Εργαστηριακη διάγνωση Νευροεκφυλιστικων νοσημάτων Χρυσούλα Νικολάου
Νευροεκφυλιστικά Νοσήματα Νοσολογικές οντότητες, συχνά κληρονομικής αρχής, με προσβολή συγκεκριμένων ανατομικών δομών του Ν.Σ, (επηρεάζουν κυρίως τους νευρώνες στον ανθρώπινο εγκέφαλο) η παθογένεια των οποίων δεν συνδέεται με τη δράση εξωγενών παραγόντων.
Κοινά χαρακτηριστικά εκφυλιστικών νοσημάτων Βραδεία έναρξη Προοδευτική πορεία Οικογενής εμφάνιση Συμμετρική εμφάνιση Εκλεκτική βλάβη
Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες είναι συνεχώς εξελισσόμενες οι οποίες οδηγούν προοδευτικά στην έκπτωση λειτουργίας και / ή τον θάνατο των νευρικών κυττάρων. Αυτό προκαλεί προβλήματα: με την κίνηση (αταξία), ή νοητική λειτουργία (άνοια).
Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες Νόσος του Alzheimer (AD) και άλλες μορφές άνοιας Νόσος του Parkinson (PD) Prion disease Νόσος Κινητικού νευρώνα ( MND, ALS) Νόσος του Huntington (HD) Νωτιαιοπαρεγκεφαλιδική αταξία (SCA) Νωτιαία μυϊκή ατροφία (SMA)
Νόσος του Alzheimer Οι βλάβες εντοπίζονται στον κροταφικό και βρεγματικό λοβό, μετωπιαίο φλοιόκαι την έλικα του προσαγωγίου.
Συσώρευση της tau πρωτεϊνης εσωτερικά του Νευρικού κυττάρου που οφείλεται στην υπερφωσφορυλίωσή της. Η φυσιολογική της λειτουργία είναι η σταθεροποίηση των μικροσηληνίσκων εντός νευρικών κυττάρων
Εναπόθεση πρωτεινών και των θραυσμάτων τους β αμυλοειδές ( Αβ) σε συσσωρεύσεις έξω από νευρώνες ( πλάκες). Β αμυλοειδές προέρχεται από μια διαμεμβρανική πρωτείνη που διαπερνά μέσω της μεμβράνης του νεύρωνα ( αμυλοειδές πρόδρομης πρωτείνης, APP)
Εξ αυτών τα πλέον σταθερά ή/και χρήσιμα μόρια έχουν αποδειχθεί: Η ολική πρωτεϊνη τ (tau) στο ΕΝΥ Φ Τ < 300 pg/ml H πρωτεϊνη τ με φωσφορυλίωση στην TPr 181στο ΕΝΥ Φ Τ < 57 pg/ml Το Αβ 42(43) στο ΕΝΥ Φ Τ > 490 pg/ml Συσχέτιση με βασικούς μηχανισμούς άνοιας
Νέα ερευνητικά κριτήρια για τη νόσο Alzheimer ( NA) Research criteria for the diagnosis of Alzheimer s disease (Dubois et al, Lancet Neurology 2007, 6:734 746) Διαγνωστικά κριτήρια για κάθε φάση της ΝΑ ενσωματώνωντας τους βιολογικούς δείκτες National Institute of Aging and the Alzhaimer s Association Διαταραχή της επεισοδιακής μνήμης και Υποστηρικτικά χαρακτηριστικά (οποιοσδήποτε βιολογικός δείκτης παθολογοανατομίας νόσου) Μεταλλάξεις στα αιτιολογικά γονίδια ( APP,PS1,PS2)
Κλινική χρησιμότητα των δεικτών Η ανίχνευση : ολική πρωτεϊνη τ (tau) πρωτεϊνη τ με φωσφορυλίωση στην TPr 181 Β αμυλοειδές Αβ42 θεωρείται διαγνωστική για τη νόσο Αlzheimer ενώ η απουσία παθολογίας και στους 3 δείκτες σχεδόν αποκλείει τη νόσο Η TPr 181 είναι ίδιας διαγνωστικής αξίας με το PDG PET αλλά ανώτερη σε πρώϊμη νόσο ( Yakuslev et al.., Dementh.Geriatr. Cogn. Disord. 2010,30; 245 253)
