Διαλειτουργικότητα Συστημάτων

Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Διαλειτουργικότητα Συστημάτων 21/2/2017 Δρ. Ανδριάνα Πρέντζα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια aprentza@unipi.gr

Πρακτικά Θέματα Διαλέξεις Τρίτη 11:15-14:00, αίθουσα 339 Παρουσιάσεις διαλέξεων επιπλέον χρήσιμο υλικό Στο site του μαθήματος Αξιολόγηση / βαθμολογία επίδοσης Εργασία Ώρες γραφείου: Τρίτη 14:30-16:00, κτίριο Ανδρούτσου, γραφείο 204

Μαθησιακοί Στόχοι Εισαγωγή στη διαλειτουγικότητα συστημάτων (ΔΣ) Κατανόηση βασικών θεμάτων ΔΣ Απόκτηση ουσιαστικών γνώσεων ΔΣ Δυνατότητα ανάλυσης ΔΣ Βελτίωση δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν τόσο στον επιστημονικό όσο και επαγγελματικό στίβο

Περιεχόμενα Βασικές αρχές, ορισμοί και οφέλη Κύριες προσεγγίσεις και απαιτήσεις Διεθνή πρότυπα και πρωτοβουλίες Ευρωπαϊκό πλαίσιο διαλειτουργικότητας Διαλειτουργικότητα σε οργανωσιακό, σημασιολογικό και τεχνικό επίπεδο Μεθοδολογία σχεδίασης διαλειτουργικών ψηφιακών υπηρεσιών Διαλειτουργικές δημόσιες υπηρεσίες Διαλειτουργικότητα ηλεκτρονικών προμηθειών Διαλειτουργικότητα ηλεκτρονικής τιμολόγησης Διαλειτουργικότητα υπηρεσιών υγείας

Τι είναι η διαλειτουργικότητα?

Το πρόβλημα της διαλειτουργικότητας Διάφορα συστήματα

Τι είναι η διαλειτουργικότητα? «Διαλειτουργικότητα είναι η δυνατότητα ενός προϊόντος ή συστήματος του οποίου οι διεπαφές είναι πλήρως δημόσια τεκμηριωμένες να συνδέεται και να λειτουργεί με άλλα προϊόντα ή συστήματα, χωρίς περιορισμούς στην πρόσβασή τους ή φραγμούς στην υλοποίηση». Ορισμός από το wikipedia.com

Τι είναι η διαλειτουργικότητα? Η «διαλειτουργικότητα» ΔΕΝ θα πρέπει να συγχέεται με τη «συμβατότητα». Η συμβατότητα είναι μια κάθετη έννοια και σημαίνει ότι ένα εργαλείο μπορεί να λειτουργήσει σε ένα δοσμένο περιβάλλον και συμφωνεί με όλα τα χαρακτηριστικά, ΕΝΩ η διαλειτουργικότητα είναι μια διασταυρωμένη έννοια που επιτρέπει σε διάφορα εργαλεία να επικοινωνούν - όταν γνωρίζουμε το λόγο, και τον τρόπο, που μπορούν να λειτουργούν μαζί.

Τι είναι η διαλειτουργικότητα?

Τι είναι η διαλειτουργικότητα? Με άλλα λόγια, μπορούμε να μιλάμε για διαλειτουργικότητα ενός προϊόντος ή ενός συστήματος μόνο αν γνωρίζουμε εξ ολοκλήρου όλες του τις διεπαφές. Η διαλειτουργικότητα θεωρείται πολύ σημαντική ως και κρίσιμη σε πολλούς τομείς, όπως στην πληροφορική, στο σιδηρόδρομο, στην ηλεκτροτεχνική, στην αεροδιαστημική, στο στρατό και στη βιομηχανία γενικότερα. Τα διαφορετικά συστήματα, συσκευές και διάφορα άλλα στοιχεία που χρησιμοποιούνται πρέπει να μπορούν να αλληλεπιδρούν ομαλά.

