Ανάπτυξη Προσωπικών Ικανοτήτων

Ανάπτυξη Προσωπικών Ικανοτήτων Ενότητα IX: Ανάπτυξη Συναισθηµατικής Νοηµοσύνης Ιωάννης Νικολάου Λέκτορας Οργανωσιακής Συµπεριφοράς 1 Οι 6 αρχές της ΣΝ 1. Τα συναισθήµατα είναι πληροφορίες 2. εν µπορούµε να αγνοούµε τα συναισθήµατα 3. Μπορούµε να κρύβουµε τα συναισθήµατά µας αλλά όχι τόσο καλά όσο νοµίζουµε 4. Οι αποφάσεις µας πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τους το συναίσθηµα προκειµένου να είναι αποτελεσµατικές 5. Το συναίσθηµα ακολουθεί µία σειρά λογικών αλληλουχιών 6. Υπάρχουν τόσο γενικεύσιµα όσο και συγκεκριµένα συναισθήµατα Ιωάννης Νικολάου 2 Συγκρίνοντας δύο διαφορετικά στυλ οµήτης Συναισθηµατικής Νοηµοσύνης Manager Α Manager B Κρατώ σε απόσταση τα Προσπαθώ να αναγνωρίζω τα συναισθήµατά µου συναισθήµατά µου Τα συναισθήµατα δεν είναι Τα συναισθήµατα είναι σηµαντικά σηµαντικά στον εργασιακό χώρο εν επηρεάζοµαι από τα Τα συναισθήµατά µου µε συναισθήµατά µου επηρεάζουν Τα συναισθήµατά µας δεν πρέπει να Τα συναισθήµατά µας πρέπει να µας επηρεάζουν στη δουλειά µας µας επηρεάζουν στη δουλειά µας Ιωάννης Νικολάου 3 Μια γενική επεξεργασία της συναισθηµατικής πληροφορίας Ειδικές Ικανότητες που συντελούν σε αυτή την επεξεργασία Ιωάννης Νικολάου 4 Οι 4 διαστάσεις της Συναισθηµατικής Νοηµοσύνης 1 - Αναγνώριση και Έκφραση Συναισθήµατος ΗΣυναισθηµατική ιαδικασία Κατάσταση Αναγνώρισε Περιέγραψε την κατάσταση το χρόνο, τόπο και τους εµπλεκόµενους Αναγνώρισε τα συναισθήµατα των εµπλεκοµένων 4 Έλεγχος Συναισθηµατική Νοηµοσύνη 2 Χρήση για την Επίλυση Προβληµάτων Χρησιµοποίησε Κατανόησε Περιέγραψε το επίκεντρο της δραστηριότητας Σκέψου γιατί αισθάνονται έτσι και τι πρόκειται να ακολουθήσει 3 Κατανόηση Ιωάννης Νικολάου 5 Έλεγξε Ιωάννης Νικολάου 6 Απάντησε στις ακόλουθες ερωτήσεις: Θα έπρεπε να αγνοήσεις ή να αποδεχτείς τα συναισθήµατα; Τι σου λέει το ένστικτό σου; Τι επιλογές έχεις; 1

Ορισµός Αντίληψη και Έκφραση (Perception and Expression of Emotion) Η ικανότητα του ατόµου να αντιλαµβάνεται, να εκτιµά και να εκφράζει το συναίσθηµα που αφορά τόσο αυτόν όσο και τους άλλους 7 Ιωάννης Νικολάου 8 Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Τα άτοµα µε ανεπτυγµένη αυτή την ικανότητα µπορούν να αναγνωρίζουν µε ευκολία και να αντιλαµβάνονται τα συναισθήµατά τους, την ώρα που αυτά δηµιουργούνται. Συνηθίζουν να εκφράζουν το συναίσθηµά τους µε ευκολία και άνεση, µελετώντας όµως προσεκτικά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα το κάνουν αυτό. Ιωάννης Νικολάου 