Έκθεζη Ερεσνηηικής Εργαζίας. Η γελεηηθή ρύπαλζε ζηελ δηαηροθή: αόραηος θαη ύποσιος ετζρός. Τμήμα ενδιαθέρονηος - Δ ομάδα, θέμ.

3 ο ΓΕΛ Ρεθύμνου Έκθεζη Ερεσνηηικής Εργαζίας Η γελεηηθή ρύπαλζε ζηελ δηαηροθή: αόραηος θαη ύποσιος ετζρός Τμήμα ενδιαθέρονηος - Δ ομάδα, θέμ. 2, 4 ΣΑ ΜΕΓΑΛΑ ΜΤΣΗΡΙΑ ΣΩΝ ΣΡΟΦΙ- ΜΩΝ Επιμέλεια εργαζίας: Κοσμανηάκη Εύα Ιωαννίδη Θωμά Κσριακοπούλοσ Καη. Λάηζι Ανηοσάν Επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα: Μαζηνπδάθε Λίηζα Σρνιηθό Έηνο: 2013-2014

Σα Μεγάλα Μσστήρια των Σρουίμων Η γε παξέρεη αξθεηά γηα λα ηθαλνπνηεί ν άλζξσπνο ηελ θάζε αλάγθε ηνπ. Όρη όκσο ηελ απιεζηία ηνπ. - Μαράηκα Γθάληη - 2

Πεξηερόκελα: Δηζαγσγή:.........................................7 1 ν ΜΕΡΟ: κεηαιιαγκέλα : Ιύζε ή απεηιή ;Δπθαηξία ή θίλδπλνο ; Μεηαιιαγκέλα: 1) Ση είλαη κεηαιιαγκέλα θαη πώο καο πξνέθπςαλ;........8 2) Πώο δεκηνπξγείηαη έλαο κεηαιιαγκέλνο νξγαληζκόο; 11 3) Πνηα ηα πιενλεθηήκαηα θαη πνηα ηα κεηνλεθηήκαηα ελόο κεηαιιαγκέλνπ πξντόληνο;......................13 4) Πνηνη είλαη νη θίλδπλνη θαη νη επηπηώζεηο ησλ ΓΣΟ ζηε δσή καο;..........................................15 5) Αξγεληηλή, κηα επίγεηα θόιαζε......................17 6)Παγθόζκηα θαηαλνκή θαη είδε ησλ κεηαιιαγκέλσλ θαιιηεξγεηώλ ζηνλ θόζκν...............................21 7)Monsanto, ε εηαηξία πνπ γελλά ηε θξίθε...........23 8)Πνηα είλαη ε γλώκε ησλ επηζηεκόλσλ απέλαληη ζηα κεηαιιαγκέλα πξντόληα;............................. 27 Βηνινγηθά: 9) Ση νλνκάδνπκε βηνινγηθά πξντόληα;...............29 10) Πνύ βξίζθνπκε βηνινγηθνύο νξγαληζκνύο;.........30 3

ΜΕΡΟ 2 ν : Δξσηήκαηα πνπ απαζρνινύλ νιόθιεξε ηελ αλζξσπόηεηα 11) Γηαηί αιήζεηα ππάξρνπλ κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί;.31 12) Γηαηί ηα βηνινγηθά πξντόληα είλαη πην αθξηβά;.....32 13) Πσο αλαγλσξίδσ εάλ έλα πξντόλ είλαη ζπκβαηό ή βηνινγηθό;.......................................34 14) Έρνπκε ηελ δπλαηόηεηα λα απνζύξνπκε ηα κεηαιιαγκέλα από ην πιαλήηε καο;..................... 35 ΚΔΡΟ 3 ν : 15) Σα ηξόθηκα ζηα παιηά ηα ρξόληα (παξαγσγή, απνζήθεπζε, ζπληήξεζε).................................38 16) Ζ θαηάζηαζε ζηελ Διιάδα ζήκεξα...............40 ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΑ.... 41 4

Εηζαγφγή: Σε ασηή ηελ έρεσλα ζα κηιήζοσκε γηα ηα Γελεηηθά Τροποποηεκέλοσς Οργαληζκούς (ΓΤΟ), δώα θαη θσηά. Θα κάζοσκε ηο πφς, ηο ποσ, ηο πόηε δεκηοσργήζεθαλ θαη από ποηολ. Όπφς γλφρίδοσκε ηα κεηαιιαγκέλα απαζτοιούλ ζε κεγάιο βαζκό ηελ θοηλφλία ηοσ ζήκερα. Εκείς οη ίδηοη οθείιοσκε λα γλφρίζοσκε πηα ηα πιεολεθηήκαηα θαη ποηα ηα κεηολεθηήκαηα ηφλ κεηαιιαγκέλφλ, ώζηε λα κπορούκε λα ηα θρίλοσκε θαη λα αποθαζίζοσκε ηο πόζο ζεηηθή ή αρλεηηθή είλαη οη επίδραζή ηοσς ζηελ θαζεκερηλόηεηά κας. Σηε ζσλέτεηα ζα δοζούλ απαληήζεης ζε δηάθορα ερφηήκαηα ποσ δηαησπώλοληαη από παηδηά θαη λέοσς θαη ηέιος ζα γίλεη ζύγθρηζε αλάκεζα ζηα ηρόθηκα ποσ θαιιηεργούληαλ ηελ εποτή ηφλ παππούδφλ κας κε ηα ηρόθηκα ποσ θαιιηεργούληαη ζήκερα. 5

