Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1
Κεφάλαιο 10 Σύγχρονη ανάλυση της αστικής και περιφερειακής οικονομικής πολιτικής
Περιεχόμενα διάλεξης Το σύγχρονο πλαίσιο της αστικής και περιφερειακής πολιτικής Αστική οικονομική πολιτική Αστικές ζώνες Αστική ανάπλαση Ζώνες πρασίνου Περιφερειακή οικονομική πολιτική Χωρικά τυφλή πολιτική Τοποκεντρική πολιτική 3
Το σύγχρονο πλαίσιο της αστικής και περιφερειακής πολιτικής Η αστική και περιφερειακή οικονομική πολιτική διαφορετικές ομάδες πολιτικών και πρωτοβουλιών: χωρίζεται σε δύο 1. Οι διάφορες πρωτοβουλίες που εστιάζονται ειδικά στο αστικό οικονομικό περιβάλλον και στοχεύουν στην αστική ή στην προαστιακή χωρική κλίμακα. 2. Η κατηγορία πρωτοβουλιών οι οποίες έχουν ως στόχο τους την πολύ ευρύτερη περιφερειακή χωρική κλίμακα, και θα αναφερόμαστε σε αυτές τις πολιτικές υπό τον γενικό τίτλο «περιφερειακή πολιτική». Οι διαφορές ανάμεσα στην αστική περιφερειακή οικονομική πολιτική είναι: οικονομική πολιτική και την 1. η χωρική κλίμακα της στόχευσης και υλοποίησής τους, 2. η φύση των πολιτικών που είναι δυνατόν να υλοποιηθούν 3. Οι διαφορετικές χωρικές κλίμακες στις οποίες εφαρμόζονται αυτές οι διαφορετικές πολιτικές υποδηλώνουν ότι θα διαφέρουν και τα κυβερνητικά και διοικητικά πλαίσια εντός των οποίων αυτές υλοποιούνται 4. Οι αστικές και περιφερειακές οικονομικές πολιτικές σχετίζονται με διαφορετικές αναλυτικές προσεγγίσεις που μπορούν να υιοθετηθούν 4 για την κατανόηση και την αξιολόγηση αυτών των πολιτικών
Αστική οικονομική πολιτική: Αστικές ζώνες (1) 5 Το αποτέλεσμα ισορροπίας της ανταγωνιστικής αγοράς ενοικίων για αστική γη δίνεται από την περιβάλλουσα των ενοικίων
6 Αστική οικονομική πολιτική: Αστικές ζώνες (2) Εάν η αγορά είναι χαρακτηρισμένη σε ζώνες, η καμπύλη μεταβολής ενοικίων είναι οδοντωτή και φθίνουσα. Η συνολική απώλεια αστικού εισοδήματος από ενοίκια λόγω ζωνοποίησης ισούται με το άθροισμα των επιφανειών abce και ghjk.
Αστική οικονομική πολιτική: Αστική ανάπλαση (1) 7 Στις περιπτώσεις που δημιουργούνται ζώνες εγκατάλειψης μέσα στη πόλη και κοντά στο κέντρο, διάφορες πολιτικές προσπαθούν να μεταβάλλουν το θεσμικό περιβάλλον λειτουργίας της αγοράς ακινήτων.