9 Ιωάννης Νικολάου 10 Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Γνωρίζουν καλά την εσωτερική τους κατάσταση και συνειδητοποιούν τη σχέση που υπάρχει ανάµεσα στα συναισθήµατα και τις πράξεις τους. Είναι άτοµα αυτόνοµα και σίγουρα για τον εαυτό τους, βρίσκονται σε καλή ψυχική κατάσταση σχεδόν πάντοτε και τείνουν να έχουν θετική στάση για τη ζωή Ιωάννης Νικολάου 11 Ιωάννης Νικολάου 12 2

Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Αδυναµία Έκφρασης Συναισθήµατος (Αλεξιθυµία) Όταν βρίσκονται σε κακή διάθεση, δεν την αναµασούν, ούτε την αφήνουν να τα κυριεύσει. Αντίθετα, βρίσκουν τρόπους για να την αποµονώσουν Τα άτοµα αυτά δεν µπορούν να εκφράσουν το συναίσθηµά τους. Είναι συναισθηµατικά επίπεδα και απαθή για οποιαδήποτε εκδήλωση συναισθήµατος Ιωάννης Νικολάου 13 Ιωάννης Νικολάου 14 Αδυναµία Έκφρασης Συναισθήµατος (Αλεξιθυµία) εν είναι ανίκανοι να νιώσουν, είναι όµως ανίκανοι να αναγνωρίσουν τα συναισθήµατά τους και ιδιαίτερα, να τα περιγράψουν µε λέξεις. Ιωάννης Νικολάου 15 Αντίληψη και Έκφραση του Συναισθήµατος Λεκτική και Μη Λεκτική Επικοινωνία Εφόσον η συναισθηµατική επικοινωνία συχνά πραγµατοποιείται και µέσω µη λεκτικών οδών, είναι σηµαντικό για όλους να διαθέτουν την ικανότητα να αντιλαµβάνονται και να εκφράζουν τα συναισθήµατά τους και µέσω της µη λεκτικής επικοινωνίας (εκφράσεις προσώπου, κινήσεις σώµατος, χροιά της φωνής, κλπ.) Ιωάννης Νικολάου 16 Αντίληψη και Έκφραση Συναισθήµατος Υψηλή Επίδοση Γνωρίζει πως αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι Μιλάει για τα συναισθήµατά του Μπορεί να δείξει πώς αισθάνεται Χρειάζεται βελτίωση Παρερµηνεύει τα αισθήµατα των άλλων ανθρώπων εν µιλάει για τα συναισθήµατά του εν δείχνει ποτέ πως αισθάνεται Χρήση για τη ιευκόλυνση της Σκέψης Εκφράζει τα συναισθήµατά του όταν είναι νευριασµένος Χαµογελάει όταν είναι ευτυχισµένος ή χαρούµενος «ιαβάζει» τους ανθρώπους µε ακρίβεια Αναγνωρίζει µε επιτυχία τα συναισθήµατά του εν ξέρει πως να εκφράσει τα συναισθήµατά του ιατηρεί µια ουδέτερη έκφραση εν µπορεί να αναγνωρίζει πώς αισθάνονται οι άλλοι εν αναγνωρίζει τα συναισθήµατά του (Use of Emotions) Ιωάννης Νικολάου 17 18 3