1) Τη είλαη κεηαιιαγκέλα θαη πώς κας προέθσυαλ; Σε δεθαεηία ηνπ 70 αλαθαιύθζεθε ε ηερληθή θνπήο ηνπ έιηθα ηνπ DNA θαη ζηε ζπλέρεηα δεκηνπξγήζεθε ν πξώηνο νξγαληζκόο κε αλαζπλδπαζκέλν, δειαδή θαηλνύξγην DNA. Ο νξγαληζκόο απηόο έσο θαη ζήκεξα είλαη γλσζηόο κε ηελ νλνκαζία «κεηαιιαγκέλνο νξγαληζκόο». Δπεηδή, νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί δεκηνπξγήζεθαλ κέζσ ηεο γελεηηθήο κεραληθήο πνπ άλζηδε εθείλε ηελ πεξίνδν, νξηζκέλνη βηνιόγνη θαη γεληθόηεξα επηζηήκνλεο θνβνύληαλ γηα ηνπο πηζαλνύο θηλδύλνπο πνπ ζα κπνξνύζαλ λα πξνθιεζνύλ από ηα πεηξάκαηα ηεο γελεηηθήο κεραληθήο. Έηζη, πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηεζνύλ θαη λα αληηκεησπηζζνύλ απηέο νη αλεζπρίεο, νξγαλώζεθε ην Φεβξνπάξην ηνπ 1975 ζπλάληεζε 100 κνξηαθώλ βηνιόγσλ ζην Αζηινκάξ ηεο Θαιηθόξληαο. Κεηά από απηή ηε ζπλάληεζε νη ίδηνη νη επηζηήκνλεο απνθάζηζαλ όηη ζα έπξεπε λα βάινπλ θάπνηνπο πεξηνξηζκνύο ζρεηηθά κε ηελ έξεπλα ζηνλ ηνκέα ηεο γελεηηθήο κεραληθήο, κέρξη λα πξνζδηνξηζηεί κε αθξίβεηα ν βαζκόο επηθηλδπλόηεηαο απηώλ ησλ πεηξακάησλ. Θαη ελώ ζπλέβαηλαλ όια απηά, νη επηζηήκνλεο πεηξακαηίδνληαλ γηα πνιύ θαηξό θαη κε δηάθνξνπο ηξόπνπο, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζνπλ γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλα ηξόθηκα. Ωζηόζν, ην 1983 θαίλεηαη πσο νη έξεπλεο ηόζσλ ρξόλσλ απέδσζαλ θαξπνύο, θαζώο δεκηνπξγνύληαη ηα πξώηα ΓΣ ηξόθηκα. Απηά ζηελ νπζία ήηαλ δελδξύιιηα, δειαδή κηθξά δέληξα θαπλνύ ηα νπνία ήηαλ αλζεθηηθά ζηα αληηβηνηηθά. Από ηόηε ε επηζηήκε ηεο βηνηερλνινγίαο έρεη δεκηνπξγήζεη πνιιά κεηαιιαγκέλα. Κέζα ζε απηά εκπεξηέρνληαη ην θαιακπόθη, ε ζόγηα, νη παηάηεο, ην ξύδη, ηα θξνύηα θαη ηα ιαραληθά, νη ληνκάηεο, ηα θπηά, θαζώο θαη ην ζπζηαηηθό Β-θαξνηίλεο πνπ ζπκβάιιεη ζηε θαηαπνιέκεζε ρξόλησλ αζζελεηώλ. ην κεηαμύ, κόλν ην 1994 ζηηο ΖΠΑ εκθαλίδνληαη ζην παγθόζκην πξνζθήλην θαη γλσζηνπνηνύληαη ηα κεηαιιαγκέλα ηξόθηκα, κε εθπξόζσπν ηελ Ληνκάηα Φιαβξ αβξ. Ζ ληνκάηα απηή πνπ θαζπζηεξεί λα σξηκάζεη, εί- 6

λαη ην πξώην δηαγνληδηαθό ηξόθηκν, δειαδή απηό πνπ δεκηνπξγείηαη από ηελ έλσζε δύν δηαθνξεηηθώλ εηδώλ. Ωο πξντόλ, ε ληνκάηα θιαβξ ζαβξ απέηπρε θαη απνζύξζεθε από ηε αγνξά, γηαηί ζύκθσλα κε ηελ έλσζε θαηαλαισηώλ είρε γεύζε κεηαιιηθή. Ζ θπθινθνξία ηνπ πξώηνπ ΓΣ ηξνθίκνπ ζην εκπόξην εγθξίζεθε ζηεο ΖΠΑ, ρσξίο ζήκαλζε* γηα ηνλ θαηαλαισηή, κε ην ζθεπηηθό όηη «δηαηεξεί ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά κηαο ληνκάηαο, πνπ είρε αλαπηπρζεί κε βηνινγηθό θαη παξαδνζηαθό ηξόπν». Έηζη, ε ληνκάηα θιαβξ ζαβξ παξνκνηάζηεθε κε ηε βηνινγηθή, παξόιν πνπ ήηαλ γλσζηό όηη ήηαλ δηαθνξεηηθή ζηελ αληνρή ζε ζρέζε κε ηε βηνινγηθή ληνκάηα. Κε ιίγα ιόγηα, ε ληνκάηα θιαβξ ζαβξ άληερε πνιύ παξαπάλσ. Γηα αξθεηό θαηξό, δελ δόζεθε ζεκαζία ζηα πξνβιήκαηα πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί ζηα πεηξακαηόδσα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εξεπλώλ γηα ηε δεκηνπξγία ηεο ληνκάηαο θιαβξ ζαβξ, νύηε ζπδεηήζεθε επαλάιεςε απηώλ ησλ εξεπλώλ. Δπίζεο, νη αξλεηηθέο επηζηεκνληθέο απόςεηο πνπ είραλ ηεζεί γηα ηε θιαβξ ζαβξ παξέκεηλαλ ζηα αξρεία ηεο εηαηξείαο σο εκπηζηεπηηθέο, έσο ηελ παξέκβαζε ηεο νξγάλσζεο Nelson GE Awareness Group ην 1998 πνπ δηαιεύθαλε ηελ ππόζεζε θαη έθαλε γλσζηή ζην επξύ θνηλό ηελ πξαγκαηηθή ηαπηόηεηα ηεο θιαβξ ζαβξ. Παξ όια απηά, ε ηζηνξία ηνπ πξώηνπ ΓΣ ηξνθίκνπ πνπ κπήθε ζην εκπόξην ην 1994, ζπκβνιίδεη ηε βαζηθή δηαθνξά ζηνλ ηξόπν ζθέςεο αλάκεζα ζε εθείλνπο πνπ δελ ππνζηεξίδνπλ ηα ζεκεξηλά κεηαιιαγκέλα θαη ζε ε- θείλνπο πνπ ηα ππνζηεξίδνπλ. πσο θαη λα έρεη ε δεκηνπξγία ηεο θιαβξ ζαβξ ήηαλ γηα ηελ επηζηήκε έλα κεγάιν θαη ζεκαληηθό βήκα, κηα ζπγθηλεηηθή ζηηγκή γηα ηνπο επηζηήκνλεο πνπ ζα κείλεη γηα πάληα ζηελ ηζηνξία. Καη ηη επηηέινπο είλαη ηα κεηαιιαγκέλα; Έπεηηα από ηε πεξηπέηεηα ηεο θιαβξ ζαβξ κπόξεζε λα δηαηππσζεί ν πιήξεο θαη ζαθήο νξηζκόο γηα ην ηη είλαη ηα κεηαιιαγκέλα πξντόληα. Θα πξέπεη, ινηπόλ, από ηελ αξρή λα εηπσζεί, πσο ν αθξηβήο όξνο είλαη γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλνη νξγαληζκνί, επεηδή απηνί, δελ πξνέθπςαλ ηπραία ζηε θύζε αιιά κέζσ ζθόπηκεο παξέκβαζεο ηνπ αλζξώπνπ ζην DNA ηνπ νξγαληζκνύ. Τπό απηή ηελ έλλνηα γελεηηθά κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί είλαη νη δσληαλνί 7

