ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI DEPARTMENT OF PHYSICAL EDUCATION AND SPORT SCIENCE DIPLOMA DISSERTATION SIAMIDOU KALLIOPI

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ EΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΙΑΜΙ ΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ «Σύγκριση της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης µεταξύ αθλητών και αθλητριών του latin αθλητικού χορού στην Ελλάδα» ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙ ΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Επίκουρος Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI DEPARTMENT OF PHYSICAL EDUCATION AND SPORT SCIENCE DIPLOMA DISSERTATION SIAMIDOU KALLIOPI «Comparison of heart rate and energy expenditure between male and female athletes in latin dance sport in Greece» SUPERVISOR STEFANIDIS PANAGIOTIS Assistant Professor THESSALONIKI 2014 2

Ι.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Ballroom χοροί Ο όρος ballroom προέρχεται από τη λέξη «ball» µε ρίζα στο λατινικό «ballare» που σηµαίνει χορεύω. Εµφανίζεται στη ύση και χαρακτηρίζει το είδος του χορού που εκτελείται από ζευγάρι, γι αυτό και περιλαµβάνει µεγάλο αριθµό χορών παγκοσµίως, που όµως διαφέρουν από χώρα σε χώρα 1. Ο ιδιαίτερα διαµορφωµένος χώρος που φιλοξενούσε το συγκεκριµένο είδος ονοµάστηκε ballroom (αίθουσα χορού). Στην αρχή της δηµιουργίας του ο όρος χαρακτήριζε τον κοινωνικό χορό των ανώτερων κοινωνικά τάξεων απορρίπτοντας τους παραδοσιακούς χορούς των κατώτερων τάξεων. Για αιώνες οι βραδιές χορού ήταν µια από τις σηµαντικότερες κοινωνικές εκδηλώσεις. Με το πέρασµα του χρόνου πολλοί κοινωνικοί και παραδοσιακοί χοροί διαµορφώθηκαν σε ballroom µορφή, διατηρώντας παράλληλα και την προηγούµενη «παραδοσιακή» µορφή τους (Silvester, 1980). Σήµερα ο όρος ballroom περιλαµβάνει συγκεκριµένους χορούς σε κοινωνική µορφή (social dancing) που διδάσκονται από σχολές χορού µε σκοπό τη διασκέδαση, την εκπαίδευση και την ευχάριστη ασχολία (ως χόµπυ) του µαθητή σε ερασιτεχνικό επίπεδο, ενώ παράλληλα έχει δηµιουργήσει µία ιδιαίτερη αθλητική-αγωνιστική µορφή (competitive dancing) των χορών µε σκοπό τον διαγωνισµό ή και τον πρωταθλητισµό των ζευγαριών. Η έννοια ballroom χαρακτηρίζει κάθε ζευγαρωτό χορό που εκτελείται σε ειδικά διαµορφωµένο χώρο, έστω και αν ο χορός δεν περιλαµβάνεται ή δε συµφωνεί µε τους κανόνες της χορευτικής τεχνικής που αποδίδουµε σήµερα στους χορούς που ανήκουν στην επίσηµη κατηγορία. Όπως η κατηγορία των ιστορικών χορών minuet, quandrille, polonese, pas de gras, mazurka που χαρακτηρίζονται ballroom, ενώ στη Ρωσσία υπάρχει η κατηγορία αγώνων που ονοµάζονται Soviet Ballroom Dances ή Soviet Program και στην Αυστραλία η New Vogue. Κατηγορίες που περιλαµβάνουν χορούς οι οποίοι δεν ανήκουν στην επίσηµη κατηγορία όµως χαρακτηρίζονται ballroom µε την ευρύτερη έννοια του όρου. ιεθνώς αποδεκτά (χωρίς όµως την κρατική αναγνώριση των πτυχίων τους αφού µέχρι σήµερα κανένα πτυχίο ballroom 1 Καλαµατιανός, Σταύρος 2012. Χορού ένστικτο. 3

δεν αναγνωρίζεται) είναι δύο συστήµατα των ballroom χορών (Don Herbison-Evans 2006). 1. 1. Americal Style ιαµορφώθηκε στην Αµερική από τους ιδιοκτήτες των µεγάλων αλυσίδων χορού Arthur Murray και Fred Astaire αλλά και µε τη συµµετοχή αξιόλογων ανεξαρτήτων δασκάλων χορού. Περιλαµβάνει τις American smooth (slow waltz, fox trot, tango, Viennese waltz) και American rhythm (cha-cha-cha, rumba, mambo, samba, swing, disco-hustle, meregue) κατηγορίες χορών. To American Style έχει δώσει µεγαλύτερη έµφαση στο κοινωνικό µέρος των χορών, εµπλουτίζοντάς το µε περισσότερους χορούς όπως το: meregue, swing, bolero, peabody, hustle, lindyhop, δηµιουργώντας µία κατηγορία nightclub χορών. 2 1. 2. Ιnternational Style ιαµορφώθηκε κατά βάση στην Αγγλία από τους οργανισµούς Imperial Society of Teachers (ISTD) 3 και International Dance Teachers Association (IDTA) 4 και περιλαµβάνει τις International Standard (modern waltz, vienesse waltz, tango, slow fox trot, quickstep) και International Latin (samba, rumba, cha-cha-cha, paso doble, jive) κατηγορίες χορών. Το International Style έχει δώσει µεγαλύτερη βαρύτητα στο αγωνιστικό µέρος των χορών, διδάσκοντας από το κοινωνικό επίπεδο τους χορούς µε τέτοιο τρόπο που θα οδηγήσει το µαθητή στην αγωνιστική τους µορφή. 2. Competitive Ballroom Dancing Dancesport (Αθλητικός Χορός) Ο πρώτος καταγεγραµµένος «επίσηµος» αγώνας χορού στην Ευρώπη ήταν ένα πρωτάθληµα tango στη Νίκαια της Γαλλίας το 1907. Οργανώθηκε από τον χορευτή, χορογράφο και συνθέτη Camille de Rhynal και επαναλήφθηκε το ίδιο έτος στο Παρίσι. Το 1909 ο Camille διοργανώνει αγώνες «world championships» στο Παρίσι 2 http://www.justdanceballroom.com/styles.html 3 http://www.istd.org 4 http://www.idta.co.uk/ 4

