ΕΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΘΜΑ ΤΘΣ ΓΕΩΓΑΦΙΑΣ ΘΕΜΑ : Η ΜΕΟΓΕΙΑΚΗ ΒΛΑΣΗΗ ΣΑΞΗ Α ΣΜΗΜΑ 3 ΜΠΗΛΙΩΝΗΔΕΣΠΟΙΝΑ

ΕΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΘΜΑ ΤΘΣ ΓΕΩΓΑΦΙΑΣ ΘΕΜΑ : Η ΜΕΟΓΕΙΑΚΗ ΒΛΑΣΗΗ ΣΑΞΗ Α ΣΜΗΜΑ 3 ΜΠΗΛΙΩΝΗΔΕΣΠΟΙΝΑ 2013

Το κλίμα είναι από τουσ ςθμαντικότερουσ παράγοντεσ που επθρεάηουν τθ ςφνκεςθ ειδϊν μιασ περιοχισ. Οι περιοχζσ που απαντάται μεςογειακοφ τφπου κλίμα ςτον πλανιτθ βρίςκονται μεταξφ 30ου και 40ου παραλλιλου βόρεια και νότια του Ιςθμερινοφ. Το μεςογειακοφ τφπου κλίμα χαρακτθρίηεται από μακρά άνυδρα καλοκαίρια με ζντονθ θλιακι ακτινοβολία, ιπιουσ χειμϊνεσ και βροχοπτϊςεισ που παρουςιάηουν μεγάλθ διακφμανςθ από χρόνο ςε χρόνο. Γενικά πάντωσ οι βροχοπτϊςεισ κυμαίνονται από 275 μζχρι 925 χιλιοςτά βροχισ ςε ετιςια βάςθ και ο κφριοσ όγκοσ τουσ (65%) αντιςτοιχεί ςτθν περίοδο Νοεμβρίου -Απριλίου για το βόρειο θμιςφαίριο και Μαΐου - Οκτωβρίου για το νότιο θμιςφαίριο. Θ ομοιότθτα των κλιματικϊν ςυνκθκϊν ςτισ διάφορεσ περιοχζσ τθσ γθσ που απαντάται μεςογειακοφ τφπου κλίμα (μεςογειακι λεκάνθ, νότια Καλιφόρνια, νοτιοδυτικι Χιλι, νοτιοδυτικι Αυςτραλία, Ακρωτιριο Καλισ Ελπίδασ ςτθ Νότιο Αφρικι) οδιγθςε και ςτθν ομοιότθτα των βιολογικϊν δομϊν (ηϊων, φυτϊν και ςυςτθμάτων), προςαρμοςμζνων ςτισ απαιτιςεισ του ςυγκεκριμζνου κλίματοσ. Το φαινόμενο είναι γνωςτό ωσ ςυγκλίνουςα εξζλιξθ και αναφζρεται ςτθν περίπτωςθ ομοιότθτασ των οργανιςμϊν λόγω κλιματικισ ομοιότθτασ του περιβάλλοντοσ και όχι λόγω φυλογενετικισ ςυγγζνειασ. Στα όρια του βροχομετρικοφ εφρουσ του μεςογειακοφ κλίματοσ ζχουν αναπτυχκεί δφο ομάδεσ μεςογειακϊν 2

οικοςυςτθμάτων με διαφορετικοφσ μθχανιςμοφσ προςαρμογισ ςτθν καλοκαιρινι ξθραςία. Στο υγρό άκρο εμφανίηονται τα ςυςτιματα αείφυλλων ςκλθρόφυλλων ειδϊν, ψθλοί, πυκνοί καμνϊνεσ, που ονομάηονται μακί και ςτο ξθρό άκρο ςυςτιματα χαμθλϊν αραιϊν κάμνων που ονομάηονται φρφγανα. Επίςθσ ςτθ χϊρα μασ εκτόσ από τουσ παραπάνω ςχθματιςμοφσ, που είναι χαρακτθριςτικοί τθσ μεςογειακισ βλάςτθςθσ, παρουςιάηονται και τα ςυςτιματα των μεςογειακϊν κωνοφόρων που ςυνδζονται περιςςότερο με τισ ςυνκικεσ του εδάφουσ και τθν ανκρϊπινθ επζμβαςθ. Ξεκινϊντασ από τισ κερμότερεσ προσ τισ ψυχρότερεσ περιοχζσ και από τα χαμθλά προσ τα ψθλά αναπτφςςονται οι εξισ φυτικοί ςχθματιςμοί ι διαπλάςεισ. ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΣΑ ΦΤΣΑ ΣΗ ΜΕΟΓΕΙΑΚΗ ΒΛΑΣΗΗ 3

Φρφγανα Αγαποβότανο Ακάνκα Άνθκοσ Αςπάλακοσ Γαϊδουράγκακο Γλυκάνιςοσ Δάφνθ Δενδρολίβανο Δρυσ θ φελλοφόροσ Ελιά Κρισ Κάππαρθ Κόλιανδροσ Καμελίνα Κορομθλιά Κουκουναριά Κουτςουπιά Λεβάντα Λυγαριά Μάρακο Μαφρθ πεφκθ Μακιόλα θ πολιά Μαςτιχόδενδρο Μαντηουράνα Μαϊντανόσ Μελιςςόχορτο Μυρτιά Νάρκθκασ Ορνικόγαλο Ραιϊνια Ρικραγγουριά Ρικροδάφνθ Ρουρνάρι Ρράςο ίγανθ ετςινολαδιά Σκόρδο Σπάρτο Σχίνοσ Τερζβινκοσ Τουλίπα Τραχεία πεφκθ Φαςκόμθλο Χαλζπιοσ πεφκθ Χαρουπιά Αλκζα Αριςτολοχία Βαλεριάνα Δίκταμο Κεφαλλθνιακι ελάτθ Κουφοξυλιά Κρόκοσ Κρθτικόσ φοίνικασ Κυκλάμινο το Γραικό Μαςτιχόδενδρο Μικρομζρια τθσ Ακρόπολθσ Ραιϊνια θ παρναςςικι Συκιά Τεφκτρο το πόλιο Χόρτα τθσ Κριτθσ Κυκλάμινο το κυπριακό Λατηιά Σταμναγκάκι αδίκιο Γλιςτρίδα Ραποφλεσ ι ψαρζσ ι καμπυλιζσ Αγκινάρα, άγρια Κρεμμφδια Καςςάνων 4

Βολβοί ςκορδουλάκοι Αςκόλυμπροσ Μάρακο Αγριόπραςο ι ςχινόπραςο Σκοφλοσ: Τραγοπϊγων Ηοχόσ: Σογχόσ Καυκαλικρα: Τορδφλιο το άπουλο Σταφυλίνακασ: Δαφκοσ Ρεντάνευρο Αχάτηικασ: Σκάνδιξ το χτζνι τθσ Αφροδίτθσ Λαγουδοπαξίμαδο: Γλιχωμα Γοργογιάννθσ: Βερβζνα θ φαρμακευτικι ι ιεροβοτάνθ Στρουφοφλι: Σιλθνι Μαρουλίδα, Κοφτό, Αγριοραδίκι Γαλατςίδα Κάππαρθ Κρίταμοσ Κουτςουνάδα, Ραπαροφνα Βότανα Στθν Κριτθ ςιμερα, προςφζρεται πλικοσ βοτάνων, που ζχουν χρθςιμοποιθκεί από τθν αρχαιότθτα μζχρι ςιμερα ωσ φαρμακευτικά φυτά. Είναι πολλά τα κείμενα των αρχαίων ςυγγραφζων που αποδίδουν ςτα βότανα εξαιρετικζσ κεραπευτικζσ ιδιότθτεσ. Τα βότανα τθσ Κριτθσ, φυτρϊνουν ςτα απόκρθμνα βουνά του νθςιοφ και ςυλλζγονται από ςυλλζκτεσ για να αποξθρανκοφν κάτω από φυςικζσ ςυνκικεσ και να οδθγθκοφν ςτα ςφγχρονα ςυςκευαςτιρια, χωρίσ καμιά χθμικι ι άλλα επεξεργαςία. Αρωματικά Βότανα της Κρήτης Δίκταμο ι (Ζρωντασ), Φαςκόμθλο, Μαντηουράνα, Μαλοτιρα, ίγανθ, Θυμάρι, Θροφμπα, Χαμομιλι, Μζντα, Τίλιο, Δάφνθ, Δεντρολίβανο, Βαςιλικόσ, Αγιόκλθμα, Βρϊμθ, «Το κρινάκι» τθσ κάλαςςασ, Λυγαριά, Μυρτιά, Λαδαρνιά. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΣΟ ΚΑΘΕ ΦΤΣΟ 5