νξγαληζκνί πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ηελ πξνζζήθε ή ηελ αθαίξεζε γνληδίσλ πνπ πξνέξρνληαη από δηαθνξεηηθά είδε. Θπξίσο, ζθνπόο ησλ ΓΣΟ είλαη λα δεκηνπξγεζνύλ λέα θπηά ή λέα ηξόθηκα πνπ δελ ζα πξνζβάιινληαη από αζζέλεηεο ζα έρνπλ κεγαιύηεξε αληνρή, θαιή εκθάληζε, θαιή γεύζε θαη βέβαηα κεγαιύηεξν νηθνλνκηθό όθεινο. πλνςίδνληαο, ηνπο κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο δελ ηνπο βξίζθνπκε ζηε θύζε. Απηνί είλαη δεκηνπξγήκαηα ηνπ αλζξώπνπ πνπ απηόο νξίδεη ην πώο ζα ηνπο θηηάμεη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ πξνηηκήζεηο. Αλακθηζβήηεηα, ηα κεηαιιαγκέλα πιένλ απνηεινύλ ζεκεία αλαθνξάο ηεηο δηαηξνθήο καο θαη ζπγρξόλσο κεγάιν επίηεπγκα γηα ηελ αλζξσπόηεηα, πνπ ζε θακία πεξίπησζε όκσο δελ ζα πξέπεη λα καο θάλεη λα μεράζνπκε ηηο βηνινγηθέο ζπλήζεηεο δηαηξνθήο. 8

2) Πώς δεκηοσργείηαη έλας κεηαιιαγκέλος οργαληζκός; πσο αλαθέξακε θαη ζην πξνεγνύκελν θεθάιαην νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί πξσηνεκθαλίζηεθαλ ζηελ δεθαεηία ηνπ 70, ηελ επνρή δειαδή όπνπ ε γελεηηθή κεραληθή αξρίδεη λα γλσζηνπνηείηαη θαη λα εμαπιώλεηαη. κσο ηη ήηαλ ε γελεηηθή Κεραληθή; Ζ γελεηηθή Κεραληθή ήηαλ θαη εμαθνινπζεί λα είλαη (βειηησκέλε βέβαηα πηα) ε επηζηήκε ε νπνία ζθόπηκα επεκβαίλεη θαη πξνζπαζεί λα αιινηώζεη ην γελεηηθό πιηθό, δειαδή ην DNA δηάθνξσλ νξγαληζκώλ. Ζ γελεηηθή Κεραληθή μεθίλεζε από ηα εξγνζηάζηα βηνινγηθνύ πνιέκνπ ζηηο ΖΠΑ θαη ζηελ πξώελ νβηεηηθή Έλσζε όπνπ αξρηθά πεηξακαηίδνληαλ κε ηνπο ηνύο, ηνπο βάθηινπο θαη ηα βαθηήξηα ηξνπνπνηώληαο ηα γελεηηθά, ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ελάληηα ηνπο αληίδνην. Οη Ακεξηθάλνη έςαρλαλ λα βξνπλ ηξόπνπο ώζηε λα εμνληώζνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνύ. Γηα κηα ηέηνηα ελέξγεηα, ηα ππξεληθά όπια δελ ηνπο ζπλέθεξαλ νηθνλνκηθά θαη δελ εγγύνληαλ απνηειεζκαηηθόηεηα. πσο θαηαιαβαίλεηε νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί ήηαλ ε ηέιεηα ιύζε. ρη κόλν ζα γιίησλαλ ην Ακεξηθαληθό θξάηνο από πνιιά έμνδα, αιιά εύθνια θαη κέζα ζε ζύληνκν ρξνληθό δηάζηεκα ζα ην βνεζνύζαλ λα εθπιεξώζεη ην ζέιεκα ηνπ. Έηζη νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνύληαλ ελάληηα ζε έλαλ ιαό, νλνκάζηεθαλ βηνινγηθά όπια. Η ηερληθή ηεο δεκηνπξγίαο ελόο ΓΣΟ : ηαλ ιέκε όηη έλαο νξγαληζκόο είλαη κεηαιιαγκέλνο, ζηελ νπζία ελλννύκε ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ γελεηηθνύ θώδηθα, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζην DNA ησλ 9

θπηηάξσλ. Οη ηξνπνπνηήζεηο απηέο επηηαρύλνληαη κε ηε κεηαθνξά γνληδίσλ θαη κπνξνύλ λα γίλνπλ ζε θπηηθνύο θαη δσηθνύο νξγαληζκνύο. Οη γελεηηθνί αλαζπλδπαζκνί από δηαθνξεηηθνύο νξγαληζκνύο, επηηξέπεη ηε δεκηνπξγία λέσλ γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλσλ νξγαληζκώλ. Δλώ ε αθαίξεζε γνληδίνπ από ηνλ «δόηε» νξγαληζκό είλαη αθξηβήο δηαδηθαζία ε ηνπνζέηεζε ηνπ ζηνλ «δέθηε» νξγαληζκό δελ είλαη ην ίδην αθξηβήο. ην «δέθηε» ηα μέλα γνλίδηα ελζσκαηώλνληαη ζε ηπραίεο ζέζεηο ηνπ γνληδηώκαηνο κε απνηέιεζκα ε αιιεινεπίδξαζε λα παξακέλεη ζηελ νπζία απξόβιεπηε θαη άγλσζηε. Τπάξρνπλ πνιιέο κέζνδνη γηα ηε κεηαθνξά ελόο μέλνπ γνληδίνπ ζ έλα νξγαληζκό. Ζ πην αμηόπηζηε θαη α- πνηειεζκαηηθή ηερληθή ρξεζηκνπνηεί ηηο θπζηθέο ηδηόηεηεο νξηζκέλσλ βαθηεξίσλ ηνπ εδάθνπο, ε ιεγόκελε ηερληθή ηνπ Γνύξεηνπ Ίππνπ. Ωζηόζν παξαθάησ πεξηγξάθνληαη ηα ζηάδηα πνπ αθνινπζνύληαη ώζηε λα δεκηνπξγεζεί έ- λαο ηζηόο. 10