περιλαµβάνοντας για πρώτη φορά ballroom χορούς. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν κατηγορίες amateur και professional αλλά ούτε και διαχωρισµός ανάλογα µε την εθνικότητα. Ένας Γάλλος καβαλιέρος δηλαδή µπορούσε να χορέψει µε µία Ισπανίδα ντάµα χωρίς κανένα πρόβληµα, γιατί εκπροσωπούσαν τους εαυτούς τους σαν ζευγάρι. Το 1911 για πρώτη φορά δηµιουργείται η κατηγορία professional/amateur (επαγγελµατίας/ ερασιτέχνης). Το 1921 πρωταθλητής ανακηρυσσόταν ανά χορό και το 1922 για πρώτη φορά διαγωνίζονται σε κατηγορία µε όλους τους τότε ballroom χορούς, όπου ο πρωταθλητής ανακηρυσσόταν από το µέσο όρο της βαθµολογίας όλως των χορών που απάρτιζαν την κατηγορία. Στην δεκαετία του 1920 εµφανίζεται η κατηγορία formation (σχηµατισµών). Η µορφή και ο τρόπος παρουσίασης του µας δείχνουν ρίζες από τους Round και Square χορούς. Την πρώτη φορά παρουσιάστηκε µε τη µορφή 4 ζευγαριών που χόρευαν συγχρονισµένα τις ίδιες φιγούρες σε χόρο Waltz. Η πρώτη του ονοµασία ήταν Pattern Dancing ή «Shadow Dancing» διατηρώντας αυστηρά τον αριθµό των 4 ζευγαριών συµµετοχής. Αρχικά ο όρος αθλητικός χορός (Competitive Dancing) εφαρµόστηκε στην International Style κατηγορία. Σήµερα τα δυο µεγάλα συστήµατα International Style και American Style έχουν δηµιουργήσει αγωνιστικές-αθλητικές κατηγορίες. Οι κατηγορίες που µπορεί να διαγωνιστεί κάποιος ποικίλουν από αγώνα σε αγώνα, ενώ δηµιουργούνται µε κριτήριο την ηλικία, την εµπειρία, τη σύνθεση και την επιλογή των χορών των διαγωνιζόµενων. Υπάρχουν αρκετοί διεθνείς οργανισµοί, δυο όµως έχουν τη µεγαλύτερη επιρροή σε επίπεδο αγώνων και αθλητών. Ο οργανισµός I.D.S.F. (International Dance Sport Federation) 5 εκπροσωπώντας τους ερασιτέχνες αθλητές και ο οργανισµός W.D. & D.S.C. (World Dance & Dance Sport Council) 6 που εκπροσωπεί τους επαγγελµατίες αθλητές. Ο κάθε ένας οργανισµός οργανώνει παγκόσµιο πρωτάθληµα και κύπελλο µόνο για τους αθλητές που είναι µελη του. Ο οργανισµός που εκπροσωπεί κατά κύριο λόγο το American Style παγκοσµίως είναι ο U.S.A.B.D.A. (United States Amateur Ballroom Dancers Association). Παράλληλα διοργανώνονται εκατοντάδες διεθνή πρωταθλήµατα όπου µπορεί ο καθένας, ανεξάρτητα µε τον οργανισµό που ανήκει, να πάρει µερος. Μην ξεχνάµε πως παγκόσµιος πρωταθλητής θεωρείται ο 1 ος νικητής του παγκόσµιου τουρνουά του Blackpool στην Αγγλία και όχι ο επίσηµος 1 ος 5 http://www.worlddancesport.org/ 6 http://www.wdcdance.com/ 5

νικητής του κλειστού παγκόσµιου πρωταθλήµατος του I.D.S.F ή W.D. & D.S.C. που παίρνει µέρος το ζευγάρι-µέλος. Όσον αφορα τον αθλητικό χορό δεν υπάρχει καµια ουσιαστική διαφορά µεταξύ των αθλητών που χαρακτηρίζονται «ερασιτέχνες» ή «επαγγελµατίες». Το 1997 η ιεθνής Ολυµπιακή Επιτροπή αναγνώρισε επίσηµα τον αθλητικό χορό ως άθληµα (δοκιµαστικό άθληµα). Μέχρι σήµερα όµως είναι αρνητική στην είσοδο του στην Ολυµπιάδα. 7 7 http://www.olympic.org/ 6

3. Αντικείµενο της εργασίας Σκοπός της µελέτης αυτής είναι να καλύψει το µεγάλο κενό που υπάρχει στο χώρο του αθλητικού λάτιν χορού και ένα µικρό µέρος ερευνητικών ανησυχιών σχετικά µε τις προσαρµογές που προκαλεί η ενασχόληση ατόµων µε το χορό αυτό. Γνωρίζοντας το πόσο δηµοφιλές είναι αυτό το είδος χορού τις τελευταίες δεκαετίες και µε την ελπίδα ότι θα ξεκινήσει µια έρευνα στο χώρο αυτό, αποφασίσαµε να ξεκινήσουµε αυτή την έρευνα αφήνοντας ανοιχτό το περιθώριο για περαιτέρω µελέτες. 7