ΑΛΚΕΑ Θ Αλκζα ι Αλκαία είναι ζνα πολφ όμορφο αγριολοφλουδο πολφ διαδεδομζνο κυρίωσ ςτθ νότια Ευρϊπθ. Λζγεται επίςθσ και δεντρομολόχα. Είναι ικαγενι φυτά των ευκράτων περιοχϊν, ςυγγενικά με τθ μολόχα, από τθν οποία διακρίνονται δφςκολα.θ ονομαςία τθσ προζρχεται από το αρχαία ελλθνικό ριμα αλκαίνω που ςθμαίνει κεραπεφω, γιατρεφω.ρρόκειται για πόεσ ι κάμνουσ με φφλλα παλαμοειδι, χνουδωτά, με οδοντωτά ι πριονωτά χείλθ. Είναι πολυετζσ φυτό με πολφ ψθλό όρκιο βλαςτό, ο οποίοσ καλφπτεται από μεγάλα άνκθ κατά μικοσ του. Τα άνκθ τθσ Αλκζασ είναι ςυνικωσ κόκκινα, ροη ι ιϊδθ και ζχουν ςχιμα χωνιοφ και διάμετρο μζχρι 10 εκατοςτά που ευδοκιμοφν ςε περιοχζσ μζςου και χαμθλοφ υψομζτρου. Θ περίοδοσ ανκοφορίασ τθσ Αλκζασ είναι από τον Απρίλιο μζχρι τον Ιοφλιο.Από τα δεκαπζντε είδθ του γζνουσ, ζξι ευδοκιμοφν και ςτθν Ελλάδα.Είναι χριςιμθ για τισ φαρμακευτικζσ ρίηεσ του, το αφζψθμα των οποίων ζχει μαλακτικζσ και αντιβθχικζσ ιδιότθτεσ. 6

ΑΙΣΤΟΛΟΧΙΑ Θ Αριςτολοχία είναι ζνα μεγάλο γζνοσ λουλουδιϊν με περιςςότερα από 500 είδθ. Το όνομα τθσ προζρχεται από τισ ελλθνικζσ λζξεισ άριςτοσ + λοχεία γιατί ςτθν αρχαιότθτα πίςτευαν ότι διευκόλυνε τον τοκετό. Με αντίςτοιχό όνομα ςυναντάται και ςτα αγγλικά, όπου ονομάηεται birthwort, που ςθμαίνει βότανο τθσ γζννασ. Οι Αριςτολοχίεσ ζχουν φψοσ μζχρι 70 εκατοςτά, ενϊ υπάρχουν και κάποιεσ αναρριχϊμενεσ. Το κφριο χαρακτθριςτικό τουσ είναι το άνκοσ τουσ με το ςωλθνοειδζσ ςχιμα, που πλαταίνει ςτο χείλοσ. Συνικωσ είναι ανοιχτόχρωμο ςτο ξεκίνθμα του και καταλιγει ςε μωβ ι καφζ αποχρϊςεισ ςτισ άκρεσ του. Τα φφλλα του φυτοφ ζχουν καρδιοειδζσ ςχιμα. Θ περίοδοσ ανκοφορίασ του είναι νωρίσ τθν άνοιξθ. Θ Αριςτολοχίεσ αναπτφςςονται ςυνικωσ ςε χαμθλότερα και μεςαία υψόμετρα. Είναι διεςπαρμζνα φυτά ςτθν Ευρϊπθ. Στθν Ελλάδα υπάρχουν δζκα είδθ Αριςτολοχίασ. Από αυτζσ θ Αριςτολοχία θ κρθτικι (Aristolochia cretica) και θ Αριςτολοχία θ ςτρογγυλι (Aristolochia rotunda) είναι ενδθμικά είδθ τθσ Ελλάδασ. Κάποια είδθ του φυτοφ καλλιεργοφνται ωσ καλλωπιςτικά. 7

ΒΑΛΕΙΑΝΑ Θ βαλεριάνα είναι ανκοφόρο φυτό τθσ οικογζνειασ των Βαλεριανοειδϊν που απαντάται ςτθν Ευρϊπθ, τθν Αςία και τθ Βόρεια Αμερικι. Το όνομα "Βαλεριάνα" προιλκε από τθ λατινικι λζξθ valere που ςθμαίνει "υγεία ι δφναμθ" και αναφζρεται ςτθν κεραπευτικι χριςθ του φυτοφ, αν και υποςτθρίηεται ότι μπορεί να αναφζρεται και ςτθ δυνατι του οςμι. Θ βαλεριάνα χρθςιμοποιείται ςαν υπνωτικό, αγχολυτικό και κατευναςτικό, μιασ και τα ζλαια που περιζχει ζχουν παρόμοια δράςθ με τισ βενηοδιαηεπίνεσ. Ο μθχανιςμόσ δράςθσ τθσ ωςτόςο παραμζνει γενικά άγνωςτοσ. Στο παρελκόν χρθςιμοποιοφνταν και ςε αςκενείσ με επιλθψία. Θ βαλεριάνα προςελκφει επίςθσ τισ γάτεσ και τα ποντίκια. Σε μερικζσ εκδόςεισ του μφκου του "Μαγικοφ Αυλοφ", ο γθτευτισ των ποντικϊν χρθςιμοποιεί βαλεριάνα αντί για φλογζρα. 8

ΔΙΚΤΑΜΟ Το Δίκταμο (θ ζρωντασ) (επιςτθμονικι ονομαςία: Origanum dictamnus, Ορίγανον το δίκταμνον) είναι ζνα ενδθμικό φυτό που ςυναντάται ςτθν Κριτθ και χρθςιμοποιείται ωσ ρόφθμα. Το όνομα προζρχεται από το όροσ Δίκτθ (Λαςικιϊτικα) όπου παλαιότερα αφκονοφςε. Ειδικότερα καλλιεργείται εδϊ και 70 χρόνια ςτθν Ζμπαρο,. Τα φφλλα του είναι χνουδωτά και ζχουν χρϊμα γκριηοπράςινο. Το δίκταμο λζγεται και δίκταμνο(σ). Στθ Μινωικι Κριτθ και τθν Αρχαία Ελλάδα ιταν ζνα από τα ςπουδαιότερα φαρμακευτικά φυτά. Ο Ιπποκράτθσ το χρθςιμοποιοφςε κατά των πακιςεων του ςτομάχου και του πεπτικοφ ςυςτιματοσ, ςτουσ ρευματιςμοφσ, τα αρκριτικά, ωσ επουλωτικό, εμμθναγωγό, τονωτικό και αντιςπαςμωδικό. 9

