Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κινησιολογία»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κινησιολογία» ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΜΥΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΟΥ ΚΑΡΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΜΕΓΙΣΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΙΣΟΜΕΤΡΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ Της ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Μεταπτυχιακή Διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για την μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων για την απόκτηση του μεταπτυχιακού τίτλου του Τμήματος επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σερρών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Σέρρες 2010 Εγκεκριμένη από το καθηγητικό σώμα : Επιβλέπων: Σαλονικίδης Κωνσταντίνος (Λέκτορας) Μέλος: Αμοιρίδης Ιωάννης (Επίκ. Καθηγητής) Μέλος: Κέλλης Ελευθέριος (Αναπλ. Καθηγητής) i

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ: Δυναμική και ηλεκτρομυογραφική αξιολόγηση των καμπτήρων και εκτεινόντων του καρπού κατά τη διάρκεια μέγιστης και υπομέγιστης εφαρμογής ισομετρικής δύναμης (Υπό την επίβλεψη του Λέκτορα κ. Σαλονικίδη Κωνσταντίνου) Για τη δύναμη των άνω άκρων έχουν γίνει αρκετές μελέτες. Ιδιαίτερα για την άρθρωση του καρπού το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στα αίτια που προκαλούν τον τραυματισμό της. Για τη μέγιστη δύναμη πραγματοποιήθηκαν ορισμένες έρευνες που εξέτασαν τη διατήρησή της, δηλαδή τη σταθερότητα ή καλύτερα την αστάθειά της. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να μελετηθεί η μέγιστη ισομετρική δύναμη των καμπτήρων και εκτεινόντων του καρπού, η ηλεκτρομυογραφική ενεργοποίησή τους και η σταθερή εφαρμογή υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης στο 5, 10, 20, 50 και 75% της ΜΕΣ (Μέγιστης Εκούσιας Συστολής) σε αθλητές του τένις και του χάντμπολ. Είκοσι νεαροί δεξιόχειρες ερασιτέχνες αθλητές ηλικίας 20 25 ετών, 10 από το τένις και 10 από το χάντμπολ, οι οποίοι δεν αντιμετώπιζαν κανένα πρόβλημα υγείας ή τραυματισμού έλαβαν μέρος στην έρευνα. Εξετάστηκαν, η μέγιστη ισομετρική δύναμη (ροπή σε Nm) και η ηλεκτρομυογραφική (ΗΜΓ) δραστηριότητα του «εκτείνοντα τους δακτύλους» μυ και του «ωλένιου καμπτήρα του καρπού», κατά την κάμψη και την έκταση του καρπού σε 5 διαφορετικές γωνίες (230 0, 210 0, 180 0, 150 0, 130 0 ), και σε 2 διαφορετικές γωνίες του αγκώνα (90 0 και 120 0 ). Επίσης, μετρήθηκε η σταθερότητα (δείκτης CV coefficient of variation) κατά τη διατήρηση υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης (5%, 10%, 20%, 50% και 75%) στην κάμψη και στην έκταση του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες και η ΗΜΓ δραστηριότητα των ως άνω μυών. ii

Στη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διακύμανσης για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις (ANOVA Repeated measures), (2 x 5 x 5 : 2 ομάδες, 5 γωνίες καρπού, 5 διαφορετικά ποσοστά δύναμης), για να συγκριθούν οι επιδόσεις των αθλητών του τένις και του χάντμπολ και ο αγωνιστής και ανταγωνιστής μυς στην κάμψη και την έκταση ξεχωριστά. Ο συντελεστής στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο p < 0.05. Τα αποτελέσματα έδειξαν στις δύο γωνίες του αγκώνα και στην κάμψη και στην έκταση του καρπού, παρατηρήθηκε μια αυξητική τάση της μέγιστης δύναμης καθώς αυξάνεται το εύρος της γωνίας του καρπού. Μεγαλύτερες τιμές παρατηρήθηκαν στην κάμψη παρά στην έκταση του καρπού και στους αθλητές του χάντμπολ και στους αθλητές του τένις. Ηλεκτρομυογραφικά ο αγωνιστής και στις δύο ομάδες ενεργοποιείται περισσότερο από ότι ο ανταγωνιστής. Παρατηρήθηκε πως ο δείκτης αστάθειας παρουσιάζει τις υψηλότερες τιμές του στα χαμηλότερα ποσοστά του 5% και 10%, ενώ αντίθετα, όσο τα ποσοστά της δύναμης αυξάνονται (20, 50, 75%), τόσο πιο σταθερή είναι η παραγωγή της. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις γωνίες που μετρήθηκε η δύναμη. Η ίδια τάση ως προς τη σταθερότητα που επικράτησε κατά την κάμψη του καρπού παρατηρήθηκε και στην έκτασή του. Δηλαδή, μειωμένη σταθερότητα στα χαμηλά ποσοστά δύναμης και αυξημένη στα ποσοστά που πλησιάζουν περισσότερο τη ΜΕΣ. Τέλος, δε διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των υποομάδων στο δείκτη αστάθειας, ούτε στα σχετικοποιημένα ηλεκτρομυογραφικά δεδομένα των αγωνιστών και ανταγωνιστών μυών. Συμπερασματικά, δε φαίνεται κάποια ομάδα να υπερτερεί εμφανώς έναντι της άλλης. Αυτό πιθανόν να οφείλεται κυρίως στην ομοιογενή βιολογική και προπονητική ηλικία του συνολικού δείγματος, αλλά και σε ενδεχόμενες ομοιότητες των στοιχείων τεχνικής στα δύο αθλήματα του τένις και του χάντμπολ. Λέξεις κλειδιά: μεταβλητότητα δύναμης, ερασιτέχνες αθλητές, τένις, χάντμπολ iii

ABSTRACT AKRIVOPOULOU GEORGIA Dynamic and electromyografic assessment of the wrist flexors and extensors during maximal and submaximal application of force (Under the supervision of lecturer Salonikidis Konstantinos) There has been quite a number of studies examining the force of the upper limbs. As far as the wrist joint is concerned, scientific interest mainly focuses on the cause of its injuries. Some studies have examined the maintenance of maximal force that is its stability, or even better its instability. The aim of this study was to measure the maximal isometric force of the wrist flexors and extensors, their electromyographic activation and the constant application of submaximal isometric force at the 5, 10, 20, 50 and 75% of MVC (Maximal Voluntary Contraction in tennis and handball players. 20 young right-handed amateur athletes aged between 20 and 30 years, 10 from tennis and 10 from handball, with no particular health problem or injury, took part in the research. Maximal isometric force (torque in Nm) and electromyographic activity (EMG) of the extensor digitorum and the flexor carpi ulnaris muscles were measured during flexion and extension of the wrist, at 5 different angles (230 0, 210 0, 180 0, 150 0, 130 0 ), as well as at two different elbow angles (90 0 and 120 0 ). Variability (coefficient of variation) was also measured maintaining the submaximal isometric force (5%, 10%, 20%, 50% and 75%) during wrist flexion and extension at the respective angles together with the EMG activity of the above mentioned muscles. In the statistical analysis a 2 (group) x 5 (wrist angular position) x 5 (force level) analysis of variance (ANOVA) with repeated measures on wrist angular position and force level was performed to compare the tennis and handball players performances as well as the agonist and the antagonist muscles separately, during flexion and iv

extension respectively. The level of significance was set at p<0.05. The results showed that there was an increase of the maximal force at the two elbow angles, during flexion and extension as the range of the wrist angle increased. In both groups force values during wrist flexion were higher than during wrist extension. Electromyographic activation of the agonist was higher than of the antagonist. The coefficient of variation reached its highest values at the lower rates of 5% and 10% of the MVC. On the contrary, the higher were the targeted force levels (20, 50, 75%), the more stable was the force output. The same applied to all measured angles. The same tendency of stability that was found during wrist flexion was also observed during wrist extension. That is, decreased stability in the low force rates and increased at the rates approximating the MVC. Finally, there were not observed any significant differences among the subgroups neither in the coefficient of variation nor in the normalized electromyography data of the agonist and the antagonist muscles. Concluding, none of the groups significantly outperformed the other. This could be possibly due to the homogenous biological as well as training age of the group participants, but also to the potential similarities in technical issues of the two sports of tennis and handball. Keywords: Force variability, amateur athletes, tennis, handball v