Ορισµός Η ικανότητα του ατόµου να χρησιµοποιεί το συναίσθηµά του για να διευκολύνει τη σκέψη του και να επιλύει προβλήµατα Ιωάννης Νικολάου 19 Χρήση του Συναισθήµατος Βασικός Στόχος: Να µπορεί να διατηρεί το συναίσθηµά του σε συνειδητό επίπεδο, ώστε να µπορεί να ΣΥΓΚΡΙΝΕΙ µε ανάλογες ΗΧΗΤΙΚΕΣ, ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ, ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ αντιστοιχίες Ιωάννης Νικολάου 20 Χρήση του Συναισθήµατος Χρήση του Συναισθήµατος Βασική Αρχή: Έχει παρατηρηθεί ότι τα συναισθήµατα επηρεάζουν την σκέψη. Η σκέψη δεν µπορεί και δεν εµφανίζεται χωρίς την ύπαρξη συναισθηµάτων. Τα άτοµα που έχουν ανεπτυγµένη αυτή την ικανότητα χαρακτηρίζονται από την αισιοδοξία µε την οποία βλέπουν τα πράγµατα. Ιωάννης Νικολάου 21 Ιωάννης Νικολάου 22 Χρήση του Συναισθήµατος Χρήση του Συναισθήµατος Πιστεύουν ότι όλα θα πάνε καλά και λειτουργούν περισσότερο µε βάση την ελπίδα για την επιτυχία παρά µε το φόβο της αποτυχίας αφού έχουν εµπιστοσύνη στις ικανότητές τους. Ιωάννης Νικολάου 23 Αν πάλι κάτι πάει στραβά, έχουν την τάση να συµπεριφέρονται ενεργητικά καθορίζοντας πλάνα δράσης που θα βελτιώσουν και θα αναστρέψουν την κατάσταση. Ιωάννης Νικολάου 24 4

Χρήση του Συναισθήµατος Στοιχεία που περιλαµβάνονται Είναι άτοµα οργανωτικά, πείθουν τους άλλους µε ευκολία, αναλαµβάνουν συχνά πρωτοβουλίες ενώ φηµίζονται για την αποτελεσµατικότητά τους σε καθετί που αναλαµβάνουν. Αισιοδοξία ηµιουργικότητα Καινοτοµία Ικανότητα Λήψης Αποφάσεων Ιωάννης Νικολάου 25 Ιωάννης Νικολάου 26 Πώς λειτουργεί: Οι άνθρωποι που είναι χαρούµενοι: Συναισθήµατα που µας εµποδίζουν να είµαστε χαρούµενοι Παράγουν καινοτόµες και δηµιουργικές ιδέες Προχωρούν πέρα από τις συγκεκριµένες οδηγίες που παίρνουν Σκέφτονται µη συµβατικά Παράγουν πολλές ιδέες Ιωάννης Νικολάου 27 Φόβος Θλίψη Θυµός Έκπληξη Ιωάννης Νικολάου 28 Χρήση για τη ιευκόλυνση της Σκέψης Υψηλή Επίδοση Σκέφτεται δηµιουργικά Εµπνέει τους άλλους ανθρώπους Επικεντρώνεται στα σηµαντικότερα πράγµατα όταν υπάρχουν έντονα συναισθήµατα Τα συναισθήµατα βελτιώνουν την σκέψη Μπορεί να αισθανθεί πώς αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι Τα συναισθήµατα τον βοηθούν να κατανοήσει και να αλλάξει απόψεις και πιστεύω Χρειάζεται βελτίωση Πρακτικός και συγκεκριµένος εν παρακινεί τους άλλους ανθρώπους Ξεχνάει τι είναι σηµαντικό όταν είναι νευριασµένος Τα συναισθήµατά του είναι επίπεδα ή διασπασµένα Τα συναισθήµατά του είναι εγωκεντρικά χωρίς να επηρεάζονται από τα αισθήµατα των άλλων Οι απόψεις και τα πιστεύω του δεν επηρεάζονται από τα συναισθήµατά του Κατανόηση των - Ενσυναίσθηση (Understanding of Emotions) Ιωάννης Νικολάου 29 30 5

