«Οι νέοι και τα π ροβλήματα που αντιμετωπ ίζουν» Φιλία Ερευνητική ομάδα «Κεραυνός»: o Διγγελόπ ουλος Στέλιος o Καμπ άσης Δημήτρης o Κουνιάκη Νίκη o Φαρμάκη Σοφία Επιβλέπ ουσα καθηγήτρια: Δημοπ ούλου Λ. Πάτρα, Ιανουάριος 2013 9 Ο ΓΕ. Λ. Πατρών Σχολικό Έτος: 2012-2013 Τάξη: Α Λυκείου Α Τετράμηνο ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΜΑ:
Περιεχόμενα Σελίδα 1. Περίληψη 3 2. Πρόλογος 4 3. Εισαγωγή 5 4. Ερευνητική δραστηριότητα 9 5. Έρευνα 12 6. Συμπεράσματα 13 7. Επίλογος 14 8. Βιβλιογραφία 15 9. Παραρτήματα 16 Ι. Ερωτηματολόγιο 16 ΙΙ. Τέχνημα 18 [2]
Περίληψη Στην π αρούσα έρευνα εξετάζονται τα π ροβλήματα π ου αντιμετωπ ίζουν οι νέοι και συγκεκριμένα τα π ροβλήματά τους σε ότι αφορά την φιλία. Διερευνήθηκαν οι όψεις της έννοιας «φιλία» και ερωτήματα π ου την αφορούν όπ ως αν υπ άρχει αληθινή φιλία κατά την εφηβική ηλικία, σε ποια «συστατικά» θα βασιστεί μια αληθινή φιλία, καθώς και κατά π όσο μπ ορεί να επ ηρεάσει τον έφηβο ένας φίλος του σε απ οφάσεις και συμπ εριφορές. Αρχικά, πραγματοπ οιήθηκε μια βιβλιογραφική έρευνα, η οπ οία π εριλαμβάνει σε βάθος ανάλυση της έννοιας φιλία, τη σημασία της κατά την εφηβεία, σε π οια κριτήρια στηρίζεται και π οια είναι τα βασικά κίνητρα ώστε να αναπ τυχθεί. Ωστόσο η κυρίως έρευνα διευκολύνθηκε απ ό την έρευνα π ου διεξήχθη στους μαθητές και τις μαθήτριες του 9 ου Γενικού Λυκείου Πάτρας, μέσω της διανομής ερωτηματολογίων για την εφηβική φιλία του σήμερα. Η καταμέτρηση και αποκωδικοπ οίηση των απ οτελεσμάτων οδήγησε στην καταγραφή των συμπ ερασμάτων σχετικά με αυτό το θέμα π ου απ οτελεί π ροτεραιότητα κατά την εφηβική ζωή. Απ ό την έρευνα, π ροέκυψε ότι είναι αναγκαίο κάθε έφηβος να έχει φίλους καθώς απ οτελούν το σημαντικότερο κομμάτι σε αυτή τη φάση της ζωής του. Επιπ λέον, όταν οι φίλοι τους τούς ζητούν να κάνουν κάτι με το οπ οίο διαφωνούν, απ αντούν όχι απ οφασιστικά, ενώ απ ό την άλλη δηλώνουν π ως τους επ ηρεάζουν σε απ οφάσεις και συμπ εριφορές. Καταλήγοντας, η εργασία π ροσεγγίστηκε διαθεματικά μέσω του τεχνήματος π ου δημιουργήθηκε. [3]
Πρόλογος [4]
Οάνθρωπ ος είναι ένα κοινωνικό ον και η φιλία απ οτελεί ένα απ ό τα πιο σημαντικά κομμάτια της ζωής του. Συγκεκριμένα, στην εφηβική ηλικία η φιλία απ οκτά άλλη διάσταση και η επ ιλογή των φίλων κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική καθώς αν δημιουργηθεί μια αληθινή φιλία θα συντροφεύει τους νέους σε όλη τους την ζωή. Το θέμα επ ιλέχθηκε με κριτήριο την σύγχρονη π ραγματικότητα π ου βιώνουν οι σημερινοί νέοι και την κοινωνική τους π ροσαρμογή σε αυτή, σε συνδυασμό με μια έννοια π ου απ οτελεί διαχρονική αξία και ανεκτίμητο αγαθό για τις ανθρώπινες σχέσεις, τη φιλία. Η φιλία είναι ένα φλέγον θέμα για τους εφήβους και τους π ροβληματίζει, διότι για να χτιστεί και να απ οδειχτεί π ραγματική απ αιτείται κόπος και θυσία. Διερευνήσαμε τις όψεις της έννοιας της φιλίας και ερωτήματα π ου την αφορούν όπ ως αν υπ άρχει φιλία κατά την εφηβική ηλικία, π οια είναι τα «συστατικά» στα οποία θα βασιστεί μια αληθινή φιλία, καθώς και το π όσο μπ ορεί να επ ηρεάσει έναν νέο ο φίλος του σε απ οφάσεις και συμπ εριφορές. Το έργο μας διευκολύνθηκε απ ό την έρευνα π ου έγινε στους μαθητές του σχολικού μας συγκροτήματος, του 9 ου Γενικού Λυκείου Πάτρας, μέσω της διανομής ερωτηματολογίων για την εφηβική φιλία και κατά π όσο μπ ορεί να απ οτελέσει π ρόβλημα στους νέους του σήμερα. Το υλικό π ου συγκεντρώθηκε απ ό την βιβλιογραφία, το διαδίκτυο και τα ερωτηματολόγια επ εξεργάστηκε στο σχολείο απ ό τα μέλη της ομάδας μας. Σε αυτό συνέβαλλε το ζεστό και φιλικό εργασιακό π εριβάλλον π ου δημιουργήθηκε απ ό την καθηγήτρια και τους υπόλοιπ ους συμμαθητές μας. Έγινε επ ιμερισμός του υλικού στα άτομα της τετραμελούς μας ομάδας και συστηματική καταγραφή των πιο σημαντικών σημείων για την έρευνα. Ο συντονιστής της ομάδας έδινε συγκεκριμένες οδηγίες και κατευθύνσεις στα υπόλοιπ α μέλη με την παράλληλη