ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Διεύθυνζη χεδιαζμού και Οικονομικής Ανάλυζης

ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Διεύθυνζη χεδιαζμού και Οικονομικής Ανάλυζης ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ: ΠΡΟΩΘΗΗ ΣΗ ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΜΕΩ ΤΓΚΕΝΣΡΩΗ ΚΑΙ ΣΤΠΟΠΟΙΗΗ Η Δζληθή Τξάπεδα ηεο Διιάδαο, ζηα πιαίζηα ησλ πεξηνδηθώλ εθδόζεσλ γηα θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ζπλέηαμε κειέηε γηα ην ειαηόιαδν. Η Γηεύζπλζε Σηξαηεγηθήο θαη Οηθνλνκηθήο Αλάιπζεο ηεο Τξάπεδαο, θαη ζπγθεθξηκέλα νη αλαιύηξηεο Φξαγθίζθα Βνπκβάθε, Μαξία Σάββα θαη Αζαλαζία Κνπηνύδνπ, εθπόλεζαλ αλάιπζε πνπ εζηηάδεη (i) ζηα δηαξζξσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θιάδνπ ζηε ρώξα καο θαζώο θαη ζηηο αλαηξνπέο πνπ παξαηεξνύληαη ζηε δηεζλή αγνξά θαη (ii) ζηηο κεζνπξόζεζκεο πξνθιήζεηο κεηά ηελ αλαζεώξεζε ηεο ΚΑΠ αιιά θαη ηηο επθαηξίεο πνπ ππάξρνπλ αλ εθκεηαιιεπηνύκε ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηνπ ειιεληθνύ ειαηνιάδνπ. Τν ειαηόιαδν απνηειεί ζεκαληηθό θνκκάηη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαζώο θαιύπηεη ην 11% ηεο ζπλνιηθήο αγξνηηθήο παξαγσγήο ζηελ Διιάδα ζε όξνπο αμίαο (έλαληη 2% ζηελ Δπξώπε). Δηδηθόηεξα, ε Διιάδα είλαη ε ηξίηε κεγαιύηεξε παξαγσγόο ειαηνιάδνπ (κεηά ηελ Ιζπαλία θαη ηελ Ιηαιία), κε παξαγσγή ηεο ηάμεο ησλ 370 ρηιηάδσλ ηόλσλ ην 2009, ε νπνία αληηζηνηρεί ζε αμία ηεο ηάμεο ησλ 800 εθαη., ζπλεηζθέξνληαο έηζη ην 0,3% ηνπ ΑΔΠ (έλαληη 0,2% ηνπ ΑΔΠ γηα ηνλ ηζπαληθό θιάδν θαη 0,1% γηα ηνλ ηηαιηθό). Η δηεζλήο αγνξά ειαηνιάδνπ κεγεζύλεηαη ζπλερώο ηα ηειεπηαία ρξόληα Βαζικά Μεγ έθη Αγ οπάρ Δλαιόλαδος 3 βαζικέρ παπαγωγοί εκαη. ηόνοι 1990 2009 1990 2009 1990 2009 Παπαγωγή 1,52 2,30 0,50 0,84 2,02 3,14 Καηανάλωζη* 1,45 1,70 0,58 1,34 2,03 3,04 - Σςποποιημένο 0,71 0,80 0,43 1,16 1,15 1,97 - Υύμα 0,59 0,64 0,10 0,11 0,70 0,75 - Ιοιπέρ Υπήζειρ 0,15 0,25 4 7 0,19 0,32 Πηγή: Faostat, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ Λοιπέρ Σύνολο * Ζ καηανάλωζη πποέπσεηαι από εγσώπια παπαγωγη και ειζαγωγέρ (διεθνήρ αγοπά) Η δηεζλήο ειαηνπαξαγσγή ραξαθηεξίδεηαη από δηαρξνληθά αλνδηθή ηάζε, ε νπνία γίλεηαη πεξηζζόηεξν αηζζεηή ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, θζάλνληαο ηνπο 3,1 εθαη. ηόλνπο ην 2009, επίπεδν πςειόηεξν θαηά 60% ζε ζρέζε κε ην 1990. Τα ¾ ηεο δηεζλνύο παξαγσγήο ζπλερίδνπλ λα πξαγκαηνπνηνύληαη από ηξεηο ρώξεο: ηελ Ιζπαλία (41% ην 2009 από 33% ην 1990), ηελ Ιηαιία (20% από 25%) θαη ηελ Διιάδα (12% από 16%). Ωζηόζν, αμηνζεκείσηε είλαη ε άλνδνο ηεο παξαγσγήο ησλ ινηπώλ ρσξώλ θαηά 70% γηα ηελ ίδηα πεξίνδν αληηθαηνπηξίδνληαο θπξίσο ηελ αύμεζε ηεο παξαγσγήο ζηε Σπξία, ηελ Τνπξθία θαη ην Μαξόθν (ησλ νπνίσλ ην κεξίδην απμάλεηαη ζην15% ην 2009 από 9% ην 1990). 1

