Στέλλα Αργυριάδου, MD, PhD Δ/ντρια Γ/Ο Ιατρικής ΚΥ Χρυσούπολης

William Utermöhlen : αυτοπροσωπογραφία -1961

1. 2. 3. 4. 5. Η πιθανότητα μιας αναστρέψιμης άνοιας Η ανακούφιση της διάγνωσης Οικονομικός σχεδιασμός /προστασία Θεραπευτικός σχεδιασμός Δημιουργία ομάδας προσωποποιημένης φροντίδας 1. 2. 3. 4. 5. Ο σχεδιασμός ζωής με βάση τις προτιμήσεις του ασθενή Η εργασία Η οδήγηση Οι οικογενειακές σχέσεις Η μεγιστοποίηση του οφέλους της φαρμακευτικής αγωγής για τις γνωσιακές διαταραχές

Ψυχιατρικές παθήσεις Μεταβολικά αίτια Παθήσεις των ενδοκρινών αδένων Αβιταμινώσεις Φάρμακα Τοξικές ουσίες Ανοξία Λοιμώδη αίτια Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις Όγκοι Υδροκέφαλος χαμηλής πίεσης

Αλλαγές στην πρόσφατη μνήμη που επηρεάζουν την καθημερινότητα 2. Αλλαγές στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και σχεδιασμών 3. Δυσκολία στην επιτέλεση της των οικογενειακών καθηκόντων 4. Αποπροσανατολισμός σε τόπο ή/και χρόνο 5. Έκπτωση οπτικοχωρικών ικανοτήτων 6. Προβλήματα προφορικού ή και γραπτού λόγου (αγραφία, παραφασία) 7. Απώλεια αντικειμένων 8. Πτωχή κρίση 9. Απόσυρση από δραστηριότητες (πχ κοινωνική ζωή) 10. Αλλαγές στην προσωπικότητα και το χαρακτήρα 1. Galvin JE, Sadowsky CH: Practical Guidelines for the Recognition and Diagnosis of Dementia JABFM 2012, doi: 10.3122/jabfm.2012.03.100181

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ Γ/Ι Περιορισμένος χρόνος του Γ/Ο γιατρού για τον κάθε ασθενή ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΑΣ (πολυνοσηρότητα, πρώιμαπου συμπτώματα γνωστικών διαταραχών) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ Η άρνηση των ασθενών να αναφέρουν Έλλειψη εκπαίδευσης των Γ/Γ (υποχρεωτικές παραπομπές στους ΑΣΘΕΝΗ/ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗ συμπτώματα άνοιας, έλλειψη εργαλείων ειδικούς για την επιβεβαίωση τηςηδιάγνωσης, οικονομική αδυναμία Απόψεις για την καιπεριοχές) το λειτουργούν γήρας ανίχνευσης ταάνοια περισσότερα έλλειψη ειδικών σε απομακρυσμένες ΓΕΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ σαν διαγνωστικάοι ίδιοι οι ασθενείς που Δυσκολίες στη διάκριση σημείων της Η διάγνωση της άνοιας μπορεί ναπρώιμων έχει αρνητικές επιπτώσεις Έλλειψη οργανωμένης πολιτικής στην ανίχνευση τηςείναι μετά την της ανακοίνωση της διάγνωσης άνοιας). (φόβος διαταραχής σχέσης γιατρού-ασθενούς, ο ασθενής άνοιας (έλλειψη επικοινωνίας από τους ευαίσθητος Ασθενείς που αρνούνται ναυποστήριξης το πιστέψουν πολύ για να δεχθεί τη και διάγνωση, η προστασία του αρνούνται περαιτέρω αντιμετώπισης και ειδικούς, ασθενούς, ο ασθενής μπορεί να καταλάβει και να διαχειριστεί τη Οικογένεια αρνείται να το ανακοινώσει. τέλος ότιπου ηδεν διάγνωση της άνοιας και τουςεπηρεάζεται φροντιστές) διάγνωση, φόβος ότι θα παράγοντες αισθανθεί ντροπή, θα τον εαυτό του Έλλειψη επίγνωσης λόγω μειωμένων όπως η βλέπει ικανοτήτων σαν τρελό, κλπ) Άτομα με άνοιατο που ζουνημόνα, αδυναμία εφαρμογής κατάθλιψη, άγχος, κόπωση το χαμηλό Η ανακοίνωση τηςεκπαίδευσης, διάγνωσης screening test -όπως τηςείναι λειτουργικότητας πουακόμη είναι πιο επίπεδο κλπμια δοκιμασία ( είναι δύσκολο η ανακοίνωση στον ίδιο ασθενή, παρά στον φροντιστή) απαραίτητη η άποψη τουτον φροντιστή. Ευθύνη για δευτερεύοντα θέματα (νομικά θέματα, θέματα οδήγησης, καριέρας, διαχείρισης χρημάτων, κλπ)