βοήθεια της καθηγήτριάς μας. Αν και υπ ήρξαν διαφωνίες σχετικά με τις υπ οχρεώσεις του καθενός στην ερευνητική έκθεση, το έργο μας ήταν δημιουργικό και ευχάριστο και μέσω της υπ ογραφής του συμβολαίου μας απαιτήθηκε συνεργασία και ομαδικότητα, π ράγμα π ου τηρήθηκε χωρίς ιδιαίτερες π αρεμβολές. Όλα τα μέλη ενδιαφέρθηκαν για την έρευνα μας και αυτό π ου τους κίνησε την π εριέργεια ήταν η καταγραφή των συμπ ερασμάτων του ερωτηματολογίου καθώς μέσα σε αυτό αντικατοπ τρίστηκαν οι γνώμες των συνομηλίκων μας. Η κωδικοπ οίηση των συμπ ερασμάτων δόθηκε μέσω διαγραμμάτων του υπ ολογιστικού π ρογράμματος excel, π ου π αραχωρήθηκε απ ό την αίθουσα υπ ολογιστών του σχολείου μας. Μέσω των ερωτηματολογίων διαπ ιστώθηκε ότι η συντριπ τική π λειοψηφία των μαθητών π ιστεύει στην αληθινή εφηβική φιλία και η επ ιλογή των φίλων έγινε με βάση τα κοινά ενδιαφέροντα π ου τους διακατέχουν. [5]
Εισαγωγή ΗΟρισμός φιλία κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη ζωή του εφήβου, καθώς κατά την εφηβική ηλικία οι σχέσεις του εφήβου με τους συνομηλίκους του είναι π ολύ σημαντικές και επ ηρεάζουν σημαντικά την κοινωνική και συναισθηματική του ανάπ τυξη. Με τον όρο φιλία, ο έφηβος εννοεί τη στενή σχέση π ου δημιουργεί με άτομα της ηλικίας του ή λίγο μεγαλύτερα απ ό εκείνον, η οπ οία βασίζεται στην αμοιβαία αγάπ η, υπ οστήριξη, εμπ ιστοσύνη, αφοσίωση, κατανόηση, βοήθεια καθώς και στο μοίρασμα εμπ ειριών και στιγμών. Τα στοιχεία π ου βοηθούν τον έφηβο να απ οκτήσει φιλικές σχέσεις είναι η ομοιότητα με τους φίλους του, αφού επ ιθυμεί να έχει κοινά ενδιαφέροντα και γούστα με εκείνους και π αράλληλα να βρίσκεται συνέχεια μαζί τους. Οι φιλίες π ου αναπ τύσσονται ανάμεσα σε εφήβους του ίδιου φύλου χαρακτηρίζονται απ ό διάρκεια, σταθερότητα και εμφανίζονται ιδιαίτερα ισχυρές. 1 Ίσως, τα π αλαιότερα χρόνια η φιλία να ήταν κάπ ως διαφορετική απ ό όπ ως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Σήμερα, η φιλία έχει εξελιχθεί βασιζόμενη σε άλλα κριτήρια απ ότι π αλιά. Όμως η φιλία υπ άρχει και θα συνεχίσει να υπ άρχει, καθώς ο άνθρωπος έχει ανάγκη να δημιουργεί στενούς και ισχυρούς δεσμούς με τα άτομα που αγαπ άει. Χαρακτηριστικό π αράδειγμα ανιδιοτελούς φιλίας στην αρχαία ελληνική μυθολογία, απ οτελεί η φιλία του Δάμωνα με τον Φιντία καθώς και του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο. Η φιλία τους έμεινε αιώνιο π αράδειγμα και μέτρο συγκρίσεως των συναισθημάτων π ου πρέπ ει να διέπ ουν μια φιλία. Η φιλία του Δάμωνα και του Φιντία ήταν χτισμένη σε συναισθήματα αγάπ ης αφού ο Δάμωνας π ήρε τη θέση του φίλου του όταν η τελευταία του επ ιθυμία π ριν την εκτέλεση του απ ό τον τύραννο Διονύσιο ήταν να επ ισκεφτεί την οικογένειά του. Επ ομένως μέχρι να γυρίσει ο Φιντίας, ο Δάμωνας π αραλίγο να εκτελεστεί ο ίδιος καθώς ο φίλος του αργοπόρησε αλλά στο τέλος ο τύραννος βλέπ οντας την δυνατή φιλία των δυο φίλων δεν εκτέλεσε κανέναν αλλά ζήτησε και ο ίδιος να γίνει φίλος τους. Ωστόσο, ονομαστή ήταν και η φιλία του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο αφού όταν ο Πάτροκλος σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των Τρώων, ο Αχιλλέας έβαλε την φιλία π άνω απ ό την ζωή του και σκότωσε στη συνέχεια τον φονιά του Πάτροκλου, Έκτορα. Στις μέρες μας, κάπ οιοι υπ οστηρίζουν π ως οι φιλικές σχέσεις διέρχονται κρίση όμως αυτό ίσως οφείλεται στην απ ογοήτευση κάπ οιων απ ό τους φίλους τους. Σε αυτό συμβάλλει ο εγωισμός καθώς π ολλοί είναι οι άνθρωπ οι π ου π εριμένουν απ ό τους φίλους τους να τους βοηθούν στις δύσκολες στιγμές, να τους στηρίζουν, να χαίρονται και να λυπ ούνται μαζί τους, χωρίς όμως να σκέφτονται ότι και αυτοί π εριμένουν τα ίδια απ ό αυτούς. Πολλοί νομίζουν π ως είναι οι τέλειοι και αλάνθαστοι φίλοι και ότι ο φίλος τους φταίει για τον τερματισμό μιας φιλίας χωρίς να αναρωτηθούν σε π οιο σημείο έφταιξαν οι ίδιοι και κατά π όσο έκαναν τα π άντα ώστε να διατηρηθεί ζωντανός αυτός ο π ολύτιμος δεσμός. Μάλιστα, υπ άρχουν και άνθρωπ οι π ου δεν π ιστεύουν στην φιλία διότι ίσως δεν επ έτρεψαν στον εαυτό τους [6]
