ θλικίεσ, χρϊμα δζρματοσ, κρθςκεία, φφλο ι ςεξουαλικό προςανατολιςμό ι είναι διαφορετικισ εκνικότθτασ, κεωρείται ςθμαντικόσ παράγοντασ για να επιλζξετε τουσ φίλουσ ςασ. Επιλζξτε ζνα μζροσ τθσ κοινωνικισ ςασ ταυτότθτασ. (π.χ. θλικία, φφλο, αναπθρία, κρθςκεία, ςεξουαλικό προςανατολιςμό, εκνικότθτα). Πϊσ τθ ςυςχετίηετε με τον εαυτό ςασ; Γιατί είναι ςθμαντικι για ςασ; Σϊρα ςκεφτείτε κάποιο μζροσ τθσ κοινωνικισ ταυτότθτασ ενόσ φίλου. Αυτό αντικατοπτρίηει τθ ςυμπεριφορά των άλλων απζναντί του ςτο ςχολείο ι ςτο ςπίτι; Πϊσ αξιολογείτε τθν κοινωνικι ςασ ταυτότθτα{κετικά ι αρνθτικά). 4
Και τϊρα κάτι...διαφορετικό... χεδιάςτε ζνα...χάρτθ ηωισ, ζνα διάγραμμα με ζναν οριηόντιο και ζναν κάκετο άξονα, που να παρουςιάηει όλεσ τισ πτυχζσ τθσ κοινωνικισ ςασ ταυτότθτασ. Ο οριηόντιοσ άξονασ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ωσ ζνα χρονοδιάγραμμα και ο κατακόρυφοσ άξονασ αντιπροςωπεφει το πόςο ςθμαντικι είναι αυτι θ πτυχι τθσ ταυτότθτάσ ςασ για ςασ. (Σο παράδειγμα και οι τιμζσ είναι ενδεικτικά..) 5
3. Κατανοϊντασ τα ςτερεότυπα Καταγράψτε ςϋ ζνα χαρτί, τι ζρχεται ςτο μυαλό ςασ, όταν ακοφτε τθ λζξθ «ςτερεότυπο». ζνα δεφτερο χαρτί, γράψτε ζνα παράδειγμα μιασ ςτερεοτυπικισ ςυμπεριφοράσ, που ζηθςε κάποιο άλλο πρόςωπο ι ομάδα ανκρϊπων ι άκουςατε τελευταία από τον περίγυρό ςασ. υηθτιςτε τισ λζξεισ, τουσ οριςμοφσ και τα παραδείγματα, που προτείνει θ ομάδα. Προςπακιςτε να ςκεφτείτε μια προςωπικότθτα ι ζνα πρόςωπο, που ξζρετε, που δεν ταιριάηει με το παραδοςιακό μοντζλο μιασ κοινωνικισ ομάδασ. υηθτιςτε. χθματίςτε μικρζσ ομάδεσ και ςυηθτιςτε διάφορεσ περιπτϊςεισ, όπου τα ςτερεότυπα επθρζαςαν τθ ηωι ςασ. Να ζχετε υπόψθ ςασ ότι αυτά τα παραδείγματα μπορεί να είναι από τθν κακθμερινι ηωι. 6
Άλλθ μία... «άςκθςθ»... 1. Κόψτε διαφθμίςεισ, άρκρα, αποςπάςματα από περιοδικά και ςυηθτιςτε, αν αντανακλοφν ςτερεότυπα ςχετικά με νζουσ ανκρϊπουσ.. Είναι αυτά τα ςτερεότυπα, αρνθτικά ι κετικά; 2. Προςπακιςτε να ςχεδιάςετε μια δικι ςασ διαφιμιςθ χωρίσ τθ χριςθ ςτερεοτφπων. 3. Σοποκετιςτε όλεσ τισ προτάςεισ ς ζνα καπζλο και κάντε ζνα γφρο. 4. Διαλζξτε μία. Εάν τφχει να πάρετε αυτι με το δικό ςασ χαρακτιρα, επιςτρζψτε τθν και επαναλάβετε. 