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελίδα ΠΕΡΙΛΗΨΗ ii ABSTRACT iv ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ vi ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ viii ix ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ. xi ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 Σκοπός της έρευνας.. 9 Σημασία της έρευνας 9 Επεξήγηση όρων. 10 Ερευνητικές υποθέσεις.. 11 Στατιστικές υποθέσεις 11 Οριοθέτηση της έρευνας 13 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ.. 14 Δείγμα... 14 Περιγραφή οργάνων... 14 Πειραματικός σχεδιασμός -Διαδικασία μέτρησης... 16 Α μέτρηση (αξιολόγηση μέγιστης ισομετρικής δύναμης) 16 Β Μέτρηση (διατήρηση σταθερής δύναμης)... 17 Διαδικασία μέτρησης. 17 Τοποθέτηση Ηλεκτροδίων. 18 Κάμψη του καρπού 18 Έκταση του καρπού.. 19 vi

Μέτρηση μέγιστης ισομετρικής δύναμης. 20 ΗΜΓ δραστηριότητα κατά τη δοκιμασία της μέγιστης ισομετρικής δύναμης. 22 Επίπεδα δύναμης και ΗΜΓ-δραστηριότητα κατά τη δοκιμασία διατήρησης σταθερής υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης. 22 Ανάλυση των ΗΜΓ σημάτων. 23 Μεταβλητές. 25 Στατιστική ανάλυση 26 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 27 ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 54 ΣΥΖΗΤΗΣΗ 60 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ.... 66 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 68 vii

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Σελίδα Εικόνα 1. Ενισχυτής ηλεκτρομυογράφου Biopac (INC Santa Barbara California MP100A) 15 Εικόνα 2. Συσκευή Biopac (INC Santa Barbara California MP100A) 15 Εικόνα 3. Σχηματική απεικόνιση του ωλένιου καμπτήρα του καρπού (Flexor Carpi Ulnaris) 18 Εικόνα 4. Σχηματική απεικόνιση του κοινού εκτείνοντα τους δακτύλους (Extensor Digitorum) 19 Εικόνα 5. Μετωπιαία άποψη δοκιμαζόμενου στο ισοκινητικό δυναμόμετρο με το νάρθηκα ακινητοποίησης και τα ηλεκτρόδια του ΗΜΓ 21 Εικόνα 6. Πλάγια άποψη δοκιμαζόμενου στο ισοκινητικό δυναμόμετρο με το νάρθηκα ακινητοποίησης και τα ηλεκτρόδια του ΗΜΓ 21 viii

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝAΚΩΝ Σελίδα Πίνακας 1. Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) 27 Πίνακας 2. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) με γωνία αγκώνα 90 0 29 Πίνακας 3. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στην μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) με γωνία αγκώνα 120 0 31 Πίνακας 4. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 33 Πίνακας 5. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 35 Πίνακας 6. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 37 Πίνακας 7. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 39 Πίνακας 8. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 41 ix

Πίνακας 9. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 43 Πίνακας 10. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις δύναμης σε Ν, συντελεστής μεταβλητότητας στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 45 Πίνακας 11. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις δύναμης σε Ν, συντελεστής μεταβλητότητας στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 47 Πίνακας 12. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 48 Πίνακας 13. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 50 Πίνακας 14. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 51 Πίνακας 15. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη διατήρηση υπομέγιστης δύναμης 53 x

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1α. Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) Σελίδα στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 90 0 28 Γράφημα 1β. Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 120 0 28 Γράφημα 2α. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 30 Γράφημα 2β. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 30 Γράφημα 3α. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 32 Γράφημα 3β. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 32 Γράφημα 4α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 34 Γράφημα 4β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 34 xi

Γράφημα 5α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 36 Γράφημα 5β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα 36 Γράφημα 6α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του αγωνιστή στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 38 Γράφημα 6β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του ανταγωνιστή στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 38 Γράφημα 7α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του αγωνιστή στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 40 Γράφημα 7β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του ανταγωνιστή στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 40 Γράφημα 8α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του αγωνιστή στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 42 Γράφημα 8β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του ανταγωνιστή στην κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 42 xii

Γράφημα 9α. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του αγωνιστή στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 44 Γράφημα 9β. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) του ανταγωνιστή στην έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη στις υποομάδες 44 xiii

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η δύναμη είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την επίδοση στα διάφορα αθλήματα. Ορισμένα από αυτά, όπως είναι τα «βαρέα αθλήματα», απαιτούν πλήρη ανάπτυξη της μέγιστης δύναμης, ενώ αντιθέτως για άλλα αρκούν και μόνο τα υπομέγιστα επίπεδά της. Σε τεχνικά αθλήματα, στα οποία ο μυϊκός συντονισμός παίζει σημαντικό ρόλο για την επίτευξη του τελικού στόχου, οι αθλητές υψηλού επιπέδου υπερτερούν έναντι των λιγότερο ικανών αθλητών στο ότι είναι σε θέση να επαναλαμβάνουν τις διάφορες κινήσεις και ρουτίνες τους με αυξημένη σταθερότητα. Αυτή η σταθερότητα που κατά γενική ομολογία εξακριβώνεται από το αποτέλεσμα, προϋποθέτει από την άλλη πλευρά την ικανότητα των αθλητών να εφαρμόζουν τις δυνάμεις που απαιτούνται για τις διάφορες κινήσεις τους με όσο το δυνατόν λιγότερες αυξομειώσεις και αποκλίσεις. Στα αθλήματα, στα οποία απαιτείται ο χειρισμός ενός αθλητικού οργάνου είναι αυτονόητη η σημαντικότητα της εφαρμογής σταθερής δύναμης. Οι αρθρώσεις του αγκώνα και του καρπού με τα αντίστοιχα μυοτενόντια συστήματά τους αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά τμήματα του ανατομικού συνόλου του άνω άκρου. Είναι δε γνωστό πως απαρτίζονται από ένα μεγάλο αριθμό μυών, υπεύθυνων για την παραγωγή δυνάμεων που προκαλούν τις διάφορες κινήσεις του. Ειδικότερα, το τένις και το χάντμπολ είναι δύο αθλήματα για τα οποία ο χειρισμός της μπάλας αποτελεί το κατεξοχήν τεχνικό στοιχείο τους. Στη χειροσφαίριση οι αθλητές πρέπει να μπορούν να κατευθύνουν μόνο με το χέρι τους τη μπάλα προς το στόχο, ενώ για τον ίδιο τελικό σκοπό στο τένις μεταξύ άνω άκρου και μπάλας παρεμβάλλεται ένα ακόμη αθλητικό όργανο, η ρακέτα. 1