ΠΟΙΟΙ ΕΊΝΑΙ ΣΕ ΚΊΝΔΥΝΟ; ΤΙ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΚΆΝΟΥΜΕ; Οι πάσχοντες από κατάθλιψη Οι θετικοί στο ελικοβακτηρίδιο* Να αντιμετωπισθεί η κατάθλιψη Να ξεριζωθεί το ελικοβακτηρίδιο Οι πάσχοντες από ΣΔ, ΑΥ, ΥΛ, Κάπνισμα, παχυσαρκία, Ομοκυστεϊναιμία, κλπ Να αντιμετωπισθούν οι αγγειακοί παράγοντες

1Ο ΒΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΚΟ 2Ο ΒΗΜΑ: ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ 3Ο ΒΗΜΑ: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 4Ο ΒΗΜΑ: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ 5Ο ΒΗΜΑ: ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ 6Ο ΒΗΜΑ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 7Ο ΒΗΜΑ: ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ; 8Ο ΒΗΜΑ: ΘΕΡΑΠΕΙΑ; ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ;

ΣΤΑΔΙΟ ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ- ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΒΗΜΑ 1: 1. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ηλικία, φύλο, apo E, ΚΕΚ, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, οικογενειακό ιστορικό άνοιας, ΑΕΕ, ΥΤ, ΣΔ, Δυσ/δαιμια, κάπνισμα, υπερομοκυστειναιμία, παχυσαρκία, κλπ) 2. ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ (άλλες ασθένειες που παρουσιάζουν διαταραχές της μνήμης, κατάθλιψης, παρενέργειες φαρμάκων, προβλήματα του αισθητηρίου) 3. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ (κάποιο πρόσφατο νόσημα, χρήση ΒΝΖ, ΔΟΚΙΜΑ Δ/Δ και αντιχολινεργικά, ατυχήματα, ιστορικό επιληψίας, ουσίες) ΣΙΕΣ Προσδιορι 4. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ (γεν αίματος, βιοχημικός έλεγχος, σμός συν/ ηλεκτρολύτες, θυρεοειδικές ορμόνες, Β12, γεν ούρων)¹ πολυνοση 5. ΠΡΩΙΜΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΠΡΟΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΑΣ (συχνές επισκέψεις σε ρότητας ιατρεία ΠΦΥ προ της διάγνωσης, 5 χρόνια προ της διάγνωσης, απώλεια βάρους, πρωτοεμφανιζόμενη κατάθλιψη, διαταραχές βάδισης, frailty) ΒΗΜΑ 2: TESTSΣΤΑΔΙΑ Γνωστικές λειτουργίες, λειτουργικότητα, συναίσθημα, συμπεριφορά (ουσίες, ψυχοσωματικά, περιβαλλοντικά, κλπ) ΒΗΜΑ 3: ΑΝΑΓΚΕ Σ ΦΡΟΝΤΙ ΣΤΩΝ Γλωσσικά ιδιώματα, επίπεδο εκ/δευσης ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ: 1. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (προσδιορισμός αναγκών, συχνή λήψη αναφορών, για αλλαγές στη συμπεριφορά, ύπνο, διάθεση) 2. ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ 3. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Galvin JE, Sadowsky CH: Practical Guidelines for the Recognition and Diagnosis of Dementia JABFM 2012, doi: 10.3122/jabfm.2012.03.100181

ΗΠΙΑ ΜΕΤΡΙΑ ΙΣΧΥΡΗ ΚΑΡΔΙΑΚΑ (Tenormin, Capoten, Digoxin, Lopresor, Adalat, Lasix) ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΑΓΧΟΛΥΤΙΚΑ (Aloperidin, Risperdal, Dumyrox,Stedon, Xanax, Wellbutrin, Tranxene) Zantac Imodium Solu-cortef ΑΝΤΙ «Ε» (Tegretol, Trileptal) ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ (Bespar, Nozinan, Pirium) ΠΕΘΙΔΙΝΗ ΑΤΡΟΠΙΝΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ (Leponex, Anafranil, Zyprexa, Largactil, Zuledin, Minitran, Seroquel, Seroxat, Atarax) ΑΝΤΙΣΤΑΜΙΝΙΚΑ (Zirtek, Benadryl, Phenergan) ΟΥΡΟΛΟΓΙΚΑ (Detrusitol, Ditropan) ΑΝΤΙΠΑΡΚΙΝΣΟΝΙΚΑ (Disipal) ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ (Atrovent, Spiriva) http://www.medscape.com/viewarticle/825053 http://www.alzheimer-hellas.gr/seminaria/dimotiki%20vivliothiki%202008-9/papaliagkas.pdf