Ορισµός Κατανόηση των Η ικανότητα του ατόµου να αναλύει το συναίσθηµα σε µικρότερα κοµµάτια, να κατανοεί πως εµφανίζεται και πως αλλάζει (δίνει τη θέση του σε ένα άλλο) καθώς και το λόγο για τον οποίο γίνεται αυτό. Ηικανότητα να αναγνωρίζει κανείς το συναίσθηµα είναι η πιο γνωστική διαδικασία ή η πιο σχετική µε τη διαδικασία της σκέψης διάσταση από τις υπόλοιπες τέσσερις διαστάσεις της συναισθηµατικής νοηµοσύνης Ιωάννης Νικολάου 31 Ιωάννης Νικολάου 32 Κατανόηση των Κατανόηση των Προϋποθέτει µεγάλη γνώση σχετικά µε τα συναισθήµατα καθώς επίσης και την ικανότητα να αντιλαµβανόµαστε τις αιτίες που προκαλούν τα συναισθήµατα, καθώς και ποια είναι η σχέση που έχουν µεταξύ τους Ιωάννης Νικολάου 33 Κύριο χαρακτηριστικό των ατόµων µε ανεπτυγµένη αυτή την ικανότητα είναι η ευχέρεια που τα διακρίνει να αναγνωρίζουν και να αντιλαµβάνονται τα συναισθήµατα των άλλων. Ιωάννης Νικολάου 34 Κατανόηση των Επικεντρώνονται τόσο στη λεκτική όσο και στη µη λεκτική επικοινωνία των συνοµιλητών τους, επικεντρώνοντας περισσότερο στις µη εκφρασµένες ανησυχίες τους και κατανοώντας τους προβληµατισµούς που κρύβονται πίσω από τα έκδηλα συναισθήµατα. Ιωάννης Νικολάου 35 Κατανόηση των είχνουν ευαισθησία, κατανόηση και ενδιαφέρον για τα συναισθήµατα των άλλων, ενώ όποτε κάποιος χρειάζεται τη βοήθειά τους την προσφέρουν βασισµένοι στην κατανόηση των αναγκών του και των συναισθηµάτων του. Ιωάννης Νικολάου 36 6

Κατανόηση των Τέλος, κάθε φορά που θεωρούν ότι οι συνθήκες το απαιτούν, σπεύδουν να προσφέρουν και τα δύο: χρήσιµη ανατροφοδότηση, και έγκαιρη καθοδήγηση Ιωάννης Νικολάου 37 Συναισθηµατικές Αιτίες και Συναισθηµατικά Αποτελέσµατα Τα συναισθήµατα µπορούν να γίνουν αντιληπτά ως µαθηµατικές εξισώσεις του τύπου «Αν Χ, τότε Υ». Πιο συγκεκριµένα, Αν (περιστατικό), τότε (συναίσθηµα) Ιωάννης Νικολάου 38 Συναισθηµατικές Αιτίες και Συναισθηµατικά Αποτελέσµατα Η ικανότητά µας να συνδέουµε συναισθήµατα σε διάφορα γεγονότα καταστάσεις µας δίνει τη δυνατότητα να συνδέουµε το αίτιο µε το αποτέλεσµα. Παράδειγµα: Συνεργάτης µας που δεν πέτυχε συµφωνία για µια δουλειά: Πιθανά συναισθήµατα: Λύπη (επειδή δεν έκλεισε τη συµφωνία) Θυµός (επειδή του χάλασε τη συµφωνία ο συνάδελφός του) Ιωάννης Νικολάου 39 Ηπολυπλοκότητα των Τα συναισθήµατα είναι πολύπλοκα. Μερικά συναισθήµατα είναι συνδυασµοί άλλων πιο απλών συναισθηµάτων Παράδειγµα: Το συναίσθηµα της περιφρόνησης περιλαµβάνει στοιχεία και από άλλα συναισθήµατα, όπως αποστροφή, θυµό, ακόµη και χαρά. Ιωάννης Νικολάου 40 Η Αλληλουχία των συναισθηµάτων Τα συναισθήµατα από τη φύση τους αλλάζουν, αναπτύσσονται και έχουν µια αλληλουχία Αν γνωρίζουµε αυτές τις