ΙΙ. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ 2.1. Υπολογισµός ενεργειακής δαπάνης Η ενεργειακή δαπάνη της µυϊκής δραστηριότητας µπορεί να υπολογιστεί µε έµµεσες πρακτικές µεθόδους. Οι µέθοδοι αυτές περιλαµβάνουν τη µέτρηση της καρδιακής συχνότητας, τους κινητικούς αισθητήρες και τις µνηµονοτεχνικές (Κλεισούρας, 2004). 2.1.1. Καρδιακή συχνότητα Η έµµεση µέθοδος προσδιορισµού της ενεργειακής δαπάνης κατά τη µυϊκή προσπάθεια που θα χρησιµοποιήσουµε βασίζεται στη γραµµική συσχέτιση που υπάρχει µεταξύ πρόσληψης οξυγόνου και καρδιακής συχνότητας. Η πρόσληψη οξυγόνου είναι το γινόµενο της καρδιακής παροχής επί την αρτηριοφλεβική διαφορά οξυγόνου, η δε καρδιακή παροχή, το γινόµενο της καρδιακής συχνότητας επί του όγκου παλµού αίµατος, σύµφωνα µε την εξίσωση του Fick. Για ένα ευρύ φάσµα έντασης της µυϊκής προσπάθειας (> 40% VO 2 max) τόσο ο όγκος παλµού όσο και η αρτηριοφλεβική διαφορά οξυγόνου παραµένουν σχεδόν αµετάβλητα, µε αποτέλεσµα οποιαδήποτε αύξηση της καρδιακής συχνότητας να αντανακλά την αύξηση της πρόσληψης οξυγόνου. Επειδή, όµως, η καρδιακή λειτουργία βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος και της ορµονικής επίδρασης, πολλοί παράγοντες, όπως ηλικία, θερµοκρασία του περιβάλλοντος, αφυδάτωση, συγκινησιακά ερεθίσµατα, βιορυθµός, κάµατος και µυϊκή µάζα, µπορούν να επηρεάσουν την καρδιακή συχνότητα και να προκαλέσουν την αύξησή της, δυσανάλογα µε την ενεργειακή απαίτηση της µυϊκής δραστηριότητας. Όταν όµως οι παράγοντες αυτοί ελέγχονται ή λαµβάνονται υπόψη, η καρδιακή συχνότητα αποτελεί µια έγκυρη και αξιόπιστη µέθοδο υπολογισµού της ενεργειακής δαπάνης κατά τη µυϊκή δραστηριότητα (Christensen et al, 1989, Livingston et al 1990, Haskell et al 1993, Montoye et al 1996). Yπάρχουν διάφορες µέθοδοι µέτρησης της καρδιακής συχνότητας κατά τη µυϊκή δραστηριότητα. Τοποθετώντας διπολικά ηλεκτρόδια σε επιλεγµένα σηµεία της επιφάνειας του στήθους, µπορούµε να ανιχνεύσουµε τη βιοηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς, υπό µορφή ηλεκτρικών κυµάτων, και να την καταγράψουµε µ ένα γαλβανόµετρο σε καταγραφικό χαρτί, ή να την απεικονίσουµε σ ένα καθοδικό παλµογράφο, ή και να την αποθηκεύσουµε σ ένα µικροϋπολογιστή, για περαιτέρω 8

επεξεργασία και ανάλυση. Σε όλες τις περιπτώσεις απαιτείται κάποιο ηλεκτροκαρδιογραφικό µηχάνηµα. Τα ηλεκτρικά σήµατα που παράγονται από την καρδιά κατά τη ρυθµική της δράση, άγονται µέσα από το υγρό στοιχείο του σώµατος στην επιφάνειά του και σχηµατίζουν ένα χαρακτηριστικό κύµα, την ηλεκτροκαρδιογραφική καµπύλη, που σχετίζεται µε τον καρδιακό παλµό. Η καρδιακή συχνότητα υπολογίζεται µετρώντας τον αριθµό των επαρµάτων R (του κοιλιακού συµπλέγµατος) στο ηλεκτροκαρδιογράφηµα (ΗΚΓ), που αντιστοιχούν σε µια ορισµένη χρονική περίοδο. Εξέλιξη της κλασικής ηλεκτροκαρδιογραφικής µεθόδου αποτελεί η µνηµονική ηλεκτροκαρδιογραφία, όπου το ΗΚΓ καταγράφεται ανεµπόδιστα σε 24ωρη βάση και αποθηκεύεται σε µια φορητή µονάδα, που συνδέεται µε τα ηλεκτρόδια (Hotler 1961). Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε και χρησιµοποιείται ευρύτατα η τηλεµετρική ηλεκτροκαρδιογραφία µε µικροϋπολογιστή, που αποτελείται από: α) µια ελαστική ζώνη που φέρεται γύρω από το στήθος και έχει ενσωµατωµένα ηλεκτρόδια και ηλεκτρονικό ποµπό και β) ένα δεκτη µικροϋπολογιστή, που φοριέται σαν ρολόι στον καρπό του χεριού. Ο ποµπός ανιχνεύει τον καρδιακό παλµό από τη βιοηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς και τον µεταφέρει ασύρµατα στο ρολόι (δεκτη) του χεριού. Η ασύρµατη µετάδοση βασίζεται στο ηλεκτροµαγνητικό πεδίο, που διαποτίζει το νερό και το σώµα. Η καρδιακή συχνότητα απεικονίζεται ψηφιακά στο ρολόι σε διαστήµατα καταγραφής 5,15 και 60 δευτερολέπτων. Ακόµη, µπορεί να διασωθεί η καρδιακή συχνότητα για πολλές ώρες στη µνήµη του µικροϋπολογιστή και να αναλυθεί αργότερα, για τον υπολογισµό της ενεργειακής δαπάνης της µυϊκής δραστηριότητας. Το σύστηµα αυτό λόγω του µικρού του βάρους (47g), της ευχρηστίας, της εγκυρότητας και αξιοπιστίας του, έχει πολλαπλές εφαρµογές, τόσο στην ενεργειακή στάθµιση της µυϊκής δραστηριότητας, όσο και στη ρύθµιση της έντασης προπόνησης (Leger et al 1988, Treiber et al 1989, Laukkanen et al 1998, Eston et al 1998). 9