3) Ποια ηα πλεονεκηήμαηα και ποια ηα μειονεκηήμαηα ενός μεηαλλαγμένοσ προϊόνηος; πσο γηα θάζε έλλνηα, έηζη γηα ηα κεηαιιαγκέλα ππάξρνπλ ζεηηθά θαη αξλεηηθά πξάγκαηα πνπ ηα ραξαθηεξίδνπλ. Αξρηθά, ηα πιενλεθηήκαηα ησλ κεηαιιαγκέλσλ πξντόλησλ είλαη ηα αθόινπζα. 1) ηα πξντόληα θπηηθήο πξνέιεπζεο: Καιύηεξε γεύζε θαη πνηόηεηα. ηα κεηαιιαγκέλα πξντόληα, ε γεύζε κπνξεί λα δηακνξθσζεί, αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ παξαγσγνύ ή ηνπ θαηαλαισηή κέζν ρξσζηηθώλ πνπ πξνζηίζεληαη ζηνλ λέν νξγαληζκό ή αθόκα κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ γνληδίσλ. Γηα παξάδεηγκα έρνπκε ηελ δπλαηόηεηα λα δεκηνπξγήζνπκε παηάηεο, πνπ παξά ηε θπηηθή ηνπο ηδηόηεηα κπνξνύλ λα έρνπλ γεύζε θξέαηνο. ζνλ αθνξά ηελ πνηόηεηα ελλννύκε ηελ αληνρή. Πξάγκαηη έρεη δηαπηζησζεί πσο ηα κεηαιιαγκέλα ηξόθηκα αληέρνπλ πνιιή πεξηζζόηεξν από ηα βηνινγηθά. 11

Μείσζε ηνπ ρξόλνπ σξίκαλζεο. Σα κεηαιιαγκέλα πξντόληα σξηκάδνπλ ζε αξθεηό ρξνληθό δηάζηεκα. Απηό ζεκαίλεη πσο ν παξαγσγόο έρεη ρξεκαηηθό όθεινο, αθνύ κπνξεί λα παξάγεη γξεγνξόηεξα θαη λα θαιπθζεί κ απηό ηνλ ηξόπν από ηηο απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηώλ. Σα ΓΣ θπηά πξνζθέξνπλ θαιύηεξεο θαη κεγαιύηεξεο ζνδηέο, είλαη αλζεθηηθά ζε αζζέλεηεο θαη ρξεηάδνληαη ιηγόηεξα εληνκνθηόλα. Απηό θπξίσο ην γεγνλόο ζπκθέξεη άκεζα ηνλ παξαγσγό θαη έκκεζα ηνλ θαηαλαισηή. Σα πιενλεθηήκαηα απηά γιπηώλνπλ ηνλ παξαγσγό από ρξήκα θαη θόπν. Απμεκέλε πεξηεθηηθόηεηα ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Απηό επηηπγράλεηαη θαη πάιη κέζσ ηνλ ρξσζηηθώλ πνπ πξνζηίζεηαη ζηα πξντόληα. πλήζσο ν ζθνπόο ηνπ παξαγσγνύ είλαη λα πείζεη ηνλ θαηαλαισηή πσο ην πξντώλ πνπ θαηαζθεπάδεη είλαη πγηεηλό θαη ζξεπηηθό. Κε απηόλ ηνλ ηξόπν ην πξντόλ ηνπ έρεη κεγαιύηεξε δήηεζε, άξα θαη απηόο ζηνρεύεη ζε κεγαιύηεξα θέξδε. 12

4) Ποιοι είναι οι κίνδσνοι και οι επιπηώζεις ηων ΓΤΟ ζηη ζωή μας; Υσξίο ακθηβνιία ηα κεηαιιαγκέλα κέζσ ηεο γελεηηθήο κεραληθήο απνηέιεζαλ έλα κεγάιν βήκα γηα ηελ ε- πηζηήκε ηεο αλζξσπόηεηαο, ζπγρξόλσο όκσο νη άλζξσπνη θαη ην πεξηβάιινλ δηαηξέρνπλ ζνβαξνύο θηλδύλνπο από ηα κεηαιιαγκέλα. Γηα ην πεξηβάιινλ: Οη θίλδπλνη από ηελ απειεπζέξσζε ησλ κεηάιισλ ζην πεξηβάιινλ είλαη πνιινί θαη κεγάινη. Γηα παξάδεηγ- 13

κα, βηνινγηθά θπηά κπνξνύλ εύθνια λα πξνζβιεζνύλ από κεηαιιαγκέλεο νπζίεο κέζσ ηεο γύξεο πνπ κεηαθέξνπλ ηα έληνκα από θπηό ζε θπηό. ηηο ΖΠΑ,.έρεη ζεκεησζεί πσο πεηαινύδεο έπεζαλ ζύκαηα ηεο ηνμίλεο πνπ εθθξίλεη έλα δηαγνληδηαθό θαιακπόθη. Σέηνηα θαη παξόκνηα παξαδείγκαηα έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα νξηζκέλα είδε λα απμεζνύλ ππεξβνιηθά θαη άιια λα εμαθαληζηνύλ εληειώο. Σν ίδην ηζρύεη θπζηθά θαη γηα ηα δώα πνπ ηξώλε ηα θπηά απηά. Δπηπιένλ, ππάξρεη κεγάινο θίλδπλνο γηα ηηο βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο πνπ δηαζηαπξώλνληαη κε κεηαιιαγκέλα. Σέζζεξα είλαη ηα βαζηθά είδε πνπ δέρνληαη γελεηηθέο κεηαιιάμεηο. Δίλαη ην θαιακπόθη, ε ζόγηα, ε ειαηνθξάκβε* θαη ε παηάηα. Αθόκα θαη αλ δελ ηξώκε κεηαιιαγκέλν θαιακπόθη εκείο νη ίδηνη, ην 80% ηεο θαιιηέξγεηαο κεηαιιαγκέλεο ζόγηαο θαη θαιακπνθηνύ θαηά 14

