ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ 2002/0021 (COD) 28 Αυγούστου 2002 ΣΧΕ ΙΟ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής προς την Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων και Εσωτερικής Αγοράς σχετικά µε την πρόταση οδηγίας του Συµβουλίου για την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά στην πρόληψη και αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζηµιών (COM(2002) 17 C5-0088/2002 2002/0021 (COD)) Συντάκτης γνωµοδότησης: Alain Lipietz PA\475821.doc PE 314.946/αναθ.
PE 314.946/αναθ. 2/8 PA\475821.doc
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίασή της στις 15 Απριλίου 2002, η Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής όρισε συντάκτη γνωµοδότησης τον Alain Lipietz. Κατά τη συνεδρίασή της/τις συνεδριάσεις της στις..., η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο γνωµοδότησης. Κατά την τελευταία ως άνω συνεδρίαση, η επιτροπή ενέκρινε τα κατωτέρω συµπεράσµατα µε... ψήφους υπέρ,... ψήφους κατά και... αποχή/ές/οµόφωνα. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές:..., πρόεδρος/ασκών/ασκούσα την προεδρία..., αντιπρόεδρος..., αντιπρόεδρος..., συντάκτης/ρια γνωµοδότησης...,... (αναπλ....),... (αναπλ.... σύµφωνα µε το άρθρο 153, παράγραφος 2, του Κανονισµού),... και... PA\475821.doc 3/8 PE 314.946/αναθ.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Η Επιτροπή υπέβαλε επιτέλους την από καιρό αναµενόµενη πρόταση οδηγίας σχετικά µε την περιβαλλοντική ευθύνη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, αν και το σχέδιο οδηγίας είναι το αποτέλεσµα δεκαετών περίπου συζητήσεων και διαβουλεύσεων, έχει δεχθεί επικρίσεις από όλες τις πλευρές. Οι οικολογικές οµάδες το θεωρούν υπερβολικά µετριοπαθές και την εµβέλειά του υπερβολικά περιορισµένη, ενώ, ταυτόχρονα, η βιοµηχανία έχει εκφράσει ανησυχίες ότι είναι υπερβολικά φιλόδοξο και η εµβέλειά του υπερβολικά ευρεία. Εποµένως, θα έλεγε κανείς ότι µε την πρόταση της Επιτροπής αναζητείται η χρυσή τοµή. Ο εισηγητής σας χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής ως το πρώτο βήµα προς την κατεύθυνση της θέσπισης µιας εκτεταµένης δέσµης κανόνων, µε στόχο να διασφαλιστεί ότι οι ρυπαίνοντες θα πληρώνουν πραγµατικά για τις περιβαλλοντικές ζηµίες που προκαλούν. Ο οικονοµολόγος Pigou διατύπωσε αυτή την απαίτηση ήδη από το 1920. Για παράδειγµα έδωσε τη φωτιά που ανάβουν στα σπαρτά οι σπινθήρες από τις µηχανές των τραίνων στο πλαίσιο της κανονικής τους δραστηριότητας (και όχι κατά λάθος). Τα ως άνω τα υποστήριξε όχι µόνο από πλευράς δικαιοσύνης και περιουσιακών δικαιωµάτων, αλλά και από οικονοµική άποψη: αυτή η "ενσωµάτωση των δαπανών" θα ανάγκαζε τις επιχειρήσεις σιδηροδρόµων να επιλέξουν καλύτερες µηχανές. Θα ήθελε, εντούτοις, ο συντάκτης γνωµοδότησης να υπογραµµίσει ότι, όσον αφορά την εµβέλεια και ορισµένες διατάξεις