ιδιότητες των συναισθηµάτων είµαστε σε θέση να προβλέπουµε µελλοντικές συµπεριφορές σε συγκεκριµένες καταστάσεις Ιωάννης Νικολάου 41 Η Αλληλουχία των συναισθηµάτων Παράδειγµα: Επειδή τα συναισθήµατα προκύπτουν από συγκεκριµένες αιτίες, αν η αιτία ενός συναισθήµατος συνεχίζεται και εντείνεται, θα µπορούµε να προβλέψουµε ότι το συναίσθηµα του ατόµου θα αλλάξει Αν αισθανόµαστε πλήρεις, και το συναίσθηµα αναπτύσσεται, τότε στη συνέχεια θα νιώσουµε ευτυχισµένοι Ιωάννης Νικολάου 42 7

Κατανόηση Υψηλή Επίδοση Χρειάζεται βελτίωση Κάνει σωστές υποθέσεις για τους ανθρώπους Ξέρει πότε να µιλήσει και πότε όχι «Πέφτει µέσα» στα συναισθήµατα των άλλων ανθρώπων Έχει πλούτο συναισθηµάτων Κατανοεί ότι κάποιος µπορεί να αισθάνεται αντικρουόµενα συναισθήµατα ιαθέτει εκλεπτυσµένη γνώση των συναισθηµάτων του Ιωάννης Νικολάου 43 «Παρεξηγεί» τους άλλους ανθρώπους Εκνευρίζει τους άλλους ανθρώπους Εκπλήσσεται για το πώς αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι υσκολεύεται να ερµηνεύσει τα συναισθήµατά του Είναι κυκλοθυµικός ιαθέτει µόνο τη βασική γνώση συναισθηµάτων Χειρισµός και Έλεγχος των (Control of Emotions) 44 Ορισµός Ηικανότητα του ατόµου να ελέγχει και να χειρίζεται το συναίσθηµα ώστε να κυριαρχεί σε κάθε συνθήκη που εµπλέκεται. Επίσης να µπορεί να «διαβάζει» τις κοινωνικές καταστάσεις και να τις προσαρµόζει στο δικό του τρόπο συµπεριφοράς Ιωάννης Νικολάου 45 Χειρισµός και Έλεγχος των Τα άτοµα µε ανεπτυγµένη αυτή η διάσταση χαρακτηρίζονται από την ικανότητα τους να ελέγχουν και να χειρίζονται το συναίσθηµά τους µε τέτοιο τρόπο ώστε να είναι το κατάλληλο σε κάθε περίπτωση. Ιωάννης Νικολάου 46 Χειρισµός και Έλεγχος των Το γεγονός αυτό δεν σηµαίνει άρνηση ή καταπίεση των αληθινών συναισθηµάτων και πνίξιµο κάθε αυθορµητισµού. Αντίθετα, ο θυµός, η θλίψη, ο φόβος, το άγχος γίνονται πηγή δηµιουργικότητας και αιτία στενότερης σχέσης µε τους άλλους. Ιωάννης Νικολάου 47 Χειρισµός και Έλεγχος των Έχει ισχυρό αυτοέλεγχο, και χειρίζεται µε αποτελεσµατικό τρόπο τα παρορµητικά και τα διασπαστικά του συναισθήµατα. Ιωάννης Νικολάου 48 8

Χειρισµός και Έλεγχος των Χειρισµός και Έλεγχος των Έχει υποµονή, διατηρεί την ψυχραιµία του και τη θετική του στάση, ακόµα και σε δύσκολες στιγµές, ενώ σκέφτεται καθαρά και µένει προσηλωµένος στο στόχο του. Ιωάννης Νικολάου 49 Τα άτοµα που δεν έχουν ανεπτυγµένη αυτή την ικανότητα, συνήθως χαρακτηρίζονται ως δύστροπα, µε κακή διάθεση, που χάνουν εύκολα την ψυχραιµία τους, και επηρεάζονται από τα