Κλινική χρησιμότητα των δεικτών Στη διαφορική διάγνωση αρχόμενης νόσουα από: φυσιολογικό γήρας, κατάθλιψη, αλκοολισμό και άλλες ψυχιατρικές νόσους με διαγνωστική ακρίβεια που ξεπερνά το 90% ακόμη και για μόνη την tau ή για τον λόγο tau /Αβ42 Στην πρόβλεψη εξέλιξης μιας ήπιας διαγνωστικής διαταραχής προς άνοια
Δ ιαφορική Διάγνωση Άνοια / Κατάθλιψη Tau protein Υγιείς : < 450 pg/ml Ασθενείς Ν Α : 450 800 pg/ml Ασθενείς Creutzfeldt Jakob (CJD) : > 1300 pg/ml
Η νόσος Αlzheimer έχει μία μακρά προκλινική, προσυμπτωματική αλλά και προανοϊκή φάση. 10 20 χρόνια μπορεί να περάσουν πριν η γνωστική έκπτωση είναι αρκετά σοβαρή για να τεθεί η διάγνωση Ελλείματα στη γνωστική λειτουργία αρχίζουν να εμφανίζονται 3,6,και 10 χρόνια πριν τη γνωστική έκπτωση να είναι σοβαρή ώστε να τεθεί η κλινική διάγνωση της νόσου Πρόβλεψη της παθοφυσιολογίας της νόσου σε πρώϊμο στάδιο πριν καταλήξει ανοϊκός
Νόσος του Alzheimer Παθολογοανατομία ΝΑ ( μετά θάνατο) Κλινική έκφραση Βιολογική έκφραση
Βιοδείκτες εγκεφαλικής αμυλοείδωσης Διαταραχές Β αμυλοειδές (Αβ42) ΕΝΥ PIB PET Βιοδείκτες νευρονικής εκφύλισης ή βλάβης Διαταραχές των τ πρωτεϊνών (tau) ΕΝΥ FDG PET, smri Εξελικτική πορεία βιοδεικτών σε σχέση με το στάδιο της νόσου
Νόσος Parkinson Δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική διαταραχή και προκύπτει από διαταραχές στο μεταβολισμό της ντοπαμίνης που παράγεται στο μεσo εγκέφαλο Βραδυκινησία, δυσκαμψία,τρόμο ηρεμίας,αστάθεια στάσης σώματος
Νόσος Parkinson Ανώμαλη συσσώρευση της πρωτεϊνης alpha synuclein δεσμευμένης με την ubiquitin, σύμπλοκο το οποίο σχηματίζει κυτταροπλασματικά έγκλειστα, σωμάτια Lewy
Νόσος Huntigton Γενετική διαταραχή που επηρεάζει το συντονισμό των μυών, γνωστική εξασθένιση, άνοια. Προκαλείται από μία αυτοσωματική επικρατή μετάλαξη σε ένα από τα δύο αντίγραφα του γονιδίου Huntigtοn το οποίο φυσιολογικά κωδικοποιεί την αντίστοιχη πρωτεϊνη.
Νόσος Huntigton Είναι μία από τις πολλές τρινουκλεοτιδικές διαταραχές ( CAGCAGCAG ) επανάληψης, οι οποίες προκαλούνται από το μήκος ενός επαναλαμβανόμενου τμήματος ενός γονιδίου που υπερβαίνουν ένα φυσιολογικό εύρος.( μία σειρά από τις 36 γλουταμίνες έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή μιας πρωτείνης με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ονομάζεται μεταλαγμένη htt (mhtt) και αυξάνει το ρυθμό φθοράς ορισμένων νευρώνων.
Νόσος του κινητικού νευρώνα
14 3 3 : ρυθμιστική πρωτεϊνη η οποία απαντάται ως διμερή και η αμινοξική της αλληλουχία είναι εξαιρετικά συντηρημένη.( ΜΙΚΡΉ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΉ ΑΞΊΑ) S 100 : νευροτροφικός παράγοντας και έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνεται στα σποραδικά CJD