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες στις κινήσεις κατά την εκτέλεση των χτυπημάτων από τους τενίστες και κατά τη διάρκεια των σουτ από τους χαντμπολίστες. Και στα δύο είδη των κινήσεων συμβάλλουν ενεργά η άρθρωση του αγκώνα και η άρθρωση του καρπού, ενώ και η δυναμική εξέλιξη αλλά και η κατεύθυνση της κίνησης, από πίσω προς τα εμπρός, είναι παρόμοιες. Όμως το καθένα από τα αθλήματα έχει και τις δικές του ιδιαιτερότητες. Στο ένα υπάρχει ένα επιπλέον εξάρτημα η ρακέτα, ενώ στο άλλο η μπάλα είναι μεγαλύτερη και πιο βαριά. Στο τένις τα χτυπήματα γίνονται από τον ίδιο παίκτη με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα απ ότι οι πάσες και τα σουτ στο χάντμπολ, που είναι ομαδικό άθλημα. Επιπλέον είναι άγνωστη η επίδραση των διαφορετικών γωνιών του αγκώνα και του καρπού στην ανάπτυξη της μέγιστης δύναμης και στα δύο αθλήματα. Η μέγιστη δύναμη του άνω άκρου είναι άλλωστε σημαντική και για τα δύο αθλήματα, επειδή μεταφράζεται σε μεγαλύτερες ταχύτητες της μπάλας. Έτσι δημιουργούνται ερωτηματικά σχετικά με το κατά πόσο οι αθλητές του τένις και του χάντμπολ αναπτύσσουν παρόμοια ή διαφορετικά επίπεδα μέγιστης δύναμης. Και εάν αυτό συμβαίνει πράγματι, σημαίνει αυτόματα πως η πιο δυνατή ομάδα αθλητών θα μπορέσει να διατηρεί τη δύναμή της πιο σταθερή σε δεδομένα υπομέγιστα επίπεδα; Μπορούν επίσης να βρεθούν πιο εξειδικευμένα εκείνες οι γωνίες στον αγκώνα και στον καρπό που θα βοηθήσουν, ώστε να μπορέσει ένας αθλητής του τένις να χτυπήσει τη μπάλα πιο αποτελεσματικά ή ο αθλητής του χάντμπολ να σουτάρει πιο εύκολα και δυνατά; Με τα σημερινά δεδομένα είναι πολύ δύσκολο έως σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί η ακριβής συμμετοχή κάθε εμπλεκόμενου μυ στην παραγωγή της δύναμης κατά τις κινήσεις της κάμψης και της έκτασης του καρπού. Έτσι μια σχετική έρευνα πρέπει εκ 2

των πραγμάτων να περιοριστεί στους σημαντικότερους μυς που από τη σχετική διεθνή βιβλιογραφία θεωρούνται οι σπουδαιότεροι για τις δύο αυτές κινήσεις. Έως τώρα για τη μελέτη της δύναμης του καρπού έχουν γίνει αρκετές έρευνες, πολλές από τις οποίες στο τένις, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως στη διερεύνηση των αιτίων που προκαλούν τραυματισμούς στην περιοχή του καρπού και του αγκώνα (Strizak, Gleim, Sapega, Nicholas, 1983; Ellenbecker, Roetert, Riewald, 2006; Alizadehkhaiyat, Fisher, Kemp, Frostick, 2007), ενώ για την ίδια άρθρωση στο χάντμπολ δε βρέθηκαν σχετικές εργασίες. Ειδικότερα στο τένις, ο Strizak και συνεργάτες (1983) μέτρησαν την ισομετρική δύναμη του καρπού σε παίκτες υψηλής επίδοσης, μη-παίκτες, και άτομα με προβλήματα επικονδυλίτιδας ( tennis elbow ) και διαπίστωσαν πως η δύναμη των εκτεινόντων του καρπού του κυρίαρχου άνω άκρου ήταν σημαντικά μεγαλύτερη στους τενίστες. Ήδη από παλαιότερα, κινηματικές αναλύσεις έδειξαν πως οι επαγγελματίες τενίστες διατηρούν μια πιο σταθερή θέση του καρπού σε σχέση με τους αρχάριους στη φάση ανάπτυξης δύναμης για το χτύπημα της μπάλας (Blackwell και Colet, 1994). Σε πιο πρόσφατη έρευνα των Lee και Carroll (2005), αλλά σε εθελοντές του γενικού πληθυσμού, εξετάσθηκε το κατά πόσο μεταβάλλεται το εύρος της σταθερής εφαρμογής μέγιστης δύναμης μετά από υπερμέγιστη ηλεκτρική διέγερση του κεντρικού νεύρου στην άρθρωση του αγκώνα, στη διάρκεια διαφορετικών μυϊκών συσπάσεων και αλλαγών του μήκους του μυός. Σε 9 υγιή άτομα μετρήθηκε η διακύμανση της υπερμέγιστης σύσπασης για τους καμπτήρες του καρπού σε μια συγκεκριμένη θέση της άρθρωσης (η γωνία του αγκώνα ήταν στις 110 0, ο ώμος ήταν σε απαγωγή 60 0 και η πυχεοκαρπική άρθρωση σε μια μέση ουδέτερη θέση υπτιασμού-πρηνισμού κατά τη διάρκεια διαφορετικών λειτουργικών δραστηριοτήτων. Το πρωτόκολλο με το οποίο μετρήθηκε η μέγιστη δύναμη είχε ως εξής: ζητήθηκε από 3

τα άτομα του δείγματος μέσα σε 2 να αυξήσουν σταδιακά τη δύναμη τους μέχρι να γίνει μέγιστη και να τη διατηρήσουν στη θέση αυτή για 3. Μετρήθηκαν δύο προσπάθειες, καταγράφηκε το ηλεκτρομυογράφημα και αξιολογήθηκε η καλύτερη προσπάθεια. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του τεστ δόθηκε στους δοκιμαζόμενους η οδηγία να φτάσουν στο 10% και στο 50% της μέγιστης σύσπασης των καμπτήρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η διακύμανση του εύρους της υπομέγιστης σύσπασης για τους καμπτήρες του καρπού ήταν μεγαλύτερη κατά τη σύσπαση στο 50% από ότι στο 10%. Μελέτη για την ανισορροπία των μυών στη δοκιμασία ανάπτυξης δύναμης έγινε από τους Alizadehkhaiyat και συν., (2007), οι οποίοι κατέγραψαν τις ισομετρικές δυνάμεις και την ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα στην κάμψη και την έκταση του καρπού και βρήκαν ότι στην κάμψη του καρπού οι μυς παρήγαγαν περισσότερη δύναμη κατά 27% από ότι στην έκταση. Αν και η επίδοση που μετρήθηκε ήταν η δύναμη στην κάμψη και την έκταση του αγκώνα, σε έρευνα που έγινε σε αγόρια και κορίτσια από διαφορετικά σπορ (χάντμπολ, τένις, κολύμβηση, ενόργανη γυμναστική) για τη δύναμη, οι Benkce και συν., (2002) εφάρμοσαν σε ισομετρικό δυναμόμετρο μια ενδιαφέρουσα μεθοδολογία, δηλαδή την ακινητοποίηση του αγκώνα με νάρθηκα και ιμάντες στις 90 0 για τη μέτρηση της δύναμης. Οι Blackwell και Colet (1994) και οι Wei, Chiang, Shiang, Chang, (2005) μέτρησαν την επιβάρυνση και τη μεταφορά δονήσεων στην άρθρωση του αγκώνα κατά την κρούση της μπάλας με τη ρακέτα σε χτυπήματα backhand σε ερασιτέχνες και επαγγελματίες παίκτες, αλλά και κατά πόσο αυτοί κρατούσαν δυνατά τη ρακέτα, καταγράφοντας τη δραστηριότητα των εκτεινόντων του καρπού με ηλεκτρομυογράφημα. Βρέθηκε πως οι έμπειροι αθλητές μπορούσαν να αποσβένουν 4

καλύτερα τους κραδασμούς από ότι οι ερασιτέχνες, ενώ παράλληλα διατηρούσαν τις τιμές του ηλεκτρομυογραφήματος σε υπομέγιστα επίπεδα. Αντίθετα, οι ερασιτέχνες κρατούσαν τη ρακέτα πολύ σφιχτά και οι καμπτήρες και εκτείνοντες του καρπού τους παρήγαγαν μέγιστες και υπερμέγιστες τιμές ηλεκτρομυογραφήματος. Οι Doemges και Rack (1992) ερεύνησαν τις αλλαγές που εξαρτώνται από τη δραστηριότητα, όσο αφορά την απάντηση της άρθρωσης του καρπού σε μηχανικές διαταραχές. Οκτώ άτομα με το δεξιό ώμο στις 90 0 έκαναν δύο διαφορετικές ενέργειες. Στην πρώτη περίπτωση προσπαθούσαν να διατηρήσουν τον καρπό σε σταθερή κάμψη με συγκεκριμένο επίπεδο δύναμης, καθώς το μηχάνημα εφάρμοζε κινήσεις κάμψης-έκτασης. Στη δεύτερη ενέργεια τα άτομα προσπαθούσαν να διατηρήσουν μία σταθερή θέση στην πηχεοκαρπική ενώ το μηχάνημα εφάρμοζε μεταβαλλόμενες καμπτικές-εκτατικές δυνάμεις. Οι ενέργειες αυτές είχαν σκοπό να μελετηθεί: 1) Η σταθερότητα στη δύναμη 2) Η σταθερότητα στη θέση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στη δραστηριότητα 1 αν και υπήρχε ίδια δύναμη με τη δραστηριότητα 2 η ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα ήταν μικρότερη από ότι στην δεύτερη ενέργεια. Ακόμη παρατηρήθηκε συνενεργοποίηση των εκτεινόντων του καρπού στην προσπάθεια διατήρησης μιας συγκεκριμένης θέσης στον καρπό ενώ στην άλλη δε παρατηρήθηκε συνενεργοποίηση ή ήταν πάρα πολύ μικρή. Στη συνέχεια προκάλεσαν τοπική αναισθησία στους εκτείνοντες μυς και παρατήρησαν τις διαφορές στην αντανακλαστική δραστηριότητα και το ηλεκτρομυογράφημα. Παρόμοια ήταν και η έρευνα των Sogaard και συν., (1998), οι οποίοι εξέτασαν τρόπους δραστηριοποίησης των κινητικών μονάδων κατά τη διάρκεια της σύγκεντρης και της ισομετρικής κάμψης του καρπού σε άτομα με διαφορετική σύνθεση μυϊκών ινών (αργές γρήγορες). Η έρευνα διεξήχθη σε έξη άτομα (άνδρες 20 30 ετών), χρησιμοποιήθηκαν 310 κινητικές μονάδες και υπολογίστηκε ο αριθμός πυροδότησης 5

