ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.
ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2
ΣΤΟΧΟΣ εμβάθυνση στην έννοια της προοπτικής διερεύνησης ως μίας σύγχρονης προσέγγισης που αποσκοπεί να συμβάλλει, με παροχή πληροφορίας, στη διαδικασία του σχεδιασμού για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των προβλημάτων αυτού σε περιβάλλοντα που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα και πολυπλοκότητα 3
ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Ο Σχεδιασμός σήμερα - Προκλήσεις 2. Η Έννοια της Προοπτικής Διερεύνησης (Foresight) 3. Υλοποιώντας μία Διαδικασία Προοπτικής Διερεύνησης 4
1 Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ - ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ 5
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (Brundtland Report, 1987) ανάπτυξη με στόχο την εξυπηρέτηση των αναγκών του παρόντος, χωρίς να υποθηκεύεται η εξυπηρέτηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών Ενδογενεακή ισότητα Διαγενεακή ισότητα ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σχεδιαστικός Στόχος ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 6
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Κοινωνία Περιβάλλον Οικονομία ΔΙΑΓΕΝΕΑΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ Μακροπρόθεσμη προσέγγιση ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΝΕΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διεπιστημονική Προσέγγιση (Doll και Krol, 2002) 7
ΔΥΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής διάστασης ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ μελλοντικών γενεών ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΟΠΤΙΚΗ Έμφαση στην ανάπτυξη ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ για την αποτελεσματικότερη εκτίμηση των δυνατών μελλοντικών εξελίξεων Χάραξη πολιτικής που ενσωματώνει αυτή τη γνώση 8
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Ο βαθμός πολυπλοκότητας των σχεδιαστικών προβλημάτων έχει αυξηθεί σημαντικά WICKED PROBLEMS Balint και άλλοι, 2011 Μεγάλη επιστημονική αβεβαιότητα ως προς την επίλυσή τους Αβεβαιότητα σχετικά με τις αντιλήψεις, τα κίνητρα και τις συμπεριφορές των αποδεκτών του σχεδιασμού ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ Μεταξύ κοινωνικών ομάδων, λόγω έλλειψης συναίνεσης ως προς τις προτεινόμενες λύσεις του σχεδιασμού - διαφορετικά αξιακά συστήματα 9
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ Σχεδιασμός (αστικός ή/και περιφερειακός) - δραστηριότητα, που από τη φύση της, είναι στενά συνδεδεμένη με το ΜΕΛΛΟΝ Συλλογή πληροφορίας από τους κοινωνικούς εταίρους (β) Αβεβαιότητα ως προς το σύστημα αξιών (α) Αβεβαιότητα ως προς τις εξελίξεις του ευρύτερου περιβάλλοντος ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ (γ) Αβεβαιότητα ως προς τις αποφάσεις που λαμβάνονται Σχεδιαστικό Πρόβλημα (Friend και Hickling, 2006) 10
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΣΚΕΨΗΣ... για την απόκτηση βαθύτερης και πολυδιάστατης γνώσης, που αποσκοπεί στη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος και της διαδρομής των πολιτικών δηλαδή και των σχεδιαστικών παρεμβάσεων που μπορούν να συνδέσουν, με ένα βιώσιμο τρόπο, την παρούσα κατάσταση με επιθυμητές μελλοντικές εξελίξεις 11
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ Διαχείριση Συγκρούσεων... εμβάθυνση στις ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ που μπορεί να έχουν οι προτεινόμενες από το σχεδιασμό λύσεις από τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, οι οποίες, συνδυαζόμενες με τις κρατούσες σχέσεις δύναμης σε μία κοινωνία, μπορούν να επηρεάσουν δραματικά την εφαρμογή των λύσεων αυτών, υποστηρίζοντας ή όχι τις συγκεκριμένες σχεδιαστικές επιλογές 12
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ... ΝΕΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των προβλημάτων του σχεδιασμού σε ασταθή και αβέβαια περιβάλλοντα, οι οποίες απέχουν από την τεχνική ορθολογική προσέγγιση του σχεδιασμού του παρελθόντος και είναι αποτελεσματικές στο να αναγνωρίζουν νέες ευκαιρίες και να προωθούν καινοτόμες λύσεις, που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και διασφαλίζουν συναίνεση μεταξύ των αποδεκτών του σχεδιασμού 13
ΝΕΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ H υιοθέτηση συμμετοχικών προσεγγίσεων στο σχεδιασμό, με στόχο τη διερεύνηση του συστήματος αξιών, το οποίο θα οριοθετήσει το πλαίσιο των αποφάσεων πολιτικής H διερεύνηση/διατύπωση εναλλακτικών μελλοντικών καταστάσεων FORESIGHT -σε ένα περισσότερο μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα με την αξιοποίηση ποιοτικών, κατά κύριο λόγο, μεθοδολογικών προσεγγίσεων για τη διερεύνηση του μέλλοντος Ο συντονισμός μεταξύ φορέων και ομάδων της κοινωνίας, αλλά και ο συντονισμός μεταξύ φορέων, τόσο σε οριζόντιο επίπεδο (μεταξύ φορέων του ίδιου ιεραρχικά επιπέδου) όσο και σε κάθετο (μεταξύ φορέων λήψης αποφάσεων σε διαφορετικά ιεραρχικά επίπεδα) 14
2 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ 15
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ Σχεδιασμός (αστικός ή/και περιφερειακός) - δραστηριότητα, που από τη φύση της, είναι στενά συνδεδεμένη με το ΜΕΛΛΟΝ (β) Αβεβαιότητα ως προς το σύστημα αξιών (α) Αβεβαιότητα ως προς τις εξελίξεις του ευρύτερου περιβάλλοντος ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ (γ) Αβεβαιότητα ως προς τις αποφάσεις που λαμβάνονται Σχεδιαστικό Πρόβλημα Friend και Hickling, 2006 16
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Τέλη δεκαετίας 80 Περιβαλλοντικά προβλήματα προβληματισμός Νέες τεχνολογικές εξελίξεις Επιχειρήσεις Στρατηγικός σχεδιασμός ανάλυση σειράς παραγόντων κ.ά. ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Προσεγγίσεις που αποσκοπούν στην παροχή πληροφορίας σχετικά με μακροπρόθεσμες εξελίξεις για την υποστήριξη της Διαδικασίας Λήψης Αποφάσεων στο Σχεδιασμό 17
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Απόκτηση γνώσης από ένα ευρύ φάσμα συμμετεχόντων (πολίτες, stakeholders κ.ά.) Ανάπτυξη στρατηγικής οπτικής εστίαση σε μακροπρόθεσμες κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις τους ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΟΧΟΙ Υποστήριξη Κέντρων Λήψης Αποφάσεων στη χάραξη προτεραιοτήτων και τη λήψη αποφάσεων σήμερα για την επιδίωξη επιθυμητών ή την αποτροπή ανεπιθύμητων μελλοντικών καταστάσεων Δικτύωση μεταξύ συμμετεχόντων 18
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Συμμετοχικές προσεγγίσεις Μακροπρόθεσμες προσεγγίσεις Ποιοτικές προσεγγίσεις Συμμετοχικές προσεγγίσεις στη χάραξη πολιτικής Εκδημοκρατισμός Νομιμοποίηση πολιτικών διαδικασιών Δικτύωση Πηγή: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2003 Σχεδιασμός Προοπτική Διερεύνηση Έχει συμπληρωματικό ρόλο στο σχεδιασμό και τη χάραξη πολιτικής Παρέχει πληροφορία σχετικά με τις προκλήσεις του μέλλοντος Μελέτες Μέλλοντος Έμφαση σε διερευνητικές (exploratory) προσεγγίσεις Συμμετοχικές προσεγγίσεις στη διερεύνηση των μελλοντικών προκλήσεων και ευκαιριών 19
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ? ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ μία συστηματική διαδικασία συλλογής πληροφορίας με τη συμμετοχή κοινωνικών ομάδων και μία μεσομακροπρόθεσμη διαδικασία δημιουργίας οράματος που αποσκοπεί στην παροχή πληροφορίας για τη λήψη απόφασης σήμερα και την ενεργοποίηση συλλογικών δράσεων ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/ - FOR-LEARN Online Foresight Guide 20
ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ως μία σειρά σταδίων, που αποσκοπούν στη λήψη απόφασης Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, που συνεπάγεται τη συμμετοχή ενός φάσματος ενδιαφερομένων (stakeholders) σχετικά με το πρόβλημα που εξετάζεται ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, που αποτελεί και το τελικό Η προϊόν/αποτέλεσμα κάθε άσκησης προοπτικής διερεύνησης ΣΤΟΧΟΣ: η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΣΗΜΕΡΑ για την αντιμετώπιση δυσάρεστων ή την επιδίωξη επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων 21
ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Σχεδιασμός ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Η προοπτική διερεύνηση ως εργαλείο προώθησης συμμετοχικών προσεγγίσεων ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ (FORESIGHT) Ανοικτός ορίζοντας Συμμετοχική διαδικασία Προσανατολισμένη στη δράση Σχηματίζοντας το μέλλον Χάραξη Πολιτικής Συμμετοχή Κοινωνικών Ομάδων 22
Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ... συμβάλλει στη συλλογή πληροφορίας για τη διερεύνηση των μελλοντικών εξελίξεων στη βάση συγκεκριμένων υποθέσεων, πάνω στις οποίες αυτές στηρίζονται επικεντρώνει το ενδιαφέρον σε επιθυμητές και εφικτές μελλοντικές εξελίξεις χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα πηγών γνώσης (συμμετέχοντες) από την κοινωνία (πολίτες), την οικονομία (επιχειρήσεις), τη διοίκηση (φορείς), κ.λπ. συμβάλλει στη δικτύωση των επιμέρους παραγόντων επιιδιώκει τη δημιουργία συναίνεσης στη διατύπωση ενός κοινού οράματος 23
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η Προοπτική Διερεύνηση αποσκοπεί στο Σχεδιασμό του Μέλλοντος ΟΧΙ στην πρόγνωσή του (EU, 2003) 24
KEY DRIVERS ΣΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Επιστήμη και Τεχνολογία Δημογραφικές εξελίξεις Πολιτικές εξελίξεις Γεωπολιτικές εξελίξεις Κοινωνικές εξελίξεις Οικονομικές εξελίξεις Πολιτισμός Ενέργεια κ.ά. Κατανόηση διαδικασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη και δημιουργούν το περιβάλλον εντός του οποίου λαμβάνονται αποφάσεις του σχεδιασμού (decision environment) 25
ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ από κάτω προς τα πάνω ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ από πάνω προς τα κάτω Συμβατική προσέγγιση προοπτικής διερεύνησης Μικρή έμφαση στην αλληλεπίδραση με τις κοινωνικές ομάδες Σύγχρονη προσέγγιση προοπτικής διερεύνησης Μεγάλη έμφαση στην αλληλεπίδραση με τις κοινωνικές ομάδες Συλλογή πληροφορίας από ένα ευρύ φάσμα ομάδων Νομιμοποίηση διαδικασίας Ιδιοκτησία αποτελέσματος Μεγαλύτερη δικτύωση 26
ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΕΜΦΑΣΗ στο προϊόν Η προσέγγιση αυτή δίνει έμφαση στο τελικό προϊόν της διαδικασίας Το προϊόν τροφοδοτεί τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, δίνοντας ιεραρχημένες προτάσεις / κατευθύνσεις προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων ΕΜΦΑΣΗ στη διαδικασία Η προσέγγιση αυτή δίνει έμφαση στη διαδικασία Η διαδικασία αλληλεπίδραση μεταξύ των συμμετεχόντων αποσκοπεί στην ανάπτυξη δικτυώσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων προοπτικής διερεύνησης κ.λπ., ενσωματώνοντας την προοπτική διερεύνηση στη δραστηριότητα διαφόρων φορέων ΣΤΟΧΟΣ: αύξηση ετοιμότητας ομάδων να προβλέπουν, να ανταποκρίνονται και να διαμορφώνουν αλλαγές 27
ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ??? Δημιουργία οράματος - λήψη αποφάσεων σήμερα για την υλοποίησή του τροφοδότηση κέντρων λήψης αποφάσεων με πληροφορία σε σχέση με τις επιθυμίες/οράματα της κοινωνίας Συμβολή στη λήψη αποφάσεων σε θέματα ανάπτυξης υποδομών π.χ. οδικού & σιδηροδρομικού δικτύου, ενεργειακών υποδομών μακροπρόθεσμος ορίζοντας λειτουργίας υποδομών Παροχή φάσματος μακροπρόθεσμων επιλογών σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα: η διερεύνηση των εξελίξεων των τεχνολογιών επεξεργασίας απορριμμάτων μπορεί να επηρεάσει τις διαθέσιμες επιλογές για τον εξοπλισμό μιας μονάδας επεξεργασίας τους, ή η διερεύνηση των πληθυσμιακών εξελίξεων να τροφοδοτήσει τη λήψη αποφάσεων σχετικά με το ασφαλιστικό σύστημα 28
ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ??? Λήψη απόφασης σε ατομικό επίπεδο παροχή γενικής πληροφορίας για π.χ. επιλογή αντικειμένου σπουδών, επαγγελματικού προσανατολισμού, ανάπτυξης δεξιοτήτων Δημιουργία ομάδων διαμαρτυρίας π.χ. η προοπτική διερεύνηση της κλιματικής αλλαγής και οι δυσμενείς επιπτώσεις που απορρέουν από αυτή έχει δημιουργήσει ενεργές ομάδες δράσης και διεκδικήσεων αλλαγής πολιτικής Ανάπτυξη αλληλεπίδρασης μεταξύ κοινωνικών ομάδων με θετικά αποτελέσματα σε: Διεύρυνση των απόψεών τους για επιθυμητές ή μη μελλοντικές επιλογές Αντίληψη διαφορετικών απόψεων και στρατηγικών Αναζήτηση συναινέσεων και διαχείριση συγκρούσεων κ.λπ. 29