2.2. POLAR RS 400 Το όργανο το οποίο χρησιµοποιήσαµε για την καταγραφή της καρδιακής συχνότητας και θερµιδικής απώλειας είναι το polar rs 400. Στην έρευνα αυτή χρησιµοποιήσαµε κινητικούς αισθητήρες και ένα ρολόι στο οποίο µπορεί να γίνει η µεταφορά των δεδοµένων που θα καταγραφούν συµβατά µε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, µε το λογισµικό polar protrainer 5 µέσω προσαρµοστικού IrDa USB (Φωτεινόπουλος, 2012). 2.2.1. Χαρακτηριστικά του ρολογιού Αδιάβροχο 50m είκτης ηµεροµηνίας και µέρας της εβδοµάδας είκτης χαµηλής µπαταρίας Κείµενο εµφανίζεται στα Αγγλικά, Γερµανικά, Γαλλικά, και Ισπανικά Κλείδωµα πλήκτρων KeyLock Με δύο ενδείξεις ώρας (χρονικές ζώνες) Μπαταρία που µπορεί να αντικατασταθεί από τον χρήστη Υπενθύµιση Φωτισµός οθόνης 2.2.2. Χαρακτηριστικά σωµατικών µετρήσεων HRmax (κατά ηλικία) HRmax (µε βάση το τεστ φυσικής κατάστασης Polar) Polar EnergyPointer 2.2.3. Polar OwnCal θερµιδική κατανάλωση µε ποσοστό λίπους Το Polar OwnCal υπολογίζει τον αριθµό των χιλιοθερµίδων που κάψαµε κατά την άσκηση. Το χαρακτηριστικό αυτό µας επιτρέπει να παρακολουθούµε τις χιλιοθερµίδες που κάψαµε κατά τη διάρκεια µιας άσκησης και τις συνολικές χιλιοθερµίδες που κάψαµε κατά τη διάρκεια µιας σειράς εκτέλεσης ασκήσεων. Polar OwnCode (2.4 GHz W.I.N.D.) Κωδικοποιηµένη µετάδοση Polar OwnCode (5kHz) Κωδικοποιηµένη µετάδοση Polar OwnRelax τεστ ηρεµίας 10

2.2.4. Αυτόµατη ηλικιακά προσαρµοσµένη ζώνη στόχος bpm / % Για να µας βοηθήσει να γυµναστούµε µε ασφάλεια και αποτελεσµατικά, το καρδιοσυχνόµετρο άσκησης προσδιορίζει τα όρια της καρδιακής συχνότητας που θέσαµε ως στόχο σύµφωνα µε την ελάχιστη καρδιακή συχνότητα (220 µείον την ηλικία µας). Τα όρια προσδιορίζονται είτε σε σφυγµούς ανά λεπτό (bpm) είτε ως ποσοστό (%) της µέγιστης καρδιακής µας συχνότητας. Ζώνες στόχοι µε βάση την καρδιακή συχνότητα µε οπτικό και ηχητικό συναγερµό 2.2.5. Καρδιακή συχνότητα bpm / % / γραφική τάση Η καρδιακή συχνότητα είναι ένα µέτρο του έργου που καταβάλλει η καρδιά µας. Η καρδιακή συχνότητα µπορεί να εκφραστεί ως ο αριθµός των σφυγµών ανά λεπτό (bpm) ή ως ποσοστό (%) της µέγιστης καρδιακής µας συχνότητας. Μέση και µέγιστη καρδιακή συχνότητα σε κάθε γύρο (πέρασµα) Μέση, ελάχιστη και µέγιστη καρδιακή συχνότητα κατά την προπόνηση Οδηγός προπόνησης µε βάρη Φόρτος προπόνησης διαθέσιµο από το polarpersonaltrainer.com 2.2.6. Χειροκίνητη ζώνη εµβέλειας Κ.Σ. bpm / % / % HRR Το χαρακτηριστικό αυτό µας δίνει τη δυνατότητα να ορίσουµε, αν επιθυµούµε, µια ζώνη εµβέλειας κατάλληλη για την άσκησή µας. Μπορούµε να ρυθµίζουµε τη ζώνη για την άσκησή µας σε σφυγµούς ανά λεπτό (bpm) ή σε ποσοστό της µέγιστης καρδιακής µας συχνότητας. Πριν την προπόνηση τοποθετούµε τον αισθητήρα στο στήθος του αθλούµενου ή αθλούµενης, ώστε το κέντρο του αισθητήρα να είναι ενδιάµεσα των θωρακικών µυών αφού πρώτα το βρέξουµε µε λίγο νερό. Στην συνέχεια το ποθετούµε το ρολόι σε όποιο χέρι επιθυµούµε και ρυθµίζοντας τις λειτουργίες που θέλουµε να κάνει, δηλαδή την µέτρηση της καρδιακής συχνότητας και τις θερµιδικές δαπάνες. 11

