Αξιολόγηση στο Σχεδιασμό του Χώρου

Αξιολόγηση στο Σχεδιασμό του Χώρου Ενότητα: Περιγραφή Πέμπτης Άσκησης Μαθήματος Υπεύθυνη Μαθήματος: Αναστασία Στρατηγέα Σχολή: Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών Τομέας: Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού 1

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

Άσκηση 5 η Μέθοδος Πολυκριτηριακής Ανάλυσης NAIADE (Novel Approach to Imprecise Assessment and Decision Environments) ΕΦΑΡΜΟΓΗ Αξιολόγηση Εναλλακτικών Σεναρίων για την Ολοκληρωμένη Αγροτική Ανάπτυξη του Ν. Ηρακλείου Στην παρούσα άσκηση εφαρμόζεται η Μέθοδος Πολυκριτηριακής Ανάλυσης NAIADE για την αξιολόγηση εναλλακτικών σεναρίων Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης του Νομού Ηρακλείου. Το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE έγκειται στο γεγονός ότι ενσωματώνει στη δομή της την έννοια της συμμετοχής στο στάδιο της αξιολόγησης στο σχεδιασμό. Με την εφαρμογή της μεθόδου NAIADE, παρέχεται στο σχεδιαστή πρόσθετη πληροφορία (πέραν αυτής που αφορά στην ιεράρχηση εναλλακτικών σεναρίων, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων αξιολόγησης πρώτο επίπεδο αξιολόγησης), που αφορά στον τρόπο με τον οποίο ομάδες συμμετεχόντων στη διαδικασία της αξιολόγησης δημιουργούν πιθανές συμμαχίες ή συγκρούονται, ανάλογα με τη διαφορετική θέση που υιοθετούν έναντι των προτεινόμενων εναλλακτικών λύσεων/σεναρίων για την επίλυση των προβλημάτων. Οι ομάδες συμμετεχόντων στο στάδιο της αξιολόγησης στο σχεδιασμό αναφέρονται σε ομάδες συμφερόντων (stakeholders), οι οποίες δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης και έχουν ενδιαφέρον για το στόχο που επιδιώκεται και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά και τις αποφάσεις αυτές καθαυτές, καθώς αυτές επηρεάζουν την επιδίωξη των συμφερόντων τους. Στη συνέχεια γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση: της περιοχής μελέτης και του στόχου που εξετάζεται σε αυτή, της μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE και των επιμέρους σταδίων εφαρμογής της, καθώς και των δεδομένων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της παρούσας άσκησης. 3

1. Η Περιοχή Μελέτης Η περιοχή μελέτης της παρούσας άσκησης είναι ο Ν. Ηρακλείου της Περιφέρειας Κρήτης (Χάρτης 1). Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής είναι: Περιβάλλον: αξιόλογο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Περιοχές NATURA 2000 και σπάνια οικοσυστήματα. Σημαντική παρουσία αρχαιολογικών πόρων, παραδοσιακών οικισμών, τοπικών παραδόσεων κ.