ΙΣΧΥΟΝ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ

ΙΣΧΥΟΝ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ-ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ Ν. 3316/05 Εισαγωγή Στην τρέχουσα διηµερίδα αναλύθηκαν οι αδυναµίες και τα κρίσιµα σηµεία εφαρµογής του Ν.3316/05. Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να προχωρήσει σε προτάσεις για την βελτίωση τόσο των διαδικασιών όσο και κυρίως για την αποτελεσµατικότερη εκπόνηση των µελετών, την διόρθωση των αδυναµιών και την εξάλειψη των αδικιών. Ανάλυση Ο ΣΜΕ εκτιµά ότι ο Ν.3316 πάσχει σε δύο επίπεδα. Τόσο στον τρόπο της εφαρµογής του, όσο και σε µερικές βασικές ή τροποποιηθείσες εν τω µεταξύ διατάξεις του. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση ανήκουν: - Η κατάργηση του κώδικα αµοιβών παρά την εισαγωγή της εννοίας των µονάδων φυσικού αντικειµένου, και η καθιέρωση προεκτιµώµενης αµοιβής αντί της δηµιουργίας κώδικα µε βάση τις µονάδες φυσικού αντικειµένου. - Η κατάργηση του φόρτου ως κριτηρίου ανάθεσης. - Η δυνατότητα χορήγησης πτυχίων σε καθηγητές ΑΕΙ. - Η χαλαρή δοµή της οµάδας µελέτης. - Η λεπτοµερής και πολύπλοκη διαδικασία που περιγράφεται στο Νόµο για την δεύτερη φάση της επιλογής - Η εκδίκαση των αντιρρήσεων (ενστάσεων) επί της διαδικασίας αναθέσεως από τον ίδιο φορέα (Προϊσταµένη Αρχή), η οποία προέρχεται από την µη έκδοση του Π για την εκδίκαση των ενστάσεων του Άρθρου 39. - Η διατύπωση των διατάξεων για τις συµβάσεις πλαίσιο που αποτρέπει τις υπηρεσίες να κάνουν ανάθεση του αντικειµένου σε περισσότερους µελετητές. Όσον αφορά στον κακό τρόπο εφαρµογής ή την µη εφαρµογή του Ν. 3316 ζητούµε Να διορθωθούν ή να τροποποίηθούν εγκύκλιοι ή ΥΑ ώστε να επιτύχουµε: - Την χρηµατοδότηση του προγράµµατος µελετών απο εθνικούς πόρους, ( στο πλαίσιο της εθνικής συµµετοχής) διότι θα δώσει την απαραίτητη ευελιξία, δυνατότητα έγκαιρου Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 1

προγραµµατισµού, και ταχύτατη εκπόνηση των µελετών προκειµένου να υπάρχουν έγκαιρα, έντεχνα έργα απο ποιοτικές µελέτες. - Την πιστή τήρηση του πεδίου εφαρµογής του Ν.3316 σε όλους τους φορείς του ηµοσίου Τοµέα και την τιµωρία των καταστρατηγήσεων. - Την απλούστευση της διαδικασίας αναθέσεως της σύνταξης φακέλου του έργου και την γενίκευση από τις αναθέτουσες αρχές αναθέσεως των υπηρεσιών συνδροµής για την σύνταξη επαρκούς φακέλου του έργου, σε συνδυασµό µε την τροποποίηση του Άρθρου 4, όπως αναλυτικότερα αναφέρεται παρακάτω. - Την κατάργηση της κατ αποκοπήν αµοιβής για την περίπτωση του άρθρου 7. - Την κατάργηση του τρόπου βαθµολόγησης κατά πλειοψηφία των µελών της Ε.Ε.