ΓΑΛΑΤΣΙΔΑ Με το όνομα αυτό είναι γνωςτά μια ςειρά φυτά του γζνουσ Euphorbia. Το όνομα προιλκε από τον γαλακτϊδθ χυμό που εκκρίνουν οι βλαςτοί και τα φφλλα των ευφορβιϊν. Στθν Ελλάδα απαντϊνται πολλά διαφορετικά είδθ από αυτά τα φυτά με πιο κοινά τα Euphorbia characias και Euphorbia dendroides που προτιμοφν βραχϊδεισ τοποκεςίεσ, τθν Euphorbia acanthothamnos, που αποτελεί χαρακτθριςτικό φυτό ςτα φρφγανα και τθν Euphorbia paralias που όπωσ λζει και το όνομά τθσ προτιμά παρακαλάςςιεσ τοποκεςίεσ. ΚΟΚΟΣ Ο κρόκοσ γνωςτόσ και με τισ ονομαςίεσ ηαφορά και ςαφράνι είναι φυτό από το οποίο παράγεται ζνα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά που υπάρχουν ςτον κόςμο. Το ςαφράνι προζρχεται από τον φπερο του άνκουσ του φυτοφ κρόκοσ, θ επιςτθμονικι ονομαςία του οποίου είναι Κρόκοσ ο ιμεροσ το οποίο ανικει ςτθν οικογζνεια τωνιριδoειδϊν. Το φυτό του κρόκου αποτελεί φυςικι μετάλλαξθ που ςυνζβθ πριν από πολλά χρόνια ςε περιοχζσ τθσ Ρερςίασ και τθσ λεκάνθσ τθσ Μεςογείου. Ανικει ςτθν κατθγορία των 10

τριπλοειδϊν φυτϊν, πράγμα που ςθμαίνει ότι είναι ςτείρο και δεν μπορεί να αναπαραχκεί εγγενϊσ. Δεν παράγει ςπόρουσ. Ο μόνοσ τρόποσ για τθν αναπαραγωγι του είναι μζςω τθσ διάςπαςθσ και ςποράσ των βολβϊν του. Θ διαδικαςία αναπαραγωγισ τουείναι περίπου ίδια με αυτισ του ςκόρδου. Ο ζνασ βολβόσ παράγει νζουσ βολβοφσ και αυτοί μποροφν να δϊςουν νζα φυτά όταν φυτευκοφν. Θ ιςτορία του κρόκου ξεκινάει από τθν Ανατολι. Αναφορζσ χριςθσ του φυτοφ αυτοφ βρίςκονται ςτθν Μικρά Αςία κακϊσ και ςτθν Αρχαία Αίγυπτο όπου χρθςιμοποιοφνταν ωσ αρωματικό από τθν βαςίλιςςα Κλεοπάτρα και από άλλουσ Φαραϊ ωσ αρωματικι και ςαγθνευτικι ουςία. Διαδεδομζνθ ιταν θ χριςθ του και ςε ναοφσ και ιερά μζρθ ωσ αρωματικι ουςία. Θ χριςθ του κρόκου απαντάται ςτθν Μινωϊκι αλλά και ςτθν Κλαςικι Ελλάδα όπου χρθςιμοποιοφνταν ωσ αρωματικό 11

κακϊσ και ωσ χρωςτικι ουςία. Τοιχογραφίεσ που παρουςιάηουν λουλοφδια κρόκου μπορεί κανείσ να βρει ςτισ αναςκαφζσ των Μινωϊκϊν Ανακτόρων. Επίςθσ χαρακτθριςτικι είναι θ τοιχογραφία με τισ κροκοςυλλζκτριεσ που εκτίκεται ςτο Εκνικό Αρχαιολογικό Μουςείο Ακθνϊν Στουσ αρχαίουσ Ζλλθνεσ ιταν γνωςτζσ και οι φαρμακευτικζσ ιδιότθτεσ του κρόκου κακϊσ το χρθςιμοποιοφςαν για να καταπολεμιςουν τθν αχπνία και τα δυςάρεςτα αποτελζςματα του μεκυςιοφ από το κραςί. Επίςθσ χρθςιμοποιοφνταν ωσ άρωμα ςτα λουτρά αλλά και ωσ αφροδιςιακό. Οι Άραβεσ χρθςιμοποιοφςαν τον κρόκο ωσ αναιςκθτικό και είναι αυτοί που το ειςιγαγαν ςτθν Ιςπανία τον δζκατο αιϊνα. Αποτζλεςε βαςικό ςυςτατικό πάνω ςτο οποίο χτίςτθκε θ Ενετικι αυτοκρατορία κακϊσ ιταν ζνα από τα εμπορικά κζντρα. Σιμερα χρθςιμοποιείται ςε όλο το κόςμο ςτθν ηαχαροπλαςτικι, ςτθν αρτοποιία κακϊσ και ωσ μζροσ διαφόρων διαςιμων πιάτων όπωσ για παράδειγμα θ ιςπανικι Ραζγια. ΚΟΥΦΟΞΥΛΙΑ Θ κουφοξυλιά γνωςτι ςτθν αρχαιότθτα ωσ ακταία και ςιμερα ωσ αφροξυλιά ι ηαμποφκοσ ανικει ςτθν οικογζνεια των Αιγοφυλλοειδϊν και είναι το μοναδικό γζνοσ τθσ οικογενείασ αυτισ που ζχει φφλλα ςφνκετα. Ρρόκειται για κάμνουσ ι μικρά 12

δζνδρα φυλλοβόλα και υγρόμορφα με άνκθ λευκά ι ωχρόλευκα, κατά τθ διάρκεια τθσ ανκοφορίασ, τοποκετθμζνα ςε μεγάλεσ ταξιανκίεσ (ςκιάδια) που εμφανίηονται τον Ιοφνιο- Ιοφλιο. Ωριμάηουν από τον Ιοφλιο ζωσ τον Σεπτζμβριο ςε πολυάρικμεσ μικρζσ, ςφαιρικζσ και μελανζσ ραγόμορφεσ δρφπεσ οι οποίεσ είναι πολφ χυμϊδεισ ο χυμόσ τουσ ζχει ςκοφρο ιϊδεσ χρϊμα και χρθςιμοποιείται για τον χρωματιςμό κραςιϊν, λικζρ, δερμάτων, βαμβακερϊν υφαςμάτων κλπ.εκτόσ από τα άνκθ τθσ που χρθςιμοποιοφνται αποξθραμζνα ωσ αφζψθμα, χρθςιμοποιοφνται ςτθ φαρμακευτικι και τα υπόλοιπα μζρθ του φυτοφ: ο φλοιόσ τθσ ωσ κακαρτικό και εμετικό, τα φφλλα τθσ ωσ επουλωτικό και οι καρποί τθσ ωσ εφιδρωτικό και διουρθτικό. 13

