MRI ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Διαγνωστικό πρότυπο με βάση Τ1 και Τ2 ακολουθίες Κωνσταντίνος Α. Κούσκουρας Επικ. Καθηγητής Ακτινολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παρασκευή 12.10.2012, Ώρα10.30-12.00 Αίθουσα: ΟΛΥΜΠΙΑ Β
Τ1 Βασικό Πρωτόκολλο Τ2 / FLAIR Τ1 +Gd Ανατομικός καθορισμός Παθολογοανατομία Τρόπος εμπλουτισμού
Ανάδειξη στις Τ1 και Τ2 λόγω Τοπικής διαταραχής στη σύσταση του παρεγχύματος (π.χ. MS, οίδημα, λευκοεγκεφαλοπάθεια) Δημιουργία ογκόμορφης βλάβης (π.χ. απόστημα, μετάσταση, νεόπλασμα) MS νεόπλασμα
Η περιεκτικότητα σε Η+ και η σύσταση της βλάβης καθορίζει τους απεικονιστικούς χαρακτήρες στις Τ1/Τ2
Χαρακτήρες σήματος αναλόγως της σύστασης
Παραλλαγές σήματος Επιμήκυνση T1 Επιμήκυνση T2 Βράχυνση T1 Επιμήκυνση T1 Βράχυνση T1 Ίσο σήμα Χωρίς σήμα Βράχυνση T2 Βράχυνση T2 Επιμήκυνση T2 Ίσο σήμα Χωρίς σήμα
ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΣΤΙΑΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ Κατά κανόνα Τ1 και Τ2 ± οίδημα ± εμπλουτισμός Το σήμα καθορίζεται από τον βαθμό καταστροφής της μυελίνης MS
Αγγειακού τύπου Border zone MS
ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΛΑΒΗΣ Τ1 / Τ2 Κυστικόμορφη βλάβη με σαφή ομαλά όρια Συμπαγής διηθητικού τύπου βλάβη
Κατάταξη των κυστεων αναλόγως της παθογένειας Προέλευση Φυσιολογικό ή παραλλαγή Συγγενείς Τραυματική / αγγειακή Φλεγμονώδης Μη νεοπλασματική σχετιζόμενη με όγκους Κύστη Κύστη χοριοειδούς πλέγματος, διεύρυνση περιαγγειακών χώρων, επενδυματική, νευρογλοιακή, κωναρίου Αραχνοειδής, κολλοειδής, δερμοειδης, νευρεντερική, κύστη Rathke Πορεγκεφαλική, κυστικέρκωση, εχινόκοκκος Μηνιγγίωμα, σβάννωμα
Αραχνοειδής κύστη Νευρογλοιακή κύστη Συνήθως ακολουθούν τους απεικονιστικούς χαρακτήρες του ΕΝΥ Κύστη κωναρίου
Διεύρυνση περιαγγειακών χώρων Κυστικέρκωση
Επιδερμοειδής κύστη Εντερογενής κύστη
Κυστική μετάσταση - πνεύμονας Αιμαγγειοβλάστωμα
ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΛΑΒΗΣ Τ1 / Τ2 Κυστικόμορφη βλάβη με σαφή ομαλά όρια Συμπαγής διηθητικού τύπου βλάβη Διόγκωση του προσβεβλημένου τμήματος Ασαφοποίηση λευκής φαιάς ουσίας
Νεόπλασμα Έμφρακτο
Γλοίωμα στελέχους «στελεχίτις»
ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΛΑΒΗΣ Υψηλό σήμα στις Τ1 ακολουθίες
Περιοχή τουρκικού εφιππίου Τ1 Φυσιολογικά αίτια Δομή Αίτιο του Τ1 Εμφάνιση στις Τ1 ακολουθίες Σχόλια Υπόφυση Οπίσθιος λοβός Βασοπρεσσίνη Εστία υψηλού σήματος αμέσως μπροστα από την ράχη του εφιππίου Έχει σχέση με την λειτουργία της νευροϋπόφυσης Πρόσθιος λοβός Υπερέκκριση ορμονών Σχετικά ομοιογενές υψηλό σήμα στην αδενοϋπόφυση Στα νεογνά, τις έγγυες και κατά τον θηλασμό Οστικές δομές Μυελός των οστών Υψηλό σήμα σε δομές που δεν έχουν υποστεί πνευμάτωση ( ράχη εφιππίου, κλινοειδείς αποφύσεις, σφηνοειδές οστούν) Άκανθα (spur) της ράχης του εφιππίου με περιεχόμενο σπογγώδη ουσία (λίπος) Έδαφος εφιππίου Magnetic susceptibility effect Μικρή εστία υψηλού σήματος στην περιοχή του εδάφους Πιο έντονο στις GRE ακολουθίες Αρτηρίες Artifact ροής Εστία υψηλού σήματος Πιο έντονο με την χρήση Gd RadioGraphics 2006; 26:93 113
Οπίσθιος λοβός υποφύσεως Πρόσθιος λοβός υποφύσεως - νεογνό Άκανθα τ.ε. sellar spine magnetic susceptibility effect
ΕΦΙΠΠΙΟ Βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν - Τ1 Βλάβη Αίτιο Τ1 απεικόνιση Τ2 απεικόνιση Εμπλουτισμός Σχόλια Υποφυσιακή αποπληξία, σύνδρομο Sheehan Αίμα Υποσημαινόμενο στην οξεία φάση Ανομοιογενές Λεπτός περιφερικός DWI Πάχυνση του βλεννογόνου του σφηνοειδούς Χρόνιο αιμορραγικό μακροαδένωμα Αίμα Υγροϋγρικό επίπεδο Υγροϋγρικό επίπεδο Ήπιος Διεύρυνση εφιππίου Σχήμα «8» Ανεύρυσμα Αίμα Ανομοιογενές Ανομοιογενές Αν υπάρχει ανομοιογενής Σε συνέχεια με αγγείο Ανάπλαση οστικών δομών * T1 λόγω συνδυασμού αιματος, πρωτεϊνών, λίπους και επασβεστώσεων RadioGraphics 2006; 26:93 113
Υποφυσιακή αποπληξία Αιμορραγικό μακροαδένωμα Ανεύρυσμτα Ανεύρυσμτα
ΕΦΙΠΠΙΟ Βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν - Τ1 Βλάβη Αίτιο Τ1 απεικόνιση Τ2 απεικόνιση Εμπλουτισμός Σχόλια Κρανιοφαρυγγίωμα Πολλαπλά* Ανομοιογενές Ανομοιογενές Οζώδης ή/και παχύς περιφερικός Υπερεφιπιακά Συμπαγή, κυστικά στοιχεία επασβεστώσεις Χόρδωμα Πολλαπλά* Ποικίλη Υψηλό σήμα Ανομοιογενής Λυτική βλάβη στο αποκλημμα Διαφραγμάτια Χόνδρινος όγκος Επασβεστ ώσεις Εστίες εντός του όγκου Υψηλό σήμα Στικτός Πλάγια εντόπιση στην συνχονδρωση * T1 λόγω συνδυασμού αιματος, πρωτεϊνών, λίπους και επασβεστώσεων RadioGraphics 2006; 26:93 113
Κρανιοφαρυγγίωμα Χονδροσάρκωμα Έκκεντρη ανάπτυξη Χόρδωμα Κεντρική ανάπτυξη
ΕΦΙΠΠΙΟ Βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν - Τ1 Βλάβη Αίτιο Τ1 απεικόνιση Τ2 απεικόνιση Εμπλουτισμός Σχόλια Κύστη Rathke Πρωτεϊνες Ποικίλο Ομοιογενές Χωρίς επίπεδο Ποικίλο χαμηλό ΟΧΙ Πιθανή παρουσία ενδοκυστικού οζιδίου Απόστημα Βλεννοκήλη Πρωτεϊνη Πρωτεϊνη Ασθενές σήμα περιφερικά Ομοιογενές υψηλό σήμα Υψηλό σήμα Υψηλό σήμα Περιφερικά η κάψα ΟΧΙ Έντονη φλεγμονώδης αντίδραση τοπικά Διάβρωση του τοιχώματος του σφηνοειδούς κόλπου * T1 λόγω συνδυασμού αιματος, πρωτεϊνών, λίπους και επασβεστώσεων RadioGraphics 2006; 26:93 113
Χοληστερινικό κοκκίωμα Κύστη Rathke Περιφερικός δακτύλιος χαμηλού σήματος Απόστημα υπόφυσης