Α. - Την διασφάλιση της µη εκπόνησης µελετών στα πλαίσια των συµβάσεων παροχής υπηρεσιών (καταστρατήγηση αµοιβών). - Την άµεση συµµετοχή του µελετητή στην επίβλεψη του έργου. - Τον εκσυγχρονισµό, επικαιροποίηση και συµπλήρωση των προδιαγραφών εκπονήσεως µελετών για όσες µελέτες δεν υπάρχουν. - Την κατάργηση αναθέσεως στον ανάδοχο εργολήπτη σύνταξης µελετών (κυρίως βοηθητικών) και την ευρεία χρήση της διαδικασίας του Άρθρου 8 (συµφωνίες πλαίσιο) σε περισσότερους µελετητές προκειµένου να υπάρχει άµεση ανταπόκριση στις αναθέσεις των έργων και µελετών, όπως αναλυτικά αναφέρεται παρακάτω.. - Την συνετή και προσεκτική χρήση των απαιτήσεων ειδικής εµπειρίας, πάντα σε συνάρτηση µε τις απαιτήσεις του έργου και των τεχνικών δεδοµένων του, ώστε να αποφεύγονται συνθήκες δηµιουργίας ολιγοπωλιακών καταστάσεων. Προτάσεις Κατωτέρω παρουσιάζονται αναλυτικά οι προτάσεις τροποποιήσεων που απαιτούνται στο Νόµο προκειµένου να αρθούν οι δυσλειτουργίες, µε απλή αναφορά για όσα έχουν αναφερθεί σε άλλες εισηγήσεις και λεπτοµερέστερα για όσα προτείνονται στην παρούσα εισήγηση. Καθιέρωση κώδικα αµοιβών µελετών δηµοσίων έργων Η έκδοση ΥΑ για τον προσδιορισµό της προεκτιµούµενης αµοιβής όπως αθορίζεται στο Νόµο και ο προσδιορισµός των αµοιβών των µελετών βάσει αυτής, µε την δυνατότητα εκπτώσεως µε προσδιορισµένο κατώφλι όπως και µε προσδιορισµένη οροφή, συνιστούν προφανώς κατάργηση του κώδικα αµοιβών µελετών του δηµοσίου. Ο κώδικας αµοιβών µελετών του δηµοσίου, όπως και ο κώδικας αµοιβών µελετών ιδιωτικών έργων, προέκυψαν βάσει του Άρθρου µόνου του Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 2

Ν.2726/1953 που µαζί µε το ιάταγµα του 1923 αποτελούσαν τη νοµική βάση για τη θεσµοθέτηση των κωδίκων αυτών. Υπενθυµίζεται ότι, µε κοινή απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι κώδικες αµοιβών τόσο των αρχιτεκτόνων και µηχανικών όσο και των δικηγόρων, στηριζόµενοι σε ειδική νοµοθεσία κάθε κράτους µέλους, είναι απολύτως συµβατοί και σύµφωνοι µε το Ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτό έγινε γνωστό στην ηγεσία του ΥΠΕΧΩ Ε κατά την φάση επεξεργασίας του σχεδίου νόµου για τις µελέτες το 2004, µετά από ειδική αποστολή που διοργάνωσε το ΤΕΕ στις Βρυξέλλες στα γραφεία της Επιτροπής. Παρά ταύτα ο κώδικας αµοιβών καταργήθηκε και το καθεστώς των αµοιβών των δηµοσίων έργων όπως διατυπώθηκε στον Ν. 3316/05 είναι πλέον εκτεθειµένο ανά πάσα στιγµή στον κίνδυνο να καταργηθεί, εάν ανακαλυφθεί ότι παραβιάζει την ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Απαιτείται εποµένως η ψήφιση και καθιέρωση ενός κώδικα αµοιβών µελετών των δηµοσίων έργων, όπως αυτός