ΚΘΤΙΚΟΣ ΦΟΙΝΙΚΑΣ O Κρθτικόσ Φοίνικασ ι Φοίνικασ του Θεόφραςτου είναι ζνασ μικρόσ φοίνικασ, ενδθμικόσ ςτθν ανατολικι περιοχι τθσ Μεςογείου, με πολφ περιοριςμζνθ εξάπλωςθ ςε λίγεσ περιοχζσ τθσ Κριτθσ, με μεμονωμζνα άτομα ςε 5 ςθμεία ςτθν Αμοργό και ςε 1-2 ςθμεία ςτθν Ανάφθ ςτθ νότια Ελλάδα, και ςτισ χερςονιςουσ Datca και Bodrum τθσ επαρχίασ Mugla ςτθ νοτιοδυτικι Τουρκία. Ρρόςφατα ανακαλφφκθκαν 8 μζλθ του είδουσ ςτθν περιοχι τθσ Αρχαίασ Επιδαφρου. Το μόνο μεγάλο δάςοσ φοίνικα τθσ Ευρϊπθσ αποτελείται από το Φοίνικα του Θεόφραςτου, ςτο Βάι, μια παραλία ςτο νομό Λαςικίου ςτθν ανατολικι Κριτθ ςτο διμο Σθτείασ. Το φοινικόδαςοσ του Αγίου Νικιτα που υπάρχει ςτο νότιο μζροσ του Νομοφ Θρακλείου είναι μακρόςτενο και φφεται ςτα ανατολικά Αςτεροφςια Πρθ ςε κάπωσ αρκετι απόςταςθ απ' τθ κάλαςςα. Στθν παραλία Ρρζβελθσ ζνα άλλο γνωςτό παραποτάμιο φοινικόδαςοσ ςτθ νότια ακτι του Νομοφ εκφμνθσ και ςτον ίδιο νομό δυτικότερα κοντά ςτον παράλιο οικιςμό Ρλακιάσ φφονται λίγα άτομα δίπλα ςε ζνα ποτάμι ςτθν παραλία Σοφδα. 14

Ο φοίνικασ φτάνει τα 15 μ φψοσ, ςυνικωσ με πολλοφσ λεπτοφσ κορμοφσ. Τα φφλλα είναι πτεροειδι, με μάκροσ 2-3 μ, με τα πολυάρικμα, άκαμπτα, γκριηο-πράςινα, γραμμικά φυλλάρια 15-50 εκατ. μικοσ ςε κάκε πλευρά του κεντρικοφ μίςχου. Ο καρπόσ είναι ωοειδισ, κιτρινο-καφζ δρφπθ, με 1,5 εκατ. μάκροσ και 1 εκατ. ςε διάμετρο, και περιζχει ζνα μόνο μεγάλο ςπόρο. Ωσ φοίνικασ κυμίηει περιςςότερο τον Phoenix dactylifera τθ γνωςτι μασ χουρμαδιά που φφεται ςτισ εριμουσ Σαχάρα και τθσ Αραβίασ, αλλά ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ κυμίηει και τον Phoenix canariensis με πιο αςθμοπράςινο χρϊμα φυλλϊματοσ, για αυτό και υποςτθρίηεται πωσ ο φοίνικασ του Θεοφράςτου είναι ο αρχαίοσ πρόγονοσ και των δυο αυτϊν ειδϊν, ο οποίοσ είναι μικρότεροσ ςε διαςτάςεισ και θ ςάρκα του καρποφ του (του "χουρμά") δεν αξίηει να φαγωκεί επειδι είναι πάρα πολφ λεπτι και ινϊδθσ και ζχει μια ςτυφι γεφςθ, αν και μερικζσ φορζσ οι καρποί του τρϊγονται από τουσ ντόπιουσ. ΦΥΓΑΝΑ Τα φρφγανα είναι μικρά φυτά, ςυνικωσ κάμνοι, με μικρά και αγκακωτά φφλλα. Φυτρϊνουν ςε χαμθλά υψόμετρα ςε μεςογειακζσ χϊρεσ, ανκίηουν άνοιξθ και καλοκαίρι και τα άνκθ τουσ, τουσ προςδίδουν ιδιαίτερθ ομορφιά. Τα φρφγανα ζχουν τα εξισ χαρακτθριςτικά: 1. Αναπτφςςονται ςε φτωχά, άγονα και υποβακμιςμζνα από πυρκαγιά ι υπερβόςκθςθ εδάφθ. 2. Ραρουςιάηουν εποχικό διμορφιςμό, δθλαδι τα μεγάλα φφλλα του χειμϊνα μετατρζπονται ςε μικρά και χνουδωτά φφλλα το καλοκαίρι. Θ ιδιότθτα τουσ αυτι τα βοθκάει να εξοικονομιςουν νερό. 15

3. Ρροςαρμόηονται εφκολα ςε ξθρό και κερμό περιβάλλον. Τα παραπάνω χαρακτθριςτικά αποτελοφν τον ξθρανκεκτικό χαρακτιρα των φρυγάνων, ο οποίοσ τα κακιςτά κατάλλθλθ άμυνα τθσ φφςθσ για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ ερθμοποίθςθσ. ΜΑΣΤΙΧΟΔΕΝΔΟ To μαςτιχόδεντρο είναι αεικαλισ κάμνοσ με πολφ μεγάλθ εξάπλωςθ ςτον Μεςογειακό χϊρο, αν και ςυνικωσ ο όροσ αφορά τθν ποικιλία που φφεται ςτθ Χίο Ριςτακιά θ λεντίςκοσ ποικ. θ Χία. Θ επιςτθμονικι του ονομαςία είναι Ριςτακιά θ λεντίςκοσ (Σχίνοσ ο μαςτιχοφόροσ). Είναι ςυγγενικό είδοσ με τθ φιςτικιά Ρ. θ γνθςία και τθν τριμικιά Ρ. θ τερζβινκοσ. Αναπτφςςονται ςε χαμθλότερα υψόμετρα και ςε παρακαλάςςιεσ περιοχζσ. Συχνά το ςχίνο αποκτά και δενδρϊδθ μορφι και μπορεί να φτάςει ςε φψοσ τα 5 μζτρα. Οι καρποί του είναι μικροί, ςφαιρικοί με ζντονο κόκκινο χρϊμα. Θ 16

περίοδοσ ανκοφορίασ του ςχίνου είναι από Μάρτιο ζωσ και Ιοφνιο. Ραράγει τθν μαςτίχα. ΚΙΣ (ΒΟΤΑΝΙΚΘ) Θ ίρισ (επιςτ. Iris) είναι γζνοσ αγγειόςπερμων μονοκοτυλιδονων φυτϊν, τθσ τάξθσ των Λειριωδϊν (Liliales), τθσ οικογζνειασ των Ιριδοειδϊν που περιλαμβάνει περί τα 100 είδθ πολυετϊν πoϊν ςτισ εφκρατεσ χϊρεσ. Είναι φυτά ριηωματικά, κονδυλόρριηα με μακρά και ςτενά φφλα και άνκθ πολφχρωμα και πολφςχθμα μονομερι ι κατά ταξιανκία ςε μακρά ςτελζχθ. Τα ςπζρματα, οι ρίηεσ και τα φφλλα των περιςςοτζρων εξ αυτϊν περιζχουν μια τοξικι ουςία ςτθν οποία οφείλονται πολλζσ φαρμακευτικζσ ιδιότθτεσ κακϊσ και μια πτθτικι κετόνθ, τθν ιράνθ, ςτθν οποία οφείλονται οι αρωματικζσ τουσ ιδιότθτεσ.το γζνοσ είναι πολφ διαδεδομζνο ςε όλθ τθν βόρεια εφκρατθ ηϊνθ. Οι οικότοποί τουσ ποικίλλουν ςθμαντικά, και κυμαίνονται από τα κρφα και τα ορεινά περιοχζσ με τθν χλοϊδεισ εκτάςεισ, λιβάδια και όχκεσ ποταμϊν τθσ Ευρϊπθσ, 17