σε παλμούς ανά δευτερόλεπτο. Η σύγκεντρη κάμψη του καρπού μετρήθηκε στο 30% της μέγιστης έντασης άσκησης και ο μέσος όρος του ρυθμού πυροδότησης ήταν 27 pps, (pulses per second = παλμοί ανά δευτερόλεπτο), η οποία ήταν διπλάσια της τιμής του 12 που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια σταθερής ισομετρικής σύσπασης στο 30% της μέγιστης εθελοντικής σύσπασης. Οι μετρήσεις έγιναν στη σύγκεντρη κάμψη του καρπού και στην ισομετρική κάμψη του καρπού στο 60% της μέγιστης εθελοντικής προσπάθειας. Ο ρυθμός πυροδότησης ήταν 30 και 19 αντίστοιχα. Φάνηκε ότι η αύξηση της έντασης σε δυναμικές ασκήσεις πραγματοποιήθηκε με τη στρατολόγηση επιπρόσθετων κινητικών μονάδων παρά με την αύξηση του ρυθμού πυροδότησης όπως συμβαίνει στην ισομετρική σύσπαση και ότι η σύνθεση μυϊκών ινών μπορεί να παίξει ένα μικρό ρόλο. Οι δοκιμαζόμενοι είχαν τον ώμο σε κάμψη 90 0, ο καρπός είχε εύρος κίνησης από 15 0 έκταση μέχρι 15 0 κάμψη για ένα λεπτό και ξαναγύριζε πίσω. Η σύσπαση διαρκούσε 1 και το διάλλειμα 6. Η μέγιστη ένταση μετρήθηκε στις 30%, 45% και 60% και καταγράφηκε το ηλεκτρομυογράφημα. Παράλληλα με τη διερεύνηση της παραγωγής μέγιστης δύναμης έγιναν μελέτες και για τη διατήρησή της ή καλύτερα για τη σταθερότητα ή την αστάθεια που εμφανίζουν οι δοκιμαζόμενοι διαφορετικού προπονητικού επιπέδου ή ηλικίας. Ως δείκτης σταθερότητας χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής διακύμανσης (coefficient of variation). Οι μελέτες έγιναν σε διαφορετικού μεγέθους μυς, όπως σε αυτούς των δακτύλων και των κάτω άκρων. Έτσι, οι Τracy Mehoudar και Ortega (2007) μελέτησαν την επίδραση ενός προγράμματος δύναμης με υψηλές επιβαρύνσεις στη σταθερότητα του τετρακέφαλου μηριαίου σε ηλικιωμένους ενήλικες. Η προπόνηση δύναμης μείωσε την αστάθεια των μυών κατά τη διάρκεια μη-ισομετρικών συσπάσεων, αλλά όχι κατά τη διάρκεια ισομετρικών συσπάσεων. 6

Ήδη το 1983 ο Vanswearingen μέτρησε τη δύναμη του καρπού σε 30 φοιτητές κολλεγίου. Στατικές και δυναμικές επιδόσεις των μυών του καρπού μετρήθηκαν στην κάμψη και στην έκταση και καταγράφηκαν σε δυναμόμετρο Cybex II. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ισομετρική ροπή και η ροπή που προέρχεται από χαμηλή ισοκινητική ταχύτητα είχαν υψηλή συσχέτιση. Διαπιστώθηκε πως οι καμπτήρες μυς του καρπού παρήγαγαν στατικά και δυναμικά, κατά μέσο όρο υψηλότερες τιμές ροπής από ότι οι εκτείνοντες. Επίσης και οι Morse, Jung, Bashford και Hallbeck (2006) ερεύνησαν τη μέγιστη δύναμη και τη ροπή που παράγεται κατά τη διάρκεια της ισοκινητικής κάμψης και έκτασης του καρπού. Εξέτασαν την επίδραση του φύλλου, της κατεύθυνσης, της ταχύτητας και της γωνίας. Στην έρευνά τους συμμετείχαν 10 άντρες και 10 γυναίκες, που μετρήθηκαν σε 6 γωνιακές ταχύτητες (15, 30, 45, 60, 75 και 90 0 ), σε δύο κατευθύνσεις (κάμψη και έκταση), σε 16 διαφορετικές γωνίες του καρπού που μεταβαλλόταν κάθε 5 0 (από τις 70 0 στην κάμψη μέχρι τις 60 0 ) στην έκταση. Βρέθηκε πως οι άνδρες παρήγαγαν μεγαλύτερες δυνάμεις στη κάμψη και στην έκταση από τις γυναίκες. Και αυτοί επιβεβαίωσαν πως οι μεγαλύτερες δυνάμεις παράγονται κατά τη διάρκεια της κάμψης του καρπού, ενώ η γωνιακή ταχύτητα δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Σε άλλη έρευνα συγκρίθηκε η αστάθεια στη δύναμη κατά τη διάρκεια ισομετρικών συστολών σε νέους, ενήλικες και ηλικιωμένους. Αρχικά εκτελέστηκαν έκκεντρες συστολές στο 40% της μέγιστης ισομετρικής συστολής και κατόπιν η αστάθεια της δύναμης αξιολογήθηκε σε υπομέγιστες δυνάμεις στο 30, 50 και 80%. Βρέθηκε πως η σταθερότητα στην εφαρμογή δύναμης δεν επηρεάζεται από την ηλικία (Lavender, Nosaka, 2007). Παρόμοια οι De Luca, Foley και Erim (1996) ερεύνησαν σε 19 άτομα τη συνεχόμενη ισομετρική σύσπαση στο 30, 50 και 80% της μέγιστης προσπάθειας. Εξέτασαν τις ιδιότητες των μυών όσο αφορά τον έλεγχο της κίνησης σε συνεχόμενη 7