ισχύει για τα ιδιωτικά έργα, αλλά µε πλασµατικούς προϋπολογισµούς µε βάση τις µονάδες φυσικού αντικειµένου, ώστε να µην είναι δυνατόν να αυξάνεται η αµοιβή µε τον προϋπολογισµό. Αυτή ήταν άλλωστε και η αρχική πρόταση της ΟΕ του ΤΕΕ που ασχοληθηκε µε το θέµα το 2004. Ο ΣΜΕ είναι έτοιµος να συµβάλει στην επεξεργασία ενός τέτοιου κώδικα. Τροποποίηση του άρθρου 39 (παρ. 2 & παρ. 9) Είναι γνωστό ότι µετά την απόφαση του ΣτΕ, στο ΥΠΕΧΩ Ε υπάρχει υποχρέωση εγγραφής στα µητρώα ΓΕΜ καθηγητών και λοιπών µελών ΕΠ. Για την οριστική επίλυση του θέµατος στο οποίο είχε συµφωνήσει και ο υφυπουργός κ. Ξανθόπουλος το 2004, αλλά θεωρήθηκε αυτονόητο ότι δεν υπάρχει κίνδυνος παρανοήσεως, προτείνεται η προσθήκη και έβδοµης περίπτωσης αποκλεισµού στην παρ. 2 από το δικαίωµα εγγραφής στο Μητρώο Μελετητών, η οποία θα αφορά τους καθηγητές των Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. όλων των βαθµίδων και σχέσεων εργασίας, πλήρους ή µερικής απασχόλησης. Επειδή όπως αναλύθηκε από προηγούµενες εισηγήσεις του ΣΜΕ είναι απολύτως απαραίτητη η έκδοση του Π για την γνωµοδοτική επιτροπή των ενστάσεων, για λόγους δικαίου ( κατάργηση της εκδίκασης των ενστάσεων από την προϊσταµένη αρχή), προτείνεται να γίνει υποχρεωτική και όχι δυνητική η σύσταση Γνωµοδοτικής Επιτροπής Ενστάσεων. (παρ.9) Τεκµήρια ανάθεσης (2η φάση της διαδικασίας επιλογής) Τα κριτήρια της 2 ης φάσης κατά την επιλογή µελετητή δηλαδή τα κριτήρια ανάθεσης πρέπει να περιορισθούν µόνο σε δύο: Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 3

Την ικανότητα του γραφείου να εκπονήσει µε το ίδιο δυναµικό του (πλήρως τεκµηριωµένο) την µελέτη Το ανεκτέλεστο έργο που έχει το γραφείο κατά την ανάθεση. Όλα τα υπόλοιπα περίπλοκα και ασαφή ( σύµβουλοι, συνεργάτες, δανεισµός εµπειρίας, εκθέσεις, χρονοδιαγράµµατα, βαθµολογίες κατά πλειοψηφία κλπ.), όχι µόνο δεν διασφαλίζουν διαφάνεια και σωστή κρίση αλλά αποτελούν και εργαλεία καταστρατήγησης βασικών αρχών ισότητας και δικαίου. Πέραν αυτού µε αυτή την διαδικασία θα συντοµεφθεί ο χρόνος µελετών από 12 σε 3 το πολύ µήνες, πράγµα καίριο για τις µελέτες. Τροποποίηση των Άρθρων 4 και 9 (σύνταξη του φακέλου του έργου και παροχή υπηρεσιών) Σε περίπτωση αδυναµίας των αναθετουσών αρχών να συντάξουν µε τις υπηρεσίες τους πλήρεις φακέλους έργων, να γίνεται ανάθεση σε µελετητές η σύνταξη του φακέλου του έργου ή κατ οικονοµία, σε περίπτωση που τούτο δεν είναι δυνατόν, να ζητείται η παροχή υπηρεσιών συµβούλου για την υποβοήθηση της υπηρεσίας στην σύνταξη του φακέλου του έργου. Προφανώς και στις δύο περιπτώσεις ο ανάδοχος µελετητής-πάροχος υπηρεσιών δεν θα έχει το δικαίωµα να