Ειδικό φορητό αναστηµόµετρο ακριβείας µε ενσωµατωµένη ζυγαριά. (SECA 220) ερµατοπτυχόµετρο 12

2.3. Η πειραµατική διαδικασία 2.3.1. Φύλλο εργασίας, λιποµέτρηση και καταγραφή της Καρδιακής Συχνότητας Ηρεµίας Ακριβώς µετά την προσέλευση του κάθε χορευτικού ζευγαριού στο χώρο της µέτρησης έγινε µια αναλυτική περιγραφή της πειραµατικής διαδικασίας. Αρχικά συµπληρώθηκε η σελίδα των στοιχείων του ζευγαριού σηµειώνοντας το ονοµατεπώνυµο, την ηµεροµηνία γέννησης και το έτος έναρξης συµµετοχής σε αγώνες. Έπειτα, έγινε η µέτρηση του βάρους, του ύψους του κάθε αθλητή και η λιποµέτρηση µε δερµατοπτυχές σε 4 σηµεία. Το φύλλο εργασίας έχει τη µορφή που φαίνεται στην Εικόνα 1. Εικόνα 1. Φύλλο εργασίας συµµετεχόντων 13

Στη συνέχεια, οι αθλητές φόρεσαν άνετα αθλητικά ρούχα και µε τη συνοδεία απαλής µουσικής, τους δόθηκαν οι οδηγίες να µείνουν σε πλαϊνή κατάκλιση για 15 λεπτά και να χαλαρώσουν. Στο 16 ο λεπτό έγινε η µέτρηση της Καρδιακής Συχνότητας Ηρεµίας και στους δυο αθλητές κάθε ζευγαριού φορώντας το polar για 30 (σηµειώθηκε η µέση τιµή από αυτό το χρόνο). 3.1.2. Προθέρµανση Η συνολική διάρκεια της προθέρµανσης και των διατάσεων ήταν 15 λεπτά. Κατά την προθέρµανση υπό τη συνοδεία συγκεκριµένης µουσικής, εκτελούσαµε αρχικά χαλαρό τρέξιµο για 38 δευτερόλεπτα. Έπειτα εκτελούσαµε ψαλιδάκια, πλαϊνές µετακινήσεις, έντονες κάµψεις των γόνατων και µικρές αναπηδήσεις µε την παρακάτω σειρά πάνω στη µουσική. Ψαλιδάκια (2 οχτάρια) Πλαϊνά δεξιά βήµατα (2 οχτάρια) Κάµψεις γονάτων µε τις φτέρνες στους γλουτούς (2 οχτάρια) Πλαϊνά αριστερά βήµατα (2 οχτάρια) Γρήγορο skipping για 4 χτύπους και χαλαρό τρέξιµο 4 χτύπους για 4 φορές (4οχτάρια) Αναπηδήσεις (2 οχτάρια) Άλµατα από το ένα πόδι στο άλλο (2 οχτάρια) Χαλαρό τρέξιµο µε περιφορές χεριών µπροστά και πίσω (12 οχτάρια) Ψαλιδάκια (2 οχτάρια) Πλαϊνά δεξιά βήµατα (2 οχτάρια) Κάµψεις γονάτων µε τις φτέρνες στους γλουτούς (2 οχτάρια) Πλαϊνά αριστερά βήµατα (2 οχτάρια) Γρήγορο skipping για 4 χτύπους και χαλαρό τρέξιµο 4 χτύπους για 4 φορές (4οχτάρια) Αναπηδήσεις (2 οχτάρια) Άλµατα από το ένα πόδι στο άλλο (2 οχτάρια) Χαλαρό τρέξιµο για 20 δευτερόλεπτα Περπάτηµα για 20 δευτερόλεπτα 3.1.3. ιατάσεις Από την όρθια θέση εκτελέστηκε πλάγια κάµψη του αυχένα µε την ενεργητική δράση του χεριού της οµώνυµης πλευράς µε πίεση προς την κατεύθυνση της ωµικής ζώνης. (εκτελέσαµε και τις δυο πλευρές) Από όρθια θέση και µε τα χέρια σε ανάκαµψη και πλεγµένα στο πίσω µέρος της κεφαλής, ασκήσαµε πίεση εµπρός φέρνοντας την κεφαλή σε κάµψη. Από την ίδια θέση µε το δεξί χέρι σε πρόταση και το αντίθετο σε σταυρωτή θέση να εφαρµόζει πίεση φέρνοντας το σε προσαγωγή στο ύψος της ωµικής ζώνης (εφαρµόσαµε και στο αριστερό) 14