ά. Πληθυσμός: αυξητικές τάσεις και τάσεις αστικοποίησης. Αστικός πληθυσμός (50%) και αγροτικός (39%). Η περιοχή είναι χώρος υποδοχής σημαντικού αριθμού μεταναστών. Τοπική οικονομία: κυριαρχούν η τουριστική και η αγροτική δραστηριότητα. Εξωστρέφεια αγροτικού τομέα. Η μεταποίηση αναπτύσσεται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του αγροτικού τομέα (μονάδες επεξεργασίας ελαιολάδου και αγροτικών προϊόντων). Ενέργεια: νησιωτικό ενεργειακό σύστημα, αποκομμένο από τον ενεργειακό κορμό της χώρας. Υψηλή εξάρτηση από το πετρέλαιο (86% έναντι 62% της χώρας), υψηλό κόστος παραγωγής ενέργειας. Σημαντικό δυναμικό για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, παράδοση σε αιολική ενέργεια. Μεγάλη ζήτηση, με αυξανόμενη τάση, ιδιαίτερα τις περιόδους τουριστικής αιχμής, που συνεπάγεται μία σχετική αστάθεια στο ενεργειακό σύστημα. Υποδομές μεταφορών: λιμάνι, αεροδρόμιο, σημαντικός κόμβος στη λεκάνη της Μεσογείου. Βόρειος οδικός άξονας. Χάρτης 1: Η περιοχή μελέτης 2. Η Προσέγγιση της Μεθόδου Πολυκριτηριακής Ανάλυσης NAIADE Η μέθοδος NAIADE συνιστά μια μέθοδο πολυκριτηριακής ανάλυσης, με τη βοήθεια της οποίας αξιολογείται ένας αριθμός εναλλακτικών λύσεων/σεναρίων, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων αξιολόγησης. Παράλληλα, ενσωματώνει την έννοια της συμμετοχής στη διαδικασία της 4

αξιολόγησης, λαμβάνοντας υπόψη τη θέση που υιοθετούν ομάδες συμμετεχόντων, που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης, σε σχέση με τις εναλλακτικές λύσεις/σενάρια που εξετάζονται. Στο πλαίσιο αυτό, δίνει στο σχεδιαστή πολύτιμη πληροφορία, που μπορεί να αφορά σε πιθανές συμμαχίες μεταξύ των συμμετεχόντων, στη βάση των κρίσεών τους ως προς τα προτεινόμενα σενάρια ή ακόμα και σε συγκρούσεις μεταξύ αυτών, που απορρέουν από τη διαφορετική θέση ιεράρχηση των προτεινόμενων σεναρίων από αυτούς. Το μοντέλο πολυκριτηριακής ανάλυσης που υιοθετείται στο πλαίσιο της μεθόδου NAIADE, καθιστά δυνατή τη θεώρηση και μελέτη ενός μεγάλου αριθμού δεδομένων, σχέσεων και στόχων, έτσι ώστε το εκάστοτε πρόβλημα να μπορεί να διερευνηθεί σε πολλές διαστάσεις (Munda, 2006). Στο πλαίσιο εφαρμογής της μεθόδου, λαμβάνουν χώρα δύο επιμέρους αξιολογήσεις: Αξιολόγηση των εναλλακτικών / σεναρίων στη βάση ενός αριθμού κριτηρίων αξιολόγησης, με τη βοήθεια ενός πίνακα επιπτώσεων (multicriteria analysis), και Αξιολόγηση εναλλακτικών από διαφορετικές ομάδες συμμετεχόντων (stakeholder groups) που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης (equity analysis), με τη βοήθεια ενός πίνακα ισότητας/ισοκατανομής ή αμεροληψίας (equity matrix) Ο πίνακας αυτός εμπεριέχει πληροφορία σχετική με τη θέση των συμμετεχόντων (stakeholders) απέναντι στις προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις / σενάρια (πως δηλαδή αξιολογεί κάθε ένας από τους συμμετέχοντες τις προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις/σενάρια). Η περαιτέρω επεξεργασία των θέσεων των συμμετεχόντων δίνει στο σχεδιαστή πληροφορία σχετική με τις συγκρούσεις ή τις πιθανές συμμαχίες που μπορεί να σχηματίζονται μεταξύ των ομάδων συμμετεχόντων σε σχέση με αυτές τις λύσεις. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από κάθε επιμέρους αξιολόγηση, αφορούν: Στην πρώτη αξιολόγηση: ιεράρχηση των προτεινόμενων εναλλακτικών / σεναρίων, όπως αυτή προκύπτει από τις επιδόσεις τους ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης. Στη δεύτερη αξιολόγηση: α) ιεράρχηση των εναλλακτικών, όπως αυτή προκύπτει από την αξιολόγησή τους από τις διαφορετικές ομάδες συμμετεχόντων (stakeholders) στη διαδικασία αξιολόγησης για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος (απόψεις συμμετεχόντων σχετικές με τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια), και β) πιθανές συγκρούσεις ή συμμαχίες που μπορεί να εμφανίζονται μεταξύ των διαφορετικών ομάδων συμμετεχόντων, λόγω της θέσης τους (θετικής ή λιγότερο θετικής) ως προς μία ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις / σενάρια (προκύπτει από την επεξεργασία των απόψεων των συμμετεχόντων). 5

2.1. Πολυκριτηριακή Ανάλυση (Multicriteria Analysis) Όπως ήδη αναφέρθηκε προηγουμένως, η πολυκριτηριακή ανάλυση αφορά στην αξιολόγηση των προτεινόμενων εναλλακτικών λύσεων, με βάση τα επιλεγέντα κριτήρια αξιολόγησης. Η διαδικασία της πολυκριτηριακής ανάλυσης ολοκληρώνεται μέσα από την εφαρμογή των ακόλουθων επτά επιμέρους σταδίων: Στάδιο 1: Καθορισμός προβλήματος Διατύπωση στόχου, Στάδιο 2: Καθορισμός εναλλακτικών λύσεων, Στάδιο 3: Καθορισμός κριτηρίων αξιολόγησης, Στάδιο 4: Δόμηση πίνακα επιπτώσεων (alternatives vs criteria impact matrix), Στάδιο 5: Σύγκριση εναλλακτικών ανά ζεύγη (pairwise comparison), Στάδιο 6: Προσδιορισμός Δεικτών Έντασης Προτίμησης, Βαθμού Αληθείας Σχέσεων Προτίμησης (aggregation of criteria), και Στάδιο 7: Ιεράρχηση των εναλλακτικών (ranking of alternatives). Οι τιμές των scores των εναλλακτικών ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης μπορούν να λάβουν έναν από τους ακόλουθους τύπους τιμών: Crisp Καθαροί αριθμοί. Stochastic Στοχαστικά μεγέθη, που εκφράζονται με τη βοήθεια στοχαστικών συναρτήσεων. Fuzzy Ασαφή μεγέθη, που εκφράζονται με τη βοήθεια συναρτήσεων συμμετοχής 1. Linguistic expressions Λεκτικές εκφράσεις. Η ιεράρχηση των εναλλακτικών λύσεων στηρίζεται στον προσδιορισμό του βαθμού αλήθειας μιας διατύπωσης της μορφής... σύμφωνα με το μεγαλύτερο αριθμό των κριτηρίων αξιολόγησης, η εναλλακτική a είναι καλύτερη / ίδια / χειρότερη από την εναλλακτική b, ο υπολογισμός του οποίου στηρίζεται στους δείκτες έντασης προτίμησης μ*(a,b) και τις αντίστοιχες εντροπίες H*(a,b) (βλέπε αντίστοιχο τεύχος περιγραφής μεθόδου NAIADE). Η ιεράρχηση αυτή προκύπτει ως η τομή δύο επιμέρους ιεραρχήσεων: της Φ + (a) (φθίνουσα σειρά ιεράρχησης πρώτη η καλύτερη και τελευταία η χειρότερη, ως προς την απόδοσή της, εναλλακτική), που βασίζεται στις σχέσεις προτίμησης καλύτερη πολύ καλύτερη. Παίρνει τιμές στο διάστημα (0, 1), οι οποίες υποδεικνύουν πόσο καλύτερη είναι μία εναλλακτική a από όλες τις υπόλοιπες εναλλακτικές. της Φ - (a) (αύξουσα σειρά ιεράρχησης πρώτη η λιγότερο χειρότερη και τελευταία η χειρότερη, ως προς την απόδοσή της, εναλλακτική), που 1 Συνάρτηση συμμετοχής : συνάρτηση που χαρακτηρίζει ένα ασαφές σύνολο, όπου ένα στοιχείο δεν ανήκει πλήρως στο σύνολο, αλλά έχει ένα βαθμό συμμετοχής σε αυτό. 6