να γνωρίσει την αληθινή φιλία με κύρια αίτια ότι σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους ή ότι είναι «κλεισμένοι» στον εαυτό τους και δεν νοιάζονται για τους συνανθρώπ ους τους. Επ ίσης, υπ άρχει και η περίπ τωση κάπ οιοι άνθρωπ οι απ λά να μην γνώρισαν το κατάλληλο άτομο χωρίς να ευθύνονται αυτοί. Οι λόγοι είναι πολύ ώστε να υπ οστηριχθεί ότι δεν υπ άρχει π ραγματική φιλία στις μέρες μας. Ο σύγχρονος τρόπ ος ζωής, η εργασιακή π ίεση, η καθημερινή ρουτίνα είναι απ λά οι αφορμές. Οι άνθρωπ οι όμως πρέπ ει να π αραμερίσουν αυτές τις αφορμές και να αφοσιώνονται στους φίλους τους, έστω και αν δεν έχουν καθημερινή επ αφή, οι σκέψεις για τους φίλους αρκούν. Ο π ραγματικός, ο αληθινός φίλος, είναι ό, τι πιο σπ ουδαίο και π ιο σημαντικό μπ ορεί να απ οκτήσει κανείς. Είναι το στήριγμα σου όταν χρειάζεσαι βοήθεια. Είναι η ευτυχία μέσα στην στεναχώρια. Είναι η οικογένεια π ου εσύ διαλέγεις. Ό, τι υλικό αγαθό και να έχεις, τίπ οτα δεν συγκρίνεται με έναν αληθινό φίλο. Χρειάζεται βέβαια αρκετός χρόνος για να χτιστεί μια υγιής και γερή φιλία. Πρέπ ει η φιλία αυτή να δοκιμαστεί σε διάφορες δύσκολες καταστάσεις και αν αντέξει, τότε μόνο αξίζει να π εις ότι έχεις έναν πραγματικά αληθινό φίλο, τον οπ οίο με τη σειρά σου πρέπ ει να τον π ροσέχεις και οφείλεις να τον π ροσέχεις, «σαν κόρη οφθαλμού». Άρα, αξίζει να προσπ αθούμε να κάνουμε αληθινούς φίλους ή να διατηρούμε τις φιλίες μας, γιατί αυτός είναι ο πραγματικός π λούτος του ανθρώπ ου, ένας π λούτος π ου δεν μπ ορεί να αγοραστεί με χρήματα. 2 Οι στόχοι της ομάδας ήταν να μελετηθεί ο τρόπ ος με τον οπ οίο οι νέοι αντιλαμβάνονται την έννοια «φιλία», καθώς και κατά π όσο μπ ορεί να αποτελέσει π ρόβλημα για αυτούς. Επ ίσης στόχος μας ήταν να ερευνήσουμε τα κριτήρια με τα οπ οία οι νέοι διαλέγουν τους φίλους τους και π ως αντιμετωπ ίζουν τα προβλήματα π ου ίσως δημιουργηθούν μέσα σε μια φιλία. Μέσα απ ό την συνεργασία των μελών της ομάδας μας, ένας επιπ λέον στόχος ήταν να υπ άρξει ομαδικότητα και συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας. Ωστόσο, ο τελικός μας στόχος ήταν να εντοπ ίσουμε το ενδιαφέρον μιας εναλλακτικής μεθόδου διδασκαλίας, η οποία συνδυάζει αρκετά μαθήματα όπ ως τα μαθηματικά, οι υπ ολογιστές ( λόγω της καταγραφής των ερωτηματολογίων και της εξαγωγής απ οτελεσμάτων, τα οποία απ οδόθηκαν μέσω της στατιστικής μεθόδου) αλλά και η έκθεση ( λόγω της τελικής π αρουσίασης της εργασίας σε γραπ τή μορφή με π ροσεγμένο λεξιλόγιο). Η ομάδα μας μέσω των στόχων π ου έθεσε οδηγήθηκε στην διατύπ ωση και καταγραφή των π αρακάτω ερευνητικών ερωτημάτων: Τι σημαίνει φιλία; Η Φιλία είναι η π νευματική και ψυχική ταύτιση ανάμεσα σε δύο ανθρώπ ους και π ηγάζει απ ό την π ανάρχαια ανάγκη και τάση του ανθρώπ ου για κοινωνικότητα και μίμηση συμπ εριφοράς. Σε ατομικό επίπ εδο ο φίλος είναι το σημαντικότερο αγαθό και ο μεγαλύτερος θησαυρός. Είναι η εκπ λήρωση των βιολογικών, ψυχικών και συναισθηματικών αναγκών. Τα χαρακτηριστικά ενός αληθινού φίλου είναι η ανιδιοτέλεια, η ειλικρίνεια και η έλλειψη συμφέροντος. Είναι αυτός π ου συμβάλλει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας και στην ανάπ τυξη των αρετών: αυτοθυσία, δικαιοσύνη, αγάπ η. Για τα π αιδιά απ οτελεί βασικό στάδιο για τη ψυχική-πνευματική και συναισθηματική ανάπ τυξή τους και για τους ηλικιωμένους π ηγή νεότητας. [7]