παραγωγή δύναμης από ισομετρική σύσπαση. Τα αποτελέσματα εξηγούν πως διατηρείται μια συνεχόμενη ισομετρική δύναμη καθώς η σύσπαση προχωράει, η ροπή δύναμης των μυϊκών ινών υπερβαίνει ένα όριο και από κει και πέρα μειώνεται στιγμιαία λόγω της ιδιότητας της προσαρμογής των κινητικών νευρώνων, ώστε να μειώνεται ο ρυθμός πυροδότησης της κινητικής μονάδας. Παρόμοιος ήταν και ο σκοπός της έρευνας των Laidlaw, Bilodeau, Enoka (2000), να συγκριθεί δηλαδή η σταθερότητα κατά τη διάρκεια μέγιστων ισομετρικών συστολών των δακτύλων. Σε αντίθεση με την προαναφερθείσα έρευνα βρέθηκε πως η σταθερότητα κατά τις ισομετρικές και τις αργές ανισομετρικές συστολές ήταν μικρότερη στους ηλικιωμένους, απ ότι στους νέους. Στη σχετική βιβλιογραφία δε βρέθηκαν πηγές που να αναφέρονται σε μελέτες που να είχαν ως αντικείμενα έρευνας ταυτόχρονα την άρθρωση του καρπού και του αγκώνα. Υπάρχουν όμως μελέτες με αντικρουόμενα αποτελέσματα, όπου ελέγχεται είτε η άρθρωση του καρπού, είτε του αγκώνα. Και στις δύο αρθρώσεις δε μετρήθηκε η ισομετρική δύναμη σε διαφορετικές γωνίες κάμψης και έκτασης, ούτε μετρήθηκε η σταθερότητα στην παραγωγή δύναμης των εκτεινόντων και καμπτήρων του καρπού, όταν η γωνία του αγκώνα είναι μεταβαλλόμενη (90 και 120 μοίρες). Λαβαίνοντας υπόψη, ότι με τις κινηματικές αναλύσεις βρέθηκε πως οι παίκτες υψηλού επιπέδου στο τένις διατηρούσαν πιο σταθερό τον καρπό τους, είναι σκόπιμο να εξεταστεί αν οι δοκιμαζόμενοι που προέρχονται από το τένις μπορούν να αναπτύξουν μεγαλύτερα επίπεδα δύναμης και να την διατηρήσουν σταθερότερη, δίχως μεγάλες διακυμάνσεις στα δυναμικά και ηλεκτρομυογραφικά τους δεδομένα απ ότι αθλητές του χάντμπολ, ενός άλλου αθλήματος που ενώ χρησιμοποιεί παρόμοια την άρθρωση του καρπού δεν το κάνει με την ίδια υψηλή συχνότητα που συμβαίνει στο τένις. Θα μπορούσε να 8

διατυπωθεί η υπόθεση πως η μεγαλύτερη ανάπτυξη ισομετρικής δύναμης οδηγεί σε μεγαλύτερη σταθερότητα κατά τη διατήρησή της και ότι ίσως αυτό τελικά να επηρεάζει την ευστοχία των παικτών σε αθλήματα όπως το τένις και το χάντμπολ. Σκοπός της έρευνας Σκοπός της εργασίας ήταν να μελετηθεί η μέγιστη ισομετρική δύναμη των καμπτήρων και εκτεινόντων του καρπού, η ηλεκτρομυογραφική ενεργοποίησή τους και η σταθερή εφαρμογή υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης στο 5, 10, 20, 50 και 75% της MΕΣ, σε αθλητές του τένις και του χάντμπολ. Οι μετρήσεις αφορούσαν την κάμψη και την έκταση του καρπού, σε διαφορετικές γωνίες του καρπού. Για την επίτευξη του ερευνητικού σκοπού μελετήθηκαν και συγκρίθηκαν οι επιδόσεις των δοκιμαζόμενων στην ανάπτυξη μέγιστης ισομετρικής δύναμης και στη διατήρηση δεδομένης σταθερής υπομέγιστης δύναμης. Παράλληλα με τα χαρακτηριστικά της μυϊκής δύναμης αναλύθηκαν και τα δεδομένα από την ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα των αγωνιστών και ανταγωνιστών μυών κατά την κάμψη και την έκταση του καρπού. Σημασία της έρευνας Με την παρούσα έρευνα στοχεύεται να βελτιωθεί η γνώση γύρω από τις δυνάμεις που αναπτύσσονται στην άρθρωση του καρπού κατά την κάμψη και την έκτασή του. Παράλληλα, με τη διερεύνηση των επιδόσεων στη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε διαφορετικές γωνίες του καρπού εξετάζεται και η επιρροή της γωνίας του αγκώνα. Επιπλέον, η εξέταση της σχέσης της δύναμης και της σταθερότητας στην ανάπτυξη της δύναμης θα μπορούσε να οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα, που θα ήταν προϋπόθεση για την παραπέρα διεύρυνση της παρούσας μελέτης, ώστε να 9

διερευνηθεί η ευστοχία των παικτών στο τένις και το χάντμπολ, παράγοντας που είναι πολύ σημαντικός σε αθλητές υψηλού επιπέδου. Τα δεδομένα θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στη διαδικασία προπόνησης για τη βελτίωση της τεχνικής, αλλά και τη βελτίωση της δύναμης σε αθλητές του τένις και του χάντμπολ. Επεξήγηση όρων Ως δύναμη περιγράφεται η (φυσική) ικανότητα που αποτελεί την έκφραση της μυϊκής απόδοσης, όταν η ενεργοποίηση υπερβαίνει το 30% της μέγιστης εκούσιας προσπάθειας (Buehrle, 1985). Μέγιστη δύναμη είναι η μεγαλύτερη δυνατή δύναμη που μπορεί να αναπτύξει το νευρομυϊκό σύστημα σε μια μέγιστη εκούσια συστολή (Harre, 1986; Letzelter, 1986). Μέγιστη ισομετρική δύναμη είναι η καταγραφή της μέγιστης δύναμης που μπορεί να αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια μέγιστης εκούσια συστολής, στη διάρκεια της οποίας το μήκος του μυός (ορθότερα, το μήκος της μυοτενόντιας μονάδας) παραμένει σταθερό (Martin και συν., 1991). Αντοχή στη δύναμη είναι η ικανότητα διατήρησης των επιδόσεων δύναμης για ένα χρονικό διάστημα, το οποίο καθορίζεται από τη διάρκεια του αγωνίσματος ή η ικανότητα όσο το δυνατόν μικρότερης μείωσης του επιπέδου δύναμης (Letzelter, 1978). Σταθερότητα είναι η ικανότητα ενός ατόμου να εκτελεί μη μεταβλητή μυϊκή λειτουργία και να επανέρχεται σε σταθερή κατάσταση μετά από εξωτερικό αποσταθεροποιητικό ερέθισμα (Magill, 2001). (Ο υπολογισμός της γίνεται με βάση τον τύπο: CV=(SD/mean) * 100. Όπου CV: «ο δείκτης μεταβλητότητας», SD: η τυπική απόκλιση και mean: ο μέσος όρος). 10

Ερευνητικές Υποθέσεις Οι ερευνητικές υποθέσεις που διατυπώνονται στην παρούσα έρευνα είναι οι ακόλουθες: - Η γενική υπόθεση είναι ότι οι δοκιμαζόμενοι που αναπτύσσουν υψηλότερα επίπεδα μέγιστης ισομετρικής δύναμης με τους μυς του καρπού, μπορούν να διατηρήσουν με μεγαλύτερη σταθερότητα συγκεκριμένες υπομέγιστες ισομετρικές δυνάμεις. - Επίσης διατυπώνεται η υπόθεση ότι υπάρχουν διαφορές στην επίδοση, αλλά και στην ΗΜΓ δραστηριότητα των αγωνιστών - ανταγωνιστών μυών μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Στατιστικές υποθέσεις Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων, διατυπώθηκαν οι ακόλουθες μηδενικές υποθέσεις, ακολουθούμενες από τις αντίστοιχες εναλλακτικές: Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στην επίδοση στη μέγιστη ισομετρική δύναμη μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στην επίδοση στη μέγιστη ισομετρική δύναμη μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στην ΗΜΓ δραστηριότητα των αγωνιστών μυών κατά τη μέγιστη ισομετρική τους σύσπαση μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στην ΗΜΓ δραστηριότητα των αγωνιστών μυών κατά τη μέγιστη ισομετρική τους σύσπαση μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. 11

Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στην ΗΜΓ δραστηριότητα των ανταγωνιστών μυών κατά τη μέγιστη ισομετρική τους σύσπαση μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στην ΗΜΓ δραστηριότητα των ανταγωνιστών μυών κατά τη μέγιστη ισομετρική τους σύσπαση μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στη σταθερότητα (CV) κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στην σταθερότητα (CV) κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στη σχετικοποιημένη ΗΜΓ-δραστηριότητα (πάντα σε σχέση με το ΗΜΓ της ΜΕΣ) των αγωνιστών μυών κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στη σχετικοποιημένη ΗΜΓδραστηριότητα των αγωνιστών μυών κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Μηδενική υπόθεση: υπάρχουν διαφορές στη σχετικοποιημένη ΗΜΓ-δραστηριότητα των ανταγωνιστών μυών κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. Εναλλακτική υπόθεση: δεν υπάρχουν διαφορές στη σχετικοποιημένη ΗΜΓδραστηριότητα των ανταγωνιστών μυών κατά την παραγωγή υπομέγιστης δύναμης μεταξύ των αθλητών του τένις και του χάντμπολ. 12