βασίζεται στις σχέσεις προτίμησης χειρότερη πολύ χειρότερη. Παίρνει τιμές επίσης στο διάστημα (0, 1), οι οποίες υποδεικνύουν πόσο χειρότερη είναι μία εναλλακτική a από όλες τις υπόλοιπες εναλλακτικές. 2.2. Ανάλυση Ισότητας / Ισοκατανομής ή Αμεροληψίας (Equity Analysis) Η ανάλυση ισότητας/ισοκατανομής ή αμεροληψίας (equity analysis) συνιστά το δεύτερο τύπο αξιολόγησης που υλοποιείται με την εφαρμογή της μεθόδου NAIADE και αφορά στην αξιολόγηση των εναλλακτικών από κάποιες ομάδες συμμετεχόντων (stakeholders), που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης και έχουν ενδιαφέρον για το πρόβλημα που εξετάζεται. Στην περίπτωση αυτή, η ανάλυση στηρίζεται στη δόμηση του πίνακα ισότητας / ισοκατανομής ή αμεροληψίας (equity matrix), ο οποίος περιλαμβάνει την ποιοτική αξιολόγηση των εναλλακτικών από τις ομάδες ενδιαφέροντος. Τα αποτελέσματα της δεύτερης αυτής διαδικασίας αξιολόγησης συνίστανται στην ιεράρχηση των εναλλακτικών, όπως αυτή προκύπτει από την αξιολόγησή τους από τις επιμέρους ομάδες ενδιαφέροντος και στη διερεύνηση των πιθανών συμμαχιών ή συγκρούσεων σε σχέση με τα εναλλακτικά σενάρια μεταξύ των διαφορετικών ομάδων ενδιαφέροντος (βλέπε αντίστοιχο τεύχος περιγραφής μεθόδου NAIADE). 3. Τα Δεδομένα της Μεθόδου Πολυκριτηριακής Ανάλυσης NAIADE Για την αξιολόγηση με τη βοήθεια της μεθόδου NAIADE χρησιμοποιούνται τα παρακάτω δεδομένα (Πίνακας 1): Πίνακας 1: Δεδομένα μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE α/α ΔΕΔΟΜΕΝΑ 1 Κατάλογος κριτηρίων αξιολόγησης (evaluation criteria) 2 Κατάλογος εναλλακτικών λύσεων (alternatives) 3 Κατάλογος ομάδων συμμετεχόντων (stakeholders) Πίνακας επιπτώσεων (impact matrix) για την αξιολόγηση 4 των εναλλακτικών ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης Πίνακας αμεροληψίας (equity matrix) για την αξιολόγηση 5 των εναλλακτικών από τις ομάδες συμμετεχόντων 4. Τα Δεδομένα της Άσκησης Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα δεδομένα που αφορούν στο πρόβλημα αξιολόγησης της έκτης άσκησης (βλ. Πίνακα 1), για την επίλυση του οποίου θα γίνει χρήση της μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE. 7

4.1. Κριτήρια Αξιολόγησης Χρησιμοποιούνται δέκα κριτήρια αξιολόγησης, τα οποία απορρέουν από το στόχο και τους υποστόχους που έχουν τεθεί για την περιοχή μελέτης (Πίνακας 2). Ο στόχος αναφέρεται στην Ολοκληρωμένη Αγροτική Ανάπτυξη του Ν. Ηρακλείου. Οι υποστόχοι, στους οποίους αναλύεται ο παραπάνω στόχος, αναφέρονται στη συμβολή του αγροτικού τομέα στα παρακάτω: Περιβάλλον (προστασία) Περιφερειακή ανάπτυξη Οικονομική αποτελεσματικότητα Κοινωνική συνοχή Παραγωγή ενέργειας (ΑΠΕ) Ποιότητα ασφάλεια προϊόντων Από τους υποστόχους αυτούς απορρέουν τα κριτήρια, στη βάση