5) Αργεληηλή, κηα επίγεηα θόιαζε Ζ Αξγεληηλή είλαη ε δεύηεξε ρώξα ζε εθηάζεηο πνπ θαιιηεξγνύληαη κεηαιιαγκέλα. Κεηαμύ ησλ εηώλ 1991-2003 ε θπβέξλεζε ηεο Αξγεληηλήο έδσζε 670 άδεηεο γηα ζθόπηκε απειεπζέξσζε κεηαιιαγκέλσλ ζην πεξηβάιινλ. Κέζα ζε απηά εκπεξηέρνληαη ην θαιακπόθη, ν ειηόζπνξνο, ε ζόγηα, ην βακβάθη, ην ζηηάξη, νη παηάηεο θαη ην αιθάιθα. Απηή ε ελέξγεηα εγθξίζεθε από κηα ζπκβνπιεπηηθή επηηξνπή γηα ηε βηνηερλνινγία ε νπνία πεξηειάβαλε εθπξνζώπνπο από ηηο αγνξνρεκηθέο εηαηξίεο : Monsanto, Syngenta θαη άιιεο παξόκνηεο. Ωζηόζν, ην 1996 νη ηηκέο ηεο βηνινγηθήο ζόγηαο ήηαλ ςειέο θαη έηζη ε θπβέξλεζε ηεο Αξγεληηλήο έδσζε άδεηα ζηελ Monsanto λα θαιιηεξγήζεη ζόγηα γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλε ώζηε λα είλαη αλζεθηηθή ζην δηδαληνθηόλν roundup θαη πην νηθνλνκηθή. Οη αεξνςεθαζκνί: Σν παξαζηηνθηόλν ην νπνίν παξαζθεπάδεηαη από ηελ εηαηξία Monsanto έρεη απνδεηρζεί όηη θαηαζηξέθεη ηελ ηεζηνζηεξόλε θαη νδεγεί ηειηθά ζε αληξηθή ππνγνληκόηεηα. Κάιηζηα, ζύκθσλα κε κηα πξόζθαηε κειέηε πνπ δεκνζηεύηεθε ζην Journal of Toxicology ην παξαζηηνθηόλν ζπλδέεηαη άκεζα κε πεξηζζόηεξεο από 25 αζζέλεηεο ζηηο νπνίεο ζπγθαηαιέγνληαη βιάβεο ζην DNA, γελεηηθέο αλσκαιίεο, ππαηηθή δπζιεηηνπξγία θαη θαξθίλνη. Οη 15

θάηνηθνη αξθεηώλ πεξηνρώλ ηεο Αξγεληηλήο αλαθέξνπλ όηη ζηηο πεξηνρέο πνπ γίλνληαη αεξνςεθαζκνί από ην ζπγθεθξηκέλν δηδαληνθηόλν (roundup), ην πνζνζηό ησλ θαξθίλσλ είλαη 40 θνξέο κεγαιύηεξν από ηνλ εζληθό κέζν όξν. Απηό κπνξνύκε λα ην δηαπηζηώζνπκε από ηηο θσηνγξαθίεο πνπ αθνινπζνύλ : Κε επηθεθαιήο ηνλ θαζεγεηή κνξηαθήο βηνινγίαο Εηι-Δξίθ εξνιίλη ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Θαελ, Γάιινη επηζηήκνλεο πξαγκαηνπνίεζαλ πείξακα θαηά ην νπνίν ηάηδαλ γηα όιε ηνπο ηε δσή ηα πεηξακαηόδσα πνληίθηα 16

κε ην κεηαιιαγκέλν θαιακπόθη «Roundup Read» ηεο Ακεξηθαληθήο Monsanto θαη αθόκα ηνπο έδηλαλ λεξό πνπ πεξηείρε ην παξαζηηνθηόλν roundup πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζήκεξα. πσο δηαπηζηώλεηαη θαη από ηελ παξαθάησ θσηνγξαθία ην κεηαιιαγκέλν θαιακπόθη όζν θαη ην παξαζηηνθηόλν νδήγεζαλ ζε ζνβαξά πξνβιήκαηα πγείαο θαη νξκνληθώλ δηαηαξαρώλ. Γηα λα γίλνπκε πην ζαθείο ηα δώα εκθάληζαλ κεγάινπο όγθνπο ζηνπο καζηνύο θαη ηδίσο ζηα λεθξά θαη ζην ήπαξ (ζεθώηη). Έηζη, ην 50% έσο 80% ησλ ζειπθώλ δώσλ αλέπηπμαλ έσο θαη 3 πνιύ κεγάινπο όγθνπο ην θαζέλα κέρξη ην 24 ν κήλα ηεο δσήο ηνπο, ζε ζεκείν πνπ δελ κπνξνύζαλ λα αλαπλεύζνπλ ή λα ρσλέςνπλ. κσο νη πεξηζζόηεξνη όγθνη έγηλαλ νξαηνί κεηά ηνλ 18 ν κήλα. Σα 50% ησλ αξζεληθώλ θαη ην 70 % ησλ ζειπθώλ αξνπξαίσλ πέζαλε πξόσξα. Παξόιν πνπ είλαη απνδεδεηγκέλν ην πόζν βιαβεξό είλαη γηα ηελ πγεία ηνπ αλζξώπνπ θαη ησλ δώσλ ην παξαζηηνθηόλν roundup, ε Monsanto αξλείηαη λα απνδερζεί ηηο ζπλέπεηεο θαη λα νκνινγήζεη ηελ επηθηλδπλόηεηα ηνπ ίδηνπ ηεο πξντόλ. ζν γηα εκάο πξέπεη λα απνδερζνύκε όηη δελ ππάξρεη πξαγκαηηθά αζθαιέο επίπεδν έθζεζεο ζην roundup. Σέινο, ε εηαηξία Monsanto κε έγθξηζε ηεο θπβέξλεζεο ηεο Αξγεληηλήο πξνρώξεζε ζηελ δηάδνζε ηνπ ζπόξνπ θεξδίδνληαο κεγάια ρξεκαηηθά πνζά από ηηο πσιήζεηο. 17