συµµετάσχει στην εκδήλωση ενδιαφέροντος όταν η µελέτη του έργου προκηρυχθεί. Στο άρθρο 9 προβλέπεται η διαδικασία ανάθεσης για τις συµβάσεις παροχής υπηρεσιών. Αυτό όµως που δεν προβλέπεται είναι η διασφάλιση ότι η παροχή υπηρεσιών συµβούλου δεν υποκαθιστά την εκπόνηση µελέτης από τον σύµβουλο, και ότι η υπηρεσία πράγµατι εκπονεί την µελέτη. Όπως ολοι γνωρίζουµε σχεδόν καµµία υπηρεσία δεν έχει την δυνατότητα εκπόνησης µελέτης, έστω και µε την παροχή συµβουλών από πάροχο υπηρεσιών. Είναι απαραίτητο εποµένως να συµπληρωθεί το άρθρο 9 µε διάταξη που να απαγορεύει την εκπόνηση µελέτης από σύµβουλο παροχής υπερεσιών, έστω και αν είναι δύσκολη η διασφάλιση της εφαρµογής του. ιασφάλιση ίσης µεταχείρισης µεταξύ Ελληνικών και ξένων γραφείων µελετών κατά την διαδικασία ανάθεσης Για την αποκατάσταση της παλαιάς πληγής δηλαδή της άνισης µεταχείρισης µεταξύ ελληνικών και ξένων γραφείων µελετών, τα οποία έχουν τη δυνατότητα αφ ενός να συµµετέχουν σε όλες τις τάξεις, αφ ετέρου να δηλώνουν διαφορετικούς συνεργάτες προκειµένου να µην φαίνεται το ανεκτέλεστο υπόλοιπο, προτείνεται : Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 4

Να ελέγχεται δηλώνεται η συνολική δύναµη των υπαλλήλων συνεργατών του ξένου γραφείου στην ζητούµενη κατηγορία µελετών καθώς η σχέση των δηλωµένων ως συνεργατών και να τεκµηριώνεται η σχέση των αναφεροµένων µηχανικών. Να ανακοινώνεται και να καταγράφεται στη ΓΕΜ η εκάστοτε οµάδα των µελετητών που δηλώνονται από ξένα µελετητικά γραφεία. Προσθήκη στα Αρθρα 6 και 7 Η διατύπωση του άρθρου 6, παρ. 3, εδάφιο β και του άρθρου 7, παρ. 4, εδάφιο β προβλέπει: «Το οργανόγραµµα µε την οµάδα µελέτης και τον συντονιστή της, όπου παρουσιάζεται η κατανοµή ευθυνών µεταξύ των µελών της και στοιχεία για την αποτελεσµατικότητα της δράσης της σε εκπονηθείσες µελέτες και το βαθµό επιτυχίας της κατά τη φάση εκτέλεσης των αντίστοιχων έργων.» Η παραπάνω διάταξη είναι θετική από πλευράς καλύτερης αξιοποίησης του µελετητικού δυναµικού της προτεινόµενης οµάδας µελέτης. Επισηµαίνεται εδώ ότι, σε µελέτες µε µεγάλο αριθµό υποχρεωτικά απαιτουµένων από την πρόσκληση κατηγοριών µελετητών, η εργασία του συντονιστή είναι ουσιαστική και απαιτεί χρόνο και ενδιαµεσες ενέργειες. Για την εργασία αυτή ο συντονιστής θα πρέπει να αµείβεται, µε βάση την αρχή ότι κάθε ουσιαστικά προσφερόµενη εργασία θα πρέπει να αµοίβεται ή τουλάχιστον να αποζηµιώνεται. Αδυναµία της διατυπώσεως του Νόµου είναι ότι ρήτρα αποζηµίωσης για το έργο του συντονιστή δεν προβλέπεται. Για την κάλυψη της έλλειψης αυτή προτείνεται η ύπαρξη συντονιστή υποχρεωτικά, στην περίπτωση σύνθετης µελέτης που περιλαµβάνει 3 τουλάχιστον κατηγορίες µελετών και ο καθορισµός της αµοιβής του σε ποσοστό της αµοιβής της σύνθετης µελέτης αναλόγως του ύψους της προεκτιµωµένης αµοιβής που καθορίζει η Αναθέτουσα Αρχή, σύµφωνα µε τις διατάξεις της πάραγρ. 