Άλλοι ορισμοί η ικανότητα δύο ή περισοτέρων συστημάτων ή συστατικών να ανταλλάσουν πληροφορία και να χρησιμοποιούν την πληροφορία που έχει ανταλλαγεί IEEE glossary η δυνατότητα επικοινωνίας, εκτέλεσης προγραμμάτων, ή μεταφοράς δεδομένων μεταξύ διαφόρων λειτουργικών μονάδων με ένα τρόπο, ο οποίος απαιτεί από το χρήστη ελάχιστη ως μηδαμινή γνώση των κύριων χαρακτηριστικών ISO/IEC 2382-01, Information Technology Vocabulary

Άλλοι ορισμοί Διαλειτουργικότητα είναι η ικανότητα των συστημάτων ΤΠΕ, όπως και των επιχειρηματικών διαδικασιών που υποστηρίζουν, να ανταλλάσσουν δεδομένα και να κάνουν δυνατό το διαμοιρασμό πληροφορίας και γνώσης European Commission / EIF Λειτουργικότητα «... η ικανότητα να επιτελεί (κάποιος/κάτι) μια λειτουργία, να υπηρετεί ένα σκοπό...» (Γ. Μπαμπινιώτης)

Άλλοι ορισμοί Διαλειτουργικότητα είναι η δυνατότητα μεταφοράς και χρήσης της πληροφορίας με ενιαίο και αποτελεσματικό τρόπο από διαφορετικούς οργανισμούς και πληροφοριακά συστήματα. Διαλειτουργικότητα είναι η δυνατότητα ανταλλαγής και ενοποίησης (integration) μηχαναγνώσιμων δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικά πληροφοριακά περιβάλλοντα μέσω της υιοθέτησης κοινών προτύπων

Απλά παραδείγματα διαλειτουργικότητας Συσκευές φαξ Ραδιόφωνο Τηλεόραση Τηλέφωνο Δίκτυο ΔΕΗ Γλώσσα επικοινωνίας Γραφή

Τι είναι η διαλειτουργικότητα? Λαμβάνοντας υπόψη ότι: H παραγωγή των συστημάτων, συσκευών, στοιχείων έχει πραγματοποιηθεί από: διάφορους κατασκευαστές, με διάφορες μεθόδους, και καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες, η απλούστερη ιδέα είναι να καθοριστεί μια ρητή βάση, ένα πρότυπο ή ένα σύνολο προτύπων, όπου κάθε στοιχείο θα «ενσωματώσει» στη δική του λειτουργία.

Τι είναι η διαλειτουργικότητα? Αυτό το πρότυπο «παίζει» διπλό ρόλο: 1. είναι καταρχάς ένας δείκτης του τρόπου με τον οποίο θα πρέπει να πραγματοποιείται ο διάλογος μεταξύ των διαφόρων στοιχείων και υλοποιεί με αυτόν τον τρόπο τις ανάγκες αυτού του διαλόγου. 2. Είναι επίσης μια γέφυρα επικοινωνίας, η οποία τελικά θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των στοιχείων. Το πρότυπο είναι λοιπόν η βάση υλοποίησης των διεπαφών.

Άρα Αναγκαίο όλα τα διαθέσιμα συστήματα να επικοινωνούν με ενιαίο, ομοιόμορφο τρόπο μεταξύ τους Να γίνεται εύκολα η αναδιοργάνωσή τους Ευελιξία πρόσβασης στην τεχνολογία από ποικιλία προμηθευτών, και αξιοποίηση πρωτοποριακής τεχνολογίας Εφικτά με τη διαλειτουργικότητα: ικανότητα των συστημάτων πληροφορικής στο να παρέχουν ανοιχτά, σαφή και προτυποποιηµένα σημεία επικοινωνίας. Όταν αυτά τα σημεία επικοινωνίας είναι ανοικτά τότε γίνεται και πιο εύκολη η βελτίωση και αντικατάσταση τους, παράγοντας πραγματικά ολοκληρωμένες υπηρεσίες.

Διαλειτουργικότητα Διαλειτουργικότητα σημαίνει (όχι μόνο) Λειτουργική δυνατότητα Αλλά επίσης Ανταγωνισμό Χαμηλότερες τιμές Καινοτομία Ανεξαρτησία Διαφάνεια και openness

Επομένως η διαλειτουργικότητα Αυξάνει τη βάση χρηστών ενός πόρου Επιτρέπει διαφορετικά προγράμματα λογισμικού να επικοινωνούν Ενισχύει την ικανότητα μιας επαγγελματικής κοινότητας να διατηρεί το δικό της λεξιλόγιο (επειδή δεν αποθαρρύνει τη χρήση ενός εξειδικευμένου λεξιλογίου) Αυξάνει τη λειτουργικότητα των δομών μεταδεδομένων

Γιατί χρειαζόμαστε διαλειτουργικότητα? H διαλειτουργικότητα θεωρείται σήμερα το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό συστημάτων (οργανισμών, πληροφοριακών και επικοινωνιακών, λογισμικού, δεδομένων) για την επίτευξη αυξημένης παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας στην αυτοματοποιημένη παροχή υπηρεσιών για πολίτες και επιχειρήσεις