της, η πρόταση απέχει πολύ από την ιδανική µορφή της. Εντούτοις, παραδέχεται ότι το ζήτηµα αυτό δεν εµπίπτει στο φάσµα των ζητηµάτων που εξετάζονται στο πλαίσιο της παρούσας γνωµοδότησης. Επικεντρώνοντας την προσοχή του στις πτυχές της πρότασης που εµπίπτουν στη σφαίρα των αρµοδιοτήτων της Επιτροπής Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής, ο συντάκτης γνωµοδότησης θα ήθελε να θίξει τέσσερα σηµεία τα οποία τον προβληµατίζουν και στα οποία θα επιθυµούσε, κατά συνέπεια, να τροποποιηθεί το σχέδιο οδηγίας. Εξαιρέσεις Η οδηγία ορίζει ευθύνη ανεξαιρέτως για όλες τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο Παράρτηµα Ι και για τις ζηµίες κατά της βιοποικιλότητας που αναφέρονται στο Παράρτηµα Ι. Η ευθύνη είναι τότε αυστηρή, οι φορείς εκµετάλλευσης είναι υπεύθυνοι και δεν χρειάζεται να αποδειχθεί η υπαιτιότητα σε περίπτωση ζηµίας. Παρά ταύτα, στο άρθρο 9 παρατίθεται σειρά εξαιρέσεων, συγκεκριµένα δυο (το άρθρο 9γ και 9δ), που υποσκάπτει σηµαντικά την αυστηρή ευθύνη που προτείνει η οδηγία. Η εξαίρεση σύµφωνα µε το άρθρο 9γ θα καταστήσει την οδηγία ασαφή και µάλιστα µερικές φορές µη εφαρµόσιµη λόγω του αριθµού των αδειών και των νοµικών εγγράφων που θα εγκρίνουν την πράξη από την οποία προέρχονται ορισµένες ζηµίες (Αυτό καθίσταται σαφές στο παράδειγµα Pigou για τους σιδηρόδροµους). Το άρθρο 9δ αντίκειται προς τις αρχές περί προφύλαξης καθώς και τις αρχές σύµφωνα µε τις οποίες "ο ρυπαίνων πληρώνει". Εάν εγκριθούν, ο φορολογούµενος θα πληρώνει για τους κινδύνους που αναλαµβάνονται µε τη χρήση νέων τεχνικών. Και οι δύο εξαιρέσεις θα στρέψουν το οικονοµικό βάρος στα κράτη µέλη και ως εκ τούτου ο φορολογούµενος θα καταλήξει να πληρώνει για την αποκατάσταση των ζηµιών για τις οποίες την ευθύνη φέρουν οι φορείς εκµετάλλευσης. PE 314.946/αναθ. 4/8 PA\475821.doc
Ασφάλιση και ασφαλισιµότητα Προκειµένου να διασφαλιστεί η πλήρης αποτελεσµατικότητα των κανόνων και κυρίως προκειµένου να αποφευχθούν οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων και/ή υποχρέωση των κρατικών αρχών να επωµισθούν το κόστος τους, ο εισηγητής πιστεύει ότι οι κανόνες σχετικά µε τις χρηµατικές εγγυήσεις πρέπει να ενισχυθούν. Το άρθρο 16, όπως είναι σήµερα διατυπωµένο, καλεί τα κράτη µέλη να «ενθαρρύνουν» τη χρήση της ασφάλισης ή άλλων µορφών χρηµατοοικονοµικής κάλυψης. Αν και αληθεύει ότι η ασφαλιστική αγορά δεν έχει ακόµα αναπτυχθεί πλήρως σε αυτόν τον τοµέα και ότι, κατά συνέπεια, θα ήταν πρόωρο να θεσπιστεί υποχρεωτική ασφάλιση ευθύνης, ο εισηγητής σας προτείνει να καταστεί υποχρεωτική η ασφάλιση για τις πράξεις που απαριθµούνται στο παράρτηµα Ι εντός πενταετίας από την ηµεροµηνία της έναρξης εφαρµογής της οδηγίας, ώστε να δοθεί στην αγορά επαρκής χρόνος για να προσαρµοστεί και για να αναπτύξει και να βελτιώσει τα νέα ασφαλιστικά προϊόντα. Σε µια δεύτερη τροπολογία υποστηρίζονται