7 του άρθρου 4 του παρόντος νόµου. Συµφωνίες Πλαίσιο Οι συµφωνίες πλαίσιο (Άρθρο 8 του Ν. 3316/05) πιστεύουµε ότι αποτελούν σηµαντικό εργαλείο στην έγκαιρη και έντεχνη εκπόνηση των µελετών, ιδίως εκείνων που αφορούν κατηγορίες συµπληρωµατικών ή βοηθητικών µελετών. Πέραν αυτού αποτελούν ισχυρότατο εργαλείο για τις ηµόσιες Υπηρεσίες και τις Αναθέτουσες αρχές για την προώθηση, χωρίς καθυστερήσεις, της ολοκλήρωσης των κυρίων µελετών των υποδοµών και την εκτέλεση του έργου. Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 5

Είναι επίσης σαφές και διαπιστωµένο ότι γίνεται ελάχιστη ή και καθόλου χρήση των συµφωνιών αυτών, κυρίως λόγω ασάφειας, πολύπλοκων διαδικασιών και ορισµένων αντιφατικών στοιχείων της διατύπωσης των επί µέρους παραγράφων. Κύριο εµπόδιο στην εφαρµογή της διαδικασίας είναι ότι έχει δοθεί η ερµηνεία ότι για µία περίοδο χρόνου και για µία οµάδα οµοειδών µελετών απαιτείται µια προκήρυξη κατά την προβλεπόµενη διαδικασία, και µία συµφωνία µε ένα ανάδοχο. Προκειµένου λοιπόν να επιτευχθεί η άµεση εκπόνηση επί µέρους µελέτης όπως απαιτείται για την ολοκλήρωση µελετών ή για την επείγουσα προκήρυξη έργων πρέπει οπωσδήποτε να διατυπωθεί ευκρινέστερα το οικείο άρθρο 8 του Ν. 3316. Συγκεκριµένα πιστεύουµε ότι πρέπει να διευκρινισθεί ότι επιτρέπεται να συνάπτονται περισσότερες της µιας συµφωνίες-πλαίσιο για µία χρονική περίοδο και για οµοειδείς µελέτες. Με τον τρόπο αυτό: Θα λυθούν τα προβλήµατα έγκαιρης και έντεχνης εκπόνησης που δυσκολεύει η ύπαρξη των ορίων ολοκλήρωσης των µελετών βάσει των συγκεκριµένων συµβάσεων. Θα δοθεί η δυνατότητα να κατανεµηθεί το αντικείµενο σε περισσότερα γραφεία για ταχύτατη εκπόνηση και µε διάφορες τάξεις πτυχίων (όπως παλαιότερα γίνονταν µε τις τοπογραφικές µελέτες). Θα δοθεί δουλειά σε πολλά γραφεία µελετών που δοκιµάζονται αυτή την εποχή. Πέραν αυτών παρατηρείται ότι στον χώρο του Ο.Τ.Α., όπου κατ εξοχήν θα ήταν χρήσιµος αυτός ο τρόπος, η ύπαρξη των ορίων καθιστά σχεδόν αδύνατη την χρήση αυτής της διαδικασίας, µε αποτέλεσµα οι τοπικές αρχές της αυτοδιοίκησης να προβαίνουν κατά συρροή σε απ ευθείας αναθέσεις κυρίως µε κατάτµηση του αντικειµένου. Απαιτείται εποµένως για τις συµβάσεις πλαίσιο να αρθεί τελείως το ανώτατο όριο ως ποσοστό του προϋπολογισµού των µελετών των µικρών Ο.Τ.