σιλ. ηόνοι 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 εκαη. ηόνιι Ηηαλία 29% Kαηανάλωζη Eλαιόλαδος 2007 Ηζπανία 19% Πηγή: Faostat Ιοιπέρ 20% Ζ.Π.Α. 9% Ζν. Βαζίλειο 2% Δλλάδα 6% Γαλλία 4% ςπία 4% Καπόκο 3% Γεπμανία 2% Σοςπκία 2% Η παξαγσγή απηή απνξξνθάηαη νπζηαζηηθά από 3 αγνξέο: (i) ηηο εγρώξηεο αγνξέο ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ, δειαδή ην κεξίδην ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ πνπ θαηαλαιώλεηαη ζηε ρώξα παξαγσγήο ηνπ (1 εθαη. ηόλνη), (ii) ηηο εγρώξηεο αγνξέο ρύκα ειαηνιάδνπ (0,8 εθαη. ηόλνη) θαη (iii) ηε δηεζλή αγνξά ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ (1 εθαη. ηόλνη) κε ηελ ηειεπηαία αγνξά λα πξνζθέξεη ηελ πςειόηεξε πξνζηηζέκελε αμία (κε κηα δηαθνξά ηεο ηάμεο ηνπ 1/θηιό ειαηνιάδνπ). Σεκεηώλνπκε όηη ε αύμεζε ηεο παγθόζκηαο παξαγσγήο ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία απνξξνθήζεθε ζε κεγάιν βαζκό (ηεο ηάμεο ησλ ¾) από ηε κεγαιύηεξε δηείζδπζε ηνπ ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ ζε λέεο αγνξέο. 1,2 0,9 0,6 0,3 Γιεθνήρ Αγοπά Τςποποιημένος Δλαιόλαδος Ιοιπέρ Ηηαλία Ηζπανία Δλλάδα Πηγή: Faostat, Τπολογιζμοί ΔΣΔ Οη εκπνξηθέο ξνέο ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ θαηεπζύλνληαη ζηνπο βαζηθνύο πξννξηζκνύο θαηαλάισζεο (εθηόο ησλ παξαδνζηαθώλ αγνξώλ), πνπ είλαη θπξίσο Η.Π.Α., Γαιιία θαη Γεξκαλία. Όζνλ αθνξά ηηο ρώξεο πξνέιεπζεο, ε Ιζπαλία θαιύπηεη ην 38% ηεο αγνξάο ην 2009 (από 37% ην 1990), ε Ιηαιία ην 30% ηεο αγνξάο (από 36%), ε Διιάδα ην 3% (από 4%), ελώ νη ινηπέο ρώξεο ειαηνπαξαγσγνί θαίλεηαη λα θεξδίδνπλ κεξίδην αγνξάο (29% ην 2009, από 22% ην 1990). Δξαγωγέρ Βαζικών Παπαγωγών Δλαιόλαδος (2000-2010) 700 600 500 400 300 200 100 0 Δλλάδα Ηηαλία Ηζπανία Δκηόρ ηπιγώνος (Σςποποιημένο) Δνηόρ ηπιγώνος (Υύμα) Πηγή: Faostat, Eurostat Σην ζεκείν απηό είλαη ζεκαληηθό λα αλαθέξνπκε όηη πεξίπνπ ην ½ ησλ ηππνπνηεκέλσλ εμαγσγώλ ησλ ρσξώλ ηνπ ηξηγώλνπ Ιηαιία-Ιζπαλία-Διιάδα γίλνληαη κε ιάδη από άιιε ρώξα ηνπ ηξηγώλνπ θαηάζηαζε πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ Ιηαιία, ε νπνία εθκεηαιιεύεηαη ηε δηεζλή αλαγλσξηζηκόηεηα ηνπ ηηαιηθνύ ειαηνιάδνπ θαη ηα νξγαλσκέλα δίθηπα