ΕΦΙΠΠΙΟ Βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν - Τ1 Βλάβη Αίτιο Τ1 απεικόνιση Τ2 απεικόνιση Εμπλουτισμός Σχόλια Λίπωμα Λίπος Έντονα υψηλό σήμα Υψηλό στις TSE ακολουθίες ΟΧΙ Ακολουθεί τους χαρακτήρες του λίπους chemical shift Δερμοειδής κύστη Λίπος Έντονα υψηλό εκτός αν υπάρχουν επασβεστώσεις Ανάλογο με το σήμα στις Τ1 Σπάνια περιφερικά Επι ρήξης: Σταγονίδια λίπους στους υπαραχνοειδείς χώρους ± επίπεδα υγρούλίπους Μηνιγγίωμα Πολλαπλά* Κυρίως στην θέση πρόσφυσης σήμα Έντονος σημείο της ουράς Ημισφαιρικό σχήμα * T1 λόγω συνδυασμού αιματος, πρωτεϊνών, λίπους και επασβεστώσεων RadioGraphics 2006; 26:93 113
Δερμοειδής κύστη ρήξη
Ενδοκράνιες βλάβες Τ1 Κατάταξη των βλαβών ανάλογα του περιεχομένου Περιεχόμενο Μεθαιμοσφαιρίνη Μελανίνη Λιπίδια Πρωτεϊνη Εναπόθεση μετάλλων (minerals) Other Βλάβη Αιμορραγικό έμφρακτο, ενδοπαρεγχυματικό αιμάτωμα, διάχυτη κάκωση των νευραξόνων, επι-/ υπο-σκληρίδιο αιμάτωμα, ενδοκοιλιακή αιμορραγία, ενδαγγειακός θρόμβος, αγγειακή δυσπλασία, αιμορραγικός όγκος. Μεταστατικό μελάνωμα, διάχυτη μηνιγγική μελανωμάτωση, μελανοκύττωμα, νευροδερματική μελάνωση. Λίπωμα, οστεολίπωμα, τεράτωμα, δερμοειδής κύστη, λιποματώδη νεοπλασματα, υποθαλαμικό αμάρτωμα, επασβεστώσεις της σκληράς υπερώας Κολλοειδής κύστη, κύστη Rathke, έκτοπη νευροϋπόφυση, ενδοκρανιακή επέκταση βλεννοκήλης. Σύνδρομο Cockayne, νόσος Fahr (hypoparathyroidism, pseudohypoparathyroidism, pseudopseu- dohypoparathyroidism; tumor calcification), νευροεκφυλιστικά νοσήματα με εναπόθεση σιδήρου, νόσος Fabry, ηπατική εγκεφαλοπάθεια, νόσος Wilson, παρεντερική διατροφή, υπερμαγνησιαιμία Λοίμωξη HIV, νευροϊνομάτωση τύπου 1, χοληστερινικό κοκκίωμα, κρανιοφαρυγγίωμα, φλοιϊκή νέκρωση, υποξαιμική ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια, χρόνια πολλαπλή σκλήρυνση, χόρδωμα, μη κετοτική υπεγλυκαιμία, απόστημα RadioGraphics 2012; 32:499 516
Εξέλιξη ενδοεγκεφαλικού αιματώματος Απεικόνιση Στάδιο Χρόνος Αιμοσφαιρίνη (θέση) T1 T2 Υπεροξεία < 24 h Oxy-Hb, ενδοκυττάρια (διαμαγνητική) Iso- / hypo- Hyper- Οξεία 1-3 d Deoxy-Hb, ενδοκυττάρια (παραμαγνητική) Hypo- Hypo- Πρώϊμη υποξεία >3 d Met-Hb, ενδοκυττάρια (παραμαγνητική) Hyper- Hypo- Όψιμη υποξεία >7 d Met-Hb, εξωκυττάρια (παραμαγνητική) Hyper- Hyper- Χρόνια >14 d Αιμοσιδηρίνη / φεριττίνη, εξωκυττάρια (παραμαγνητική) Hypo- Hypo-
16-05-2012 25-05-2012 Αιμορραγικό γλοιοβλάστωμα 06-06-2012
Αμυλοειδική αγγειοπάθεια Σηραγγώδες αγγείωμα Μεταστατικό μελάνωμα Μελανωμάτωση μηνίγγων
Λίπωμα καταστολή στις fat-sat Τεράτωμα
Κολλοειδής κύστη
Ενδοκράνιες βλάβες Εντόπιση Τ1 Κατάταξη των βλαβών αναλόγως της εντόπισης Βλάβη Σύνδρομο Cockayne Φακοειδής και οδοντωτός πυρήνας Νευροεκφύλιση με εναπόθεση σιδήρου Υπερτασική αιμορραγία Ηπατική εγκεφαλοπάθεια, Παρεντερική διατροφή Υποξαιμική ισχαιμική βλάβη Ωχρά σφαίρα και μελαινα ουσία αμφοτερόπλευρα Κέλυφος φακοειδούς πυρήνα, έξω κάψα, θάλαμος (ετερόπλ / αμφω) Ωχρά σφαίρα, μέλαινα ουσία αμφω Ιππόκαμπος, πλάγιο τμήμα του θαλάμου, οπίσθιο τμήμα του κελύφους του φακοειδή πυρήνα Εν τω