6) Παγθόζκηα θαηαλοκή θαη είδε ηφλ κεηαιιαγκέλφλ θαιιηεργεηώλ ζηολ θόζκο πσο γλσξίδνπκε ήδε ηα κεηαιιαγκέλα πξντόληα ήξζαλ ζηελ παγθόζκηα επηθάλεηα ην 1994. Έσο ην ζεκεξηλό έηνο, 2014 έρνπλε πεξάζεη 20 ρξόληα. Κέζα ζε απηό ην ρξνληθό δηάζηεκα ησλ 20 ρξόλσλ ηα πνζνζηά ησλ θαιιηεξγεηώλ πνπ θαιιηεξγνύληαη ζε δηάθνξεο ρώξεο έ- ρνπλ απμεζεί ξαγδαία. Έρνπκε ινηπόλ θαη ιέκε.. Κεηαμύ 1996 θαη 2003 πέξαζαλ από ηα 17.000.000 ζηξέκκαηα ζηα 677.000.000, ελώ ην 2004 έθηαζαλ ηα 800.000.000 (γηα εθαηνκκύξηα κηιάκε πάληα!! ), ζεκεηώλνληαο αύμεζε 20%. Οη ρώξεο κε ηηο κεγαιύηεξεο εθηάζεηο κεηαιιαγκέλσλ θαιιηεξγεηώλ αλαγξάθνληαη κε ηελ ζεηξά. Αξρηθά ε ΖΠΑ κε 63.000.000 εθηάξηα, ζηε ζπλέρεηα ε Αξγεληηλή κε 21.000.000 εθηάξηα κεηά ε Βξαδηιία κε 15.800.000 εθηάξηα θαη ηέινο ε Ηλδία θαη ν Θαλαδάο κε 7.600.000 εθηάξηα. ύκθσλα κε ηελ έθζεζε Global Acreage 2008, πνπ δεκνζηεύηεθε ην 2009 αλαθέξεηαη πσο νη εθηάζεηο ζε ζρέζε κε ην 2007 άιιαμαλ θαηά 9.4% (δειαδή 125.000.000 εθηάξηα!!) πσο θαηαιαβαίλεηε ππάξρεη κηα δξακαηηθή αύμεζε ζε ζρέζε κε ηα 1.740.000 εθηάξηα ηνπ 1996. Σν 2010 εθαξκόδεηε ε θαιιηέξγεηα κεηαιιαγκέλσλ ζε 25 ρώξεο κε ηε Βνιηβία, ηελ Αίγππην, ηε Κπνπξθίλα Φάζν λα έρνπλ κπεη κόιηο ζην παηρλίδη. Από ηηο έξεπλεο πξνθύπηεη πσο ην 70% ηεο ζόγηαο θαη ην 47% ηνπ βακβαθηνύ πξνέξρνληαη από κεηαιιαγκέλεο θαιιηέξγεηεο. Παγθνζκίσο ηα γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλα θπηά θαιύπηνπλ έλα κηθξό πνζνζηό ησλ θαιιηεξγνύκελσλ εθηάζεσλ. Σν 2002, ππήξραλ 59.000.000 εθηάξηα (590.000.000 ζηξέκκαηα) κε κεηαιιαγκέλεο θαιιηέξγεηεο : ρεδόλ ην 99% άλεθε ζε 4 ρώξεο : ΖΠΑ 66%, Αξγεληηλή 23%, Θαλαδάο 6%, Θίλα 4%. 18

Σξία γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλα θπηά θάιππηαλ ην 95% ηεο γεο πνπ ήηαλ θπηεκέλε κε κεηαιιαγκέλεο θαιιηέξγεηεο : όγηα 62%, θαιακπόθη 21% θαη βακβάθη 12%. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θπηνύ πνπ έρνπλ πξνζηεζεί κε ηε γελεηηθή ηξνπνπνίεζε, αλαθέξνληαη θπξίσο : Α) ζηελ αλζεθηηθόηεηα ζε δηδαληνθηόλα 75%, (δειαδή όηαλ ν αγξόηεο ςεθάδεη γηα ηα δηδάληα απηά θαηαζηξέθνληαη ελώ ην ίδην ην δηαηξνθηθό θπηό δελ πεζαίλεη). Β) ζηελ αλζεθηηθόηεηα ζηα παξάζηηα 15%, (δειαδή ην δηαηξνθηθό θπηό παξάγεη από κόλν ηνπ κηα εληνκνθηόλν ηνμίλε). Γ) ζε έλα ζπλδπαζκό θαη ησλ δύν ραξαθηεξηζηηθώλ. Σν 2004 νη κεηαιιαγκέλεο θαιιηέξγεηεο έθζαζαλ ηα 80.000.000 εθηάξηα (800.000.000 ζηξέκκαηα) κε ηελ αθόινπζε θαηαλνκή θαηά ρώξα. ΖΠΑ 60%, Αξγεληηλή 20%, Θαλαδάο 7%, Θίλα 5%, Βξαδηιία 6%, δηάθνξεο ρώξεο 2% (Τπάξρεη κηα επηθύιαμε σο πξνο ηε Βξαδηιία θαζώο νη θαιιηέξγεηεο δελ είλαη επίζεκα εγθεθξηκέλεο). Σα πνζνζηά, θαηά είδνο δηαηξνθηθνύ θπηνύ θαη ραξαθηεξηζηηθώλ πνπ πξνέρνληαη από ηελ γελεηηθή ηξνπνπνίεζε, αλαθέξνληαη παξόκνηα κε ηνπ 2009. Γίλεηαη αληηιεπηό όηη όπνπ θαη πάκε παηνύκε κεηαιιαγκέλν ρώκα, ηξώκε κεηαιιαγκέλα ηξόθηκα, θαιιηεξγνύκε κεηαιιαγκέλα θπηά θαη πην είλαη ην ηξαγηθό ηεο ππόζεζεο; ΓΔΛ ΣΟ ΓΛΩΡΊΕΟΤΚΔ! Θνληεύνπκε λα γίλνπκε θαη εκείο νη ίδην κεηαιιαγκέλνη. 19