Α. ή τουλάχιστον το όριο να ισχύει από ένα ορισµένο ύψος του προϋπολογισµού των µελετών αρκετά υψηλό, ώστε να αφήνει σηµαντικό ποσό για την χρησιµοποίηση των συµφωνιών πλαισίων. Τροποποίηση του Άρθρου 24, παραγρ.1 Η εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύµβασης καλύπτει συνολικά και χωρίς διακρίσεις την εφαρµογή όλων των όρων της σύµβασης και κάθε απαίτηση του κυρίου του έργου σχετική µε την καλή και έγκαιρη εκτέλεση της σύµβασης και ανέρχεται σε ποσοστό πέντε τοις εκατό (5%) της προεκτιµώµενης αµοιβής του ανατιθέµενου σταδίου. Με την παραπάνω διατύπωση παρουσιάζονται οι εξής λανθασµένες περιπτώσεις: Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 6

α. Όταν ο Aνάδοχος έχει δώσει προσφορά κατώτερη της προεκτιµώµενης αµοιβής (έως 80%), µε την παραπάνω διατύπωση του Ν. 3316, παρέχεται εγγύηση για ποσό (µέχρι 20% της προεκτιµώµενης αµοιβής) που δεν αντιστοιχεί σε αµοιβή του Αναδόχου. Άρα για το ποσό αυτό δεν απαιτείται εγγύηση καλής εκτέλεσης. β. Όταν ο ανάδοχος έχει δώσει προσφορά ανώτερη της προεκτιµώµενης αµοιβής (έως 120%), τότε η εγγύηση κατά τον Ν. 3316 δεν καλύπτει το σύνολο της αµοιβής του Αναδόχου (κατά το ποσό που υπερβαίνει την προεκτιµώµενη αµοιβή). Αρα για το ποσό που η προσφορά του Αναδόχου υπερβαίνει την προεκτιµωµένη αµοιβή δεν έχει η Υπηρεσία εγγύηση καλής εκτέλεσης και αυτό αποτελεί ουσιαστικό πρόβληµα για δηµόσια υπηρεσία. Προτείνεται η εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύµβασης καλύπτει συνολικά και χωρίς διακρίσεις την εφαρµογή όλων των όρων της σύµβασης και κάθε απαίτηση του κυρίου του έργου σχετική µε την καλή και έγκαιρη εκτέλεση της σύµβασης και ανέρχεται σε ποσοστό πέντε τοις εκατό (5%) επί του ποσού της προσφοράς του Αναδόχου για την ανατιθέµενη µελέτη ή στάδιο µελέτης. Εν κατακλείδι επισηµαίνουµε ότι : Σε οποιοδήποτε θεσµικό πλαίσιο και όχι µόνο στο ισχύον σήµερα, καθοριστικό ρόλο παίζει στον τοµέα της ανάθεσης των µελετών, τόσο ένας υγιής και αδιάφθορος µηχανισµός δηµόσιας διοίκησης όσον και η εφαρµογή διαδικασιών που επιτρέπουν δηµόσιο έλεγχο όπως είναι : - Η εφαρµογή της νοµοθεσίας για την δηµοσίευση του ετησίου προγράµµατος εκπονήσεως µελετών κάθε φορέα του δηµοσίου τοµέα. - Η προκήρυξη οµαδικής πρόσκλησης για την ανάθεση των µελετών του ετήσιου προγράµµατος κάθε φορέα του δηµοσίου τοµέα τρεις ή τέσσερις φορές (ανά τρίµηνο ή τετράµηνο) κατ έτος. Οίκοθεν νοείται ότι προϋπόθεση των ανωτέρω είναι η τήρηση του πεδίου εφαρµογής του Ν. 3316 και όχι η προκλητική καταστρατήγηση του όπως συµβαίνει µε αρκετούς φορείς του ηµοσίου ( ΕΠΑΝΟΜ, ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ κ.α.) Ισχύον πλαίσιο μελετών δημοσίου. Εφαρμογή προβληματισμοί βελτιώσεις, ΤΕΕ, 22-23/9/2009, Αθήνα 7