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η φιλία θεραπ εύει το στρες και την κατάθλιψη ενώ μειώνει τα εμφράγματα και ευνοεί την ανάπ τυξη των νοητικών λειτουργιών. 3 Ποια είναι τα «συστατικά» μιας π ραγματικής φιλίας; Μπ ορεί να υπ άρξει αληθινή φιλία στις μέρες μας; Πολλοί έφηβοι δηλώνουν π ως οι φίλοι είναι το σημαντικότερο π ράγμα στη ζωή τους. Η αλήθεια είναι π ως φίλους έχουμε π ολλούς, οι αληθινοί φίλοι όμως είναι ελάχιστοι, είναι σπ άνιοι και ίσως να μην μπ ορέσουμε π οτέ να τους βρούμε. Οι νέοι αισθάνονται ότι έχουν έναν αληθινό φίλο όταν τον απ οδέχονται όπ ως είναι παρόλο π ου έχουν διαφορές μεταξύ τους και όμως τον αγαπ ούν, δεν σκέφτονται το συμφέρον τους αλλά το καλό του φίλου τους. Μέσα απ ό τη φιλία οι έφηβοι νιώθουν δυνατοί γιατί έχουν έναν άνθρωπ ο π ου τον εμπ ιστεύονται απ όλυτα, μπ ορούν να του εκμυστηρευτούν τα π άντα ξέροντας π ως ότι και να γίνει είτε συμφωνούν είτε όχι, θα το απ οδεχτούν. Η εμπιστοσύνη είναι ίσως το π ιο σημαντικό «συστατικό» μιας φιλίας καθώς π ροάγει τον σεβασμό, την ασφάλεια και το στήριγμα π ου αναζητούν οι έφηβοι στις δύσκολες και στις εύκολες στιγμές της ζωής τους. Επ ομένως όταν η εμπ ιστοσύνη π ροδοθεί είναι π ολύ λυπ ηρό και οι νέοι π ληγώνονται βαθιά, οι π ορείες των δυο φίλων διαχωρίζονται και το μόνο π ου μένει είναι οι αναμνήσεις των όμορφων αλλά και των άσχημων στιγμών. Άλλο ένα βασικό συστατικό είναι η πίστη και η αφοσίωση στον άλλο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπ ει να θυσιάσουμε και τον ίδιο μας τον εαυτό ώστε να μην στεναχωρηθεί ο φίλος μας αλλά και να καταπ ολεμήσουμε το κριτικό π νεύμα π ου μας διέπ ει απέναντι σε π ράξεις του φίλου μας με τις οπ οίες διαφωνούμε. Οι έφηβοι δεν πρέπ ει να π αρασύρονται, μα να σκέφτονται π ρώτα το καλό του ίδιου τους του εαυτού, χωρίς αυτό να τους μετατρέπ ει σε ιδιοτελείς ανθρώπ ους. Τέτοια π αραδείγματα είναι δύσκολο να υπ άρξουν στις μέρες μας καθώς δεν γίνεται σωστός διαχωρισμός μεταξύ μιας ουσιαστικής φιλίας και μιας π αρέας π ου σήμερα ισχύει και αύριο όχι. Η ψεύτικη φιλία είναι σύνηθες και καθημερινό φαινόμενο, ενώ η αληθινή φιλία είναι είδος π ρος εξαφάνιση. Οι άνθρωπ οι κοιτάζουν μόνο το κέρδος και όχι την ουσιώδη επ ικοινωνία. Σε αυτό το φαινόμενο, έχει συμβάλλει ο έντονος ανταγωνισμός και το καθημερινό κουραστικό π ρόγραμμα της σημερινής κοινωνίας π ου αλλοτριώνει τους ανθρώπ ους και τους απ ομακρύνει κάθε μέρα όλο και π ερισσότερο. Αυτό βέβαια δε σημαίνει π ως ακόμα και σήμερα, σε μια κοινωνία π ου μαστίζεται απ ό την αισχροκέρδεια και τη διαφθορά, δεν υπ άρχουν άνθρωποι π ου γνωρίζουν καλά την έννοια της λέξης «Φιλία», την αμοιβαία εμπ ιστοσύνη και την αληθινή αγάπ η με αλτρουιστικά στοιχεία. Είναι, λοιπ όν, σημαντικό να πραγματοπ οιήσουμε μια αυτοεξέταση για να κατανοήσουμε τι επ ιδιώκουμε απ ό μια φιλία ώστε απ οβεί επ ιτυχημένη και αληθινή. 4 Ποιοι είναι οι «γνωστοί» και π οιοι οι «φίλοι»; Μέσα σε όλη την αναταραχή της νεανικής ηλικίας, δεν πρέπ ει να ξεχνάμε ότι η π ροσαρμογή σε ένα νέο τρόπ ο ζωής, δεν είναι κάτι π ου συμβαίνει απ ό τη μία στιγμή στην άλλη. Σχεδόν π άντα, στα νεανικά μας χρόνια π ερνάμε μία π ερίοδο, ένα μεταβατικό στάδιο, π ου δεν ξέρουμε τι ακριβώς συμβαίνει στην κοινωνική μας ζωή. Στη διαδικασία αυτή, δεν είναι λίγοι εκείνοι π ου αισθάνονται απ όλυτη μοναξιά. Ορισμένοι γαντζώνονται σε π αλιές φιλίες, ενώ άλλοι κάνουν τα π άντα να διευρύνουν τον κοινωνικό τους π ερίγυρο. Ακούμε π ολύ συχνά νέους ανθρώπους [8]
να λένε: «Έχω π ολλούς γνωστούς και λίγους φίλους». Και είναι αλήθεια ότι σε ένα τέτοιο μεταβατικό στάδιο δεν θα μπ ορούσε να είναι και διαφορετικά. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι π ολλές έρευνες της ψυχολογίας για τη νεανική φιλία δεν μπ ορούν να διακρίνουν μία συγκεκριμένη τάση π ου να υπ ερισχύει και να είναι το απ οτέλεσμα της αντιφατικής εμπ ειρίας π ου βιώνουν οι νέοι μπ αίνοντας στη λεγόμενη «ωριμότητα». Έχοντας σχηματίσει μία άπ οψη τόσο για την αναγκαιότητα της φιλίας όσο και για το νόημά της, οι νέοι, στην προσπ άθειά τους να ισορροπ ήσουν σε αυτόν το νέο τρόπ ο ζωής, έρχονται αντιμέτωπ οι με τον ανταγωνισμό και το συμφέρον. Αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι, όσο καλή διάθεση και αν έχει κάπ οιος απ έναντί τους, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα και εμπ ιστοσύνη, εκτίμηση, δηλαδή ειλικρινή φιλία. Έτσι, γίνονται καχύποπ τοι και π ολύ δύσκολα αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο να δημιουργήσει νέες ουσιαστικές φιλίες. Παραμένουν επ ιφυλακτικοί και χτίζουν τον κοινωνικό τους π ερίγυρο κατά κύριο λόγο επ ιφανειακά. 