7) Monsanto, ε εηαηρία ποσ γελλά ηε θρίθε. 20

Ζ Monsanto είλαη κηα πνιπεζληθή εηαηξία πνπ ηδξύζεθε ην 1901 ζην St. Louis ηνπ Missouri ησλ ΖΠΑ από ηνλ John Francis Queeny (Σδνλ Φξάλζηο Θνπηλάη ), βεηεξάλν θαξκαθνπνηό. Ωζηόζν, ε ίδηα ε Monsanto ηζρπξίδεηαη όηη είλαη κηα πνιπεζληθή αγξνηηθή εηαηξία ε νπνία βνεζάεη ηνπο αγξόηεο λα παξάγνπλ πην πγηεηλά ηξόθηκα κεηώλνληαο ηελ επίδξαζε ηεο γεσξγίαο ηνπ πεξηβάιινλ. Πξώην πξντόλ ηεο εηαηξίαο ήηαλ ε ζαθραξίλε ε ν- πνία είλαη έλα ηερληθό γιπθαληηθό. Υξεζηκνπνηείηαη κάιηζηα γηα λα απμήζεη ηελ αίζζεζε ηνπ γιπθνύ ζε πνηά, δαραξσηά, νδνληόπαζηεο, θάξκαθα θαη άιια. Σν πξντόλ απηό είρε επηηπρία θαη έηζη ε Monsanto πνύιεζε ηελ ζαθραξίλε ζηε coca-cola. Θαη όρη κόλν βέβαηα ζηελ coca-cola αιιά θαη ζην γάια θαη ζε άιια πξντόληα. Κελ λνκίδεηε ινηπόλ όηη απηά είλαη ηόζν αζώα όζν θαίλνληαη. Ζ θαηάπνζε γάιαθηνο αλακεηγκέλε κε ζαθραξίλε από βξέθε είλαη αηηία επεξεζηζηόηεηαο, ππεξηνλίαο, ζηξαβηζκνύ, θαη άιινλ πνιιώλ αλσκαιηώλ ηεο πγείαο. Ζ ζηαδηνδξνκία ηεο Monsanto μεθηλά από ην 1919, όηαλ ε εηαηξία εμαπιώλεηαη ζηελ Δπξώπε παξάγνληαο αζπηξίλε, βαληιιίλε, ζπλζεηηθό θανπηζνύθ θαη ζαιηθπιηθό νμύ. Σν 1920 ε εηαηξία ζπλερίδεη ηελ ζηαδηνδξνκία ηεο παξάγνληαο ηώξα βαζηθά βηνκεραληθά ρεκηθά πξντόληα. Σν 1940 ε Monsanto γίλεηαη θνξπθαίνο παξαγσγόο πιαζηηθώλ κε ηηο ζπλζεηηθέο ίλεο θαη ην πνιπζηπξέλην. Από ηόηε παξακέλεη κηα από ηηο 10 κεγαιύηεξεο ρεκηθέο βηνκεραλίεο ζηνλ θόζκν. Καη ηώξα αξρίδεη ην έγθιεκα Ζ «ζαλάζηκε» πεξίνδνο ηεο Monsanto θπκαίλεηαη από ην 1940 έσο θαη ζήκεξα. Απηή ε πεξίνδνο πεξηιακβάλεη απνηξόπαηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξώπηλεο πγείαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο από ηε Monsanto. Αξρίδνπκε ινηπόλ κ έλα από ηα ηδηαίηεξα δηάζεκα πξντόληα ηεο Monsanto, ην Agent Orange (πνξηνθαιί παξάγνληαο). Απηό ην γιπθό θαη πνιύ ρξσκαηηζηό ελην- 21

κνθηόλν θαη απνθπιισηηθό ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηνλ πόιεκν ζην Βηεηλάκ από ηνλ ακεξηθαληθό ζηξαηό. Αο πάξνπκε όκσο ηα πξάγκαηα από ηελ αξρή. Σν ράνο αξρίδεη λα επηθξαηεί από ην 1944, όηαλ ζην Λίηξν ηεο Γπηηθήο Βηξηδίληαο (πνιηηεία λνηηνδπηηθά ησλ ΖΠΑ, θεκηζκέλε γηα ηα θαπλά ηεο, γηα όζνπο δελ ην γλσξίδνπλε), γίλεηαη έθξεμε ζε εξγνζηάζην ηεο εηαηξίαο, πνπ ζηε ζπλέρεηα έγηλε αηηία λα πξνθιεζνύλ απξόζκελεο παξελέξγεηεο. Γηα λα γίλνπκε, όκσο αθξηβέζηεξνη, αλαγθαίν λ αλαθεξζεί όηη 228 εξγάηεο αλέπηπμαλ κηα εμαηξεηηθά παξακνξθσηηθή αζζέλεηα ηελ ρισξαθκή (αζζέλεηα πνπ πξνθαιείηαη από ηελ δηνμίλε έλα παξαπξντόλ ησλ δηδαληνθηόλσλ θαη ηα νπνία δηδαληνθηόλα ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο θύξην ζπζηαηηθό ζηελ παξαζθεπή ηνπ Agent Orange. Παξόιν ηηο ζπληξηπηηθέο ζπλέπεηεο ηνπ δηδαληνθηόλνπ, ε εηαηξία ζπλέρηζε λα ην ρξεζηκνπνηεί. ζν γηα ην Βηεηλάκ πνπ πξναλαθέξακε, ςεθάζηεθαλ 40.000.000 ιίηξα Agent Orange, ηα νπνία πεξηείραλ 400 θηιά θαζαξή δηνμίλε! Σ απνηειέζκαηα ησλ αεξνςεθαζκώλ; : 3.000.000 άλζξσπνη κνιύλζεθαλ (κεηαμύ απηώλ θαη Ακεξηθαλνί ζηξαηηώηεο) 40 ρξόληα κεηά ν θαξθίλνο ζπλερίδεη λα ζεξίδεη ηελ πεξηνρή, απηή! 500.000 παηδηά γελλήζεθαλ θαη ζπλερίδνπλ λα γελληνύληαη κε γελεηηθέο δπζιεηηνπξγίεο. αξηζκόο ζαλάησλ; : 400.000 Θαη θίιε αλαγλώζηε κπνξεί λα ην βιέπεηο απιά ζαλ έλα κεγάιν αξηζκό, όκσο κηα απιή γεύζε από ηελ πξαγκαηηθόηεηα ζα ήηαλ αξθεηή γηα λα ζε ζηηγκαηίζεη εθόξνπ δσήο. Σέινο πάλησλ, γηα λα κελ καθξεγνξνύκε, ην 1978 Ακεξηθαλνί ζηξαηηώηεο, βεηεξάλνη ηνπ Βηεηλάκ θαηέζεζαλ κήλπζε ελαληίσλ ησλ θαηαζθεπαζηώλ ηνπ Agent Orange. Ζ Monsanto αξλείηαη λα δερζεί ην γεγνλόο όηη ε δηνμίλε ήηαλ αηηία πξόθιεζεο ηόζσλ αζζελεηώλ θαη ηδηαίηεξα θαξθίλσλ. Έηζη ρξεκαηνδνηώληαο ηόηε κειέηεο γηα λα καθξνπξόζεζκα απνηειέζκαηα ηεο δηνμίλεο, ρεηξαγσγεί ηα δεδνκέλα πξνο ην ζπκθέξνλ ηεο θαη θαηαθέξλεη λα δείμεη πσο είλαη αζώα. 22