Γιατί χρειαζόμαστε διαλειτουργικότητα? Εδώ και 60 χρόνια δημιουργήσαμε πληροφοριακά συστήματα χωρίς πολλή φροντίδα στη διασύνδεσή τους Σήμερα, περισσότερο από το 40% του κόστους των πληροφοριακών συστημάτων είναι για ολοκλήρωση και διαλειτουργικότητα (Forrester Research, 2005) Κάθε φορά που ένας άνθρωπος έχει τη φροντίδα της διαλειτουργικότητας των συστημάτων, υπάρχουν περιορισμοί σε ταχύτητα, ακρίβεια & μείωση κόστους/μονάδα Δεν μπορούμε να φτάσουμε τα απαιτούμενα επίπεδα ποιότητας υπηρεσιών προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, χωρίς διαλειτουργικότητα συστημάτων

Διαλειτουργικότητα στα πληροφοριακά συστήματα

Για την έκδοση μιας άδειας στα 60 ς

Για την έκδοση μιας άδειας σήμερα

Για την έκδοση μιας άδειας με διαλειτουργικότητα Gateway

Επομένως χρειαζόμαστε διαλειτουργικότητα για συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, με στόχο τη δημιουργία δημόσιων υπηρεσιών έτσι ώστε η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δημόσιων φορέων να πληροί τις νομικές απαιτήσεις ή πολιτικές δεσμεύσεις και επομένως με την ανταλλαγή & επαναχρησιμοποίηση των πληροφοριών μεταξύ των δημόσιων φορέων να αυξηθεί η διοικητική αποτελεσματικότητα και να μειωθεί η γραφειοκρατία για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις

Η διαλειτουργικότητα είναι σημαντική Ανάμεσα σε οργανισμούς του Δημόσιου Τομέα, για την επίτευξη πιο γρήγορων και πιο φθηνών υπηρεσιών Ανάμεσα στα τμήματα μίας επιχείρησης, για την καλύτερη επίτευξη των εταιρικών στόχων Ανάμεσα στα συστήματα πληροφορικής συνεργαζόμενων επιχειρήσεων ή οργανισμών Ανάμεσα στα δεδομένα διαφορετικών συστημάτων που όμως πρέπει να συνεργάζονται Ανάμεσα σε διαδικασίες (business processes) ετερογενών αλλά συνεργαζόμενων επιχειρήσεων και οργανισμών Ανάμεσα στα υποσυστήματα ενός πληροφοριακού συστήματος

Μεταξύ διαφορετικών οργανισμών Ανάμεσα σε ebusiness συστήματα (π.χ. eordering / eprocurement) σε περιβάλλον προμηθευτή/αγοραστή Ανάμεσα στα back-office συστήματα της Δημόσιας Διοίκησης (π.χ. Φορολογία, Εφαρμογές κοινωνικών παροχών) Ανάμεσα σε δύο οργανισμούς σε επίπεδο διαδικασιών (π.χ. Τράπεζες που πρέπει να επικοινωνούν με το Υπουργείο Οικονομικών πριν την έγκριση δανείου) Μεταξύ διαφορετικών συστημάτων του ίδιου οργανισμού Ανάμεσα σε front office και back-office συστήματα Ανάμεσα σε δύο back-office συστήματα του ίδιου οργανισμού Ανάμεσα σε δύο μονάδες του ίδιου οργανισμού σε επίπεδο δεδομένων (π.χ. Ο ορισμός του φακέλου ασθενή σε δύο διαφορετικές κλινικές του νοσοκομείου) Μεταξύ υποσυστημάτων του ίδιου συστήματος Ένα σύστημα ERP (Enterprise Resource Planning) πρέπει να συνεργάζεται με το CRM (Customer Relationship Management) σύστημα του οργανισμού. Το υποσύστημα φορολογίας πρέπει να συνεργάζεται με το υποσύστημα συντάξεων στο back-office του Υπουργείου Οικονομικών

Η ανάγκη αυξάνει! 600.000 άνθρωποι μένουν σε μία χώρα της ΕΕ ενώ εργάζονται σε άλλη 350.000 Ευρωπαίοι παντρεύονται με άτομο που έχει εθνικότητα από άλλο κράτος-μέλος 180.000 Ευρωπαίοι φοιτητές μετακινούνται σε άλλο κράτος-μέλος για να σπουδάσουν Το ποσοστό πολιτών που μεταναστεύουν εντός EU αυξήθηκε κατά 12% ετησίως (κατά την περίοδο 2002-08)