5 Ποια είναι τα βασικά κίνητρα ώστε να αναπ τυχθεί μια υγιής φιλία; Το βασικό κίνητρο για μια φιλία είναι η ανάγκη για επ ικοινωνία. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε σαν ένα κοινωνικό " ον" και γι' αυτό χρειάζεται επ ικοινωνία με άλλους ανθρώπ ους, επ ομένως η ανάπ τυξη φιλίας ικανοπ οιεί αυτή την έμφυτη ανάγκη του. Όλοι μας θέλουμε να νιώθουμε ότι υπ άρχουν άνθρωπ οι π ου μας αγαπ ούν και όλοι μας χαιρόμαστε όταν μας δίνεται η ευκαιρία να προσφέρουμε αγάπ η και συμπ άθεια. Ο καθένας απ ό μας έχει την αξία του, την οπ οία απ ό τη μικρή ακόμη ηλικία προσπ αθούμε να δείξουμε στους άλλους. Έχουμε ανάγκη απ ό την εκτίμησή τους, την αναγνώριση της αξίας μας και την κατανόησή τους για τη συμπ εριφορά και τις ενέργειές μας. Γι' αυτό και αναπ τύσσουμε ευκολότερα φιλία με άτομα π ου μας εκτιμούν και μας αναγνωρίζουν. Επ ίσης η φιλία καλύπ τει άλλη μια βασική ανάγκη του ανθρώπ ου: την ψυχαγωγία. Είμαστε φτιαγμένοι για να ζούμε μια ευχάριστη ζωή και οι φίλοι απ οτελούν π ηγή χαράς και ευτυχίας. Οι συναναστροφές μας, όταν π ηγαίνουμε μια εκδρομή, γίνονται π ολύ π ιο ευχάριστες όταν συμμετέχουν οι φίλοι μας. Σαν άτομα είμαστε δημιουργημένοι για μια ζωή ειρήνης και ασφάλειας. Η π αρουσία φίλων γύρω μας, ενισχύει το συναίσθημα της ασφάλειας, ενώ η απ ουσία τους, δημιουργεί σε αρκετά άτομα συναίσθημα ανασφάλειας, ιδιαίτερα, σε άτομα με μειωμένη αυτοεκτίμηση. 6 [9]
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Σ π. π το π λαίσιο της έρευνας και της ερευνητικής δραστηριότητας, δημιουργήθηκαν απ ό τα μέλη της ομάδας μας κάπ οια ερωτηματολόγια π ου είχαν σκοπ ό την διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης άπ οψης για το θέμα της φιλίας α ό τους έφηβους Ε ίσης στην συνέχεια σχεδιάστηκαν κάπ οια γραφήματα απ ό συγκεκριμένες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου που θεωρήθηκαν οι π ιο σημαντικές. [10]
Απ ό τις ερωτήσεις αυτές, συγκεντρώθηκαν κάπ οια απ οτελέσματα, π ου θα π αρουσιαστούν με λόγια κάπ οια απ ό αυτά. Έχουν επ ιλεχθεί λοιπ όν 6 ερωτήσεις που π αρουσιάζουν τα π ιο σημαντικά π ράγματα π ου χρειάζεται να ξέρετε για την φιλία. 1) Η π ρώτη ερώτηση λοιπ όν, ζητάει απ ό τον αναγνώστη να απ αντήσει αν είναι σημαντικό γι' αυτόν να έχει φίλους. Τα απ οτελέσματα γι' αυτή την ερώτηση είναι : ( Ναι:20, Όχι:1) απ ό τα αγόρια και: ( Ναι:46, Όχι:0) απ ό τα κορίτσια. Με αυτήν την ερώτηση η ομάδα ήθελε μάθει κατά π όσο ο σύγχρονος νέος θεώρει μια φιλία σημαντική ώστε να στηριχθεί σε αυτήν. 50 45 40 35 30 25 Αγόρια Κορίτσια 20 15 10 5 0 Ναι Όχι 2) Επ όμενη ερώτηση π ου επ ιλέχθηκε, αναφέρει το π όσο σε επ ηρεάζουν οι γονείς σου στην επ ιλογή των φίλων και απ άντησαν απ ό τα αγόρια: ( Πολύ: 1, Ελάχιστα :10, Καθόλου:7), ενώ τα κορίτσια απ άντησαν: ( Πολύ: 3, Ελάχιστα:16, Καθόλου:27). Σε μια οικογένεια στην οπ οία μεγαλώνει ένας έφηβος, σε αρκετές περιπ τώσεις οι γονείς εμπ λέκονται στην προσωπ ική ζωή του π αιδιού τους φοβούμενοι στο να επηρεαστεί απ ό τους φίλους του/ της. Έτσι η ομάδα έκανε αυτήν ερώτηση π ροκειμένου να μάθει εάν αυτό ισχύει ακόμα. [11]
30 25 20 15 Αγόρια Κορίτσια 10 5 0 Πολύ Ελάχιστα Καθόλου 3) Μετά η ομάδα επ έλεξε να ρωτήσει, αν οι έφηβοι π ιστεύουν π ως μπ ορεί να υπάρξει αληθινή φιλία ανάμεσα σε ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Τα απ οτελέσματα έδειξαν ότι τα αγόρια π ιστεύουν: ( Ναι:15, Όχι:6), ενώ τα κορίτσια: ( Ναι:38, Όχι :8). 40 35 30 25 20 Αγόρια Κορίτσια 15 10 5 0 Ναι Όχι 4) Επ όμενη ερώτηση π ου δόθηκε αναφέρει π ιο είναι το σημαντικότερο << συστατικό>> για να π ετύχει μια φιλία. Στην ερώτηση αυτή υπ ήρχαν 5 απ αντήσεις οι οπ οίες ήταν: [( Α) αμοιβαία ειλικρίνεια και ευθύτητα, ( Β) αμοιβαία εμπ ιστοσύνη και αφοσίωση, ( Γ) αλληλοκατανόηση και αλληλοσυμπ αράσταση, ( Δ) εκτίμηση και αγάπ η και ( Ε) άλλο] και οι απ αντήσεις ήταν: αγόρια ( Α:7, Β:5, Γ6:, Δ4:, Ε:1) και για τα [12]