4. Δημιουργϊντασ τφπουσ ςτερεοτφπων 5. κεφτείτε το χαρακτιρα ςασ. 6. Σι γνωρίηετε για τουσ άλλουσ. Φωτοτυπιςτε το χαρτί, αφοφ το ςυμπλθρϊςετε. Κάκε ςυμμετζχων πρζπει να καταλιξει ς ζνα χαρακτιρα ςυγκεκριμζνο με επάγγελμα ι χόμπι ι ενδιαφζρον ι με ςυγκεκριμζνουσ οικογενειακοφσκοινωνικοφσ ρόλουσ, όπωσ δάςκαλοσ, μθτζρα, επιχειρθματίασ, κλπ Κρατιςτε μυςτικοφσ τουσ χαρακτιρεσ από άλλουσ ςυμμετζχοντεσ. το τζλοσ τθσ κάκε δραςτθριότθτασ κάκε ςυμμετζχων πρζπει να παρουςιάςει το προφίλ, το χαρακτιρα και το πορτρζτο του ςτθν υπόλοιπθ ομάδα. Ηθτιςτε από τουσ ςυμμετζχοντεσ να εξθγιςουν, γιατί επζλεξαν τα ςφμβολα ςυγκεκριμζνων λζξεων και τα ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά 7
Είναι αυτά τα χαρακτθριςτικά ςτερεότυπα; Σε Επαγγελματικό επίπεδο: Κάποια επαγγζλματα ςυνδζονται περιςςότερο με τισ γυναίκεσ; Πιςτεφετε ότι κάποια επαγγζλματα είναι καλφτερα από άλλα; Γιατί το νομίηετε αυτό; Σε επίπεδο θλικίασ: Είναι οι εντυπϊςεισ πιο κετικζσ ι πιο αρνθτικζσ; Εάν οι γονείσ ςασ ι οι κακθγθτζσ ςτο ςχολείο ζκαναν τθν ίδια άςκθςθ πιςτεφετε ότι το προφίλ και το πορτρζτο των χαρακτιρων κα ιταν το ίδιο ι κα ιταν διαφορετικό; Πϊσ κα ιταν; Είναι δυνατόν οι νζοι άνκρωποι να ζχουν ςτερεότυπα κυρίωσ αρνθτικά για άλλουσ νζουσ; Ταξινόμθςθ με βάςθ τα ενδιαφζροντα και τα χόμπι: Νομίηετε ότι όλοι, για παράδειγμα οι μπαςκετμπολίςτεσ, οι τενίςτεσ, οι ποδοςφαιριςτζσ φοροφν τισ ίδιεσ μάρκεσ ακλθτικϊν ροφχων ι ακοφν τθν ίδια μουςικι και άλλα παρόμοια; Σι μάκατε τελικά για τα ςτερεότυπα κατά τθ διάρκεια αυτισ τθσ άςκθςθσ; Πιςτεφετε ότι κα ιταν δφςκολο να αλλάξει θ εικόνα και οι ιδζεσ ςχετικά με το δεδομζνο/ςτερεοτυπικό χαρακτιρα κάποιων ανκρϊπων και ειδικότερα των νζων; Πϊσ κα ιταν αυτοί οι χαρακτιρεσ; 8
5. Ζητήματα γλϊςςασ (1) Ασ δοφμε κάποια ηθτιματα ςχετικά με τθ γλϊςςα ςτθν παρακάτω άςκθςθ. Δουλζψτε ςε ηευγάρια. Να είςτε ειλικρινείσ, αλλά ςκεφτείτε καλά τισ λζξεισ, που χρθςιμοποιείτε. Πϊσ εςείσ ι κάποιοσ από τουσ ςυνομθλίκουσ ςασ κα περιζγραφαν ζναν νεαρό ςε ςχζςθ με κάποια χαρακτθριςτικά; Ζνασ ταξιδιϊτθσ Ζνασ μαφροσ πακιςτανόσ Ηει με μθτζρα, που είναι ςε ομοφυλόφιλθ ςχζςθ Μάρτυρασ του Ιεχωβά, κακολικόσ, μουςουλμάνοσ κλπ Gay ι λεςβία Ζχει γεννθκεί ςε άλλθ χϊρα Ζνασ άνκρωποσ επάνω ςε αναπθρικό καροτςάκι Κάποιοσ 6 χρόνια νεότερόσ ςου Ζνασ νζοσ γονζασ Ζνα κορίτςι Ζνα αγόρι Ζνασ τραβεςτί. Σϊρα απαντιςτε ςτα εξισ: 9