των οποίων γίνεται η αξιολόγηση στην παρούσα άσκηση (Πίνακας 2). Πίνακας 2: Υποστόχοι και κριτήρια αξιολόγησης α/α ΥΠΟΣΤΟΧΟΙ ΚΡΙΤΉΡΙΑ α/α Χρήση πρόσθετων Ρύπανση υδάτων Κ1 1 Περιβάλλον Βιοποικιλότητα / Ποιότητα τοπίου Κ2 2 Περιφερειακή ανάπτυξη Πρόσβαση αγροτικών περιοχών Πολυλειτουργικότητα αγροτικού τομέα 3 Οικονομική αποτελεσματικότητα Ανταγωνιστικότητα Κ5 4 Κοινωνική συνοχή Κοινωνική ενσωμάτωση Κ6 5 6 Παραγωγή ενέργειας (ΑΠΕ) Ποιότητα ασφάλεια αγροτικών προϊόντων Παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ Βιολογική γεωργία Σήμανση αγροτικών προϊόντων (product labelling) Τοπική ταυτότητα Παραδοσιακό πρότυπο αγροτικής παραγωγής Κ3 Κ4 Κ7 Κ8 Κ9 Κ10 8

Πίνακας 3: Περιγραφή κριτηρίων αξιολόγησης a/a Κωδικοποίηση κριτηρίου 1 ENV_1 2 ENV_2 3 ACCESS 4 MULTI_ROLE Ονομασία κριτηρίου Χρήση πρόσθετων Ρύπανση υδάτων Βιοποικιλότητα / Ποιότητα τοπίου Πρόσβαση αγροτικών περιοχών Πολυλειτουργικότητα αγροτικού τομέα 5 ECO_EFF. Ανταγωνιστικότητα 6 SOC_COH. 7 ENERGY Κοινωνική ενσωμάτωση Παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ 8 FOOD_S/Q_1 Βιολογική γεωργία 9 FOOD_S/Q_2 10 LOC_ID Σήμανση αγροτικών προϊόντων (product labelling) Τοπική ταυτότητα Παραδοσιακό πρότυπο αγροτικής παραγωγής Περιγραφή κριτηρίου Αφορά στη χρήση λιπασμάτων κατά την άσκηση της αγροτικής δραστηριότητας και τη συνεπαγόμενη υποβάθμιση των υδάτινων πόρων Προστασία της βιοποικιλότητας και της αισθητικής του τοπίου Πρόσβαση των αγροτικών περιοχών (δίκτυα μεταφορών) Ο αγροτικός τομέας ως βάση για την ανάπτυξη άλλων τομέων, όπως τουρισμός, ενέργεια, μεταποίηση κ.λπ. Ανταγωνιστικότητα συστημάτων αγροτικής παραγωγής Ο αγροτικός τομέας μπορεί να εξασφαλίσει απασχόληση και εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό και να συμβάλλει στην κοινωνική και οικονομική συνοχή Η συνεισφορά του αγροτικού τομέα στην παραγωγή ενέργειας (ενεργειακές καλλιέργειες ή αξιοποίηση αποβλήτων αγροτικού τομέα) Στροφή προς ένα βιολογικό πρότυπο παραγωγής - Κλίμακα ανάπτυξης βιολογικής γεωργίας Πληροφορία που συνοδεύει τα προϊόντα και αφορά σε όλη τη διαδρομή από το χωράφι στο ράφι Διατήρηση και ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας της περιοχής και του παραδοσιακού προτύπου αγροτικής παραγωγής ποιότητα - αυθεντικότητα 9

Η περιγραφή των κριτηρίων αξιολόγησης και η κωδικοποίησή τους για την εισαγωγή τους στα αντίστοιχα πεδία του λογισμικού NAIADE δίνεται στον Πίνακας 3. 4.2. Εναλλακτικά Σενάρια Για την περιοχή μελέτης δομούνται τρία εναλλακτικά σενάρια για την επίτευξη του στόχου. Τα σενάρια αυτά έχουν ως ακολούθως (Stratigea και άλλοι, 2008) (Σχήμα 1): Σχήμα 1: Εναλλακτικά σενάρια για την Ολοκληρωμένη Αγροτική Ανάπτυξη Ν. Ηρακλείου Πηγή: Stratigea και άλλοι, 2008 Σενάριο 1 Έμφαση στην αγορά Υπάρχουσα Κατάσταση Σενάριο 2 Έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος Σενάριο 3 Σενάριο Βάσης Διατήρηση υπάρχουσας κατάστασης