πξνώζεζεο πνπ έρεη. Δίλαη εληππσζηαθό όηη νη εηζαγσγέο ειαηνιάδνπ ζε ρύκα κνξθή ηεο Ιηαιίαο (θπξίσο από Ιζπαλία θαη Διιάδα) είλαη κεγαιύηεξεο από ην ζύλνιν ησλ εμαγσγώλ ηεο πνπ αθνξνύλ θπξίσο ηππνπνηεκέλν ειαηόιαδν. Σεκεηώλνπκε όηη ε Διιάδα θαη ε Ιζπαλία εμάγνπλ ζηελ Ιηαιία ζε ηηκέο θνληά ζηα 2/θηιό, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα εμάγεη ζε ηηκέο ηεο ηάμεο ησλ 3/θηιό ελδεηθηηθό όηη ε Ιηαιία θαξπώλεηαη ππεξαμία ηνπιάρηζηνλ 1/θηιό. 2

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Γείκηηρ 1990=1 1,5 1,3 1,0 0,8 0,5 Γείκηηρ Τιμήρ Παπαγωγού Δλαιόλαδος Ππαγμαηική Σιμή (Αποπληθωπιζμένη) Ονομαζηική Σιμή * Ωρ διεθνήρ ηιμή λαμβάνεηαι ο ζηαθμιζμένορ (βάζει παπαγωγήρ) μέζορ όπορ ηιμών παπαγωγού ηων ηπιών βαζικών παπαγωγών. Για ηα έηη 2009-2011 λαμβάνονηαι ηιμέρ παπαγωγού ζη ιρ πεπιοσέρ Κπάπι (Ηηαλία), Υαέν (Ηζπανία) και Ζπάκλειο/Κεζζηνία (Δλλάδα). Πηγή: Faostat, Eurostat, IOOC, Τπολογιζμοί ΔΣΔ Η αύμεζε ηεο πξνζθνξάο ηα ηειεπηαία ρξόληα (ζε ζπλδπαζκό κε ηηο πηέζεηο από ηηο ηάζεηο ζπγθέληξσζεο ησλ πνιπεζληθώλ βηνκεραληώλ ηξνθίκσλ θαη ησλ supermarkets) άζθεζε πεξηνξηζηηθή επίδξαζε ζηηο ηηκέο ( 1,9/θηιό ην 2009 από 2,3/θηιό θαηά κέζν όξν ηελ πεξίνδν 2000-2008). Δπηπιένλ, ζεκεηώλνπκε όηη ε ηηκή ζε όξνπο πξαγκαηηθήο αμίαο αθνινπζεί πησηηθή ηάζε θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία (κε κέζε εηήζηα κείσζε 2%). Τν γεγνλόο απηό αληηθαηνπηξίδεη ηελ ηαρύηεξε αύμεζε ηεο παξαγσγήο, θπξίσο ηεο ηζπαληθήο θαη δεπηεξεπόλησο ησλ ηξίησλ ρσξώλ (νη νπνίεο έρνπλ θαη ρακειόηεξν θόζηνο παξαγσγήο). Δηαξζξωηηθέο αδπλακίεο δελ επηηξέπνπλ ηελ αμηνπνίεζε ηωλ ζπγθξηηηθώλ πιενλεθηεκάηωλ ηνπ θιάδνπ ζηελ Ειιάδα Τπειρ Βαζικέρ Χώπερ Δλαιοπαπαγ ωγ οί εκαη. ηόνοι 1990 2009 1990 2009 1990 2009 Παπαγωγή 0,65 1,30 0,54 0,63 0,33 0,37 Δγσώπια Καηανάλωζη Η Διιάδα είλαη ε ηξίηε κεγαιύηεξε παξαγσγόο ειαηνιάδνπ (κεηά ηελ Ιζπαλία θαη ηελ Ιηαιία), ελώ ην ειιεληθό ειαηόιαδν ππεξέρεη ζε όξνπο πνηόηεηαο (ηα ¾ ηεο ειιεληθήο παξαγσγήο είλαη εμαηξεηηθά παξζέλν ειαηόιαδν, έλαληη 45% ηεο ηηαιηθήο θαη 30% ηεο ηζπαληθήο). Ωζηόζν, νη Έιιελεο παξαγσγνί δελ έρνπλ εθκεηαιιεπηεί επαξθώο ηε δηεζλή δπλακηθή ησλ ηειεπηαίσλ εηώλ, κε απνηέιεζκα ην κεξίδην ηεο Διιάδαο ζηελ παξαγσγή λα έρεη πεξηνξηζηεί ζην 12% ην 2009 από 16% ην 1990. Δηδηθόηεξα, (i) ζηελ εγρώξηα αγνξά (πνπ απνξξνθά ηα 2/3 ηεο παξαγσγήο) παξαηεξείηαη ζηαδηαθή ππνθαηάζηαζε ηνπ ειαηνιάδνπ από άιια θπηηθά έιαηα θαη (ii) ν όγθνο ησλ εμαγσγώλ πεξηνξίδεηαη δηαρξνληθά κε