Complex environment

Διαλειτουργικότητα σε διάφορους τομείς Εσωτερική αγορά Περιβάλλον Εσωτερικές Υποθέσεις και Δικαιοσύνη Τελωνεία και φορολογία Υγεία Ηλεκτρονική ταυτότητα Δημόσιες προμήθειες

Οφέλη Αξιοποίηση συγκεντρωμένης πληροφορίας και γνώσης που μπορεί να αποκτηθεί από την επεξεργασία της Αποφυγή απαξίωσης υπαρχόντων παλιών συστημάτων, δυνατότητα ανταλλαγής δεδομένων με τα νέα συστήματα με χρήση ενδιάμεσου λογισμικού διαλειτουργικότητας Μεγαλύτερη ολοκλήρωση συστημάτων και υπηρεσιών Μείωση πολυπλοκότητας υποδομής παροχής ψηφιακών υπηρεσιών Μελλοντική εξασφάλιση συστημάτων που αναπτύσσονται εύκολη αντικατάσταση ή αναβάθμιση

Οφέλη ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΩΣ Βελτιωμένη παροχή ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών Χαμηλότερο κόστος και μείωση απαιτούμενου χρόνου υπηρεσιών! Και επιπλέον αύξηση διαφάνειας στην παροχή υπηρεσιών!!!

Διαλειτουργικότητα στη Δημόσια Διοίκηση Στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η διαλειτουργικότητα συνδέεται κυρίως με τα πληροφοριακά συστήματα που χρησιμοποιούνται για τη διεξαγωγή διοικητικών διαδικασιών μεταξύ: Υπηρεσιών (Α2Α ή G2G) Κυβέρνησης και πολιτών (G2C) επιχειρηματιών (ιδιωτικός τομέας) (G2B)

Περιπτώσεις Διαλειτουργικότητας

Μη Διαλειτουργικές Υπηρεσίες: Σήμερα Χρόνος: Ημέρες Ονομαστικό Κόστος για πολίτη: 95 Ευρώ Πραγματικό κόστος για πολίτη: 95 Eυρώ και 10 ώρες (100 Ευρώ, 1000 Ευρώ;)

Διαλειτουργικές Υπηρεσίες: Αύριο Χρόνος: Ημέρες Ονομαστικό Κόστος για πολίτη: 95 Ευρώ Πραγματικό κόστος για πολίτη: 95 Eυρώ και 1 ώρα

Διαλειτουργικές, Προσωποποιημένες Υπηρεσίες: Μεθαύριο Χρόνος: Ωρες Ονομαστικό Κόστος για πολίτη: 75 Ευρώ Πραγματικό κόστος για πολίτη: 75 Eυρώ

Επίπεδα παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών Επίπεδο 1: Πληροφόρηση δημοσίευση (information) -> ενημέρωση του πολίτη Επίπεδο 2: Αλληλεπίδραση (interaction) -> διάθεση φόρμας σε εκτυπώσιμη μορφή, π.χ. Αίτηση για έκδοση διαβατηρίου. Η ολοκλήρωση της εξυπηρέτησης γίνεται με μη ηλεκτρονικό τρόπο Επίπεδο 3: Αμφίδρομη αλληλεπίδραση (two-ways interaction) -> πρόσβαση σε ηλεκτρονικές φόρμες. Μπορεί να συμπεριλαμβάνει και πιστοποίηση χρήστη υπηρεσίας. Η ολοκλήρωση της εξυπηρέτησης γίνεται με μη ηλεκτρονικό τρόπο Επίπεδο 4: Συναλλαγή (transaction) -> εξυπηρέτηση του πολίτη με πλήρως ηλεκτρονικό τρόπο περιλαμβάνοντας πιστοποίηση και πληρωμή αν είναι απαραίτητο

Επομένως με τη διαλειτουργικότητα Εξυπηρέτηση και Ικανοποίηση Διοικητικών Πληροφοριακών Αναγκών Παροχή πληροφόρησης ανεξαρτήτως χρόνου και φυσικού χώρου δυνατότητα πρόσβασης σε ηλεκτρονική πληροφορία μέσω του Διαδικτύου (customer centric) Βελτίωση της διαδικασίας διακίνησης διοικητικών εγγράφων μέσω πληροφοριακών συστημάτων και καλύτερες υπηρεσίες παροχής κυβερνητικών πληροφοριών one-stop services Ανταλλαγή Δεδομένων Αποτελεσματικές υπηρεσίες πλήρως αυτοματοποιημένες και διασυνδεδεμένες με απώτερο στόχο την εξοικονόμηση χρημάτων από τη διαχείριση και επεξεργασία της ίδιας πληροφορίας

Επομένως με τη διαλειτουργικότητα Συμμετοχή στη Διοίκηση Διαφάνεια στο Δημόσιο Τομέα λόγω αποτελεσματικής παροχής διοικητικών πληροφοριών και εξασφάλισης ποιοτικής διακίνησης και διαχείρισης της δημόσιας πληροφορίας

Πώς θα γίνει η Διασύνδεση Συστημάτων?