Έκταση και κάµψη της θωρακικής και οσφυϊκής µοίρας Πλάγια κάµψη της οσφυϊκής µοίρας µε σταθεροποιηµένη την θωρακική περιοχή η οποία κινείται σε παράλληλο επίπεδο ως προς το έδαφος. Πλάγια κάµψη του κορµού µε το χέρι σε ανάταση (και από τις δυο πλευρές). Από όρθια θέση µε τα πόδια σε διάσταση ελαφρώς µεγαλύτερη των ώµων και λυγισµένα στην άρθρωση του γόνατου, εκτελέστηκαν κάµψεις και υπερεκτάσεις του ισχίου. Στην ίδια θέση, εκτελέστηκαν πλάγιες προβολές του ισχίου µε εκτατική κίνηση του οµώνυµου ποδιού προς ενίσχυση της κίνησης και επίτευξη του µεγαλύτερου δυνατού εύρους. Στροφή και πλάγια προβολή του ισχίου σε κυκλική τροχιά και εναλλαγή από τη µια πλευρά στην άλλη και πίσω σχηµατίζοντας οχτάρια. Από όρθια θέση και µε τα πόδια σε διάσταση µεγαλύτερη από το άνοιγµα των ώµων, οι ασκούµενοι έκαµπταν τον κορµό τους εµπρός και τον άφηναν να κρέµεται ελεύθερα. Εκτελέστηκε πλάγια προβολή δεξιά µε πλήρη κάµψη του δεξιού ποδιού (βαθύ κάθισµα) µε τα χέρια να υποστηρίζουν την κίνηση αντίστοιχα σε κάθε πόδι και το βάρος να εφαρµόζεται κάθετα έτσι ώστε να υπάρχει διάταση των προσαγωγών µυών του αριστερού ποδιού που βρίσκεται σε έκταση. Έπειτα εκτελέσαµε στροφή δεξιά σε ευθεία προβολή µε συγκράτηση του κορµού σε ευθεία θέση έτσι ώστε το βάρος να εφαρµόζεται κάθετα και να επιτυγχάνεται διάταση του λαγονοψοΐτη µυ. Στροφή δεξιά και κάθισµα σε εδραία θέση έτσι ώστε τα πόδια να σταυρώνουν µεταξύ τους και η εσωτερική επιφάνεια του δεξιού ποδιού να εφαρµόζει στην πρόσθια επιφάνεια του θώρακα µετά από έλξη που εφαρµόζεται σε αυτό µε τα χέρια. Αναστροφή των ποδιών φέρνοντας τα σε αντίθετη σταυρωτή θέση έτσι ώστε η εσωτερική πλευρά του αριστερού ποδιού να εφαρµόζεται πια στην πρόσθια επιφάνεια του θώρακα µε την υποστήριξη των χεριών. Στροφή προς τη δεξιά πλευρά πατώντας πλέον στα πέλµατα και µέχρι το σηµείο της ευθείας προβολής επάνω στο αριστερό πόδι µε σταθεροποίηση του κορµού σε ευθεία θέση κάθετα προς το έδαφος έτσι ώστε να εφαρµόζεται κατάλληλα το βάρος και να επιτυγχάνουµε διάταση του λαγονοψοΐτη. Στροφή προς τα δεξιά και βύθισµα του ποδιού σε βαθύ κάθισµα ενώ το δεξί πόδι βρίσκεται πλέον σε έκταση και τα χέρια υποστηρίζουν το αντίστοιχο προς αυτά πόδι και το βάρος να εφαρµόζεται κάθετα έτσι ώστε να υπάρχει διάταση των προσαγωγών µυών του αριστερού ποδιού που βρίσκεται σε έκταση. Από την όρθια θέση εκτελέσαµε πλήρη κάµψη της άρθρωσης του γόνατου και συγκράτηση της ποδοκνηµικής στη θέση αυτή (επαφή της πτέρνας µε το γλουτό). (και από τις δυο πλευρές) Από την όρθια θέση µε το βάρος στο αριστερό πόδι και το αντίθετο (δεξί) σε θέση ακροστασίας εκτελέστηκαν περιστροφές της ποδοκνηµικής άρθρωσης ως προς τον κάθετο άξονα προς το έδαφος εναλλάξ και προς τις δυο πλευρές. Εκτελέστηκαν και µε το άλλο πόδι. 15

3.1.4. Το κύριο µέρος της πειραµατικής διαδικασίας Με το τέλος της προθέρµανσης έγινε µέτρηση της Καρδιακής Συχνότητας του κάθε καβαλιέρου. Το ζευγάρι ετοιµαζόταν γρήγορα µε την αγωνιστική του στολή και το polar φοριόταν στην ντάµα. Η µουσική ήταν επεξεργασµένη ώστε η διάρκεια των κοµµατιών και των διαλειµµάτων να είναι ίδια για όλες τις προσπάθειες. Η σειρά των χορών ήταν: Samba- 1 30 ταχύτητα: 51 bpm Cha cha cha- 1 30 ταχύτητα: 31 bpm Rumba- 1 30 ταχύτητα: 25 bpm Paso Doble- 1 20 ταχύτητα: 60 bpm Jive- 1 30 ταχύτητα: 43 bpm Το διάλειµµα ανάµεσα από τον κάθε χορό ήταν 30. Με το τέλος της δοκιµασίας, έγινε η καταγραφή των τιµών της καρδιακής συχνότητας µέγιστης, ελάχιστης και µέσης και της τιµής της ενεργειακής δαπάνης στο φύλλο εργασίας της ντάµας. Έπειτα το polar φοριόταν στον καβαλιέρο και περιµέναµε µέχρι να φτάσει η τιµή της καρδιακής του συχνότητας κοντά στην τιµή που είχε µετά το ζέσταµα. Μόλις γινόταν αυτό επαναλαµβανόταν η δοκιµασία για τη µέτρηση του καβαλιέρου. Τέλος καταγράφονταν οι τιµές στο φύλλο εργασίας του καβαλιέρου. Τα ζευγάρια είχαν ενηµερωθεί πως έπρεπε να χορέψουν όπως ακριβώς στον αγώνα και γι αυτό το λόγο ενθαρρύνονταν κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας. 16