απνηέιεζκα ην κεξίδην ηεο Διιάδαο ζηελ δηεζλή αγνξά ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ λα έρεη πεξηνξηζηεί ζην 3% ηε δεθαεηία ηνπ 2000 από 4% ηε δεθαεηία ηνπ 1990. Οη αηηίεο πνπ δξνπλ πεξηνξηζηηθά ζηε δπλακηθή ηνπ θιάδνπ ζηελ Διιάδα αθνξνύλ θπξίσο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ζε όια ηα ζηάδηα παξαγσγήο (ειαηνπαξαγσγή, επεμεξγαζία, ηππνπνίεζε, δηαλνκήπξνώζεζε). 0,44 0,63 0,74 0,83 0,26 0,24 - Σςποποιημένο 0,21 0,27 0,45 0,50 4 4 - Υύμα 0,21 0,27 0,24 0,27 0,13 0,11 - Ιοιπέρ Υπήζειρ 2 0,10 5 6 9 9 Δξαγωγέρ 0,26 0,72 0,13 0,33 0,11 0,11 - Σςποποιημένο 0,11 0,40 0,11 0,32 1 3 - Υύμα 0,15 0,32 2 1 0,10 8 Πηγή: Faostat, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ Ιζπανία Ιηαλία Δλλάδα 3

/κιλό /κιλό % παπαγωγήρ ελιών 100% 80% 60% 40% 20% Γιάπθπωζη Δλαιοπαπαγωγήρ ανά μέγεθορ ελαιώνων*(2007) 0% ΔΙΙΑΓΑ ΗΠΑΛΗΑ ΗΣΑΙΗΑ [ 0-5] [5-20] [20-50] [50 -...] * Σο μέγεθορ ελαιώνων μεηπάηαι ζε εκηάπια. Πηγή: Eurostat, ΔΓΟΔΔ, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ Η θαηαθεξκαηηζκέλε δνκή ηνπ ειιεληθνύ θιάδνπ ελαιοπαραγωγής ηνλ ζπγθξαηεί ρακειόηεξα από ηηο δπλεηηθέο ηνπ επηδόζεηο, θαζώο δε δηεπθνιύλεηαη ε εληαηηθή θαη νξγαλσκέλε θαιιηέξγεηα (παξάδεηγκα Ιζπαλίαο) πνπ ζα βειηίσλε ηελ παξαγσγηθόηεηα εδάθνπο θαη εξγαζίαο. Οη ρακειόηεξνη κηζζνί ζηελ Διιάδα δελ αξθνύλ γηα λα αληηζηαζκίζνπλ ηελ επίδξαζε ηεο ρακειήο παξαγσγηθόηεηαο εξγαζίαο, κε απνηέιεζκα ην θόζηνο παξαγσγήο ειηώλ λα είλαη πςειόηεξν ζηελ Διιάδα ( 0,65/θηιό ειηώλ έλαληη 0,6/θηιό ζηελ Ιηαιία θαη 0,55/θηιό ζηελ Ιζπαλία) - θαζηζηώληαο ηελ ειιεληθή παξαγσγή ιηγόηεξν αληαγσληζηηθή. 0,8 0,6 0,4 0,2 Τιμή Παπαγωγήρ Δλιάρ ανά ηύπο εζόδων (2005-2010) Δλλάδα Ηηαλία Ηζπανία Δπιδόηηζη Πωλήζειρ Θόζηορ Παπαγωγήρ Δλιάρ 0,8 0,6 0,4 0,2 Πηγή: EC / Farm Accountancy Data Network, Eurostat, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ Δπηπιένλ, ζεκεηώλνπκε όηη, αλ θαη νη ειαηνπαξαγσγνί θαξπώλνληαη παξόκνηα έζνδα θαη ζηηο ηξεηο ρώξεο (ηεο ηάμεο ησλ 0,7/θηιό ειηώλ), ε εμάξηεζε ησλ εζόδσλ από ηηο επηδνηήζεηο είλαη πςειόηεξε ζηελ Διιάδα ( 0,25/θηιό ειηώλ ζηελ Διιάδα έλαληη 0,21/θηιό ζηελ Ιηαιία θαη 0,18/ θηιό ηελ Ιζπαλία). Σην ζεκείν απηό είλαη ζεκαληηθό λα αλαθέξνπκε όηη ζρεδόλ ην ½ ηεο παξαγσγήο είλαη θεξδνθόξν κόλν κεηά από επηδνηήζεηο θαη ζπλεπώο κόλν ην ελαπνκείλαλ 20% ιεηηνπξγεί απνδνηηθά (έλαληη 35% ζηελ Ιηαιία θαη 70% ζηελ Ιζπαλία). Σην ζηάδην παξαγσγήο ησλ ελαιοηριβείων, εζηηάδνπκε ζε δύν παξακέηξνπο πνπ επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηά ηνπο: (i) ηερλνινγία παξαγσγήο θαη (ii) ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο θαη ζπγθέληξσζε ηνπ θιάδνπ. Όζνλ αθνξά ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο, ε πιεηνςεθία ησλ ειαηνηξηβείσλ ζηελ Διιάδα ιεηηνπξγεί αθόκα κε ζύζηεκα 3 θάζεσλ, ην νπνίν έρεη πςειόηεξν θόζηνο επεμεξγαζίαο ζε ζρέζε κε ηα δηθαζηθά ( 0,19/θηιό ειαηνιάδνπ έλαληη 0,16/θηιό), ηα νπνία θπξηαξρνύλ ζηελ Ιζπαλία. Όζνλ αθνξά ηελ νξγάλσζε ηνπ θιάδνπ, ε Διιάδα έρεη πςειό πνζνζηό κηθξώλ (θαη ζε κεγάιν βαζκό ζπλεηαηξηζηηθώλ) ειαηνηξηβείσλ, κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρνπλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο αιιά θαη λα δπζρεξαίλεηαη ν έιεγρνο ηεο πνηόηεηαο θαη ε πξνώζεζε premium πξντόλησλ. Δπηζεκαίλνπκε όηη ν θιάδνο ζηελ Ιζπαλία θπξηαξρείηαη από κεγάια θαη ζε κεγάιν βαζκό ζπλεηαηξηζηηθά ειαηνηξηβεία, ελώ ζηελ Ιηαιία ηα ειαηνηξηβεία, αλ θαη είλαη ζρεηηθά κηθξά, είλαη ζε θάπνην βαζκό θαζεηνπνηεκέλα (κε ην ζηάδην ηεο παξαγσγήο). 4

εκαη. εκαη. 2,0 1,5 1,0 0,5 Μέζο Μέγεθορ Δπισειπήζεων Τςποποίηζηρ 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 Ηηαλία (απιζηεπόρ άξοναρ) Δλλάδα (απιζηεπόρ άξοναρ) Ηζπανία (δεξήρ άξοναρ) * Οι δείκηερ αθοπούν ηον μέζο κύκλο επγαζιών ανά επισείπηζη ηος βιομησανικού κλάδος ελαίων. Πηγή: Eurostat Όζνλ αθνξά ηα επόμενα ζηάδια παραγωγής, ηνλίδνπκε όηη κόιηο ην 20% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ειαηνιάδνπ θηάλεη ζην ζηάδην ηεο ηππνπνίεζεο ζηελ Διιάδα (65 ρηι. ηόλνη), κε ην αληίζηνηρν πνζνζηό λα είλαη ηεο ηάμεο ηνπ ½ γηα ηελ Ιζπαλία (660 ρηι. ηόλνη) θαη 3/4 γηα ηελ Ιηαιία (820 ρηι. ηόλνη). Λόγσ ηνπ ρακεινύ όγθνπ ηππνπνηεκέλνπ πξντόληνο, νη ειιεληθέο εηαηξείεο ηππνπνίεζεο δπζθνιεύνληαη λα αληαγσληζηνύλ ηηο ηηαιηθέο θαη ηζπαληθέο πνιπεζληθέο ηνπ θιάδνπ όζνλ αθνξά ηελ απνηειεζκαηηθή πξνώζεζε αλαγλσξίζηκσλ brands. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε όηη θαηά κέζν όξν νη εηαηξείεο ηππνπνίεζεο ειαηνιάδνπ πξαγκαηνπνηνύλ θύθιν εξγαζηώλ ηεο ηάμεο ησλ 7,5 εθαη. ζηελ Ιζπαλία θαη 1,5 εθαη. ζηελ Ιηαιία, έλαληη κόιηο 0,5 εθαη. ζηελ Διιάδα. Τν ρακειό κεξίδην ηεο Διιάδαο ζηε δηεζλή αγνξά ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ (3% πνπ αληηζηνηρεί ζε πεξίπνπ 30.000 ηόλνπο) ηεο ζηεξεί ζεκαληηθή ππεξαμία, θαζώο νη εμαγσγέο ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ ηηκνινγνύληαη πςειόηεξα από ηηο εμαγσγέο ζε ρύκα κνξθή (κε κηα δηαθνξά ηεο ηάμεο ηνπ 1/θηιό, πεξίπνπ 50% πςειόηεξα). 