Οριοθέτηση της έρευνας Η ισχύς των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας περιορίστηκε στα συγκεκριμένα άτομα που μετρήθηκαν τη χρονική περίοδο Φεβρουάριος Μάρτιος 2008 και τα συμπεράσματα αφορούν μόνο στη δεδομένη τους προπονητική κατάσταση. 13

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δείγμα Στην έρευνα έλαβαν μέρος 20 νεαροί δεξιόχειρες άνδρες ερασιτέχνες αθλητές, 10 από το χάντμπoλ και 10 από το τένις, ηλικίας 20-25 ετών, οι οποίοι δεν αντιμετώπιζαν κανένα πρόβλημα υγείας ή τραυματισμού. Οι δοκιμαζόμενοι σκόπιμα επιλέχθηκαν να είναι δεξιόχειρες διότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παικτών ανήκει σε αυτή τη κατηγορία. Επιπλέον, η ειδική κατασκευή που έγινε για τη συγκράτηση του άνω άκρου προοριζόταν μόνο για τη δεξιά πλευρά, ενώ αν έπρεπε να μετρηθεί και η αριστερή αυτό θα απαιτούσε σημαντικές και δαπανηρές προσαρμογές. Περιγραφή οργάνων Με ζυγό ακριβείας και αναστημόμετρο μετρήθηκε το βάρος και το ύψος των συμμετεχόντων. Για τη μέτρηση της ισομετρικής τους δύναμης χρησιμοποιήθηκε ισοκινητικόισομετρικό δυναμόμετρο Kin-Com (Chatanooga, USA). Για την ακινητοποίηση του βραχίονα και αντιβραχίονα των εξεταζόμενων, χρησιμοποιήθηκε ειδική κατασκευή (νάρθηκας), η οποία εξασφάλιζε το να μην γίνονται περιττές κινήσεις του εξεταζόμενου άνω άκρου. Για την καταγραφή της ηλεκτρομυογραφικής δραστηριότητας χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρομυογράφος τύπου Biopac (INC Santa Barbara California MP100A). Η λήψη του ηλεκτρομυογραφήματος κατά την κάμψη και έκταση των μυών έγινε με ηλεκτρόδια μιας χρήσης Dura-stick ΕMG. 14

Τα δεδομένα των μετρήσεων καταγράφηκαν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και η αξιολόγηση τους έγινε με το πρόγραμμα καταγραφής και αξιολόγησης AcqKnowledge 3.7.3. Εικόνα 1. Ενισχυτής ηλεκτρομυογράφου Biopac (INC Santa Barbara California MP100A) Εικόνα 2. Συσκευή Biopac (INC Santa Barbara California MP100A) 15

Πειραματικός σχεδιασμός Διαδικασία μέτρησης Μια εβδομάδα πριν από τις μετρήσεις έγινε εξοικείωση των δοκιμαζόμενων με τον εξοπλισμό που χρησιμοποιήθηκε και με τη διαδικασία της μέτρησης. Κατόπιν κάθε εξεταζόμενος δήλωσε ενυπόγραφα την αποδοχή των όρων της εθελοντικής συμμετοχής του στις μετρήσεις. Α μέτρηση (αξιολόγηση μέγιστης ισομετρικής δύναμης) Πρώτα έγινε λήψη των ατομικών (δημογραφικών) στοιχείων κάθε δοκιμαζόμενου και 10λεπτη ειδική προθέρμανσή του. Έπειτα έγινε: 1. Ρύθμιση της θέσης του καθίσματος στο KIN-COM. 2. Ρύθμιση της θέσης του νάρθηκα. 3. Ρύθμιση της σωστής απόστασης καρπού - άξονα περιστροφής δυναμόμετρου. 4. Προετοιμασία δέρματος και τοποθέτηση ηλεκτροδίων. 5. Διεξαγωγή της μέτρησης με 5 επιβάρυνση σε κάθε γωνία του καρπού και του αγκώνα και 2 λεπτά ενδιάμεσο διάλειμμα (2 προσπάθειες και στην κάμψη και στην έκταση). Ακολούθως σημειώθηκε η θέση των ηλεκτροδίων με ανεξίτηλο μαρκαδόρο για να μπορούν να τοποθετηθούν τα ηλεκτρόδια στην ίδια θέση και στην επόμενη μέτρηση. Η δεύτερη μέτρηση έγινε μετά από 4 μέρες, ώστε να είναι τελείως ξεκούραστος ο δοκιμαζόμενος. 16

Β μέτρηση (διατήρηση σταθερής δύναμης) Και στη δεύτερη μέτρηση ακολούθως έγινε: 1. Ρύθμιση της θέσης του καθίσματος 2. Ρύθμιση της θέσης του νάρθηκα 3. Ρύθμιση της σωστής απόστασης καρπού - άξονα περιστροφής δυναμομέτρου 4. Προετοιμασία δέρματος και τοποθέτηση ηλεκτροδίων 5. Διεξαγωγή της μέτρησης με 5 διατήρηση συγκεκριμένης δύναμης σε κάθε γωνία του καρπού και του αγκώνα και 30 ενδιάμεσο διάλειμμα (2 προσπάθειες και στην κάμψη και στην έκταση) Διαδικασία μέτρησης Οι μετρήσεις που απαιτήθηκαν για την παρούσα έρευνα διεξήχθησαν στο άτυπο Εργαστήριο Νευρομϋικού Ελέγχου και Θεραπευτικής Άσκησης του ΤΕΦΑΑ Σερρών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πραγματοποιήθηκαν σε 2 ξεχωριστές μέρες, εκ των οποίων η κάθε μια απείχε τουλάχιστον 48 ώρες από την τελευταία προπόνηση των εξεταζόμενων, έτσι ώστε η κόπωση να μην επηρεάσει τις επιδόσεις τους. Αρχικά, καταγράφηκαν σε ατομικό πρωτόκολλο τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά (ύψος, βάρος), η ημερομηνία γέννησης, το άθλημα με το οποίο ασχολείται ο κάθε δοκιμαζόμενος (τένις, χάντμπολ), αλλά και στοιχεία της θέσης των οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν για τις μετρήσεις, ώστε στην επόμενη μέτρηση να διατηρηθεί ακριβώς η ίδια θέση για το δοκιμαζόμενο. Όλες οι δοκιμασίες εκτελέστηκαν την ίδια ώρα της μέρας προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε χρονοβιολογική επίπτωση. 17

Η προθέρμανση του δοκιμαζόμενου διαρκούσε 10 λεπτά και περιλάμβανε διατάσεις για τα άνω άκρα. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν τα ηλεκτρόδια και ακολούθησε η διαδικασία των μετρήσεων σύμφωνα με το πρωτόκολλο δοκιμασίας. Τοποθέτηση Ηλεκτροδίων Στις περιοχές όπου τοποθετήθηκαν τα ηλεκτρόδια το δέρμα ξυρίστηκε, ώστε να αφαιρεθούν οι τρίχες, τρίφτηκε με ειδικό γυαλόχαρτο, καθαρίστηκε και απολυμάνθηκε με οινόπνευμα, έτσι ώστε να μειωθεί όσο δυνατόν περισσότερο η ηλεκτρική αντίσταση του δέρματος. Η καταγραφή του ηλεκτρομυογραφήματος (ΗΜΓ) έγινε με συσκευή τύπου Biopac (Santa Barbara California MP100A) και χρησιμοποιήθηκαν επιμήκη ηλεκτρόδια μιας χρήσης Dura-stick. Κάμψη του καρπού Εικόνα 3. Σχηματική απεικόνιση του ωλένιου καμπτήρα του καρπού (Flexor Carpi Ulnaris) 18

