Στοματολογία Έγχρωμος Άτλας Διάγνωση - Θεραπεία Γιώργος Χ. Λάσκαρης Στοματολόγος. Ιατρός-Οδοντίατρος Στοματολόγος Νοσ. "Α. Συγγρός" Αναπληρωτής Καθηγητής Στοματολογίας Παν. Αθηνών ISBN 960-372-000-3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ Λευκή γραμμή... 18 Φυσιολογική μελάγχρωση... 18 Λευκοίδημα... 18 Βιβλιογραφία...21 2. ΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ Κοκκία Fordyce...22 Τρίχα ενδοστοματικά...22 Συγγενή εντυπώματα χείλους...24 Αγκυλογλωσσία...24 Χειλεοσχιστία...24 Υπερωιοσχιστία......24 Δισχιδής σταφυλή...26 Δισχιδής γλώσσα...26 Διπλό χείλος...28 Υπερώιο όγκωμα...28 Γναθιαίο όγκωμα...28 Πολλαπλές εξοστώσεις...28 Υπερπλασία υπερώιων ογκωμάτων...28 Υπερτροφία μασητήρα...30 Ημιατροφία προσώπου...30 Βιβλιογραφία...32 3. ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Λευκός σπογγώδης σπίλος...34 Κληρονομική καλοήθης ενδοεπιθηλιακή δυσκεράτωση...34 Ινωμάτωση των ούλων...36 Συγγενής παχυονυχία... 36 Συγγενής δυσκεράτωση...36 Υποανιδρωματική εξωδερμική δυσπλασία......38 Σύνδρομο εστιακής υπερκεράτωσης παλαμών πελμάτων και βλεννογόνου στόματος... 40 Σύνδρομο Papillon-Lefevre...40 Καλοήθης οικογενής μελανίζουσα ακάνθωση...42 Θυλακική δυσκεράτωση...44 Καλοήθης οικογενής πέμφιγα...46 Πομφολυγώδης επιδερμόλυση...46 Νευροϊνωμάτωση...50 Χονδροεξωδερμική δυσπλασία...50 Κληρονομική αιμορραγική τελαγγειεκτασία...50 Σύνδρομο Peutz-Jeghers...52 Σύνδρομο Gardner...54 Σύνδρομο Gorlin...54
Σύνδρομο Maffucci...56 Οζώδης σκλήρυνση...56 Σύνδρομο Cowden...58 Αγγειωμάτωση Sturge-Weger...60 Σύνδρομο Klippel-Trenaunay-Weber...60 Κλειδοκρανιακή δυσπλασία...62 Στοματο-προσωπο-δακτυλικό σύνδρομο...62 Εστιακή υποπλασία δέρματος...64 Incontinentia pigmenti...64 Σύνδρομο Ehlers-Danlos...66 Σύνδρομο Marfan...68 Σύνδρομο Down...68 Βιβλιογραφία...71 4. ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΙΤΙΑ Τραυματικό έλκος...76 Τραυματική πομφόλυγα...78 Τραυματικό αιμάτωμα...78 Χρόνια δήξη...78 Τραύμα οδοντόβουρτσας...80 Αυτοτραυματισμός...80 Βλάβες από στοματογεννητική επαφή...80 "Στοματίτις" από κύλινδρο βάμβακος...80 Στοματίτις οδοντοστοιχίας......82 Θηλώδης υπερπλασία υπερώας...82 Πτυχωτή ινώδης υπερπλασία από οδοντοστοιχία...84 Υπερπλασία από αρνητική πίεση...84 Ατροφία φατνιακού πετάλου άνω γνάθου...84 Νέκρωση υπερώας από έμπαρση βελόνας...86 Ηωσινόφιλο έλκος...86 Βιβλιογραφία...89 5. ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΧΗΜΙΚΑ ΑΙΤΙΑ Έγκαυμα από φαινόλη...90 Έγκαυμα από τριχλωροξικό οξύ...90 Έγκαυμα από ευγενόλη... 90 Έγκαυμα από ασπιρίνη...90 Έγκαυμα από οινόπνευμα...92 Έγκαυμα από ακρυλική ρητίνη...92 Έγκαυμα από υπερβορικό νάτριο...92 Έγκαυμα από νιτρικό άργυρο...92 Έγκαυμα από υποχλωριώδες νάτριο...94 Έγκαυμα από παραφορμαλδεΰδη...94 Έγκαυμα από χλωρίνη...94 Έγκαυμα από γεωργικά φάρμακα...94 Βιβλιογραφία...97 6. ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΘΕΡΜΙΚΑ ΑΙΤΙΑ Νικοτινική στοματίτις...98 Διαβρώσεις υπερώας από κάπνισμα...98 Βλάβες στα χείλη από κάπνισμα...98 Μελάγχρωση των καπνιστών...... 100 Θερμικό έγκαυμα... 100 Βιβλιογραφία... 102 7 ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΦΑΡΜΑΚΑ Φαρμακευτική στοματίτις... 104 Στοματίτις από χρυσό... 104 Στοματίτις από αντιβιοτικά... 104 Ελκώσεις από λήψη μεθοτρεξάτης... 106 Ελκώσεις από λήψη αζαθειοπρίνης... 106 Βλάβες από πενικιλλαμίνη... 106 Πομφολυγώδης αιμορραγική κυνάγχη... 108 Διαβρώσεις από υδροζυουρία... 108 Ελκώσεις από ινδομεθακίνη... 110 Υπερπλασία ούλων από διφαινυλυδαντοΐνη... 110 Υπερπλασία ούλων από κυκλοσπορίνη... 110 Υπερπλασία ούλων από νιφεδιπίνη... 112
Αγγειονευρωτικό οίδημα... 112 Μελάγχρωση από ανθελονοσιακά φάρμακα... 114 Μελάγχρωση από αζιδοθυμιδίνη... 114 Διάτρηση υπερώας από κοκαΐνη... 114 Χειλίτις από ρετινοειδή... 116 Βιβλιογραφία......118 8. ΕΝΑΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Εναπόθεση αμαλγάματος... 120 Εναπόθεση αργύρου και γραφίτη... 120 Εναπόθεση βισμούθιου... 120 Εναπόθεση μολύβδου... 122 ΦλεΒόλιθος... 122 Λευκή ύλη... 124 Βιβλιογραφία...... 125 9 ΞΕΝΑ ΣΩΜΑΤΑ Διάφορα ξένα σώματα... 126 Ογκίδιο από θραύσμα νάρκης... 126 Δερματικό μόσχευμα... 126 Βιβλιογραφία......130 10 ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Βλάβες από ακτινοβολία... 132 Βιβλιογραφία... 136 11. ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟΠΙΚΗ ΕΠΑΦΗ Αλλεργία σε ακρυλικό... 138 Αλλεργία σε ευγενόλη... 138 Στοματίτις από επαφή κανέλλας... 138 Στοματίτις από επαφή αμαλγάματος... 140 Βιβλιογραφία... 142 12. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΟΥ Χρόνια ουλίτις... 144 Περιοδοντίτις... 144 Νεανική περιοδοντίτις... 146 Περιοδοντικό απόστημα... 146 Περιοδοντικό συρίγγιο... 148 Ουλίτις από στοματική αναπνοή... 148 Πλασματοκυτταρική ουλίτις... 148 Αποφλοιωτική ουλίτις... 150 Βιβλιογραφία... 152 13. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Μέση ρομβοειδής γλωσσίτις... 154 Γεωγραφική γλώσσα... 154 Αυλακωτή γλώσσα... 156 Τριχωτή γλώσσα... 156 Επίχριστη γλώσσα... 156 Πλασματοκυτταρική γλωσσίτις... 158 Γλωσσοδυνία... 158 Κιρσοί γλώσσας...160 Εντυπώματα γλώσσας... 160 Υπερτροφία φυλλοειδών θηλών... 160 Υπερτροφία περικεχαρακωμένων θηλών... 162 Υπερτροφία μυκητοειδών θηλών.....162 Βιβλιογραφία......164 14. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΧΕΙΛΕΩΝ Κεντρική ραγάδα χείλους...166 Συγχειλίτις... 166 Ακτινική χειλίτις...168 Απολεπιστική χειλίτις... 168 Χειλίτις από επαφή...168 Αδενική χειλίτις... 170 Κοκκιωματώδης χειλίτις... 170 Πλασματοκυτταρική χειλίτις... 170 Βιβλιογραφία... 173
15. ΚΥΣΤΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΛΑΚΩΝ ΙΣΤΩΝ Βλεννώδης κύστη...... 174 Βατράχιο... 174 Τραχηλική λεμφοεπιθηλιακή κύστη... 176 Λεμφοεπιθηλιακή κύστη...... 176 Δερμοειδής κύστη...... 176 Κύστη ανατολής... 178 Κύστεις ούλων των νεογνών... 178 Κύστη ούλων των ενηλίκων... 178 Κύστη τομικής θηλής... 180 Ρινοχειλική κύστη...... 180 Θυρεογλωσσική κύστη...... 182 Βιβλιογραφία......184 16. ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Πρωτοπαθής ερπητική ουλοστοματίτις... 186 Δευτεροπαθής ερπητική ουλοστοματίτις... 186 Επιχείλιος έρπης... 188 Έρπης ζωστήρας....188 Ανεμοευλογιά... 190 Ερπητική κυνάγχη... 190 Οξεία λεμφοοζώδης φαρυγγίτις... 192 Νόσος χειρών-ποδών-στόματος... 192 Ιλαρά...194 Λοιμώδης μονοπυρήνωση... 194 Επιδημική παρωτίτις... 196 Εστιακή επιθηλιακή υπερπλασία... 196 Μυρμηκίες... 198 Οξυτενή κονδυλώματα... 198 Μολυσματική τέρμινθος... 198 Βιβλιογραφία...201 17 ΛΟΙΜΩΞΗ HIV ΚΑΙ AIDS Βακτηριακές λοιμώξεις...204 Ιογενείς λοιμώξεις...206 Μυκητιάσεις...212 Νεοπλάσματα...214 Φαρμακευτικές βλάβες...214 Νευρολογικές διαταραχές...214 Αταξινόμητες βλάβες...218 Βιβλιογραφία......219 18. ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Οξεία ελκονεκρωτική ουλίτις......224 Οξεία ελκονεκρωτική στοματίτις......224 Γαγγραινώδης στοματίτις...226 Περιστεφανίτις...226 Ξηρό φατνίο...226 Λοίμωξη από σταφυλόκοκκο...228 Στρεπτοκοκκική ουλοστοματίτις...228 Ερυσίπελας...230 Οστρακιά...230 Απόστημα μαλακών ιστών...230 Περιαμυγδαλικό απόστημα...232 Οξεία πυώδης παρωτίτις...232 Οξεία υπογνάθιος σιαλαδενίτις...232 Κυτταρίτις παρειάς...234 Λοίμωξη από κλεμπσιέλλα...234 Λοίμωξη από ψευδομονάδα...234 Σύφιλη...236 Συγγενής σύφιλη...242 Μαλακό έλκος...242 Γονοκοκκική στοματίτις......244 Φυματίωση...244 Φυματώδης λύκος...246 Λέπρα...246 Ακτινομυκητίαση......250
Βιβλιογραφία...252 19 ΜΥΚΗΤΙΑΣΕΙΣ Καντιντίαση......256 Πρωτοπαθής καντιντίαση...256 Δευτεροπαθής καντιντίαση...258 Ιστοπλάσμωση...262 Βλαστομύκωση...262 Παρακοκκιδιοϊδομύκωση...264 Μουκορμύκωση...264 Ασπεργίλλωση...266 Βιβλιογραφία...268 20 ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΠΡΩΤΟΖΩΑ Λεϊσμανίαση......270 Βιβλιογραφία......272 21. ΚΟΚΚΙΩΜΑΤΩΔΕΙΣ ΝΟΣΟΙ Σαρκοείδωση...274 Σύνδρομο Heerfordt...274 Νόσος του Crohn...276 Νόσος του Melkersson-Rosenthal...276 Βιβλιογραφία...278 22. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΜΕ ΠΙΘΑΝΟ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ Μικρές άφθες...280 Μεγάλες άφθες...280 Ερπητόμορφα έλκη...280 Σύνδρομο Αδαμαντιάδη-Βεηςβτ...282 Σύνδρομο Reiter...284 Κοκκιωμάτωση του Wegener...286 Βιβλιογραφία......289 23. ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος...292 Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος...292 Σκληρόδερμα...294 Δερματομυοσίτις...296 Μικτή νόσος συνδετικού ιστού...298 Σύνδρομο Sjogren...298 Καλοήθης λεμφοεπιθηλιακή Βλάβη...300 Κρυοσφαιριναιμία...300 Νόσος από αντίδραση μοσχεύματος έναντι του λήπτη...302 Πρωτοπαθής χολική κίρρωση...302 Λυκοειδής ηπατίτις...304 Βιβλιογραφία......306 24. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Πολύμορφο ερύθημα...308 Σύνδρομο Stevens-Johnson...308 Τοξική επιδερμική νεκρόλυση...310 Πέμφιγα...312 Νεανική πέμφιγα...316 Παρανεοπλασματική πέμφιγα...316 Ουλωτικό πεμφιγοειδές...318 Ουλωτικό πεμφιγοειδές της παιδικής ηλικίας...320 Νόσος με γραμμοειδή εναπόθεση IgA...320 Πομφολυγώδες πεμφιγοειδές...322 Ερπητοειδής δερματίτις...322 Επίκτητη πομφολυγώδης επιδερμόλυση...324 Ομαλός λειχήνας...326 Ψωρίαση...330 ΔερματοΒλεννογόνιο λεμφαδενικό σύνδρομο...332 Κακοήθης μελανίζουσα ακάνθωση...334 Εντεροπαθητική ακροδερματίτις...336 Δερματίτις από λειχή του χείλους...336 Περιστοματική δερματίτις...336 Μυρμηκιώδες δυσκεράτωμα...338 Λεύκη...338
Βιβλιογραφία...390 25. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΙΜΑΤΟΣ λιοηροπενικη αναιμία......346 Σύνδρομο Plummer-Vinson...346 Μεγαλοβλαστική αναιμία...348 Θαλασσαι μίες...348 Συγγενής ουδετεροπενία...348 Κυκλική ουδετεροπενία...350 Ακοκκιοκυτταραιμία...350 Απλαστική αναιμία......353 Θρομβοκυτταροπενία...353 Μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο...354 Βιβλιογραφία...355 26. ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΝΕΦΡΩΝ Ουραιμική στοματίτις...358 Βιβλιογραφία...360 27 ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Αμυλοείδωση...362 Λιποειδική πρωτε'ίνωση...364 Γλυκογονίαση τύπος lb...364 Κυστική ίνωση...366 Ξανθώματα...366 Πορφυρίες...368 Αιμοχρωμάτωση...370 Ιστιοκύτωση από κύτταρα Langerhans...370 Βιβλιογραφία...374 28. ΑΒΙΤΑΜΙΝΩΣΕΙΣ Πελλάγρα...378 Αριβοφλαβίνωση...378 Σκορβούτο...380 Ανεπάρκεια πρωτεϊνών...380 Βιβλιογραφία...382 29 ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Σακχαρώδης διαβήτης...384 Νόσος του Addison......384 Σύνδρομο Cushing...386 Υποθυρεοειδισ μός...386 Πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός...386 Διαταραχή των οιστρογόνων...388 Μεγαλακρία...388 Βιβλιογραφία......390 30 ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Παράλυση υπογλώσσιου νεύρου...392 Παράλυση προσωπικού νεύρου...392 Βιβλιογραφία...394 31. ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ Λευκοπλακία...396 Ερυθροπλακία......398 Οζώδης καντιντίαση...398 Βιβλιογραφία......403 32. ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Σύνδρομο Plummer-Vinson...406 Συφιλιδική γλωσσίτις...406 ΥποΒλεννογόνια ίνωση...406 Δυστροφική πομφολυγώδης επιδερμόλυση...408 Μελαγχρωματικό ξηρόδερμα...408 Ομαλός λειχήνας...410 Βιβλιογραφία...411 33. ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα...414 Μυρμηκιώδες καρκίνωμα...420