άλλες µορφές οικονοµικής ασφάλειας, όπως η "πρόβλεψη για τις περιβαλλοντικές ζηµιές" µε φορολογικό καθεστώς ίδιο προς τα ασφάλιστρα. Παραγραφή Το άρθρο 12 της προτεινόµενης οδηγίας περιορίζει την προθεσµία για την ανάκτηση των δαπανών σε τουλάχιστον µία πενταετία. Το διάστηµα αυτό είναι υπερβολικά σύντοµο, εάν ληφθεί υπόψη ο χρόνος που χρειάζεται για να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες µε τις οποίες καθορίζονται οι διάφορες ευθύνες και να επιµεριστεί το κόστος που πρέπει να αναλάβει κάθε φορέας εκµετάλλευσης. "Επ' αόριστον" θα ήταν πάρα πολύ µακρό χρονικό διάστηµα. Στη Γαλλία το χρονικό περιθώριο για τα κρυµµένα ελαττώµατα στον κατασκευαστικό τοµέα ανέρχεται σε 10 έτη. Προκειµένου να διασφαλιστεί ότι οι φορείς εκµετάλλευσης δεν πρόκειται να αποφύγουν το µερίδιο του κόστους που τους αντιστοιχεί, είναι αναγκαία τουλάχιστον µία δεκαπενταετία. Συµπέρασµα Όπως προαναφέρθηκε, ο εισηγητής σας κρίνει αναγκαία την τροποποίηση δύο σηµείων ζωτικής οικονοµικής και χρηµατοοικονοµικής σηµασίας. Συγκεκριµένα, η προσέγγιση της Επιτροπής όσον αφορά την ασφαλιστική κάλυψη είναι ανεπαρκής και ο εισηγητής σας είναι της γνώµης ότι είναι αναγκαίο να αποσταλεί ένα σαφές µήνυµα στην αγορά, ώστε να αναπτυχθούν τα κατάλληλα προϊόντα εντός λογικού χρονικού διαστήµατος. Χωρίς ισχυρή πολιτική καθοδήγηση, είναι απίθανο να αναπτυχθεί η αγορά από µόνη της µε την απαιτούµενη ταχύτητα, µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν υπερβολικά µεγάλα περιθώρια για µη ανάκτηση του κόστους. ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ PA\475821.doc 5/8 PE 314.946/αναθ.
Η Επιτροπή Οικονοµικής και Νοµισµατικής Πολιτικής καλεί την Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων και Εσωτερικής Αγοράς, που είναι αρµόδια επί της ουσίας, να ενσωµατώσει στην έκθεσή της τις ακόλουθες τροπολογίες: Κείµενο που προτείνει η Επιτροπή 1 Τροπολογίες του Κοινοβουλίου Τροπολογία 1 Άρθρο 9γ (γ) εκποµπή ή συµβάν που επιτρέπεται βάσει της εφαρµοστέας νοµοθεσίας ή της άδειας ή της εξουσιοδότησης που έχει χορηγηθεί στον φορέα εκµετάλλευσης ιαγράφεται Αιτιολόγηση Η εξαίρεση αυτή δεν χρειάζεται γιατί θα µπορούσε να εξασθενίσει σηµαντικά τη νοµική βάση της οδηγίας δεδοµένου ότι η οδηγία ορίζει µια αντικειµενική ευθύνη η οποία καθιστά τον φορέα εκµετάλλευσης υπεύθυνο για όλες τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο Παράρτηµα Ι και για ζηµίες κατά της βιοποικιλότητας για περιπτώσεις που δεν αναφέρονται. Το άρθρο 9γ, το οποίο εισάγει εδώ την ευθύνη µόνο σε περιπτώσεις λάθους ή αµέλειας, θα µπορούσε να καταστήσει την οδηγία ασαφή και µη εφαρµόσιµη και ως εκ τούτου να στρέψει το κόστος στον φορολογούµενο. Τροπολογία 2 Άρθρο 9δ (δ) εκποµπές ή δραστηριότητες που δεν θεωρήθηκαν επιβλαβείς σύµφωνα µε τις επιστηµονικές και τεχνικές γνώσεις που ήταν διαθέσιµες κατά το χρόνο της εκποµπής ή της δραστηριότητας. ιαγράφεται 1 ΕΕ C δεν έχει ακόµη δηµοσιευθεί. PE 314.946/αναθ. 6/8 PA\475821.doc