τθ Μζςθ Ανατολι και τθ Βόρεια Αφρικι, τθν Αςία και ςε όλθ τθ Βόρεια Αμερικι. Οι ίριδεσ είναι πολυετι ποϊδθ φυτά, που αυξάνονται με ζρποντα ριηϊματα (ριηωματϊδθσ ίριδεσ), ι, ςε ξθρότερα κλίματα, από βολβοφσ (βολβϊδθ ίριδεσ). Ζχουν μακριά, όρκια ςτελζχθ ανκοφορίασ, τα οποία μπορεί να είναι απλά ι διακλαδιςμζνα, ςτερεά ι κοφφια, και ίςια ι ζχουν μια κυκλικι διατομι. Τα ριηωματϊδθ είδθ ζχουν ςυνικωσ 3-10 βαςικά, διαμορφωμζνα ςαν ξίφθ φφλλα και αναπτφςςονται ςε πυκνζσ ςυςτάδεσ. Τα βολβϊδθ είδθ ζχουν κυλινδρικά, φφλλα βάςθσ. Οι ταξιανκίεσ ζχουν ςχιμα βεντάλιασ και περιζχουν ζνα ι περιςςότερα ςυμμετρικά με ζξι λοβοφσ λουλοφδια. Αυτά αναπτφςςονται με ποδίςκο ι τον ςτεροφνται. Τα τρία ςζπαλα, τα οποία εξαπλϊνονται προσ τα κάτω ι γζρνουν. Επεκτείνονται από τθ ςτενι τουσ βάςθ, θ οποία ςε κάποιεσ από τισ ριηωματϊδεισ ίριδεσ ζχει μια «γενειάδα» (μια τοφφα από μικρζσ όρκιεσ επεκτάςεισ που αναπτφςςονται ςτθν μεςαία 18

γραμμι τθσ), ςε μία ευρφτερθ μερίδα («άκρο»), ςυχνά διακοςμθμζνθ με νευρϊςεισ, γραμμζσ ι τελείεσ. Τα τρία πζταλα ςτζκονται όρκια, εν μζρει πίςω από βάςθ των ςεπάλων. Ονομάηονται «πρότυπα». Μερικά μικρότερα είδθ ίριδασ ζχουν και τουσ ζξι λοβοφσ να κοιτάνε προσ τα ζξω, αλλά ςε γενικζσ γραμμζσ, τα άκρα και τα πρότυπα διαφζρουν ςθμαντικά ςτθν εμφάνιςθ. Είναι ενωμζνα ςτθ βάςθ τουσ ςε ζνα ανκικό ςωλινα που βρίςκεται πάνω από τθν ωοκικθ (γνωςτι ωσ κατϊτερθ ωοκικθ). Ο ςτφλοσ χωρίηει προσ τθν κορυφι ςε πεταλοειδείσ κλάδουσ. Αυτό είναι ςθμαντικό ςτθν επικονίαςθ. Το λουλοφδι τθσ ίριδασ παρουςιάηει ιδιαίτερο ενδιαφζρον ωσ παράδειγμα για τθ ςχζςθ μεταξφ ανκοφόρων φυτϊν και εντόμων επικονίαςθσ. Το ςχιμα του λουλουδιοφ, θ κζςθ τθσ γφρθσ και θ ςτιγματοφόροσ επιφάνεια ςτα εξωτερικά πζταλα ςχθματίηουν μια επιφάνεια προςγείωςθσ για ζνα ιπτάμενο ζντομο, το οποίο περιτριγυρίηει το περιάνκιο για νζκταρ. Θα πρζπει πρϊτα να ζρκει ςε επαφι το περιάνκιο, ςτθ ςυνζχεια, με τουσ ςτιγματιςμζνουσ ςτιμονεσ ςε μια ςπειροειδι επιφάνεια που φζρει ςε μια ωοκικθ που ςχθματίηει τρεισ 19

κάψουλεσ. Θ όμοια με ράφι εγκάρςια προβολι, ςτο εςωτερικό του ςπειροειδοφσ κάτω από τουσ ςτθμόνεσ, είναι κάτω από τθν εξάρτθςθ από τον υπερκείμενο βραχίονα του ςτφλου κάτω από το ςτίγμα, ζτςι ϊςτε το ζντομο να ζρχεται ςε επαφι με τθ γφρθ -που καλφπτει τθν επιφάνειά του μόνο αφοφ περάςει το ςτίγμα. Κακϊσ απομακρφνεται από το λουλοφδι κα ζρκει ςε επαφι μόνο με τθ μθ δεκτικι κάτω όψθ του ςτίγματοσ. Ωσ εκ τοφτου, ζνα ζντομο που μεταφζρει γφρθ από ζνα λουλοφδι, φτάνοντασ ςτο άλλο, κα αφιςει τθ γφρθ ςτο ςτίγμα, κακϊσ απομακρφνεται ζξω από ζνα λουλοφδι, θ γφρθ που φζρει δεν κα απομακρυνκεί από το ςτίγμα του ίδιου άνκουσ. Ο καρπόσ τθσ ίριδασ είναι μια κάψουλα που ανοίγει ςε τρία μζρθ για να αποκαλφψει τουσ πολυάρικμουσ ςπόρουσ μζςα. ΕΛΙΑ Θ ελιά ι ελαιόδενδρο ι λιόδεντρο (επιςτ. Ελαία, Olea) είναι γζνοσ καρποφόρων δζντρων τθσ οικογζνειασ των Ελαιοειδϊν (Oleaceae), το οποίο ςυναντάται πολφ ςυχνά και ςτθν Ελλάδα. Ο καρπόσ του ονομάηεται επίςθσ ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Θ ελιά υπιρξε το ςφμβολο τθσ κεάσ Ακθνάσ. 20

Θ ελιά είναι γνωςτι από τουσ αρχαιότατουσ χρόνουσ, και πικανότατα κατάγεται από το χϊρο τθσ ανατολικισ Μεςογείου. Σφμφωνα με τθν αρχαία ελλθνικι παράδοςθ, πατρίδα τθσ ελιάσ είναι θ Ακινα και θ πρϊτθ ελιά φυτεφτθκε από τθν Ακθνά ςτθν Ακρόπολθ. Οι Ζλλθνεσ ιταν ο πρϊτοσ λαόσ που καλλιζργθςε τθν ελιά ςτον ευρωπαϊκό μεςογειακό χϊρο. Τθν μετζφεραν είτε Ζλλθνεσ άποικοι είτε Φοίνικεσ ζμποροι. Ππωσ αναφζρει ο Ρλίνιοσ, κατά 21

το 580 π.χ, οφτε το Λάτιο οφτε θ Ιςπανία οφτε θ Τφνιδα γνϊριηαν τθν ελιά και τθν καλλιζργειά τθσ. Είναι δζντρο αεικαλζσ, ζχει φφλλα αντίκετα, λογχοειδι, δερματϊδθ, ςκουροπράςινα ςτθν άνω επιφάνεια και αργυρόχροα ςτθν κάτω. Τα άνκθ τθσ είναι λευκωπά, μονοπζταλα και πολφ μικρά, ςχθματίηουν ταξιανκία βότρυοσ και εμφανίηονται προσ το τζλοσ Μαΐου, ενϊ ο καρπόσ ωριμάηει και ςυλλζγεται κατά τα τζλθ του φκινοπϊρου και αρχζσ του χειμϊνα. Ο κορμόσ τθσ ελιάσ είναι οηϊδθσ και καλφπτεται από τεφρόφαιο φλοιό. Το γζνοσ Olea περιλαμβάνει τα εξισ είδθ και ποικιλίεσ: Ελαία θ αγρία, κοινϊσ αγρελιά ι αγρελίδι Ελαία θ ευρωπαϊκι ι κοινι, το ςυνθκζςτερα καλλιεργοφμενο είδοσ ανά τον Κόςμο Ελαία θ αιολόκαρποσ Ελαία θ θδφκαρποσ Ελαία θ ιςπανικι 22

Ελαία θ κρανιόμορφοσ, κοινϊσ ςουβλολιά Ελαία θ εκκρεμισ, κοινϊσ κρεβατοελιά Ελαία θ κωνικι κοινϊσ ελιά ςαλωνίτικθ Ελαία θ λευκόκαρποσ Ελαία θ μακρόκαρποσ, κοινϊσ αετονυχολιά Ελαία θ μικρόκαρποσ, κοινϊσ λιανολιά ι λαδοελιά Ελαία θ μαςτοειδισ, κοινϊσ λιάςτροσ Ελαία θ πρϊιμοσ, κοινϊσ καλοκαιρίδα Ελαία θ ςαλζρνιοσ, κοινϊσ γαϊδουρολιά Ελαία θ ςτρεπτι, κοινϊσ ςτριφτολιά Ελαία θ ςτρόγγυλοσ Ελαία θ υποςτρόγγυλοσ Ελαία θ ςφαιρικι Ελαία θ υπόχλωροσ Σε μερικζσ απ' αυτζσ τισ ποικιλίεσ, με ορκολογικι επιλογι, ζχει επιτευχκεί μεγαλφτερθ απόδοςθ ςε ελαιόλαδο χάρθ ςε μια αξιόλογθ ςμίκρυνςθ του πυρινα προσ όφελοσ τθσ ςάρκασ. Θ ελιά ευδοκιμεί ςε κλίματα εφκρατα χωρίσ ακρότθτεσ κερμοκραςίασ (με μζςθ ετιςια κερμοκραςία 16οC) και υγραςίασ, για αυτό είναι ευρφτατα διαδεδομζνθ ςτθ μεςογειακι ηϊνθ (όπωσ ςτθν Ελλάδα, ςτθν Ιταλία, ςτθν Ιςπανία, ςτθν Τουρκία, τθν Αλγερία και αλλοφ). Ευδοκιμεί ςε πολλζσ περιοχζσ του κόςμου, αρκεί θ κερμοκραςία να μθ κατζρχεται πολφ και για μεγάλα χρονικά διαςτιματα κάτω από το μθδζν. Γι' αυτό και ιδιαίτερα κατάλλθλεσ περιοχζσ για τθν καλλιζργειά τθσ είναι οι παρακαλάςςιεσ. Τα δζνδρα φυτεφονται ςε ευκείεσ ςειρζσ ι ςε ρομβοειδείσ διατάξεισ. Ανάλογα με τθν ποικιλία και τθν ποιότθτα του εδάφουσ θ απόςταςθ μεταξφ των ςειρϊν κυμαίνεται από 7 ζωσ 20 μζτρα. 23

Θ περιοχι ςτθν οποία καλλιεργοφνται ελαιόδενδρα ονομάηεται "ελαιϊνασ". ΚΕΦΑΛΛΘΝΙΑΚΘ ΕΛΑΤΘ Θ Κεφαλλθνιακι Ελάτθ (Abies cephalonica) είναι ζνα από τα τρία είδθ ελάτθσ που ςυναντάμε ςτθν Ελλάδα και αποτελεί και ενδθμικό είδοσ τθσ χϊρασ μασ. Φφεται ςτο νθςί τθσ Κεφαλλονιάσ όπου, λόγω γεωγραφικισ απομόνωςθσ του νθςιοφ, το είδοσ εκεί ζχει παραμείνει αμιγζσ. Για αυτό, το όνομα του δζνδρου φζρει και το όνομα του νθςιοφ, αλλά ςχθματίηει ολόκλθρα δάςθ και ςτον θπειρωτικό κορμό τθσ Ελλάδασ: ςτα βουνά τθσ Ρελοποννιςου και τθσ Στερεάσ Ελλάδασ. Θ Κεφαλλθνιακι Ελάτθ, ςχθματίηει δάςθ ςε υψόμετρα μεταξφ 800-1.800 μ. Ρροτιμά τα βακιά και γόνιμα εδάφθ, αλλά μπορεί και αναπτφςςεται και ςε αβακι ξθρότερα εδάφθ. Είναι δζντρο που μπορεί να αναπτυχκεί και υπό ςκιάν, είναι δθλαδι ςκιανκεκτικό είδοσ ελάτθσ και μπορεί να αντζξει δυςκολότερεσ ςυνκικεσ, όπωσ θ ανομβρία και αυξθμζνθ κερμοκραςία εδάφουσ. Ο κορμόσ του είναι ίςιοσ και όρκιοσ και ζχει πυραμιδοειδι κόμθ που φκάνει ςε φψοσ των 15-25 μ. και οι 24

νεαροί βλαςτοί του είναι καςτανοπράςινοι και πιο λείοι. Τα βελονοειδι φφλλα ςκουροπράςινου χρϊματοσ είναι τοποκετθμζνα ςε ςπειροειδι διάταξθ πάνω ςτον βλαςτό. Θ άνκιςθ του δζνδρου γίνεται τουσ μινεσ Μάιο-Ιοφνιο και ζχει τα αρςενικά και κθλυκά άνκθ του χωριςτά πάνω ςτο ίδιο δζνδρο, όπωσ και όλα τα ζλατα άλλωςτε. Οι αρςενικζσ ταξιανκίεσ ζχουν χρϊμα πορφυρό και οι κθλυκζσ είναι κιτρινωπζσ, δθμιουργϊντασ αργότερα κυλινδρικοφ ςχιματοσ, όρκιουσ κϊνουσ (κουκουνάρια). Θ ρθτίνθ του δζνδρου ζχει φαρμακευτικζσ ιδιότθτεσ και χρθςιμοποιείται ςτθν πρακτικι ιατρικι. Ζχει πολφ ανκεκτικό ξφλο και χρθςιμοποιοφνταν ευρζωσ ςε οικοδομικζσ και ναυπθγικζσ καταςκευζσ.είναι γενικά ζνα όμορφο και αρκετά κομψό δζντρο και για αυτό φυτεφεται ςυχνά ςε πάρκα και δενδροςτοιχίεσ ωσ καλλωπιςτικό. ΚΥΚΛΑΜΙΝΟ ΤΟ ΓΑΙΚΟ Το Κυκλάμινο το Γραικό (cyclamen graecum) είναι το πιο κοινό είδοσ κυκλάμινου ςτθν Ελλάδα. Τθν ονομαςία του άλλωςτε τθν 25

οφείλει ςτο γεγονόσ ότι ςυναντάται κυρίωσ ςτθν Ελλάδα κακϊσ και ςτα ανατολικά παράλια του Αιγαίου. Είναι πολυετζσ φυτό με μεγάλο κόνδυλο ςτθν ρίηα από τθν οποία εκφφονται τα φφλλα και τα άνκθ. Τα άνκθ του είναι ςυνικωσ ρόδινα και εντονότερα κόκκινα ςτθν κάτω πλευρά τουσ. Τα φφλλα του είναι καρδιοειδι ςκοφρα πράςινα με όμορφεσ πραςινωπζσ ανοιχτόχρωμεσ αποχρϊςεισ ςε ςυμμετρικοφσ ςχθματιςμοφσ. Το φψοσ του φυτοφ δεν υπερβαίνει τα 15 εκατοςτά. Θ περίοδοσ ανκοφορίασ του είναι από τον Σεπτζμβριο μζχρι και τον Νοζμβριο. ΙΓΑΝΘ Θ ρίγανθ (Ορίγανον το κοινόν, Origanum vulgare) είναι αρωματικό ποϊδεσ, πολυετζσ, ικαγενζσ και καμνϊδεσ φυτό τθσ Μεςογείου και τθσ Κεντρικισ Αςίασ. Ανικει ςτο γζνοσ Ορίγανο τθσ τάξθσ των λαμιωδϊν αγγειόςπερμων δικότυλων φυτϊν. Το φυτό ζχει φψοσ 20-80 εκ., ζχει φφλλα αντίκετα μικουσ 1-4 εκ.αναπτφςεται καλά ςε εδάφθ με PH 6-9(ιςχυρά αλκαλικά)και 26