8 6 4 2 0 Αλνδηθή ε δήηεζε θαη νη ηηκέο δηεζλώο ηελ επόκελε πεληαεηία Δκηιμήζειρ Βαζικών Μεηαβληηών Γιεθνούρ Αγ οπάρ 2010 2015 ΕΖΣΖΖ* 3,0 3,5 3 σώπερ 1,7 1,7 λοιπέρ σώπερ 1,3 1,8 ΠΡΟΦΟΡΑ* 3,2 3,3 3 σώπερ 2,3 2,3 λοιπέρ σώπερ 0,9 1,0 ΣΗΚΔ** 1,9 2,6 * ζε εκαη. ηόνοςρ ** ηιμή Παπαγωγού: /κιλό ελαιόλαδος Πηγή: Eurostat, Faostat, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ Βάζεη ησλ ππνδεηγκάησλ γηα παξαγσγή, δήηεζε θαη ηηκέο, εθηηκήζακε ηελ πνξεία ησλ βαζηθώλ κεηαβιεηώλ ηεο δηεζλνύο αγνξάο ειαηνιάδνπ γηα ηελ επόκελε πεληαεηία. Σπγθεθξηκέλα, ε δήηεζε εθηηκάηαη αλνδηθή, θπξίσο ζηηο κε παξαδνζηαθέο αγνξέο. Αλαιπηηθόηεξα, ε δήηεζε ζηηο 3 βαζηθέο ρώξεο ειαηνπαξαγσγνύο εθηηκάηαη όηη ζα απμεζεί θαηά 0,6% θ.κ.ν εηεζίσο (έλαληη 0,5% ηελ πξνεγνύκελε δεθαεηία), ελώ ε δήηεζε ζηηο ινηπέο ρώξεο εθηηκάηαη όηη ζα απμεζεί θαηά 5% θ.κ.ν εηεζίσο ιόγσ απμεκέλεο δήηεζεο γηα πξντόληα πςειήο δηαηξνθηθήο αμίαο (έλαληη 3% ηελ πξνεγνύκελε δεθαεηία). Η παραγωγή ησλ ρσξώλ ηνπ ηξηγώλνπ ζα δερζεί κηθξή πεξηνξηζηηθή επίδξαζε από ηελ αλαζεώξεζε ηεο ΚΑΠ. Σπγθεθξηκέλα, εθηηκάκε όηη ε παξαγσγή ζα απμεζεί θνληά ζηνπο 2,5 εθαη. ηόλνπο ην 2012 θαη ζηε ζπλέρεηα ζα επηζηξέςεη ζηνπο 2,3 εθαη. ηόλνπο ην 2015 (επίπεδν αληίζηνηρν κε ηνπ 2010). Με δεδνκέλν όηη ε παξαγσγή ζηηο ινηπέο ρώξεο ζα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη κε ην κέζν καθξνρξόλην ξπζκό ηεο ηειεπηαίαο εηθνζαεηίαο (2,5%), ε ζπλνιηθή παξαγσγή ζα αγγίμεη ηνπο 3,3 εθαη. ηόλνπο ην 2015 (από 3,2 εθαη. ηόλνπο ην 2010). Οη ηιμές αλακέλεηαη όηη ζα αλαθάκςνπλ ζηαδηαθά, θπξίσο ιόγσ ηεο ηαρύηεξεο αύμεζεο ηεο 5

1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015 εκαη. ηόνοι δήηεζεο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζθνξά. Βάζεη ησλ εθηηκήζεσλ καο, ε δηεζλήο ηηκή ειαηνιάδνπ ζα πξνζεγγίζεη ηα 2,6/θηιό ην 2015 (από 2,3/θηιό ηελ πεξίνδν 1991-2010). Υπό πίεζε ε ειιεληθή παξαγωγή ειαηνιάδνπ ηελ επόκελε πεληαεηία Δπίδπαζη αναθεώπηζηρ ηηρ ΚΑΠ ζηιρ επιδοηήζειρ ελαιόλαδος 2009 2020* Μακποσπόνια* εκαη. /κιλό εκαη. /κιλό** εκαη. /κιλό** Δλλάδα 550 1,5 420 1,1 225 0,6 Ηηαλία 750 1,2 600 0,9 480 0,8 Ηζπανία 1.000 0,8 880 0,7 1.050 0,8 Σύνολο 3 2.300 1.900 1.755 Σύνολο Δ.