Αστική οικονομική πολιτική: Αστική ανάπλαση (2) Τα προγράμματα αστικής ανάπλασης αποκαθιστούν τη καμπύλη ενοικίου με φοροαπαλλαγές, επιδοτήσεις, ρυθμίσεις στην οικοδόμηση, κ.λπ. 8
Αστική οικονομική πολιτική: Αστική ανάπλαση (3) Η ομάδα χαμηλού εισοδήματος υφίσταται μια απώλεια ευημερίας λόγω του προγράμματος ανάπλασης. Αυτά τα σύνθετα ζητήματα ανακατανομής της ευημερίας είναι εγγενή στα περισσότερα προγράμματα «αριστοκρατικοποίησης» 9
Αστική οικονομική πολιτική: Ζώνες πρασίνου (1) Καμπύλη μεταβολών ενοικίου πριν και μετά την αστική μεγέθυνση 10
Αστική οικονομική πολιτική: Ζώνες πρασίνου (2) 11 Καμπύλη μεταβολών ενοικίου πριν και μετά την πολιτική ζώνης πρασίνου
Αστική οικονομική πολιτική: Ζώνες πρασίνου (3) 12 Καμπύλη μεταβολών ενοικίου μετά την πολιτική ζώνης πρασίνου η φορά των καμπυλών ενοικίου στα όρια της πόλης γίνεται ανοδική αντί για καθοδική και η περιβάλλουσα καμπύλη αστικών ενοικίων παίρνει τη μορφή U.
Περιφερειακή οικονομική πολιτική: Παραδοσιακές περιφερειακές πολιτικές 13 Είναι πολιτικές ενίσχυσης της προσφοράς, οι οποίες επιδιώκουν να προσελκύσουν τοπικές επενδύσεις βελτιώνοντας το επιχειρηματικό περιβάλλον, μέσω της αναβάθμισης της ποιότητας των τοπικών συντελεστών παραγωγής: Υποδομές Κόστος εργασίας, κ.λπ Τις πολιτικές αυτές ενισχύουν δύο επιχειρήματα: 1. οι μεταφορές θεωρούνται εισροές εξαιρετικής σημασίας για όλες σχεδόν τις βιομηχανικές και εμπορικές δραστηριότητες, ανεξάρτητα από το αν μεταφέρονται αγαθά ή άνθρωποι 2. Μέσω των εισροών ενθαρρύνεται η μετανάστευση περισσότερης επιχειρηματικής επένδυσης σε μια περιφέρεια.
Τα κατανεμητικά αποτελέσματα της επένδυσης σε μεταφορές 14 Μία βελτίωση στις υποδομές μειώνει το κόστος συναλλαγών ασσύμετρα σε μία περιφέρεια TH με μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού και στην TL με μικρή πυκνότητα πληθυσμού επιφέροντας αντίστοιχη αύξηση από το Q στο QH. Το οριακό κοινωνικό όφελος της υποδομής μεταφορών μπορεί να είναι υψηλότερο στη μεγάλη-πυκνοκατοικημένη περιφέρεια απ ό,τι στην αραιοκατοικημένη.
Σύγχρονα ζητήματα περιφερειακής πολιτικής 15 Η κλίμακα και η πολυπλοκότητα των διαδικασιών της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης έχουν υπερβεί κατά πολύ τις «συνταγές» ανάπτυξης της «Συναίνεσης της Ουάσιγκτον» που υποθέτει ότι η απορρύθμιση της αγοράς και η καθιέρωση καλά ορισμένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας επαρκούν για να ευνοήσουν την οικονομική (εθνική ή περιφερειακή) μεγέθυνση. Σημαντικές μελέτες της Διεθνούς Τράπεζας, του ΟΟΣΑ και άλλων Οργανισμών αναζωπύρωσαν μακροχρόνια αδρανείς διαμάχες και ανάγκασαν στην επανεξέταση πολλών από τις υποθέσεις πολιτικής. Τα συμπεράσματα πολιτικής στα οποία καταλήγουν είναι θεμελιωδώς διαφορετικά ως προς τη φύση τους.