μπορεί να εκμεταλλευτεί, όταν καλλιεργείται, ακόμα και πολφ φτωχά, ξθρικά και πετρϊδθ εδάφθ.τα άνκθ τθσ ζχουν χρϊμα άςπρο-μϊβ και ανκίηει από Ιοφνιο κυρίωσ μζχρι Αφγουςτο αναλόγωσ τθσ περιοχισ. Θ Ελλθνικι ρίγανθ (Greek Oregano) είναι φυτό πολυετζσ και ποϊδεσ θ ποιότθτα τθσ κεωρείται θ καλφτερθ παγκοςμίωσ. Θ ρίγανθ πζρα από το χαρακτθριςτικό άρωμα και γεφςθ που αφινει ςτο φαγθτό ζχει και πάρα πολλζσ φαρμακευτικζσ ιδιότθτεσ. Είναι αντιδιαρροϊκι, αντιφλεγμονϊδθσ, βακτθριοκτόνα. Υπό μορφι αφεψθμάτων χρθςιμοποιείται για τθν ατονία των εντζρων, αποχρεμπτικό για το βιχα, βοθκάει ςτθν υπζρταςθ και τθν αρτθριοςκλιρυνςθ. Το αικζριο ζλαιο τθσ ρίγανθσ (οριγανζλαιο) χρθςιμοποιείται για τον πονόδοντο. Θ ρίγανθ ζχει 12 φορζσ περιςςότερο αντιοξειδωτικι δράςθ από το πορτοκάλι, 30 από τθν πατάτα και 42 από το μιλο. Επίςθσ με λίγο ρίγανθ ςτθν τροφι των πτθνϊν ςασ κρατάτε τισ αρρϊςτιεσ μακριά τουσ. Μία άλλθ κφρια χριςθ τθσ είναι κατά των χρόνιων ρευματιςμϊν.οι αρχαίοι Ζλλθνεσ γνϊριηαν τθ κεραπευτικι τθσ 27

αξία και τθ χρθςιμοποιοφςαν πίνοντασ το τςάι τθσ ςε κολικοφσ και εξωτερικά ςε πρθξίματα και για το ςτραβολαίμιαςμα. Στθν Ελλάδα θ ρίγανθ είναι αυτοφυισ και βρίςκεται ςε ορεινζσ και βραχϊδεισ περιοχζσ. Χρθςιμοποιείται ωσ καρφκευμα κυρίωσ ςτθ μαγειρικι αλλά και ςπανιότερα ωσ αφζψθμα, το οποίο αναφζρεται ωσ εξαιρετικό κατά του βιχα. Χρθςιμοποιείται ιδιαίτερα ςτθ χωριάτικθ ςαλάτα. Θ ςυλλογι τθσ ρίγανθσ γίνεται κατά τθν ανκοφορία του φυτοφ, τα άνκθ αυτά ξεραίνονται ςε ειδικά υπόςτεγα ι ξθραντιρια και ςτθ ςυνζχεια τρίβονται και κοςκινίηονται.είναι το βαςικό καρφκευμα των χωρϊν τθσ Μεςογείου και βαςικό ςυςτατικό τθσ Ελλθνικισ, αλλά και τθσ Ιταλικισ κουηίνασ. 28

Επειδι θ ςυλλογι τθσ απαιτεί αρκετά εργατικά χζρια, θ ζλλειψθ τουσ οδιγθςε ςε οργανωμζνθ καλλιζργεια ςτισ περιοχζσ όπωσ Σοχόσ, Τρικάλων και τθσ Καρδίτςασ. Στισ Θ.Ρ.Α θ κατανάλωςθ τθσ ρίγανθσ αυξικθκε τα τελευταία χρόνια και ζτςι άρχιςε θ καλλιζργεια τθσ ςε διάφορεσ περιοχζσ του νότου αλλά και ςτο Μεξικό. ΛΕΒΑΝΤΑ Θ λεβάντα (επ. ονομ. Lavandula) είναι γζνοσ φυτϊν που ανικει ςτθν οικογζνεια των Χειλανκϊν (Labiatae). Το γνωςτότερο γζνοσ είναι θ λαβαντοφλα, που περιλαμβάνει γφρω ςτα 25 είδθ. Είναι ικαγενζσ των παραμεςόγειων περιοχϊν. Επίςθσ, απαντάται ςτα Κανάρια Νθςιά, ςτθν Ινδία και ςε άλλεσ αςιατικζσ χϊρεσ. Το αικζριο ζλαιο που περιζχουν τα φφλλα τθσ χρθςιμοποιείται ςτθν αρωματοποιία και για τθ κεραπεία νευραςκενειϊν. Ζχει επίςθσ αντιςθπτικζσ ιδιότθτεσ και χρθςιμοποιείται ςτθν εποφλωςθ τραυμάτων. Σε μεγάλεσ δόςεισ θ λεβάντα δρα ωσ υπνωτικό και ναρκωτικό. Οι ιαματικζσ τθσ ιδιότθτεσ ιταν γνωςτζσ από τθν αρχαιότθτα και αναφζρονται ςτο Διοςκουρίδθ, τον Ρλίνιο και το Γαλθνό. 29

Ρρόκειται για φυτό φρυγανϊδεσ και πολφκλαδο, με όρκιουσ βλαςτοφσ που φφονται από τθ βάςθ. Είναι, ςυνεπϊσ, κάμνοσ, με φψοσ 30 ζωσ 80 εκατοςτά. Ζχει γκριηοπράςινα φφλλα, ςτενά ϊσ λογχοειδι. Οι ανκοφόροι βλαςτοί καταλιγουν ςε ταξιανκία τφπου ςτάχεοσ. Το αικζριο ζλαιο τθσ λεβάντασ χρθςιμοποιείται ςτθν αρωματοποιία, τθ ςαπωνοποιία και ςτθ φαρμακευτικι ωσ τονωτικό και αντικαταρροϊκό. Κφριο ςυςτατικό του είναι θ χθμικι ζνωςθ οξικό λιναλφλιο. Εκτόσ αυτοφ, περιζχει αλκοόλεσ. 30

