1. Στοιχεία Προβλημάτων Απόφασης Θεωρούμε ότι αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα απόφασης όταν, από ένα σύνολο δυνατών εναλλακτικών προτάσεων (λύσεων, πορειών) καλούμαστε να επιλέξουμε μια «τη βέλτιστη» Παρελθόν Παρόν Μέλλον Δεδομένα Εναλλακτικές Πορείες Aπόφαση Επακόλουθα Κάθε διαδικασία λήψης απόφασης χαρακτηρίζεται από: τα χαρακτηριστικά του αποφασίζοντος, και συγκεκριμένα: αν πρόκειται για ένα ή για πολλά άτομα και ποιο είναι το σύστημα αξιών του, που υποδηλώνει τις προτεραιότητες του και τα κριτήρια επιλογής το αν και πως αναδεικνύονται εναλλακτικές πορείες ή λύσεις (αναφέρεται στο πρόβλημα των περιορισμένων πληροφοριών) το βαθμό ελευθερίας στην ανάδειξη (και επιλογή μεταξύ) εναλλακτικών αποφάσεων το βαθμό βεβαιότητας (ή αβεβαιότητας) στη συσχέτιση της απόφασης με το επακόλουθο, του αίτιου με το αιτιατό (αναφέρεται στην ύπαρξη τυχαίων φαινομένων) Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Περιορισμένες Πληροφορίες η εκπαίδευση, ικανότητα και εμπειρία του αναλυτή μηχανικού το επίπεδο ανάπτυξης της τεχνολογίας οι διαθέσιμοι πόροι και ο χρόνος για την ανάλυση του προβλήματος και τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
1.2 Βαθμός Αβεβαιότητας και Πίνακας Επακόλουθων Τα επακόλουθα μιας απόφασης μπορεί να είναι γνωστά ή άγνωστα. Στην περίπτωση που είναι γνωστά, η πιθανότητα για το κάθε επακόλουθο μπορεί να είναι γνωστή ή άγνωστη. Για παράδειγμα, ρίχνοντας ένα τέλειο ζάρι, γνωρίζουμε ότι η πιθανότητα να έλθει ζυγός αριθμός είναι ½ και η πιθανότητα να έλθει 5 είναι 1/6. Αντίθετα, σε μια νέα γεώτρηση, όπου αναμένονται τέσσερα ενδεχόμενα (πιθανά αποτελέσματα), ήτοι: εύρεση πετρελαίου τύπου Α, εύρεση πετρελαίου τύπου Β, εύρεση αερίων, ή «τίποτα», οι πιθανότητες των ενδεχόμενων είναι άγνωστες, άσχετα αν εμείς υποθέτουμε για αυτές συγκεκριμένες τιμές. Επαναλαμβανόμενο φαινόμενο: συχνότητα εμφάνισης πιθανότητα εμφάνισης στο μέλλον Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
πρόβλημα απόφασης με επικινδυνότητα πρόβλημα απόφασης υπό αβεβαιότητα Πίνακας Επακόλουθων: Οι διαθέσιμες επιλογές (εναλλακτικές αποφάσεις), Ακ Τα πιθανά επακόλουθα κάθε απόφασης, Εj Οι πιθανότητες των ενδεχομένων αυτών pi Η αξία (όφελος, θυσία) κάθε πιθανού επακόλουθου, αij. Για το ίδιο τυχαίο φαινόμενο μπορεί να αναγνωρίζονται δύο ή τρία ή περισσότερα ενδεχόμενα, ανάλογα με τη φύση του προβλήματος. Π.χ. για την «αυριανή θερμοκρασία» μπορεί να έχουμε δύο ενδεχόμενα («πάνω από 15 ο C» και «κάτω από 15 ο C»), ή είκοσι (ένα για κάθε βαθμό από 5 έως 25 ο C) κ.ο.κ. Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Παράδειγμα 1 Ένας εργολάβος οδοποιίας διατηρεί μηχανολογικό εξοπλισμό αξίας 12 106. 106. Το χειμώνα ο εργολάβος αναγκάζεται να διακόψει τις εργασίες του για δύο μήνες και, επειδή στην περιοχή του εργοταξίου υπάρχει το ενδεχόμενο πλημμύρας, πρέπει να προστατεύσει τις μηχανές του. Υπάρχουν δύο χώροι διαθέσιμοι (δύο εναλλακτικές αποφάσεις) για το χώρο των μηχανών: O ένας είναι κοντά σ' ένα ποτάμι, με μηδαμινό ενοίκιο. O άλλος είναι πιο μακριά απ' το ποτάμι με ενοίκιο 75 103. Αν χρησιμοποιηθεί ο πρώτος χώρος και υπάρξει πλημμύρα, τότε ο εργολάβος θα υποστεί ζημιά 2 106. Ποια είναι η προτιμότερη απόφαση αν το μοναδικό κριτήριο είναι το κόστος; Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Παράδειγμα 2 Ένας οργανισμός υπεύθυνος για αναζήτηση κοιτασμάτων πετρελαίου πρέπει να αποφασίσει αν θα κάνει ή όχι γεώτρηση σε μια περιοχή. Δεν είναι όμως σίγουροι οι αρμόδιοι για την ποσότητα πετρελαίου που υπάρχει και σκέπτονται να εκτε λέσουν μερικές πειραματικές δοκιμές για να αποκτήσουν περισσότερες πληροφορίες. Οι πειραματικές (σεισμικές) δοκιμές θα κοστίσουν 240 103 ενώ η κανονική γεώτρηση κοστίζει 2.4 106. Αν βρεθεί επαρκής ποσότητα και γίνει εκμετάλλευση, τα έσοδα θα είναι 40 106. Ερώτημα: Αξίζει να γίνουν οι δοκιμές ή όχι; Αν γίνουν, πως θα επηρεαστεί η απόφαση για γεώτρηση από τα αποτελέσματα των δοκιμών; Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
5 Αποφάσεις με Βάση τη Χρησιμότητα 5.1 Καμπύλη Χρησιμότητας Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ΠΧΤ δεν είναι πάντα ένα αποδεκτό κριτήριο αξιολόγησης των αποφάσεων, ιδιαίτερα για περιπτώσεις με μη επαναλαμβανόμενες καταστάσεις. Εκτός αυτού, η σημασία της ΠΧΤ αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα τόσο με την προδιάθεση του καθενός για διακινδύνευση όσο και με το αποδεκτό όριο θυσίας του καθενός. Η οικονομική αξία ενός οφέλους ή μιας ζημιάς δεν είναι, κατά κανόνα, ανάλογη με τη χρησιμότητα του αντίστοιχου χρηματικού ποσού. Αν θέλουμε να αξιολογήσουμε τις εναλλακτικές αποφάσεις με βάση τη χρησιμότητα του αποφασίζοντος και όχι με βάση την οικονομική αξία, θα πρέπει η κλίμακα της χρηματικής αξίας (δηλαδή, του οικονομικού μεγέθους) να αντικατασταθεί με μια διαφορετική κλίμακα, που εκφράζει μονάδες χρησιμότητας, πάνω στην οποία θα "αποτιμηθούν" και θα καταταγούν οι διάφοροι συνδυασμοί αποφάσεων και οι συνέπειές τουs. Η κλίμακα αυτή θα πρέπει να εκφράζει τον υπεύθυνο (πρόσωπο ή συλλογικό όργανο) για τη λήψη της απόφασης και να αντανακλά την προδιάθεσή του για διακινδύνευση. Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης
Τεχνολογική Οικονομική Δρ. Κ. Αραβώσης