Δ. 2.720 2.500 2.500 * Σο 2020 αναμένεηαι μείωζη ηηρ ΘΑΠ και μείωζη ηος κενού ανιζοκαηανομήρ ηων ενιζσύζεων μεηαξύ ηων κπαηών - μελών. Μακποσπόνια, με ηην εξίζωζη ηων επιδοηήζεων/εκηάπιο (λόγω πλήποςρ ζύνδεζηρ ηων ενιζσύζεων με ηην καλλιεπγήζιμη γη κάθε κπάηοςρ-μέλοςρ), ςποθέηοςμε ΘΑΠ ίζη με ηος 2020. Οι επιδοηήζειρ μεηά ηο 2020 είναι εκθπαζμένερ ζε ηιμέρ 2011. ** Σεκμαπηή επιδόηηζη ανά κιλό, βάζει παπαγωγήρ ελαιόλαδος ηος 2009. επηδόηεζεο αλά εθηάξην θαιιηεξγήζηκεο γεο γηα όιεο ηηο ρώξεο ηεο ΔΔ. Η ειιεληθή παξαγσγή ειαηνιάδνπ εθηηκάηαη όηη ζα δερζεί ζεκαληηθή πίεζε από ηελ αλαζεώξεζε ηεο ΚΑΠ, ζύκθσλα κε ηελ νπνία νη επηδνηήζεηο ζπλδένληαη κε ηελ θαιιηεξγήζηκε γε ζε θάζε ρώξα θαη ζηαδηαθά επηρεηξείηαη ε πιήξεο εμίζσζε ηνπ ύςνπο Σύκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, νη εηήζηεο επηδνηήζεηο γηα ην ειιεληθό ειαηόιαδν ζα κεησζνύλ θνληά ζηα 420 εθαη. ην 2020 από 550 εθαη. ζήκεξα (κε καθξνπξόζεζκεο πηέζεηο 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Δκηίμηζη Δλληνικήρ Παπαγωγήρ Δλαιόλαδος Δκηίμηζη ΔΣΔ 25% 20% 15% 10% 5% 0% Ποζόηηηα Παπαγωγήρ (απιζηεπόρ άξοναρ) Κεπίδιο ζηην παγκόζμια παπαγωγή (δεξήρ άξοναρ) Πηγή: Faostat, Δκηιμήζειρ ΔΣΔ γηα πεξαηηέξσ κείσζε κεηά ην 2020, θαζώο ε πιήξεο ζύλδεζε κε ηελ θαιιηεξγήζηκε γε πεξηνξίδεη ην επίπεδν ησλ πόξσλ ζηα 225 εθαη.). Σπλδπάδνληαο ηελ πεξηνξηζηηθή απηή επίδξαζε κε ηελ αλνδηθή πνξεία ηνπ θόζηνπο (από ηνλ ζηαδηαθό εμνξζνινγηζκό ηεο ακνηβήο ησλ αιινδαπώλ εξγαδόκελσλ, νη νπνίνη απνηεινύλ ζρεδόλ ην ζύλνιν ηεο έκκηζζεο απαζρόιεζεο ηνπ θιάδνπ), αλακέλνπκε όηη ε ειιεληθή παξαγσγή ζα πεξηνξηζζεί θνληά ζηνπο 340.000 ηόλνπο ην 2015 θαη ιίγν πάλσ από 300.000 ηόλνπο ην 2020 (από 360.000 ηόλνπο ην 2010). Παξά ηηο ρακειόηεξεο εληζρύζεηο ηεο ΚΑΠ, ε κείσζε ηεο παξαγσγήο δηαηεξεί ην ύςνο ηεο επηδόηεζεο αλά θηιό ειαηνιάδνπ θνληά ζηα ζεκεξηλά επίπεδα ( 1,4/θηιό ην 2020 έλαληη 1,5/θηιό ην 2009 επίπεδν πςειόηεξν από απηό πνπ απνηππώλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα ππό ηελ ππόζεζε ηεο ζηαζεξήο παξαγσγήο). Οη κεζνπξόζεζκεο πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ θξύβνληαη ζηελ θαιύηεξε αμηνπνίεζε ηεο ειιεληθήο παξαγωγήο Η επλντθή δηεζλήο ζπγθπξία θαη ε πνηνηηθή ππεξνρή ηνπ ειιεληθνύ ειαηνιάδνπ κπνξνύλ λα νδεγήζνπλ ζε αλάπηπμε ηνλ θιάδν κεζνπξόζεζκα. Γηα λα πινπνηεζεί, σζηόζν, απηή ε 6

δπλαηόηεηα απαηηνύληαη δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο: (i) πεξηνξηζκόο ηνπ θόζηνπο παξαγσγήο (θπξίσο κέζσ ζπγθέληξσζεο ζε όια ηα ζηάδηα παξαγσγήο) θαη (ii) αύμεζε ηνπ κεξηδίνπ παξαγσγήο πνπ ηππνπνηείηαη. Αλαιπηηθόηεξα, ε πεξηνξηζκέλε ζηήξημε ζηελ ΚΑΠ κπνξεί κεζνπξόζεζκα λα νδεγήζεη ζε αλαγθαίεο δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο. Σπγθεθξηκέλα, ν πεξηνξηζκόο