κορίτσια ( Α:9, Β:11, Γ:19, Δ:14, Ε :2). 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Αγόρια Κορίτσια 5) Επ ίσης επ όμενη ερώτηση ρώταγε τον αναγνώστη τι κάνει όταν αντιμετωπίζει κάπ οιο π ρόβλημα με το φίλο του. Οι επ ιλογές του ήταν: [( Α) το συζητάς μαζί του ώστε να βρεθεί κάπ οια λύση, ( Β) το κρατάς μέσα σου και κάνεις σαν να μην συμβαίνει τίπ οτα, ( Γ) τον απ οφεύγεις αισθητά, ( Δ) άλλο] και οι απ αντήσεις των αγοριών ήταν: ( Α: 14, Β:2, Γ:1, Δ:4), ενώ των κοριτσιών: ( Α:33, Β:5, Γ:4, Δ:4). Ο σκοπός αυτής της ερώτησης είναι καταλάβουν τι κάνουν οι έφηβοι όταν έρχονται σε αντιπ αράθεση με τους φίλους τους και π ως το αντιμετωπίζουν 30 25 20 15 10 5 Αγόρια Κορίτσια 0 Το συζητάς μαζί του ώστε να βρεθεί κάποια λύση Το κρατάς μέσα σου και συμπεριφέρεσαι σαν να είναι όλα καλά Τον αποφεύγεις αισθητά Άλλο 6) Για το τέλος η ομάδα άφησε την ερώτηση για το αν οι έφηβοι νιώθουν π ροδομένοι απ ό τους φίλους τους. Η ερώτηση αυτή επ ιλέχθηκε για να μάθει ο [13]
κόσμος αν οι έφηβοι τιμούν και σέβονται τις φιλίες τους, διότι τα π αιδιά σήμερα είναι λίγο ατίθασα ΕΡΕΥΝΑ Η ομάδα ξεκίνησε με συλλογή δεδομένων απ ό βιβλιοθήκες ( δημοτική βιβλιοθήκη Πατρών) και απ ό το διαδίκτυο σε διάφορες ιστοσελίδες που αναφέρονται στην φιλία μεταξύ των εφήβων. Έτσι έγινε προσπ άθεια για διεκπ εραίωση της βιβλιογραφικής έρευνας. Στη συνέχεια η ομάδα μας διαμόρφωσε ερωτηματολόγια γιατί θεωρήθηκε ένας καλός και εύκολος τρόπ ος για την διερεύνηση της γνώμης των νέων για την φιλία. Αναζητήθηκαν στο διαδίκτυο π ληροφορίες για σχετικά ερωτηματολόγια που αναφέρονται στην φιλία. ( τα ερωτηματολόγια δόθηκαν στο σχολειό μας σε 67 μαθητές του 9 ου Λυκείου Πατρών, ηλικίας 15 έως 18 χρόνων. Το ερωτηματολόγιο [14]
ήταν κλειστού τύπ ου, και επ ιλέχθηκε αυτός ο τύπ ος γιατί θεωρήθηκε π ιο εύκολο να εξεταστούν και να γίνει διαχείριση των απ οτελεσμάτων. Επ ίσης υπήρξε π αρακολούθηση της διαλέξεως μιας ψυχολόγου γύρω απ ό το θέμα της φιλίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μ ετά απ ό την έρευνα π ου κάναμε για τη φιλία μεταξύ των εφήβων και τα π ροβλήματα π ου μπ ορεί να δημιουργήσει μία φιλία π ολλά είναι τα συμπ εράσματα π ου βγάλαμε. Είναι σημαντικό κάθε έφηβος να έχει φίλους, είναι το σημαντικότερο κομμάτι στη ζωή τους σε αυτή την ηλικία. Τον κάνει να είναι δημιουργικός, ανταγωνιστικός στις εργασίες του σχολείου και κοινωνικό π ρος τις π αρέες μέσα και έξω απ ό αυτό. Η επ ιλογή των φίλων είναι π ολύ σημαντική. Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια είναι καλύτερο να έχεις λίγους και καλούς φίλους π αρά να έχεις π ολλούς και η σχέση σας να είναι απ λά π αρέα. Οι π ερισσότεροι έφηβοι διαλέγουν τους φίλους τους με βάση τα κοινά ενδιαφέροντα και γούστα. Τα κοινά ενδιαφέροντα βοηθάνε τον έφηβο να βγει στην κοινωνία π ιο ελεύθερος, π ιο κοινωνικός και κυρίως χαρούμενο και ευτυχισμένο. Όταν έχεις κάπ οιο φίλο με διαφορετικά γούστα απ ό εσένα διχάζεσαι όταν έρθει η ώρα να κάνετε απ ό κοινού ορισμένες δραστηριότητες. Έτσι έρχεται η ρήξη μεταξύ σας και τέλος ο χαμός της φιλίας αυτής. Αληθινή φιλία ανάμεσα στους έφηβους σίγουρα υπ άρχει, κυρίως όταν αυτή η φιλία υπ άρχει απ ό τα νηπ ιακά χρόνια και π ροχωράει μέχρι την εφηβεία. Βέβαια σε αυτές τις περιπ τώσεις έχουν γίνει π ολλές θυσίες και απ ό τις δύο π λευρές. Για να μην χάσεις τον καλύτερο σου φίλο κάνεις π ολλές υπ οχωρήσεις και π ολλές φορές ίσως και να χρειαστεί να κάνεις κάτι π ου δεν σου αρέσει, αλλά το κάνεις π ροκειμένου να μην στεναχωρήσεις τον φίλο σου. Βέβαια σύμφωνα με το ερωτηματολόγιό μας τα π αιδιά απ άντησαν π ως όταν οι φίλοι τους τους ζητάνε να κάνουν κάτι που διαφωνούν λένε όχι με απ οφασιστικότητα. Φιλία επ ίσης ανάμεσα σε ένα αγόρι και ένα κορίτσι δεν είναι απ ίθανο να συμβεί σύμφωνα με τα απ οτελέσματα του ερωτηματολογίου. Για να υπ άρξει όμως μία [15]