1. Εξεπλάγθτε από κάτι, που περιγράψατε ; 2. Eπθρεαςτικατε από κάποιο ςτερεότυπο ςτθ χριςθ ςυγκεκριμζνων λζξεων; Μιπωσ χρθςιμοποιιςατε οριςμοφσ αργκό; 3. Αν ναι, ιταν αρνθτικζσ/κετικζσ; 4. Αν ναι, πιςτεφετε ότι είναι βλαβερζσ για το πρόςωπο για το οποίο τισ χρθςιμοποιιςατε; 5. Αν όχι, κεωρείτε πωσ το ωφελιςατε; 6. Σι μπορείτε να κάνετε για να αλλάξετε το οτιδιποτε ςε ενδεχόμενθ ςτερεότυπθ χριςθ τθσ γλϊςςασ, που χρθςιμοποιείτε; 7. Μπορείτε να ςκεφτείτε οποιεςδιποτε κακθμερινζσ φράςεισ, που χρθςιμοποιοφνται από εςάσ και τουσ φίλουσ ςασ για να περιγράψουν ζνα ςτερεότυπο; 8. Πϊσ κα το λζγατε αλλιϊσ; 9. Πϊσ κα το περιζγραφαν οι ςυνομιλικοί ςασ; 10
6. Ζητήματα γλϊςςασ (2) Σϊρα, χωριςτείτε ςε μικρζσ ομάδεσ. Ηθτιςτε από κάκε ομάδα να καταλιξει ςε όςεσ περιςςότερεσ εναλλακτικζσ λζξεισ μπορεί, προκειμζνου να περιγράψει τα εξισ: ΘΘΛΤΚΟ ΕΣΕΡΟΦΤΛΟΦΙΛΟ ΑΣΟΜΟ ΜΕ ΑΝΑΠΘΡΙΑ ΑΡΕΝΙΚΟ ΝΕΑΡΟ ΑΣΟΜΟ (ΚΑΙ ΣΑ ΔΤΟ ΦΤΛΑ) GAY/LESBIAN ΠΑΚΙΣΑΝΟ/ΙΝΔΟ/ΤΡΙΟ/ΣΟΤΡΚΟ/ΑΛΒΑΝΟ/ΒΟΤΛΓΑΡΟ/ΚΙΝΕΗΟ/ ΓΕΡΜΑΝΟ ΘΛΙΚΙΩΜΕΝΟ ΑΣΟΜΟ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟ/ΚΑΘΟΛΙΚΟ/ΟΡΘΟΔΟΞΟ/ΜΑΡΣΤΡΑ ΣΟΤ ΙΕΧΩΒΑ ΝΕΑΡΘ ΜΘΣΕΡΑ ΣΡΑΒΕΣΙ Σϊρα κάνετε τα εξισ: 1. Κυκλϊςτε τισ λζξεισ εκείνεσ, που ζχουν κετικζσ υποδείξεισ με μαρκαδόρο. 2. υςχετίςτε τεσ με εκείνεσ, που ζχουν αρνθτικζσ υποδθλϊςεισ. 3. Γιατί νομίηετε ότι ζχουμε τόςεσ πολλζσ λζξεισ για να περιγράψουμε μια κοινωνικι ομάδα; 4. Ονομάςτε τισ ομάδεσ, που χαρακτθρίςτθκαν κετικά ι αρνθτικά και πωσ ςυνδζονται μεταξφ τουσ. 5. Ποιο πιςτεφετε πωσ είναι το νόθμά τουσ ςτθν κοινωνία μασ; 6. Σι γίνεται μ εκείνουσ, που χαρακτθρίηονται αρνθτικά; 7. Γιατί νομίηετε ότι υπάρχουν τόςεσ αρνθτικζσ λζξεισ γι αυτά; 8. Μπορείτε να ςκεφτείτε τουσ λόγουσ, για τουσ οποίουσ τα κετικά ςτερεότυπα μπορεί να ζχουν επιηιμιεσ ςυνζπειεσ ςε μια ομάδα; Δϊςτε παραδείγματα. 11
7. Μια τελικι ματιά, εξετάηοντασ τα ςτερεότυπα Διαβάςτε το ακόλουκο ςενάριο και αποφαςίςτε τι κα κάνατε ς αυτι τθν κατάςταςθ. ενάριο: Εςείσ και οι φίλοι ςασ είςτε ςτο τοπικό εμπορικό κζντρο μια θμζρα τθσ εβδομάδασ. Είςτε ζξω για ψϊνια για λίγεσ ϊρεσ. Αργότερα αποφαςίηετε να πάτε για καφζ ςτθν καφετζρια. Είχατε μια καλι μζρα και όλοι είναι ευδιάκετοι. το κατάςτθμα καφζ ςασ προςεγγίηει ζνα μζλοσ του προςωπικοφ και ςασ λζει ότι είςτε πάρα πολλοί, και ότι ενοχλείτε τουσ άλλουσ πελάτεσ. Ο ςερβιτόροσ αρνείται τελικά να ςασ εξυπθρετιςει. Σι κα κάνατε, εάν αυτό ςυνζβαινε, πραγματικά ςε ςασ; Γιατί, ζνασ υπάλλθλοσ μπορεί να δράςει μ αυτό τον τρόπο ςε μια ομάδα νζων ανκρϊπων; Είναι ςωςτό κάποιοι άνκρωποι να κάνουν υποκζςεισ ςχετικά με ςυγκεκριμζνεσ κοινωνικζσ ομάδεσ, όπωσ π.χ. τουσ νζουσ; Πϊσ κα αιςκανόςαςταν, αν αυτό ςυνζβαινε ςε ςασ; Σι κα κάνατε, αν βλζπατε ζνα άλλο άτομο ι μια ομάδα ανκρϊπων να αντιμετωπίηονται μ αυτό τον τρόπο; 12