Χωρικά τυφλή ή τοποκεντρική ανάπτυξη; Χωρικά τυφλές είναι οι πολιτικές που «είναι σχεδιασμένες χωρίς να λαμβάνεται ρητά υπόψη ο χώρο. Η βασική υπόθεση της χωρικά τυφλής προσέγγισης είναι: «η συγκέντρωση οδηγεί σε μεγέθυνση της παραγωγικότητας, και συνεπώς οι άριστες πολιτικές ανάπτυξης είναι αυτές που ενθαρρύνουν τη μετανάστευση των συντελεστών παραγωγής σε μεγαλύτερες και περισσότερο πυκνοκατοικημένες περιφέρειες, έτσι ώστε να γίνουν εκμεταλλεύσιμα τα πλεονεκτήματα της συγκέντρωσης» 16
Σύγκρουση «στόχων»; Μπορεί να υπάρχει μια διχοτόμηση, μια σύγκρουση, μεταξύ της «ευημερίας του τόπου» και της «ευημερίας των ανθρώπων» διότι οι πολιτικές που εστιάζονται σε τόπους ή περιφέρειες θα παρεμποδίσουν αυτόματα τη μετανάστευση και την προσαρμογή των συντελεστών παραγωγής, λειτουργώντας έτσι εις βάρος των συμφερόντων της κοινωνίας συνολικά. Πρόταση πολιτικής: «ανάπτυξης σε 3-D», που βασίζεται στις εξής τρεις διαστάσεις: πυκνότητα (density), απόσταση (distance) και διαίρεση (division). Μέτρα πολιτικής: τρεις διαστάσεις της ανάπτυξης είναι τα εξής τρία «I»: οι θεσμοί (institutions), οι υποδομές (infrastructure) και οι παρεμβάσεις (interventions) 17
18 Τοποκεντρική προσέγγιση Αναγνωρίζεται ρητά ο ρόλος των συγκεντρώσεων, των δικτύων και της κινητικότητας των συντελεστών παραγωγής ως κινητήριων δυνάμεων της μεγέθυνσης και της ανάπτυξης. Τα σύγχρονα τοποκεντρικά επιχειρήματα θεωρούν ότι οι μηχανισμοί που υποστηρίζουν τις λειτουργίες των τόπων τόσο των πόλεων όσο και των περιφερειών εκτός από τη μετακίνηση των συντελεστών παραγωγής- εξαρτώνται από τους τρόπους με τους οποίους το γενικό θεσμικό πλαίσιο συνεξελίσσεται και αλληλοεξαρτάται και επηρεάζει τη «συναίσθηση του μέρους».
Συναίσθηση του μέρους 19 Η «συναίσθηση του μέρους» σχετίζεται με όλες τις πλευρές του κοινωνικού, πολιτισμικού, δημιουργικού, επιχειρηματικού και θεσμικού κεφαλαίου, οι οποίες είναι ειδικές για κάθε συγκεκριμένο τόπο. Τα στοιχεία αυτά θεωρούνται ότι είναι επιπρόσθετα του ανθρώπινου κεφαλαίου και συνεισφέρουν θεμελιωδώς στον χαρακτήρα και τη ζωτικότητα μιας τοποθεσίας και στην ευημερία των κατοίκων της. Πρόταση πολιτικής: Αν κινητοποιηθούν καταλλήλως αυτά τα τοπικά χαρακτηριστικά, τότε αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ενθαρρύνουν και να μεγιστοποιήσουν το δυνητικό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της συγκεκριμένης περιφέρειας.
Παραδοσιακές και σύγχρονες προσεγγίσεις περιφερειακής πολιτικής 20
Χωρικά τυφλή και τοποκεντρική προσέγγιση: ζητήματα και διαφορές 21 Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ γεωγραφίας και θεσμών H φύση των μακροχρόνιων διαδικασιών ανάπτυξης Η φύση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Οι προθέσεις έναντι των υλοποιήσεων των πολιτικών Εμβάθυνση στη φύση των προκλήσεων της περιφερειακής και εθνικής ανάπτυξης Διαφορετικές οπτικές σχετικά με τους θεσμούς και τη γεωγραφία Διαφορετικές απόψεις σχετικά με τις ιστορικές διαδικασίες αστικοποίησης και ανάπτυξης Διαφορετικές οπτικές σχετικά με την παροχή κοινωνικής πρόνοιας και την κινητικότητα της εργασίας
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975)