τέτοια φιλία και να κρατήσει θέλει κόπ ο καθώς και απ οφασιστικότητα ώστε να συνυπ άρξουν τα ενδιαφέροντα των δύο φύλων. Ωστόσο όταν υπ άρχει κατανόηση μεταξύ σε δύο φίλους, ανεξαρτήτως φύλου, και συμπ αραστέκεται ο ένας στον άλλον στις δύσκολες στιγμές του όλα τα εμπ όδια π έφτουν και έχουν γερές βάσεις στην φιλία τους. Πολλές φορές όμως φιλίες έχουν διακοπ εί γιατί ο ένας έχει π ροδώσει τον άλλο. Μερικές φορές π ιστεύουμε π ως είμαστε αλάθητοι και ότι εμείς δεν έχουμε κάνει κάτι κακό ώστε να διαλυθεί η φιλία μας με κάπ οιον. Αν όμως κοιτάξουμε μέσα μας θα διαπ ιστώσουμε ότι και εμείς έχουμε π ροδώσει κάπ οια στιγμή την εμπιστοσύνη κάπ οιου και έτσι ήρθε η ρήξη ανάμεσά μας. Πολλοί π ιστεύουν ότι έχουν προδοθεί αλλά υπ οστηρίζουν ότι δεν έχουν π ροδώσει ή δεν έχουν καταλάβει ότι έχουν π ροδώσει. Πολλοί έφηβοι επ ηρεάζονται απ ό το χαρακτήρα του φίλου τους και παίρνουν λάθος απ οφάσεις για τον εαυτό τους. Κάνουν επ ιλογές π ου δεν είναι σωστές και η συμπ εριφορά τους αλλάζει π ρος το χειρότερο με απ οτέλεσμα να γίνονται κακοί π ρος τους άλλους αλλά και στους ίδιους τους τους εαυτούς. Τελικό συμπ έρασμα ύστερα απ ό την έρευνα βγαίνει ότι η φιλία σαν έννοια υπάρχει απ ό τα π ανάρχαια χρόνια και θα υπ άρξει για π ολλούς αιώνες ακόμα αρκεί να μην την εξευτελίζουμε και να της φερόμαστε με τον τρόπ ο π ου της αξίζει. Επίλογος Η π ροσέγγιση μιας ερευνητικής εργασίας ( project) είναι απαραίτητο στοιχείο αναφοράς. Όσον αφορά το project με θέμα '' οι νέοι και τα π ροβλήματά τους, φίλοι'' έγινε διεξοδική έρευνα στις διάφορες εκφάνσεις του θέματος αυτού. Αρχικά έγινε μια σύντομη βιβλιογραφική έρευνα γύρω απ ό το θέμα καθώς και αναφορά στο λόγο π ου μας οδήγησε στην επ ιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Στη συνέχεια συντάχθηκαν ο π ρόλογος με τις απ αιτούμενες επ εξηγήσεις ώστε η έρευνα να γίνει σαφής και κατανοητή. Έγινε αναφορά στο θέμα της έρευνας, το τρόπ ο διεξαγωγής και την οργάνωσή της. Έπ ειτα έγινε μία σύντομη εισαγωγή στην οπ οία αναπ τύχθηκε το θέμα ιστορικά στη διάρκεια των χρόνων και επισημάνθηκαν οι στόχοι της ομάδας. Επιπ ροσθέτως ακολουθήθηκε αυστηρή μεθοδολογία και έγινε λεπ τομερής συλλογή δεδομένων. Η ισχυρή κυρίως θεωρητική έρευνα του θέματος διασφάλισε την όσο το δυνατόν επ ιθυμητή αξιοπ ιστία της. Ωστόσο η επ έκταση της υπ άρχουσας έρευνας θα ήταν π ολύ χρήσιμη. Περεταίρω διεύρυνση μπ ορεί να γίνει στους τρόπ ους π ρόβλεψης των π ροβλημάτων των εφήβων με τους φίλους π ου αναφέρθηκαν, τους π αράγοντες π ου καθορίζουν την εξέλιξη των π ροβλημάτων αυτών καθώς και να αναζητηθούν τρόπ οι και μέθοδοι π ου θα οδηγήσουν στην απ οτελεσματική λύση των π ροβλημάτων αυτών. [16]
[17]
Βιβλιογραφία [18]
1. Η φιλία στους εφήβους. Ανασύρθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. my - family. gr /. 2. Ο δεκάλογος μιας π ραγματικής φιλίας. Ανασύρθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2012 απ ό: http :// www. flowmagazine. gr. 3. Η έννοια της φιλίας. Ανασύρθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2012 απ ό: http :// www. vita. gr. 4. Τα «συστατικά» μιας φιλίας. Ανασύρθηκε στις 11 Νοεμβρίου απ ό : http :// www. psychology. gr 5. Ο διαχωρισμός γνωστών- φίλων. Ανασύρθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. psychology. gr. 6. Κίνητρα και προϋπ οθέσεις για μια φιλία. Ανασύρθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2012 απ ό: http :// www. kepeo. com /. 7. Quino, (1978) Μαφάλντα: Νικηθήκαμε! Αθήνα, Μέδουσα (1991) Η σημασία της φιλίας στη ζωή μας. Ανασύρθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. help - net. gr / Themes / filia. htm. Η φιλία. Ανασύρθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. medlook. net. cy / article. asp? item _ id =1104. Η φιλία στην εφηβεία. Ανασύρθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. alithia. gr. Πως αλλάζουν οι νεανικές φιλίες. Ανασύρθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2012 απ ό : http :// www. vita. gr. Σκέψεις για την φιλία. Ανασύρθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2012 απ ό: http :// www. e - zine. gr. Παραρτήματα [19]