Ο Γ/Γ αναλαμβάνει το δύσκολο ρόλο της ενημέρωσης του ασθενούς και της οικογένειας, της παρέμβασης στην ήδη υπάρχουσα φαρμακευτική αγωγή, και συμβάλει στην επίλυση των παρόντων προβλημάτων υγείας

Η Αναιμία H αρτηριακή πίεση & o Σακχαρώδης διαβήτης Η Καρδιακή ανεπάρκεια Σωματική υγεία / Η ΧΑΠ αντιμετώπιση Οι Λοιμώξεις συννοσηρότητας Η ΧΝΑ Η Διαταραγμένη λειτουργία του θυρεοειδή Οι καταστάσεις που οδηγούν στην ακινητοποίηση και τον κλινοστατισμό (αρθρίτιδα, κατάγματα) Τα Νοσήματα των αισθητηρίων οργάνων Τα Οδοντιατρικά προβλήματα οι ελαττωματικές προθέσεις Η Κατάθλιψη

αβεβαιότητα για τη διάγνωση που συνεχίζεται και μετά την πρώτη εκτίμηση και παρακολούθηση αίτηση του ασθενή ή της οικογένειας για δεύτερη γνώμη παρουσία σημαντικών συμπτωμάτων που δεν υποχωρούν με τη θεραπεία δυσκολία ανοχής ή μη ανταπόκριση στην ενδεδειγμένη φαρμακοθεραπεία ανάγκη πρόσθετης βοήθειας για το χειρισμό του ασθενή ή υποστήριξη του φροντιστή ανάγκη συνεργασίας με άλλους επαγγελματίες της υγείας, εθελοντικές οργανώσεις και τοπικές υπηρεσίες πρόνοιας ένδειξη γενετικής συμβουλευτικής όταν διεξάγεται έρευνα για τη διάγνωση ή τη θεραπεία http://www.nice.org.uk/guidance/cg42 Canadian Committee Consensus on the Assessment of Dementia

Έχουν ιδιαίτερη σύσταση του σώματος Διαφορετική φυσιολογία Έκπτωση της λειτουργίας και ανεπάρκεια Οργάνων Γήρανση των υποδοχέων Συνοδά χρόνια νοσήματα Πολυφαρμακία

Προτιμήσεις του ασθενή ΕΒΜ¹ Επανασχεδιασμός της Πρόγνωση φροντίδας υγείας Πολυπλοκότητα της θεραπείας και της επιτευξημότητας (Feasibility) Συνεχής βελτίωση των θεραπευτικών προσεγγίσεων και των στρατηγικών αντιμετώπισης.

Επικεντρώνοντας: Στρατηγικές επικοινωνίας(communication strategies) Πρόγνωση (Prognosis) Προτιμήσεις (Preferences) Πλεονεκτήματα/ μειονεκτήματα ειδικών θεραπειών (Benefit/harms of specific treatments) Αβεβαιότητα (Uncertainty)

11 μήνες μετά

Ένα αποτελεσματικό team -διαφορετικοί λειτουργοί υγείας -οικογένεια -φίλοι -επίσημα/ανεπίσημα φροντιστές Επικοινωνία Συντονισμός

Επιπλέον, η χρήση του audit ως μέθοδο ποιοτικής και ποσοτικής εκτίμησης του συνολικού έργου, εξασφαλίζεται η αποτελεσματική διαχείριση των ασθενών αυτών σε πρωτοβάθμιο επίπεδο

ΦΑΡΜΑΚΑ Δονεπιζίλη Ριβαστιγμίνη Γκαλανταμίνη Μεμαντίνη ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Καταπολέμηση της συν/πολυνοσηρότητας Σχεδιασμός προγραμμάτων πρόληψης Δημιουργία κοινωνικού δικτύου υποστήριξης Προγράμματα στήριξης φροντιστών

γοργόνα