Εναλλακτικό Σενάριο 1: το σενάριο αυτό δίνει έμφαση στην αγορά. Η τεχνολογία αξιοποιείται για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα, σε συνδυασμό με την προστασία των διαθέσιμων πόρων. Προωθεί ένα μοντέλο εντατικής αξιοποίησης της αγροτικής γης. Η άνθιση του αγροτικού τομέα στηρίζεται στην ανταγωνιστικότητα των αγροτικών προϊόντων με όρους κόστους (μείωση κόστους παραγόμενων προϊόντων). Εναλλακτικό Σενάριο 2: το σενάριο αυτό δίνει έμφαση στην αξιοποίηση και προστασία των φυσικών πόρων από τον αγροτικό τομέα. Η τεχνολογία αξιοποιείται για την προστασία των πόρων στο πλαίσιο της άσκησης της αγροτικής δραστηριότητας. Η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων υποστηρίζεται από τη σημαντική στροφή προς την ποιότητα και την πιστοποίηση αυτών (product labelling). Η ανταγωνιστικότητα του αγροτικού τομέα στηρίζεται στη μοναδικότητα των προϊόντων του με όρους ποιότητας (βελτίωση - πιστοποίηση ποιότητας, μοναδικότητα αγροτικών προϊόντων). Εναλλακτικό Σενάριο 3 - σενάριο βάσης: αναφέρεται στη διατήρηση συνέχιση του υπάρχοντος προτύπου ανάπτυξης του αγροτικού τομέα, με μικρές διορθωτικές παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται ένα πρότυπο εντατικής αξιοποίησης της αγροτικής γης. 10

4.3. Ομάδες Ενδιαφέροντος (Stakeholders) Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζονται οι ομάδες συμμετεχόντων (stakeholders), οι οποίες δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης και έχει ενδιαφέρον η συμμετοχή τους στη διαδικασία αξιολόγησης, καθώς οι όποιες αποφάσεις επηρεάζουν τα συμφέροντά τους. Η εμπλοκή των συμμετεχόντων αφορά στο δεύτερο στάδιο της αξιολόγησης με τη βοήθεια της μεθόδου NAIADE ανάλυση ισότητας/ισοκατανομής ή αμεροληψίας όπου λαμβάνει χώρα η διατύπωση κρίσεων σε σχέση με τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια από τις ομάδες αυτές. Το ενδιαφέρον του μελετητή επικεντρώνεται στη μελέτη των συμμαχιών ή των συγκρούσεων που είναι δυνατό να δημιουργηθούν μεταξύ των ομάδων ενδιαφέροντος, σε περίπτωση που οι απόψεις τους ως προς μία ή περισσότερες εναλλακτικές συγκλίνουν ή αποκλίνουν αντίστοιχα. Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 4), παρουσιάζονται οι ομάδες ενδιαφέροντος που λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση των εναλλακτικών στα πλαίσια της παρούσας εφαρμογής. Πίνακας 4: Ομάδες συμμετεχόντων Πηγή: Stratigea και άλλοι, 2008. α/α Ομάδα Ενδιαφέροντος Κωδικοποίηση 1 Περιβαλλοντικές οργανώσεις ENV_AGEN 2 Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης LOC_GOV_AGEN 3 Κοινωνικές οργανώσεις SOC_ORG 4 Αγρότες FARM 5 Επιστημονικά σωματεία SCIEN_GRP 6 Βιοτεχνία Βιομηχανία MANUF 7 Εμπορικά σωματεία TR_UN 8 Επιχειρήσεις τουριστικού τομέα TOUR_FRM 9 Εταιρείες οδικών μεταφορών RO_TR_COMP 10 Ναυτιλιακές εταιρείες MAR_TR_COMP 4.4. Δεδομένα Άσκησης Στους παρακάτω πίνακες (Πίνακες 5 και 6) παρουσιάζονται τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στην παρούσα άσκηση. 11