ΙΙΙ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1. Συστηµατική ταξινόµηση των αποτελεσµάτων Αντικείµενα της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν οκτώ χορευτικά ζευγάρια του latin αθλητικού χορού στην Ελλάδα. Τα ζευγάρια αυτά ονοµάστηκαν Ζευγάρι Α, Ζευγάρι Β, Ζευγάρι Γ, Ζευγάρι, Ζευγάρι Ε, Ζευγάρι ΣΤ, Ζευγάρι Ζ και Ζευγάρι Η ανάλογα µε τη χρονική σειρά µε την οποία έγιναν οι µετρήσεις τους. Αντίστοιχα σε κάθε αθλητή και αθλήτρια δόθηκε ένα νούµερο µε αύξοντα αριθµό και πάλι ανάλογα µε τη χρονική σειρά µε την οποία έγιναν οι µετρήσεις. Στους µονούς αριθµούς αντιστοιχούν πάντα οι αθλητές (1,3,5,7) και στους ζυγούς αριθµούς πάντα οι αθλήτριες (2,4,6,8) για διευκόλυνση της µελέτης. Όλη αυτή η διαδικασία ταξινόµησης έγινε µε σκοπό τόσο τη διευκόλυνση της ερευνήτριας, όσο και τη διαφύλαξη των προσωπικών δεδοµένων των συµµετεχόντων. 17

3.2. Καταγραφή βάρους, ύψους και δείκτη µάζας σώµατος Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται το βάρος, το ύψος και ο δείκτης µάζας σώµατος των αθλητών (Πίνακας 1) και των αθλητριών (Πίνακας 2). Πίνακας 1. Μετρήσεις βάρους, ύψους και δείκτη µάζα σώµατος των αθλητών ΑΘΛΗΤΕΣ 1 3 5 7 9 11 13 15 Μ.Ο. ΒΑΡΟΣ (kg) ΥΨΟΣ (cm) ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ 76,9 66,9 69,9 80,4 72,6 59,2 60,6 88,5 71,87 182,5 177,5 178,5 177,5 184 175,5 172 187 179,31 23,09 21,23 21,98 25,52 21,47 18,79 20,54 25,35 22,24 Πίνακας 2. Μετρήσεις βάρους, ύψους και δείκτη µάζας σώµατος των αθλητριών ΑΘΛΗΤΡΙΕΣ 2 4 6 8 10 12 14 16 Μ.Ο. ΒΑΡΟΣ (kg) 60,3 51,2 54,2 52,6 52 46,3 54,6 53,7 53,11 ΥΨΟΣ (cm) 159 164 158 166,5 166,5 162 164 165,5 163,18 ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ 23,92 19,10 21,76 18,98 18,77 17,67 20,37 19,67 20.03 18

3.3. Καταγραφή της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 3) κατατίθενται συνολικά οι µετρήσεις της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης για όλους τους συµµετέχοντες στη µελέτη µας. Πίνακας 3. Μετρήσεις καρδιακής συχνότητας και ενεργειακής δαπάνης 19

3.3.1. Καταγραφή της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης στους αθλητές Σε αυτήν την παράγραφο παρατίθενται ξεχωριστά τα αποτελέσµατα της καταγραφής της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης στους άνδρες αθλητές. Στον Πίνακα 4 φαίνονται αναλυτικά οι µετρήσεις της καρδιακής συχνότητες και της ενεργειακής δαπάνης, ενώ στην Εικόνα 2 µπορούµε να δούµε σχηµατικά τη σύγκριση των δύο παραπάνω παραµέτρων σε όλους τους αθλητές. Πίνακας 4. Μετρήσεις καρδιακής συχνότητας και ενεργειακής δαπάνης στους αθλητές ΑΘΛΗΤΕΣ Α1 Β3 Γ5 7 Ε9 ΣΤ11 Ζ13 Η15 Μ.Ο. ΠΟΣΟΣΤΟ ΛΙΠΟΥΣ (%) Κ.Σ. ΗΡΕΜΙΑΣ (bpm) Κ.Σ. ΕΛΑΧΙΣΤΗ (bpm) Κ.Σ. ΜΕΓΙΣΤΗ (bpm) Κ.Σ. ΜΕΣΗ (bpm) ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΑΝΗ (kcal) 16,31 16,15 11,23 18,10 19,05 12,16 12,38 19,05 15.55 64 73 79 55 47 50 62 66 62 120 100 102 110 106 96 100 115 106,12 195 197 193 191 196 199 202 194 195,87 180 179 177 177 182 176 180 181 179 186 189 183 178 200 187 204 193 190 Εικόνα 2. Η καρδιακή συχνότητα και η ενεργειακή δαπάνη των αθλητών 20