Θ λεβάντα καλλιεργείται ςε εδάφθ πλοφςια ςε αςβζςτιο, κακϊσ αυτό βελτιϊνει τθν ποιότθτα του αικερίου ελαίου τθσ και βοθκά τθν ανάπτυξθ του φυτοφ. Το ζδαφοσ καλλιζργειασ πρζπει να είναι ελαφρφ και χαλικϊδεσ, γι' αυτό και το φυτό προςφζρεται για καλλιζργεια ςε εκτάςεισ ακατάλλθλεσ για άλλου τφπου καλλιζργειεσ. Δεν αγαπά, επίςθσ, ιδιαίτερα τθν υγραςία, αλλά οφτε και τθν ολοςχερι ξθραςία. Σιμερα καλλιεργείται ςτθν Ιςπανία, τθ Γαλλία, τθ Βουλγαρία και αρκετζσ χϊρεσ τθσ Βόρειασ Αφρικισ. Στθν Ελλάδα καλλιεργείται ςτθν Αρκαδία, τθν Κεφαλλθνία, τισ Σζρρεσ τθν Κομοτθνι και τθ Σαμοκράκθ. Ρολλαπλαςιάηεται με ςπόρουσ, με μοςχεφματα και με παραφυάδεσ. Θ ςυλλογι (ςυγκομιδι) γίνεται κατά το ςτάδιο πλιρουσ ανκοφορίασ, οπότε και μπορεί να λθφκεί θ μζγιςτθ ποςότθτα (και ποιότθτα) αικερίου ελαίου. Το κοινό όνομα λεβάντα αναφζρεται κυρίωσ ςτο άλλο αυτοφυζσ αλλά και καλλιεργοφμενο είδοσ Λεβάντα θ ςτενόφυλλοσ (Lavandula angustifolia). Στον ελλθνικό χϊρο καλλιεργείται πιο πολφ το είδοσ Λεβάντα θ ςτοιχάσ (Lavandula stoechas). Αυτι είναι γνωςτι και με τα ονόματα: αγριολεβάντα λαμπρι λαβαντι χαμολίβανο μυροφόρα καραμπάςι Αβαγιανόσ 31

Μερικά από τα πιο γνωςτά είδθ λεβάντασ είναι τα ακόλουκα: Λεβάντα θ ςτενόφυλλοσ Λεβάντα θ πλατφφυλλοσ Λεβάντα θ εριϊδθσ Λεβάντα θ οδοντωτι Λεβάντα θ πολυςχιδισ Λεβάντα θ ςτοιχάσ Λεβάντα θ ςτρογγυλόφυλλοσ Λεβάντα θ καλερι Λεβάντα θ πτερωτι Λεβάντα θ κανάριοσ ΚΟΟΜΘΛΙΑ (ΦΥΤΟ) Αγγειόςπερμο, δικότυλο φυτό θ κορομθλιά Prunus spinosa ανικει ςτο γζνοσ Ρροφμνθ (Prunus), ςτθν οικογζνεια των οδοειδϊν (Rosaceae). Είναι γνωςτι και με τθν ονομαςία τηανεριά και τηαρνικιά. Θ καταγωγι τθσ είναι από τισ Μεςογειακζσ περιοχζσ όπου τισ καλλιεργοφςαν πριν 2000 χρόνια. Σιμερα βρίςκεται και καλλιεργείται ςε πολλζσ περιοχζσ τθσ Ευρϊπθσ και τθσ Αςίασ. 32

Το δζντρο φτάνει ςε φψοσ τα 12 μζτρα, ζχει μεγάλα οδοντωτά φφλλα που εναλλάςςονται και χνουδωτά παράφυλλα. Τα άνκθ τθσ είναι λευκά, ςχθματίηουν ταξιανκίεσ και μοιάηουν με αυτά τθσ βερικοκιάσ και τθσ αμυγδαλιάσ, τα δε κλαδιά τθσ όταν είναι τρυφερά, είναι τριχωτά. Ο καρπόσ τθσ κορομθλιάσ είναι το κορόμθλο. Ο πολλαπλαςιαςμόσ τθσ γίνεται με εμβολιαςμό, κυρίωσ τθσ αμυγδαλιάσ, αλλά και με ςπορά. Είναι ανκεκτικι ςτο ψφχοσ, ακόμα και ςτουσ ανοιξιάτικουσ παγετοφσ. Εάν κοποφν οι παραφυάδεσ τότε ευνοείται θ γριγορθ ανάπτυξθ του φυτοφ αλλά εξαςκενίηει κιόλασ και είναι επικίνδυνο να ξερακεί. Οι ρίηεσ τθσ είναι επιπόλαιεσ και ζτςι μπορεί να φυτευτεί και ςε ρθχά εδάφθ, ακόμα και ςε γλάςτρεσ. Ο κορμόσ τθσ βγάηει όταν τραυματιςτεί μία κολλϊδθ ουςία ςαν ρετςίνι, χρϊματοσ κίτρινου ι πορτοκαλιοφ το οποίο προςελκφει πολλά ζντομα. Δεν είναι ιδιαίτερα απαιτθτικό φυτό και γενικά είναι ςκλθραγωγθμζνο ζτςι γίνεται και υποκείμενο εμβολιαςμοφ για μεγάλθ ποικιλία οπωροφόρων δζντρων. Ρροτιμά τθ μοναξιά και όχι τισ ςυςτοιχίεσ δζντρων. Αποδίδει καρποφσ πολφ νωρίσ, μόλισ από τον τρίτο χρόνο τθσ ηωισ τθσ. Ζνα είδοσ κορομθλιάσ είναι και θ μπουρνελιά που βγάηει τουσ πιο νόςτιμουσ, αρωματικοφσ και μεγαλφτερουσ ςε μζγεκοσ καρποφσ τισ μπουρνζλεσ. 33

Θ κορομθλιά είναι είδοσ φυτοφ του γζνουσ προφνοσ, το οποίο περιλαμβάνει πολλά οπωροφόρα δζντρα. Αυτά, ςφμφωνα με τθ ςυςτθματικι κατάταξθ, αποτελοφν ιδιαίτερα γζνθ. Χαρακτθρίςτθκε από τον Λινναίο αρχικά ωσ ξεχωριςτό είδοσ, νεότερεσ όμωσ απόψεισ τθ κζλουν υποείδοσ του είδουσ Ρροφμνθ θ οικιακι (Prunus domestica), που είναι θ δαμαςκθνιά και ονομάηεται Ρροφμνθ θ οικιακι, υποείδοσ εμβόλιμοσ. Ευδοκιμεί ςε διάφορα κλίματα και ςε ορεινά ι πεδινά εδάφθ. Είναι φυλλοβόλο δζντρο και ο καρπόσ του είναι δρφπθ, ςχεδόν ςφαιρικι, με λείο εξωκάρπιο και κίτρινο, κόκκινο ι ιϊδεσ χρϊμα. Ζχει οδοντωτά φφλλα και μεγάλα λευκά άνκθ, που εκπτφςςονται ανά δφο ι περιςςότερα, πιο μπροςτά από τα φφλλα. Τα άνκθ ζχουν πζντε ςζπαλα και ιςάρικμα πζταλα, ενϊ οι ςτιμονεσ φτάνουν τουσ 30. Το μεςοκάρπιο είναι ςαρκϊδεσ και χυμϊδεσ. Θ κορομθλιά προςβάλλεται από τισ ίδιεσ αςκζνειεσ με τθν αμυγδαλιά και τθν κεραςιά. Επιπρόςκετα, εχκροί τθσ είναι τα υμενόπτερα ζντομα Οπλοκάμπθ θ μικρά (Hoplocampa minuta) 34

και Οπλοκάμπθ θ κίτρινθ (Hoplocampa flava) και μφκθτεσ του γζνουσ εξϊαςκοσ (Exoascus). Το δζντρο ιταν γνωςτό από τα αρχαία χρόνια. Αναφζρεται μάλιςτα από το Θεόφραςτο ωσ ςποδιά ι προφμνθ. Σιμερα είναι γνωςτό με τα ονόματα κορομθλιά, ερικιά ι ρικιά και τηανεριά. Ποικιλίες Μθλοφόροσ (maliformis) γνωςτι κοινά με τισ ονομαςίεσ μιραμπζλλα (μπερικζτια) Κθρϊδθσ (ρεγκλότεσ, var. cereola) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟ : http://el.wikipedia.org/wiki ΒΙΒΛΙΑ : «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Θεραπευτικών Φυτών» Εκδόςεισ ΔΟΜΙΚΘ 35