Εναλλακτικά Σενάρια Κριτήρια Αξιολόγησης Πίνακας 5: Πίνακας Επιπτώσεων (Impact Matrix) E1 Έμφαση στην αγορά E2 Έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος E3 Σενάριο Βάσης Διατήρηση υπάρχουσας κατάστασης Κ1 - ENV_1 More or less good Very good More or less bad Κ2 - ENV_2 Moderate Very good More or less bad Κ3 - ACCESS Very good Good Moderate Κ4 - MULTI_ROLE Moderate Very good Bad Κ5 - ECO_EFF. Very good Very good Bad Κ6 - SOC_COH. Moderate Very good Bad Κ7 - ENERGY Very good More or less good Moderate Κ8 - FOOD_S/Q_1 Moderate Perfect More or less bad Κ9 - FOOD_S/Q_2 Perfect More or less good Bad Κ10 - LOC_ID Moderate Very good Good Οι τιμές του Πίνακα 5 (πίνακας επιπτώσεων) εκφράζουν την απόδοση των προτεινόμενων εναλλακτικών σεναρίων ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης που έχουν τεθεί. Η απόδοση αυτή μετριέται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τη χρήση (ποιοτικών) λεκτικών εκφράσεων (linguistic expressions). Ο πίνακας επιπτώσεων στη μέθοδο NAIADE, παρόλα αυτά, μπορεί να περιλαμβάνει τόσο ποιοτική όσο και ποσοτική πληροφορία. Πίνακας 6: Πίνακας αμεροληψίας (Equity Matrix) Εναλλακτικές E2 E3 E1 Λύσεις Έμφαση στην Σενάριο Βάσης Έμφαση α/α προστασία του Διατήρηση στην αγορά Ομάδες περιβάλλοντος υπάρχουσας Ενδιαφέροντος κατάστασης 1 ENV_AGEN Moderate Perfect Very bad 2 LOC_GOV_AGEN Very good Very good More or less bad 3 SOC_ORG Good Very good Bad 4 FARM Good Very good Very bad 5 SCIEN_GROUPS Very good Very good Bad 6 MANUF Very good Moderate Bad 7 TRADE_UN Very good Good Bad 8 TOUR_FIRMS Moderate Very good Good 9 ROAD_TRANS_COMP Good Very good Moderate 10 MARINE_TRANS_COMP Very good Good Moderate 12

Οι τιμές του Πίνακα 6 (πίνακας αμεροληψίας) εκφράζουν τις κρίσεις των διαφορετικών ομάδων συμμετεχόντων, που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης, ως προς τα εναλλακτικά σενάρια. Σε κάθε σειρά του πίνακα αυτού περιλαμβάνεται η αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων από κάθε ομάδα συμμετεχόντων. Οι τιμές που λαμβάνουν όλα τα scores των εναλλακτικών στην περίπτωση αυτή, μπορούν να είναι μόνο λεκτικές εκφράσεις (linguistic expressions) ποιοτική αξιολόγηση, σε αντίθεση με τον πίνακα επιπτώσεων, όπου τα scores των εναλλακτικών για διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης μπορούν να είναι διαφορετικού τύπου, π.χ. ως προς ένα κριτήριο να χρησιμοποιείται ποσοτική πληροφορία, ενώ ως προς ένα άλλο ποιοτική. 