Πώς πετυχαίνουμε διαλειτουργικότητα γενικά? Τα πρότυπα αποτελούν τη βάση για τη διαλειτουργικότητα ΟΜΩΣ υπάρχουν κενά ερμηνείας ΑΛΛΑ: πρότυπο συμμόρφωσης δεν σημαίνει (αναγκαστικά) διαλειτουργικότητα Προφίλ είναι το πλαίσιο για τη χρήση ενός προτύπου Μείωση των κενών ερμηνείας Μέθοδοι δοκιμής και κατευθυντήριες γραμμές για την τεκμηριωμένη απόδειξη της διαλειτουργικότητας Κλείσιμο των κενών ερμηνείας

Five basic steps of an interoperability methodology

Σχέση κόστους ωφέλους interoperability time and effort

Saying The current economic situation is not good. Public administrations are obliged to do more with less. Interoperability, reuse and sharing are beneficial, they will produce savings, but at the same time they require initial investment. We need to solve this paradox. We cannot be short-sighted. We should think about the future. Francisco García Morán, Director General of the European Commission s Informatics Directorate-General 2011

Δράσεις Διαλειτουργικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Διεθνή πρότυπα & πρωτοβουλίες Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας Είναι μία συμφωνημένη προσέγγιση στη διαλειτουργικότητα για οργανισμούς που επιθυμούν να εργαστούν από κοινού για την από κοινού παροχή ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών. Στα πλαίσια του πεδίου εφαρμογής του, καθορίζει ένα σύνολο κοινών στοιχείων όπως λεξιλόγιο, έννοιες, αρχές, πολιτικές, κατευθυντήριες γραμμές, συστάσεις, πρότυπα, προδιαγραφές και πρακτικές.

Διεθνή πρότυπα & πρωτοβουλίες Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας για Ευρωπαϊκές Δημόσιες Υπηρεσίες (European Interoperability Framework for European public services - EIF) Παρέχει 25 οδηγίες στις ευρωπαϊκές δημόσιες υπηρεσίες για το σχεδιασμό ευρωπαϊκών δημοσίων υπηρεσιών Το EIF καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές σε βασικούς τομείς: Δώδεκα βασικές αρχές Εννοιολογικό μοντέλο για τις δημόσιες υπηρεσίες Τέσσερα επίπεδα διαλειτουργικότητας Έννοια των συμφωνιών διαλειτουργικότητας Διαχείριση διαλειτουργικότητας και συντονισμός

EIF To EIF έχει στόχο να: προωθήσει και να στηρίξει την παροχή ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών σε πανευρωπαϊκό επίιπεδο με την προώθηση της διασυνοριακής και διατομεακής (π.χ. τελωνεία, ehealth, αστυνομία, περιβάλλον, γεωργία) διαλειτουργικότητα καθορίσει τις βασικές αρχές για τη διαλειτουργικότητα μεταξύ δημοσίων συστημάτων ψηφιακών υπηρεσιών διαφορετικών χωρών παρέχει οδηγίες και συστάσεις σε υψηλό (αφαιρετικό επίπεδο) στις δημόσιες διοικήσεις στο έργο τους για την παροχή ευρωπαϊκών δημόσιων υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, και συμπληρώσει και συνδέσει τα εθνικά πλαίσια διαλειτουργικότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο

Πηγές / Acknowledgements http://el.wikipedia.org Γιάννης Χαραλαμπίδης. Διαλειτουργικότητα Πληροφοριακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Οδηγός υλοποίησης ανοιχτών προτύπων και διαλειτουργικών συστημάτων, ΕΜΠ, 2006 http://www.cenbii.eu http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/index_en.htm http://ec.europa.eu/isa/documents/isa_iop_communication_en.pdf http://ec.europa.eu/isa/documents/eif_brochure_2011.pdf http://ec.europa.eu/isa/documents/isa_annex_i_eis_en.pdf http://ec.europa.eu/isa/documents/isa_annex_ii_eif_en.pdf