Σύμφωνα με τους Kahle, Leonhardt και Platzer (1984) «ο ωλένιος καμπτήρας του καρπού συμμετέχει στην παλαμιαία κάμψη του καρπού, όπου η ενέργειά του είναι ισχυρότερη από του κερκιδικού καμπτήρα του καρπού». Το ένα ηλεκτρόδιο καταγραφής του ΗΜΓ τοποθετήθηκε στη γαστέρα του μυός, ώστε να καταγραφεί η δραστηριότητά του. Στην προσπάθεια για κάμψη του καρπού ο μυς αυτός είναι ο αγωνιστής μυς. Έκταση του καρπού Εικόνα 4. Σχηματική απεικόνιση του κοινού εκτείνοντα τους δακτύλους (Extensor Digitorum) 19

Παρόμοια, επειδή ο (κοινός) εκτείνων τους δακτύλους είναι «ο ισχυρότερος ραχιαίος καμπτήρας του καρπού και των μεσοκάρπιων διαρθρώσεων» (Kahle, 1984) ήταν ο αγωνιστής μυς αναφοράς για την καταγραφή του ΗΜΓ στη δοκιμασία της έκτασης του καρπού, οπότε το δεύτερο ηλεκτρόδιο τοποθετήθηκε στη γαστέρα του. Μέτρηση μέγιστης ισομετρικής δύναμης Αφού ο δοκιμαζόμενος λάμβανε την κατάλληλη θέση, ρυθμιζόταν ο νάρθηκας στη γωνία του αγκώνα στις 90 0 και τοποθετούνταν τα ηλεκτρόδια. Στη συνέχεια ο δοκιμαζόμενος εκτελούσε, τη δοκιμασία αξιολόγησης της μέγιστης ισομετρικής δύναμης, πρώτα, κατά την κάμψη του καρπού, στο δυναμόμετρο Kin-Com, σε 5 διαφορετικές γωνίες (230 0, 210 0, 180 0, 150 0 και 130 0 ). Η προσπάθεια σε κάθε διαφορετική γωνία διαρκούσε 5 δευτερόλεπτα, ενώ ενδιάμεσα, μετά την αλλαγή θέσης υπήρχε διάλειμμα 2 λεπτών. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν για δεύτερη φορά, και αργότερα αξιολογούνταν η καλύτερη επίδοση από τις δύο προσπάθειες. Επίσης, το ίδιο έγινε και για την έκταση του καρπού στις ίδιες γωνίες. Παρόμοια, η ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε και για τη γωνία του αγκώνα στις 120 0. 20

Εικόνα 5. Μετωπιαία άποψη δοκιμαζόμενου στο ισοκινητικό δυναμόμετρο με το νάρθηκα ακινητοποίησης και τα ηλεκτρόδια του ΗΜΓ. Εικόνα 6. Πλάγια άποψη δοκιμαζόμενου στο ισοκινητικό δυναμόμετρο με το νάρθηκα ακινητοποίησης και τα ηλεκτρόδια του ΗΜΓ. 21

ΗΜΓ-δραστηριότητα κατά τη δοκιμασία της μέγιστης ισομετρικής δύναμης Παράλληλα με τα χαρακτηριστικά της μυϊκής δύναμης στην κάθε προσπάθεια καταγράφηκε η ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα των μυών που εξετάστηκαν. Το αναλογικό σήμα μετατράπηκε σε ψηφιακό και αποθηκεύτηκε σε υπολογιστή. Στο ενδιάμεσο διάστημα μεταξύ της πρώτης και δεύτερης μέτρησης, από τις καλύτερες προσπάθειες υπολογίστηκαν οι ποσοστιαίες υπομέγιστες δυνάμεις στις εντάσεις των 5%, 10%, 20%, 50% και 75%, στην κάμψη και έκταση του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες του στις 230 0, 210 0, 180 0, 150 0, 130 0, αλλά και στις γωνίες του αγκώνα στις 90 0 και 120 0. Με αυτές τις επιδόσεις δημιουργήθηκε ένα ατομικό πρωτόκολλο, ώστε η πληροφόρηση των δοκιμαζόμενων κατά την ώρα της δεύτερης μέτρησης να είναι άμεση. Επίπεδα δύναμης και ΗΜΓ-δραστηριότητα κατά τη δοκιμασία διατήρησης σταθερής υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης Στη δεύτερη μέτρηση ο δοκιμαζόμενος προσπαθούσε να διατηρήσει τη δύναμή του με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια στις δεδομένες εντάσεις, οι οποίες του προβάλλονταν αριθμητικά, αλλά και με ραβδόγραμμα στην οθόνη του υπολογιστή. Ταυτόχρονα στο δυναμόμετρο καταγράφονταν οι επιδόσεις, ενώ παράλληλα καταγραφόταν και το ΗΜΓ των αγωνιστών και ανταγωνιστών μυών του. Η διάρκεια της κάθε προσπάθειας διαρκούσε 5 δευτερόλεπτα με ενδιάμεσο διάλειμμα 30 δευτερολέπτων. Οι μετρήσεις έγιναν σε όλες τις προαναφερόμενες γωνίες καρπού και αγκώνα, και στην κάμψη και στην έκταση. 22

Ανάλυση των ΗΜΓ σημάτων Η αξιολόγηση των ΗΜΓ-δεδομένων έγινε με το πρόγραμμα καταγραφήςαξιολόγησης AcqKnowledge, 3.7.3. Αρχικά το ΗΜΓ σήμα φιλτραρίστηκε με ψηφιακό φίλτρο ΙΙR (band pass high+low) στις συχνότητες 10 500 Hz. Κατόπιν, από τα 5 δευτερόλεπτα καταγεγραμμένου σήματος αφαιρέθηκε το 1 ο και 5 ο δευτερόλεπτο και αξιολογήθηκαν τα εναπομείναντα 3 δευτερόλεπτα. 23

Το σήμα μετατράπηκε, ανορθώθηκε και μετρήθηκε το ολοκλήρωμα με τις διαδικασίες Transform και Integrate και υπολογίσθηκε ο μέσος όρος (median) του RMS (Root mean square). 24

Μεταβλητές Εξετάστηκαν οι κάτωθι μεταβλητές: Η μέγιστη ισομετρική δύναμη (ροπή σε Nm) και ΗΜΓ δραστηριότητα κατά την κάμψη του καρπού σε 5 διαφορετικές γωνίες καρπού (230 0, 210 0, 180 0, 150 0, 130 0 ) και σε 2 διαφορετικές γωνίες του αγκώνα (90 0 και 120 0 ) Η μέγιστη ισομετρική δύναμη (ροπή σε Nm) και ΗΜΓ δραστηριότητα κατά την έκταση του καρπού σε 5 διαφορετικές γωνίες καρπού (230 0, 210 0, 180 0, 150 0, 130 0 ) και σε 2 διαφορετικές γωνίες του αγκώνα (90 0 και 120 0 ) Η σταθερότητα (δείκτης CV) κατά τη διατήρηση υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης (5%, 10%, 20%, 50% και 75%) στην κάμψη του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες Η σταθερότητα (δείκτης CV) κατά τη διατήρηση υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης (5%, 10%, 20%, 50% και 75%) στην έκταση του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες Η σχετικοποιημένη ΗΜΓ-δραστηριότητα κατά τη διατήρηση σταθερής υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης (5%, 10%, 20%, 50% και 75%) στην κάμψη του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες Η σχετικοποιημένη ΗΜΓ-δραστηριότητα κατά τη διατήρηση σταθερής υπομέγιστης ισομετρικής δύναμης (5%, 10%, 25%, 50% και 75%) στην έκταση του καρπού στις αντίστοιχες γωνίες 25

Στατιστική ανάλυση Για την στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διακύμανσης για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις (ANOVA Repeated measures) (2 x 5 x 5 = 2 ομάδες, 5 γωνίες καρπού, 5 διαφορετικά ποσοστά δύναμης). Έγιναν συγκρίσεις στις επιδόσεις ως εξής: 1. αθλητές τένις - αθλητές χάντμπολ και 2. αγωνιστές - ανταγωνιστές μυς και για την κάμψη και για την έκταση ξεχωριστά. 26