4.5. Αξιολογήσεις με τη βοήθεια του NAIADE Με τη βοήθεια της μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE, γίνονται οι παρακάτω δύο αξιολογήσεις, με βάση τα κριτήρια αξιολόγησης και τις ομάδες συμμετεχόντων που έχουν επιλεγεί: Αξιολόγηση προτεινόμενων εναλλακτικών σεναρίων ως προς έναν αριθμό κριτηρίων αξιολόγησης Ιεράρχηση εναλλακτικών σεναρίων Αξιολόγηση προτεινόμενων εναλλακτικών σεναρίων από τις ομάδες συμμετεχόντων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης Μελέτη συμμαχιών ή συγκρούσεων μεταξύ των ομάδων συμμετεχόντων ως προς τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια Με τη βοήθεια των παραπάνω εκτιμώνται: η ιεράρχηση των εναλλακτικών με βάση την απόδοσή τους ως προς την επίτευξη του στόχου και των υποστόχων που έχουν τεθεί, και οι πιθανές συμμαχίες ή συγκρούσεις μεταξύ των συμμετεχόντων σε σχέση με τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια. Για το σκοπό αυτό έχουν δημιουργηθεί δύο πίνακες αντίστοιχα: Ο πίνακας επιπτώσεων των εναλλακτικών σεναρίων ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης (Πίνακας 5). Ο πίνακας αμεροληψίας, που αφορά στην αξιολόγηση των προτεινόμενων εναλλακτικών σεναρίων από τις ομάδες συμμετεχόντων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και εμπλέκονται στη διαδικασία λήψης απόφασης (Πίνακας 6). 13

5. Εφαρμογή μοντέλου NAIADE Με βάση τα παραπάνω ζητούνται: Α) Η αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων και ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή της μεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης NAIADE στην περιοχή μελέτης (πρώτος και δεύτερος τύπος αξιολόγησης). Β) Δεδομένου ότι το παράδειγμα που χρησιμοποιείται στην παρούσα άσκηση είναι το ίδιο με το παράδειγμα της πέμπτης άσκησης (Ν. Ηρακλείου Σενάρια Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης), ζητείται η σύγκριση τόσο των δύο μεθόδων πολυκριτηριακής ανάλυσης (NAIADE και MULTIPOL αντίστοιχα) ως προς την προσέγγιση, τη δομή τους, τα αποτελέσματα που παρέχουν, τη χρησιμότητα κάθε μίας κ.λπ., όσο και των αποτελεσμάτων από αυτές, σε σχέση με την επιλογή του επικρατέστερου σεναρίου στη συγκεκριμένη εφαρμογή. 6. Βιβλιογραφία Munda G., (2006), A NAIADE based approach for sustainability benchmarking, Int. Journal of Environmental Technology and Management, Vol. 6, No. 1-2, pp. 65-78. NAIADE (1996), Manual and Tutorial, Joint Research Centre, EC, ISPRA website, Institute for Systems, Informatics and Safety, Version 1.0.ENG, Italy. Shmelev E. Stanislav, R. and Labajos B. (2009), Dynamic Multidimensional Assessment of Sustainability at the Macro Level: The Case of Austria, Ecological Economics, Vol. 68, Issue 10, 2560 2573. Soderberg H. and Karman, E. (2003), MIKA: Methodologies for Integration of Knowledge Areas The Case of Sustainable Urban Water Management, Dept. of Built Environment & Sustainable Development, Chalmers Architecture, Chalmers University of Technology, Goteborg. Tiwari, A. P., (2007), Choice and Preference of Water Supply Institutions An Exploratory Study of Stakeholders Preferences of Water Sector Reform in Metro City of Delhi, India, Available at: http://agua.isf.es/semana%e2%80%a6/doc7_aptiwari_2pag_xcra_a_dobre %20cara.pdf [Accessed on August 24, 2010]. 14