ησλ επηδνηήζεσλ ζα ζέζεη εθηόο αγνξάο ηνπο παξαγσγνύο πνπ ιεηηνπξγνύλ κε εμαηξεηηθά ρακειέο απνδόζεηο (ελδεηθηηθά αλαθέξνπκε όηη ην 1/3 ηεο ειαηνπαξαγσγήο γίλεηαη ζε εθηάζεηο κηθξόηεξεο ησλ 5 εθηαξίσλ, πνπ είλαη ζε κεγάιν βαζκό δεκηνγόλεο). Η παξαγσγή πξέπεη λα επηθεληξσζεί ζε πεξηνρέο κε πςειέο απνδόζεηο ιόγσ γεσγξαθηθήο ζέζεο (θπξίσο Κξήηε θαη Πεινπόλλεζνο), ζε όζν ην δπλαηόλ κεγαιύηεξεο εθηάζεηο θαη λα πξνσζεζεί όπνπ είλαη εθηθηό ε ζπιινγή θαξπώλ κε ρξήζε κεραλεκάησλ. Δπηπιένλ, ε ζηαδηαθή αλαβάζκηζε ηεο ηερλνινγίαο ησλ ειαηνηξηβείσλ (θπξίσο κέζσ αληηθαηάζηαζεο ησλ ηξηθαζηθώλ από δηθαζηθά) εθηηκάηαη όηη κπνξεί λα πεξηνξίζεη ζεκαληηθά ην θόζηνο παξαγσγήο. Καηαιύηεο γηα λα εθκεηαιιεπηεί πξαγκαηηθά ν θιάδνο ειιεληθνύ ειαηνιάδνπ ηα ζπγθξηηηθά ηνπ πιενλεθηήκαηα είλαη ν πεξηνξηζκόο ηνπ ηκήκαηνο ηεο εγρώξηαο αγνξάο πνπ θαιύπηεηαη από ρύκα ειαηόιαδν (ηεο ηάμεο ησλ ¾ ηεο εγρώξηαο θαηαλάισζεο). Η ζπγθέληξσζε ζηνλ θιάδν ησλ ειαηνηξηβείσλ όζν θαη ζηνλ ηνκέα ησλ ζπλεηαηξηζκώλ (ζε ζπλδπαζκό κε ηελ θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο) ζα κπνξνύζε λα βνεζήζεη πξνο απηή ηελ θαηεύζπλζε. Παξάιιεια, ε νξγάλσζε θαη ν απζηεξόο έιεγρνο πνηόηεηαο, θαζώο θαη νη πνιηηηθέο πξννξηζκνύ ηεο θνξνδηαθπγήο, κπνξνύλ λα βνεζήζνπλ λα πξαγκαηνπνηεζεί νπζηαζηηθή ζηξνθή ζην ηππνπνηεκέλν ειαηόιαδν. Τα νθέιε από κηα ηέηνηα αλαδηάξζξσζε ζα ήηαλ ζεκαληηθά. Αλ ην κεγαιύηεξν πνζνζηό ηνπ ειαηνιάδνπ θαηεπζπλόηαλ ζηηο βηνκεραλίεο ηππνπνίεζεο, ε αύμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ πσιήζεώλ ηνπο ζα ήηαλ ηέηνηα ώζηε ην κέζν κέγεζνο ησλ ειιεληθώλ εηαηξεηώλ ζα πξνζέγγηδε ηα επίπεδα ησλ αληίζηνηρσλ ηηαιηθώλ ( 1,5 εθαη. πσιήζεηο από 0,5 εθαη. ζήκεξα). Σπλεπώο, ζα δεκηνπξγνύληαλ νη απαξαίηεηεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο αιιά θαη ε θξίζηκε κάδα γηα ηε ζσζηή δηαθήκηζε αιιά θαη πξνώζεζε ηνπ ειαηνιάδνπ ζην εμσηεξηθό. Σύκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, αλ ε Διιάδα θαηάθεξλε λα θαηαθηήζεη ζηε δηεζλή αγνξά ηππνπνηεκέλνπ ειαηνιάδνπ κεξίδην παξόκνην κε εθείλν πνπ θαηέρεη ζηελ παξαγσγή (άλσ ηνπ 10% ζε ζρέζε κε 3%), ηόηε ζα κπνξνύζε λα απνθέξεη κηα πξόζζεηε ππεξαμία ζηε ρώξα ηεο ηάμεο ησλ 80 εθαη. εηεζίσο. Τν πιήξεο θείκελν ηεο εηδηθήο κειέηεο ηεο Δζληθήο Τξάπεδαο ηεο Διιάδνο γηα ην ειαηόιαδν κπνξεί λα αλεπξεζεί ζηελ εηδηθή ηζηνζειίδα ή ζην παξαθάησ επηζπλαπηόκελν αξρείν: http:/www.nbg.gr/αλαθνηλώζεηο-δθδόζεηο/γεκνζηεύκαηα-δθδόζεηο/ Κιαδηθέο Μειέηεο Αζήλα, 26 Σεπηεκβξίνπ 2011 7