συναισθήµατα των άλλων Ιωάννης Νικολάου 50 Πώς µπορώ να το κάνω; Θα πρέπει να έχω υψηλό βαθµό επίγνωσης: Είµαι ξεκάθαρος/η απέναντι στα συναισθήµατά µου; Πόσο δυνατό είναι το συναίσθηµά µου; Πόσο επιδρά αυτό το συναίσθηµα στον τρόπο σκέψης µου αυτή τη στιγµή; Είναι αυτό ένα συναίσθηµα που βιώνω συχνά; Είναι για µένα ασυνήθιστο να νιώθω έτσι; Ιωάννης Νικολάου 51 Πώς µπορώ να το κάνω; Ο καθένας µας µπορεί να θυµώσει, αυτό είναι εύκολο. Να θυµώσει όµως µε το σωστό άνθρωπο, στο σωστό βαθµό, τη σωστή στιγµή, για το σωστό λόγο και µε τον σωστό τρόπο...αυτο δεν είναι καθόλου εύκολο Ιωάννης Νικολάου 52 Αριστοτέλης Γιατί είναι χρήσιµο; Επιτυχηµένος έλεγχος και χειρισµός σηµαίνει καλή συνεργασία µεταξύ σκέψης και συναισθηµάτων Χωρίς τον έλεγχο δεν µπορούµε να διακρίνουµε τον πλούτο των πληροφοριών που µπορούν να µας δώσουν τα συναισθήµατα Καλή χρήση του συναισθήµατος οδηγεί σε καλύτερη επιλογή στα πλαίσια της λήψης αποφάσεων Ιωάννης Νικολάου 53 Γιατί χάνουµε τον έλεγχο των συναισθηµάτων µας Όταν παραβιάζονται βασικές ψυχολογικές µας ανάγκες: Η ανάγκη να ανήκω κάπου Η ανάγκη να νιώθω ότι έχω τον έλεγχο Η ανάγκη να µε ακούν οι άλλοι Ιωάννης Νικολάου 54 9

Ηανάγκη να ανήκω κάπου Όταν οι σχέσεις µου µε τους άλλους απειλούνται, νιώθω θλίψη. Ως αποτέλεσµα µπορώ να θυµώσω και να φερθώ επιθετικά Ιωάννης Νικολάου 55 Η ανάγκη να νιώθω ότι έχω τον έλεγχο Εκνευρίζοµαι όταν σηµαντικά πράγµατα που µε αφορούν δεν είναι υπό έλεγχο. Το ίδιο νιώθω όταν αντιληφθώ ότι έχω χάσει τον έλεγχο του προσωπικού µου χώρου. Ως αποτέλεσµα µπορώ να θυµώσω και να φερθώ επιθετικά Ιωάννης Νικολάου 56 Ηανάγκη να µε ακούν οι άλλοι Είναι εκνευριστικό όταν οι άλλοι δεν εκτιµούν την άποψή µου, όταν δεν µου δίνουν τόπο και χρόνο για να πω αυτά που θέλω. Ως αποτέλεσµα µπορώ να θυµώσω και να φερθώ επιθετικά Ιωάννης Νικολάου 57 Υψηλή Επίδοση Έλεγχος Τα συναισθήµατα προσφέρουν βελτιωµένη λήψη αποφάσεων και ενεργοποιούν προσαρµοστική συµπεριφορά Μπορούν να «ανεβάσουν», «κατεβάσουν» ή διατηρήσουν σε επιθυµητό επίπεδο τη διάθεσή τους Μπορούν να προσαρµόσουν αντίστοιχα τα συναισθήµατα των άλλων ανθρώπων Είναι ανοιχτός στα συναισθήµατα τα δικά τους και των άλλων ιαθέτει πλούσια συναισθηµατική ζωή Ιωάννης Νικολάου 58 Χρειάζεται βελτίωση Τα συναισθήµατα εµποδίζουν την προσαρµοστική συµπεριφορά Είναι θύµα των παθών του εν επηρεάζει συνειδητά τα αισθήµατα των άλλων, αλλά µόνο χωρίς να το καταλαβαίνει «Φράζει» το δρόµο των συναισθηµάτων του Ζει µια «φτωχή» συναισθηµατικά ζωή 10