Αιτιολόγηση Η εξαίρεση αυτή αντίκειται προς την αρχή της πρόληψης και την αρχή σύµφωνα µε την οποία "ο ρυπαίνων πληρώνει". Οι φορείς εκµετάλλευσης θα µπορούν να αποφεύγουν την ευθύνη τους όταν θα εισάγουν καινούργιες τεχνολογίες µε αποτέλεσµα το τελικό οικονοµικό βάρος για την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζηµιάς να στραφεί στον φορολογούµενο. Τροπολογία 3 Άρθρο 12 Παραγραφή Η αρµόδια αρχή έχει το δικαίωµα να κινήσει διαδικασία ανάκτησης των δαπανών από τον φορέα εκµετάλλευσης που προκάλεσε τη ζηµία ή τον άµεσο κίνδυνο ζηµίας λόγω µέτρων που έχουν ληφθεί σύµφωνα µε την παρούσα οδηγία εντός πέντε ετών από την ηµεροµηνία εκτέλεσης των εν λόγω µέτρων. Παραγραφή Η αρµόδια αρχή έχει το δικαίωµα να κινήσει διαδικασία ανάκτησης των δαπανών από τον φορέα εκµετάλλευσης που προκάλεσε τη ζηµία ή τον άµεσο κίνδυνο ζηµίας λόγω µέτρων που έχουν ληφθεί σύµφωνα µε την παρούσα οδηγία εντός δεκαπέντε ετών από την ηµεροµηνία εκτέλεσης των εν λόγω µέτρων. Στις περιπτώσεις στις οποίες τα µέτρα που αναφέρονται στην παράγραφο 1 έχουν εκτελεσθεί για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα, η δεκαπενταετής περίοδος ξεκινά στο τέλος του εν λόγω χρονικού διαστήµατος. Αιτιολόγηση Στόχος αυτής της τροπολογίας είναι να διασφαλίσει ότι η ανάκτηση των δαπανών µπορεί να διενεργηθεί σε συγκεκριµένες περιπτώσεις. Η διαδικασία καθορισµού των ευθυνών και των διαφόρων µεριδίων δαπανών µπορεί να διαρκέσει πολύ. Το πενταετές διάστηµα είναι υπερβολικά σύντοµο και θα µπορούσε κάλλιστα να έχει ως αποτέλεσµα να αποφύγουν οι φορείς εκµετάλλευσης τις ευθύνες τους. Τροπολογία 4 Άρθρο 16, παράγραφος 1α (νέα) (1α) Το αργότερο µία πεντεατία µετά την ηµεροµηνία που αναφέρεται στο άρθρο 21, παράγραφος 1, οι φορείς εκµετάλλευσης που ασκούν τις PA\475821.doc 7/8 PE 314.946/αναθ.
δραστηριότητες που απαριθµούνται στο Παράρτηµα Ι, καλύπτονται από ασφάλεια ή άλλα µέσα χρηµατοοικονοµικής κάλυψης έναντι της ευθύνης για περιβαλλοντικές ζηµίες, όπως ορίζονται στην παρούσα οδηγία. Αιτιολόγηση Στόχος αυτής της τροπολογίας είναι να διασφαλίσει ότι η ασφαλιστική αγορά περιβαλλοντικής ευθύνης θα αναπτυχθεί εγκαίρως. Παρέχεται στις εταιρείες ο απαιτούµενος χρόνος προσαρµογής και οι ασφαλιστικοί φορείς έχουν ένα σαφές πλαίσιο στο οποίο µπορούν να βασιστούν. Τροπολογία 5 Άρθρο 16, παρ. 1α (νέα) Τα κεφάλαια εγγύησης των φορέων εκµετάλλευσης, είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά, ή τα ασφαλιστικά συµβόλαια, λαµβάνονται υπόψη µε τον ίδιο τρόπο κατά τη νοµική αξιολόγηση του κόστους παραγωγής των φορέων εκµετάλλευσης. Αιτιολόγηση Πρέπει να προβλέπεται ίση φορολογική µεταχείριση ανάµεσα στις διάφορες µορφές χρηµατοοικονοµικής ασφάλειας. PE 314.946/αναθ. 8/8 PA\475821.doc