3.3.2. Καταγραφή της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης στις αθλήτριες Σε αυτήν την παράγραφο παρατίθενται ξεχωριστά τα αποτελέσµατα της καταγραφής της καρδιακής συχνότητας και της ενεργειακής δαπάνης στις γυναίκες αθλήτριες. Στον Πίνακα 5 φαίνονται αναλυτικά οι µετρήσεις της καρδιακής συχνότητες και της ενεργειακής δαπάνης, ενώ στην Εικόνα 3 µπορούµε να δούµε σχηµατικά τη σύγκριση των δύο παραπάνω παραµέτρων σε όλες τις αθλήτριες. Πίνακας 5. Μετρήσεις καρδιακής συχνότητας και ενεργειακής δαπάνης στις αθλήτριες ΑΘΛΗΤΡΙΕΣ Α2 Β4 Γ6 8 Ε10 ΣΤ12 Ζ14 Η16 Μ.Ο. ΠΟΣΟΣΤΟ ΛΙΠΟΥΣ (%) Κ.Σ. ΗΡΕΜΙΑΣ (bpm) Κ.Σ. ΕΛΑΧΙΣΤΗ (bpm) Κ.Σ. ΜΕΓΙΣΤΗ (bpm) Κ.Σ. ΜΕΣΗ (bpm) ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΑΝΗ (kcal) 26,92 22,40 28,33 24,34 27,01 20,87 25,90 24,88 25,08 60 59 76 76 67 49 57 70 64,25 91 105 94 115 72 74 79 112 92,75 200 188 197 175 189 172 189 199 188,62 182 178 170 165 167 152 167 189 171,25 195 192 180 169 175 149 163 207 178,75 Εικόνα 3. Η καρδιακή συχνότητα και η ενεργειακή δαπάνη των αθλητριών 21

3.3.3. Συγκριτικά αποτελέσµατα µεταξύ αθλητών και αθλητριών Στις δύο εικόνες που ακολουθούν παρατηρούµε τις διαφορετικές τιµές που παίρνουν τόσο η καρδιακή συχνότητα (Εικόνα 4) όσο και η ενεργειακή δαπάνη (Εικόνα 5) ανάµεσα στους άντρες αθλητές και στις γυναίκες αθλήτριες. Εικόνα 4. Σύγκριση της καρδιακής συχνότητας ανάµεσα στους αθλητές και στις αθλήτριες Εικόνα 5. Σύγκριση της ενεργειακής δαπάνης ανάµεσα στους αθλητές και τις αθλήτριες 22

VΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Καλαµατιανός, Σταύρος 2012. Χορού ένστικτο. 2. Κλεισούρας Β. 2004. Εργοφυσιολογία Τόµος I: Υπολογισµός ενεργειακής δαπάνης. Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. Σελ 173 3. Φωτεινόπουλος Π. 2012. Πτυχιακή Εργασία. Σύγκριση Ενεργειακής απάνης και Καρδιακής Συχνότητας ανάµεσα σε αγόρια και κορίτσια σε τέσσερις Ειδικότητες του 4 ου Έτους του Τ.Ε.Φ.Α.Α.-ΑΠΘ 4. Christensen CC, Frey HMM, Foensteilien E, Aadland E, Refsum HE 1989. A critical evaluation of energy expenditure estimates based on individual O 2 consumption/heart rate curves and average daily heart rate. American Journal of Clinical Nutrition, 37:468. 5. Don Herbison-Evans 2006. History of Modern Ballroom Dancing. Departmental Report TRS-96-008, Department of Mathematics and Computing, Central Queensland University, Bundaberg. 6. Eston RG, Rowlands AV and Ingledew DK 1998. Validity of heart rate, pedomerty and acceleromerty for predicting the energy cost of children s activities. Journal of Applied Physiology, 84:362,. 7. Haskell WL, Yee MC, Evans A, Irby PJ 1993. Simultaneous measurement of heart rate and body motion to quantitate physical activity. Medicine and Science in Sports and Exercise, 25:109. 8. Hotler NJ 1961. New method for heart studies. Science, 134:1214. 9. Laukkanen RMT and Virtanen PK 1998. Heart rate monitors: state of the art. Journal of Sport Science. 16:S3. 10. Leger L and Thivierge M 1988. Heart rate monitors: validity, stability and functionality. Physician and Sportmedicine, 16:143. 23

11. Livingston, MBE, Prentive AM, Coward WA, Ceesay SM, Strain JJ, McKenna PG, Nevin GB, Barker ME and Hickey RJ 1990. Simultaneous measurement of free-living energy expenditure by the double labeled water method and heart rate monitoring. American Journal of Clinical Nutrition, 52:59. 12. Montoye HJ, Kemper HCG, Saris WHM and Washburn RA 1996. Measuring Physical Activity and Energy Expenditure. Champaign, IL : Human Kinetics. 13. Silvester, Victor 1980. Old Time and sequence dancing. Barrie and Jenkins, London. 14. Treiber FA, Musante L, Hartdagan S, Davis H, Levy M and Strong WB 1989. Validation of a heart rate monitor with children in laboratory and field settings. Medicine and Science in Sports and Exercise, 21:338. Ηλεκτρονικές πηγές 1 Just dance websites http://www.justdanceballroom.com/styles.html Retrieved 30.01.2014 2 The Imperial Society of Teachers of Dancing http://www.istd.org Retrieved 30.01.2014 3 The International Dance Teacher Association http://www.idta.co.uk Retrieved 30.01.2014 4 World DanceSport Federation http://www.worlddancesport.org Retrieved 30.01.2014 5 World Dance Council http://www.wdcdance.com Retrieved 30.01.2014 24

6 Official Website of the Olympic Movement http://www.olympic.org Retrieved 30.01.2014 7 Dance Universe http://ww.danceuniverse.co.kr Retrieved 15.03.2014 8 Dancesport Info http://el.dancesportinfo.net/ Retrieved 15.03.2014 9 Εθνική Χοροαθλητική Οµοσπονδία Ελλάδος http://www.exoe.gr/ Retrieved 17.03.2014 25