Ι. Ερωτηματολόγιο Ερευνητική εργασία: «Οι νέοι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν» Φιλία Ερωτηματολόγιο ΦΥΛΟ: αγόρι κορίτσι Ηλικία.. Ημερομηνία: -11-12 1. Είναι σημαντικό για σένα να έχεις φίλους; Ναι Β) Όχι 2. Πιστεύεις πως μπορεί κανείς να έχει: Α) Πολλούς φίλους Β) Λίγους και καλούς Γ) Έναν αληθινό φίλο 3. Πιστεύεις πως μπορεί να υπάρξει αληθινή φιλία κατά την εφηβεία; Ναι Β) Όχι 4. Κατά τη γνώμη σου, μπορεί να υπάρξει στις μέρες μας αληθινή φιλία; Ναι Β) Όχι 5. Έχει σημασία για σένα στην πρώτη επιλογή ενός φίλου: Α) Η καταγωγή, Β) Η θρησκεία, Γ) Ο οικογενειακός περίγυρος, Δ) Η εμφάνιση Ε) Κοινά ενδιαφέροντα και γούστα, Στ)Τίποτα από τα παραπάνω 6. Πόσο σημαντικό κριτήριο είναι για σένα η ηλικία στην επιλογή ενός φίλου: Α) Πολύ [20]
Β) Ελάχιστο Γ) Καθόλου 7. Πόσο σε επηρεάζουν οι γονείς σου στην επιλογή φίλων: Α) Πολύ Β) Ελάχιστα Γ) Καθόλου 8. Μπορεί μια φιλία να γίνει αιτία προστριβών ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας; Ναι Β) Όχι 9. Πιστεύεις πως μπορεί να υπάρξει φιλία ανάμεσα σε ένα αγόρι και ένα κορίτσι; Ναι Β) Όχι 10. Ποιο είναι το πιο σημαντικό «συστατικό» για πετύχει μια φιλία, κατά τη γνώμη σου: Α) Αμοιβαία ειλικρίνεια και ευθύτητα Β) Αμοιβαία εμπιστοσύνη και αφοσίωση Γ) Αλληλοκατανόηση και αλληλοσυμπαράσταση Δ) Εκτίμηση και αγάπη Ε) Άλλο 11. Νιώθεις προδομένος από φίλους; Ναι Β) Όχι 12. Έχεις προδώσει ποτέ κάποιο φίλο σου; Ναι Β) Όχι [21]
13. Κατά τη γνώμη σου ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να σου κάνει ένας φίλος σου: Α) Να προδώσει την εμπιστοσύνη σου Β) Να κοιτάζει μόνο τον εαυτό του Γ) Να μην σου συμπαραστέκεται Δ) Άλλο 14. Όταν αντιμετωπίζεις κάποιο πρόβλημα με τον φίλο σου: Α) Το συζητάς μαζί του ώστε να βρεθεί κάποια λύση Β) Το κρατάς μέσα σου και συμπεριφέρεσαι σαν να είναι όλα καλά Γ) Τον αποφεύγεις αισθητά Δ) Άλλο 15. Οι φίλοι σου σε επηρεάζουν: Α) Σε αποφάσεις και επιλογές Β) Σε στάσεις και συμπεριφορές Γ) Σε όλα τα παραπάνω Δ) Σε τίποτα 16. Όταν οι φίλοι σου σου λένε να κάνεις κάτι με το οποίο διαφωνείς: Α) Λες «όχι» με αποφασιστικότητα Β) Λες «ναι» μόνο και μόνο για να μην σε κάνουν «πέρα» Γ) Κάνεις ό,τι σου λένε χωρίς να αναρωτιέσαι αν το θες πραγματικά ή όχι 17. Μπορεί κάποιο άτομο απ τον οικογενειακό σου περίγυρο να λειτουργήσει ως φίλος/η σου; Ναι Β) Όχι [22]
18. Πιστεύεις η έννοια της λέξης «φιλία» παραμένει η ίδια όσα χρόνια και αν περάσουν; Ναι Β) Όχι Σας ευχαριστούμε πολύ για την πολύτιμη βοήθειά σας! Ομάδα Κεραυνός (Διγγελόπουλος Στέλιος, Καμπάσης Δημήτρης, Κουνιάκη Νίκη, Φαρμάκη Σοφία) ΙΙ. Τέχνημα 7 Το μήνυμα π ου θέλει να π εράσει ο σκιτσογράφος στο κόμικ Μαφάλντα είναι η εφηβική φιλία ως μια σχέση αγάπ ης και σεβασμού. Σε αυτή τη σύντομη ιστορία φαίνεται με χιουμοριστικό και π ολύ επ ιτυχημένο τρόπ ο η ανάγκη του έφηβου να έχει έναν έμπ ιστο φίλο και να αισθάνεται καλά μέσα σ αυτή τη σχέση. Φιλία δεν σημαίνει απ αραίτητα ταύτιση απ όψεων μεταξύ των φίλων σε όλα. Ο κάθε έφηβος έχει τη δική του προσωπ ικότητα π ου καλλιεργείται μέσα στη φιλία και π ροάγει τη διαφορετικότητα με τον άλλον. Επ ομένως στην φιλία ο έφηβος δεν χρειάζεται να καταπ ιέζει την προσωπ ικότητα του μόνο και μόνο για να είναι απ οδεκτός αλλά να την ξεδιπ λώνει αναδεικνύοντας και π ροάγοντας τα θετικά της στοιχεία. Δεν προσπ αθούμε να αλλάξουμε για να αρέσουμε στους άλλους, είμαστε αυτοί που είμαστε, διαφορετικοί ο καθένας μέσα στην αληθινή φιλία της αγάπ ης και του σεβασμού στον εαυτό μας και στους φίλους μας. [23]