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα δημογραφικά δεδομένα των δοκιμαζόμενων της ομάδας του τένις ήταν: ηλικία 21,97±0,80 χρόνια, ύψος 179,90±4,36 εκατοστά και βάρος 79,10±7,39 kg, ενώ για τους δοκιμαζόμενους τη ομάδας του χάντμπολ ήταν: 21,16±1,53 χρόνια, 181,70±4,76 εκατοστά και 80,60±6,24 kg αντίστοιχα. Πίνακας 1. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις της μέγιστης ισομετρικής δύναμης στο σύνολο των δοκιμαζόμενων, στην κάμψη και στην έκταση του καρπού, σε δύο διαφορετικές γωνίες του αγκώνα (90 0, 120 0 ). Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) Γωνία Γωνία αγκώνα 90 0 Γωνία αγκώνα 120 0 καρπού κάμψη Έκταση κάμψη έκταση 230 0 37,41 ± 7,77 20,46 ± 5,04 32,42 ± 11,17 17,40 ± 3,84 210 0 34,37 ± 7,76 17,61 ± 3,55 28,32 ± 9,63 14,94 ± 4,16 180 0 32,09 ± 6,41 13,88 ± 2,90 25,51 ± 6,08 12,89 ± 3,25 150 0 30,44 ± 5,45 11,27 ± 3,01 25,51 ± 4,11 11,37 ± 2,68 130 0 29,97 ± 5,64 8,10 ± 2,99 28,12 ± 4,66 9,00 ± 3,08 Σε γενικές γραμμές όσο αφορά τις δύο γωνίες του αγκώνα και στην κάμψη και στην έκταση του καρπού παρατηρήθηκε μια αυξητική τάση της μέγιστης δύναμης όσο αυξάνεται και η γωνία του καρπού. Μόνο κατά την κάμψη του καρπού όταν η γωνία του αγκώνα ήταν στις 120 0 οι τιμές της δύναμης διαφοροποιήθηκαν. Η μεγαλύτερη τιμή βρέθηκε στην κάμψη του καρπού στις 230 0 με γωνία αγκώνα στις 90 0, ενώ οι μικρότερες τιμές παρατηρήθηκαν στην έκταση του καρπού στις 130 0 και στις δύο γωνίες του αγκώνα. 27

Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 90 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού κάμψη έκταση Γράφημα 1α. Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 90 0 Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 120 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού κάμψη έκταση Γράφημα 1β. Επιδόσεις όλων των δοκιμαζόμενων στην ισομετρική δύναμη (Nm) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα στις 120 0 28

Πίνακας 2. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις της μέγιστης ισομετρικής δύναμης στους αθλητές του τένις και του χάντμπολ στην κάμψη και στην έκταση του καρπού με τον αγκώνα στις 90 0. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) με γωνία αγκώνα 90 0 Γωνία Αθλητές τένις Αθλητές χάντμπολ καρπού κάμψη έκταση κάμψη έκταση 230 0 37,94 ± 6,38 22,20 ± 5,95 36,89 ± 9,28 18,73 ± 3,38 210 0 35,06 ± 7,84 17,92 ± 3,48 33,69 ± 8,04 17,39 ±3,77 180 0 34,29 ± 7,51 13,44 ± 3,08 29,97 ± 4,53 14,62 ±2,65 150 0 31,69 ± 4,81 11,16 ± 2,95 29,19 ± 6,01 11,38 ±3,23 130 0 31,15 ± 6,22 8,33 ± 3,77 28,79 ± 5,03 7,87 ± 2,13 Διακρίνεται και εδώ, επίσης, απόλυτα αυξητική τάση της μέγιστης δύναμης όσο αυξάνεται και η γωνία του καρπού. Οι μεγαλύτερες τιμές και για τις δύο υποομάδες των αθλητών παρατηρούνται στην κάμψη του καρπού στις 230 0, ενώ αντίστοιχα οι μικρότερες είναι στην έκταση του καρπού στη γωνία των 130 0. 29

Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού αθλητές τένις αθλητές χάντμπολ Γράφημα 2α. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού αθλητές τένις αθλητές χάντμπολ Γράφημα 2β. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 30

Πίνακας 3. Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις κατά τη μέτρηση της μέγιστης ισομετρικής δύναμης στους αθλητές του τένις και τους αθλητές του χάντμπολ, στην κάμψη και στην έκταση του καρπού με τον αγκώνα στις 120 0. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στην μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) με γωνία αγκώνα 120 0 Γωνία Αθλητές τένις Αθλητές χάντμπολ καρπού κάμψη έκταση κάμψη έκταση 230 0 33,30 ± 11,35 18,23 ± 4,62 31,55 ±11,53 16,57 ± 2,86 210 0 30,92 ± 11,10 15,43 ± 5,09 25,71 ±7,59 14,45 ± 3,18 180 0 28,41 ± 5,94 12,84 ± 3,45 22,62 ±4,89 12,93 ± 3,23 150 0 28,09 ± 3,86 10,91 ± 2,35 25,62 ± 4,18 11,83 ± 3,04 130 0 29,71 ± 4,46 8,72 ± 3,25 26,53 ± 4,51 9,28 ± 3,05 Δεν παρατηρείται αναλογική αντιστοιχία της αύξησης της δύναμης με τη γωνία του καρπού στην κάμψη, αλλά αντίθετα παρατηρείται προοδευτική αυξητική τάση της μέγιστης δύναμης στην έκταση του καρπού όσο αυξάνεται η γωνία του. Η μεγαλύτερη τιμή παρατηρείται στην κάμψη του καρπού στις 230 0 και στους αθλητές χάντμπολ και στους αθλητές τένις. Οι μικρότερες τιμές βρίσκονται στις 130 0 του καρπού στην έκταση και για τις δύο ομάδες. 31

Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού αθλητές τένις αθλητές χάντμπολ Γράφημα 3α. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την κάμψη του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 50 40 30 Nm 20 10 0 230 210 180 150 130 γωνία καρπού αθλητές τένις αθλητές χάντμπολ Γράφημα 3β. Επιδόσεις αθλητών τένις και αθλητών χάντμπολ στη μέγιστη ισομετρική δύναμη (Nm) κατά την έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 120 0 32

Πίνακας 4. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα του αγωνιστή και ανταγωνιστή μυός κατά τη μέτρηση της μέγιστης ισομετρικής σύσπασης στη διάρκεια της κάμψης και της έκτασης του καρπού με τη γωνία του αγκώνα στις 90 0 στο συνολικό δείγμα των δοκιμαζομένων. Ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα (mv) στην κάμψη και έκταση του καρπού με γωνία αγκώνα 90 0 κατά τη μέγιστη ισομετρική δύναμη σε όλο το δείγμα Γωνία κάμψη Έκταση καρπού αγωνιστής ανταγωνιστής αγωνιστής Ανταγωνιστής 230 0 2025,44±904,60 403,04±198,32 1309,20±456,81 308,87±171,92 210 0 1894,66±665,51 374,69±152,44 1280,51±372,15 289,14±188,42 180 0 1890,70±675,00 433,44±283,04 1297,80±326,28 281,07±195,51 150 0 1990,30±705,57 399,17±148,65 1188,45±372,53 287,29±191,22 130 0 1679,02±695,22 412,07±196,41 1176,37±342,42 230,62±168,77 Η ηλεκτρομυογραφική διέγερση του αγωνιστή είναι ανοδική και στην κάμψη και στην έκταση όσο αυξάνεται και η γωνία του καρπού. Αντίθετα στον ανταγωνιστή οι τιμές δεν ακολουθούν αυτή την αυξητική τάση. Η ενεργοποίηση του αγωνιστή φθάνει στο μέγιστό της κατά την κάμψη στις 230 0. Παρόμοια, το μέγιστο της ενεργοποίησης στη διάρκεια της έκτασης παράγεται στην ίδια γωνία. Αντίστοιχα, η μεγαλύτερη τιμή για τον ανταγωνιστή παρατηρείται στις 130 0 στην κάμψη και στις 230 0 στην έκταση. 33