Αδενοακανθοκυτταρικό καρκίνωμα...420 Ατρακτοκυτταρικό καρκίνωμα...420 Λεμφοεπιθηλιακό καρκίνωμα...422 Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα...422 Κυψελοκυτταρικό καρκίνωμα...422 Βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα...424 Αδενοκαρκίνωμα από διαυγή κύτταρα...424 Αδενοκυστικό καρκίνωμα......424 Κακόηθες πλειόμορφο αδένωμα...426 Αδενοκαρκίνωμα...426 Πολύμορφο αδενοκαρκίνωμα χαμηλής κακοήθειας...426 Ινοσαρκωμα...428 Κλασικό σάρκωμα Kaposi...428 Κακόηθες ινώδες ιστιοκύτωμα...430 Αιμαγγειοενδοθηλίωμα...430 Αιμαγγειοπερικύτωμα...430 Χονδροσάρκωμα...430 Οστεοσάρκωμα...432 Κακόηθες μελάνωμα...432 Μεταστατικοί όγκοι......436 Βιβλιογραφία...438 34. ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΛΕΜΦΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ Αευχαιμίες...444 Ερυθρολευχαιμία...444 Πολυερυθραιμία vera...444 Νόσος Hodgkin...448 Mn-Hodgkin λεμφώματα...448 Λέμφωμα Burkitt...450 Σπογγοειδής μυκητίαση...450 Κακόηθες κοκκίωμα...450 Μακροσφαιριναιμία...452 Πλασματοκύτωμα βλεννογόνου στόματος...454 Πολλαπλούν μυέλωμα...456 Βιβλιογραφία...458 35. ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΙ Θήλωμα...462 Μυρμηκιώδης υπερπλασία...462 Κερατοακάνθωμα......462 Ίνωμα...464 Γιγαντοκυτταρικό ίνωμα...464 Περιφερικό οστεοποιό ίνωμα...464 Οστέωμα...466 Λίπωμα...466 Μύξωμα...468 Χόνδρωμα...468 Νευροΐνωμα...468 ΣΒάννωμα...470 Τραυματικό νεύρωμα...470 Λειομύωμα...470 Μυρμηκιώδες ξάνθωμα...472 Κοκκιοκυτταρικός όγκος...472 Κοκκιοκυτταρικός όγκος των νεογνών...474 Καλοήθες ινώδες ιστιοκύτωμα...474 Αιμαγγείωμα......474 Λεμφαγγείωμα...476 Κυστικό ύγρωμα...476 Θηλώδες συριγγοαδένωμα...478 Σμηγματογόνο αδένωμα...478 Δερματικό κέρας...480 Απλή φακή...480 Εφηλίδες...480 Ενδοχοριακός σπίλος...482 Χοριοεπιθηλιακός σπίλος...484 Σύνθετος σπίλος...484 Κυανός σπίλος...484 Σπίλος του Ota...484
Κακοήθης φακή......486 Μελανωτικός νευροεξωδερμικός όγκος των νεογνών...488 Πλειόμορφο αδένωμα...488 Θηλώδες λεμφικό κυστικό αδένωμα...490 Βιβλιογραφία...492 36. ΛΟΙΠΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΙΑΛΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Νεκρωτική σιαλαδενομεταπλασία...496 Σιαλολιθίαση......496 Σύνδρομο Mikulicz...496 Σιαλαδένωση...498 ιηροστομια......498 Βιβλιογραφία...500 37 ΟΓΚΟΜΟΡΦΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Πυογόνο κοκκίωμα...502 Κοκκίωμα των εγκύων...502 Μετεξακτικό κοκκίωμα...504 Κοκκίωμα συριγγίου...504 Περιφερικό γιγαντοκυτταρικό κοκκίωμα...504 Βιβλιογραφία...507 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ...508