3 ΥΛΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ 30
ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ μια άσκηση προοπτικής διερεύνησης απαιτεί πολύ καλό σχεδιασμό 1 Στάδιο Προετοιμασίας (Pre-foresight) Διερεύνηση, κατανόηση κύριων ζητημάτων και τάσεων του προβλήματος που μελετάται Στάδιο Στρατολόγησης Συμμετεχόντων 2 (Recruitment) Στρατολόγηση, κινητοποίηση, παρακίνηση συμμετεχόντων 3 Στάδιο Ανάπτυξης (Generation) Ανάπτυξη νέας γνώσης, διερεύνηση, ανάλυση και διατύπωση ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 4 Στάδιο Δράσης (Action) Επιδίωξη επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων μέσα από το στρατηγικό σχεδιασμό ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Στάδιο Ανανέωσης 5 (Renewal) Γνώση, αξιολόγηση και διάχυση αποτελεσμάτων 31
ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ (Pre-foresight) Στόχοι Προσανατολισμός Πόροι Προσεγγίσεις Χρονικός ορίζοντας Περιβάλλον - Πλαίσιο Εστίαση Μεθοδολογία Σχέδιο Δράσης Διερεύνηση, κατανόηση κύριων ζητημάτων και τάσεων του προβλήματος που μελετάται ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Scoping (Popper, 2008) 32 1
ΣΤΑΔΙΟ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ (Recruitment) Ομάδα μελέτης Εξειδίκευση Εκπαίδευση ΣΤΑΔΙΟ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗΣ 2 Συμμετέχοντες Στρατολόγηση, κινητοποίηση, παρακίνηση συμμετεχόντων (Popper, 2008) 33
ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Generation) Βήματα Σταδίου Μέθοδοι Προοπτικής Διερεύνησης που αξιοποιούνται Τύπος συμμετοχής σε κάθε στάδιο Τύπος αποτελέσματος από κάθε στάδιο Διερεύνηση κωδικοποίηση υπάρχουσας γνώσης Ανάπτυξη νέας γνώσης, διερεύνηση, ανάλυση και διατύπωση μελλοντικών καταστάσεων ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 3 ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ (Popper, 2008) 34
ΣΤΑΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ (Action) Κατευθύνσεις πολιτικής για την επίτευξή τους Διαμόρφωση επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων μέσα από το στρατηγικό σχεδιασμό Κατευθύνσεις πολιτικής Λήψη απόφασης ΣΤΑΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ 4 Κατευθύνσεις Πολιτικής Συστάσεις Δικτύωση Λήψη απόφασης (Popper, 2008) 35
(Popper, 2008) ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ (Renewal) Μάθηση Αξιολόγηση Διάχυση Γνώση, αξιολόγηση και διάχυση αποτελεσμάτων ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ 5 ΜΑΘΗΣΗ Διαδικασία Προϊόν ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Επιπτώσεις Αποτελεσματικότητα ΔΙΑΧΥΣΗ Κοινού οράματος Κουλτούρας Συμμετ. Προοπτικ. Διερεύν. 36
ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ (Coates, 2008) 37
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Balint, P., Stewart, R., Desai, A. and Walters, L. (2011), Wicked Environmental Problems, Island Press, Washington D.C., United States of America, ISBN-13 978-1-59276-474-7. Brundtland Report (1987), Our Common Future, Report of the World Commission on Environment and Development, United Nations. Coates, J. (2010), The Future of Foresight - A US perspective, Technological Forecasting & Social Change 77, pp. 1428 1437. Doll, P. and Krol, M. (2002), Integrated Scenarios of Regional Development in two Semi-Arid States of North-Eastern Brazil, Integrated Assessment, Vol. 3, No. 4, pp. 308-320. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (2003), Handbook of Knowledge Society Foresight. Friend, J. and Hickling, A. (2011), Planning Under Pressure: The Strategic Choice Approach, Routledge, New York, United States of America, ISBN 0 7506 63731. Popper, R. (2008), Foresight Methodology: An Overview and More, PREST Manchester Institute of Innovation Research. 38
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 39