βάθει φαιά ουσία Νόσος Fabry Οπίσθιο τμήμα θαλάμου (pulvinar ) Νόσος Fahr Υποπαραθυρεοειδισμός και ψευδο-μορφές Βασικά γαγγλια, θάλαμος, οδοντωτός πυρήνας, ημιωοειδές κέντρο αμφω συμμετρικά Δηλητηριάσεις από μόλυβδο, κυάνιο, μεθανόλη Νευροϊνομάτωση Type 2 Νόσος Wilson Υπεργλυκαιμία μη κετοτική: Λοίμωξη HIV Κέλυφος φακοειδούς πυρήνα αμφω Ωχρά σφαίρα και έσω κάψα αμφω Βασικά γάγγλια και θάλαμος αμφω Κερκοφόρος πυρήνας και ωχρά σφαίρα αμφω Κερκοφόρος πυρήνας και κέλυφος φακοειδούς πυρήνα Νευροεκφύλιση επι Langerhans Cell Histiocytosis Κέλυφος φακοειδούς πυρήνα RadioGraphics 2012; 32:499 516
Φυσιολογικοί περιαγγειακοί χώροι Φυσιολογική εναπόθεση Fe στην ωχρά σφαίρα Φυσιολογική εναπόθεση Ca στα βασικά γαγγλια
Σύνδρομο Cockayne Το σήμα εξαρτάται από την συγκέντρωση του Ca (<30%) και της επιφάνειας των επασβεστώσεων Ηπατική εγκεφαλοπάθεια μαγνησίου Ωχρά σφαίρα, μέλαινα ουσία Νόσος Wilson χαλκού Βασικά γάγγλια και θάλαμος face of the giant panda sign
Ενδοκράνιες βλάβες Τ1 Κατάταξη των βλαβών αναλόγως της εντόπισης Εντόπιση Εγκεφαλικά ημισφαίρια Μέση γραμμή Περιοχή υπόφυσης υπερεφιππιακή περιοχή Κοιλιακό σύστημα Σκληρά μήνιγγα Αμυλοειδική αγγειοπάθεια Αιμορραγική μετάσταση / όγκος, Λιπωματώδες επενδύμωμα Αγγειακή δυσπλασία. Δερμοειδής κύστη Τεράτωμα Λίπωμα Οστεολίπωμα Αμάρτωμα υποθαλάμου Δερμοειδής κύστη Κρανιοφαρυγγίωμα Κύστη του Rathke Ενδοκοιλιακή αιμορραγία Κολλοειδής κύστη Ρήξη δερμοειδούς κύστης Λιποματώδες μηνιγγίωμα Αιμορραγική μετάσταση Μελάνωμα Θρόμβωση φλεβωδών κόλπων. Βλάβη Αιμορραγική θλάση Αιμορραγικό εμφρακτο Φλοιϊκή νέκρωση Αμάρτωμα υποθαλάμου Αποπληξία μικροαιμορραγίες υπόφυσης Θρόμβωση εν τω βάθει φλεβών. Έκτοπος οπίσθιος λοβός της υπόφυσης Θρομβωμένο ανεύρυσμα Ιστιοκύττωση Μικροαιμορραγίες υπόφυσης. RadioGraphics 2012; 32:499 516
ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΛΑΒΗΣ Τ2 Χαμηλού σήματος περιφερικός δακτύλιος Χαμηλού σήματος βλάβη
Παθήσεις με χαμηλό σήμα στις Τ2 ακολουθίες Επασβεστώσεις Εκφυλιστικές παθήσεις (σ. Shy Drager, ν. Hallervorden Spatz) Αιμορραγία Αιμάτωμα Αγγειακές δυσπλασίες Όγκοι ( λέμφωμα, μερικά γλοιώματα, μεταστάσεις μελάνωμα Ca παχέως) Λοιμώξεις ( Tb, μυκητιάσεις, αποστήματα)
Μεταστάσεις Ca παχέως Μελάνωμα
Απόστημα κολλαγόνο, μικροαιμορραγίες, μακροφάγα με ελεύθερες ρίζες Λέμφωμα Κυτταροβρίθεια;
ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ Δακτυλιοειδής εμπλουτισμός (Δ.Δ.) Συνεχής ομαλός Συνεχής ανώμαλος Διακοπτώμενος ομαλός Απόστημα High-grade Tu Μεταστάσεις Απομυελίνωση RadioGraphics 2007; 27:525 551
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Για την τελική Δ.Δ. / διάγνωση: Οι χαρακτήρες σήματος στις Τ1/Τ2 ακολουθίες Η τοπογραφία και ο τρόπος επέκτασης της βλάβης Ο τρόπος εμπλουτισμού