Σν DDT, ( ζπγθεθξηκέλα δηρισξνδηθαηλπινηξηρισξναηζάλην ) όρη δελ είλαη γισζζνδέηεο είλαη έλα από ηα πην γλσζηά ζπλζεηηθά εληνκνθηόλα κε καθξά, κνλαδηθή θαη ακθηιεγόκελε ηζηνξία. Σα δώξα: Σν πιενλέθηεκα ηνπ εληνκνθηόλνπ DDT είλαη όηη έρεη εμαηξεηηθέο, ηδηόηεηεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ εληόκσλ. πσο θαηαιαβαίλεηαη ην DDT δελ είλαη παξά έλα δώξν δηακάληη, ζηα ρέξηα νξηζκέλσλ θαιιηεξγεηώλ πνπ ζέινπλ λ απαιιαγνύλ από ηελ ελνριεηηθή παξνπζία δσπθίσλ θαη εληόκσλ πνπ βιάπηνπλ ηηο θαιιηέξγεηεο ηνπο. Σα κπζηηθά: Ζ ρξήζε ηνπ DDT έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα κεξηθνύο νξγαληζκνύο. Σα πξώηα ζπκπηώκαηα ησλ επηδξάζεσλ ηνπ DDT εκθαλίζζεθαλ ζηηο δεθαεηίεο, ηνπ 1950-1960, όπσο λεθξά ςάξηα ζε πνηάκηα θαη ιίκλεο κεηά από ξαληίζκαηα, κείσζε ησλ ρξήζηκσλ εληόκσλ θαη αλαπόθεπθηα ησλ πνπιηώλ ζηηο γεσξγηθέο πεξηνρέο. Έπεηηα, νξληζνιόγνη δηαπίζησζαλ κείσζε αξπαθηηθώλ πνπιηώλ όπσο γεξάθηα θαη αεηνί. Δπίζεο, λεόηεξεο έξεπλεο έδεημαλ όηη ην DDT είραλ αξλεηηθή επηξξνή ζην αλαπαξαγσγηθό ζύζηεκα, ζην κεηαβνιηζκό ησλ πνπιηώλ, γεγνλόηα πνπ πξνθαινύλ ζην θέιπθνο ησλ απγώλ ησλ πνπιηώλ εθιέπηπλζε θαη νδεγνύζε ζηε δξακαηηθή κείσζε ηνπ πιεζπζκνύ ηεο. Θαη λα ήηαλ κνλάρα απηό; Σν DDT είλαη έλα από ηα κεγαιύηεξα πεξηβαιινληηθά εγθιήκαηα, επεηδή αθξηβώο δελ είλαη βηνδηαζπώκελν θαη έρεη εμαπισζεί ζε όιε ηελ πθήιην. Ση λα ιέκε ηώξα; Από ηηο θάκπηεο ηηο Αθξηθήο κέρξη ηα απγά ησλ πηγθνπΐλσλ θαη ην γάια ησλ πνιηθώλ αξθνύδσλ ηεο Αληαξθηηθήο. Έηζη, θαηαιήγνπκε πσο ην DDT εθηόο από ηζρπξά ηνμηθό είλαη θαη παγθόζκην! Δπηπρώο, νη επηδξάζεηο ηνπ DDT ζηελ πγεία καο είλαη ζρεηηθά αζήκαληεο ζε ζρέζε κε άιιεο. Ζ αιήζεηα είλαη πσο έρεη ζπλδεζεί κε ηελ πξόθιεζε δηαβήηε θαη θαξθίλνπ, θαη πσο είλαη ζε θάπνην βαζκό ηνμηθό θαη πσο ζρεηίδεηαη κε νξκνληθέο δηαηαξαρέο, αιιά ε επηξξνή ηνπ ζηνλ αλζξώπηλν νξγαληζκό είλαη κηθξήο ζεκαζίαο, ε ηνπιάρηζηνλ απηό δείρλνπλ νη έξεπλεο έσο ηώξα. 23

8) Ποηα είλαη ε γλώκε ηφλ επηζηεκόλφλ απέλαληη ζηα κεηαιιαγκέλα προχόληα; Αξθεηά ρξόληα ηώξα νη επηζηήκνλεο δνπιεύνπλ γύξσ από ην ζέκα ησλ κεηαιιαγκέλσλ θαη βηνινγηθώλ πξντόλησλ. Έηζη, έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο ζεσξίεο γηα ην ηη πξαγκαηηθά είλαη νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί. ε απηό ην θεθάιαην πξόθεηηαη λα αλαθεξζνύλ νξηζκέλεο επηζηεκνληθέο απόςεηο. Οη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί είλαη πεξηηηνί, ή ερζξηθνί γηα ηνλ άλζξσπν; ιεο νη εθαξκνγέο ηεο γελεηηθήο κεραληθήο δελ είλαη εμνινθιήξνπ ζεηηθέο ή αξλεηηθέο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηε θύζε. Απηέο νη εθαξκνγέο ρσξίδνληαη ζε δύν θαηεγνξίεο: ηελ πξώηε θαηεγνξία αλήθνπλ όιεο εθείλεο νη εθαξκνγέο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηνπο κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο εληόο ησλ εξγαζηεξίσλ γηα ηελ παξαζθεπή ρξήζηκσλ θαξκαθεπηηθώλ νπζηώλ όπσο εκβόιηα, θάξκαθα θ.ά. Ζ δεύηεξε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη ηνπο κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο (ζόγηα, θαιακπόθη θ.ά.) θαη νη νπνίνη νπζηαζηηθά δελ εηζθέξνπλ ηίπνηα ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ηεο αλζξσπόηεηαο. Πνπ κπνξνύκε λα ζπλαληήζνπκε κεηαιιαγκέλα ηξόθηκα; ύκθσλα κε ηνπο επηζηήκνλεο, κεηαιιαγκέλε ζόγηα κπνξεί λα βξεζεί ζηα παξαθάησ πξντόληα. 1) αιιαληηθά 2) δαραξσηά/γιπθά 3) θνλζέξβεο ςαξηνύ 4) κπηζθόηα 5) παηδηθέο ηξνθέο 24

6) πξντόληα ζνθνιάηαο 7) ζηηγκηαίνο θαθέο 8) ςσκί Πνπ βξίζθνληαη ηα πξντόληα κεηαιιαγκέλνπ θαιακπνθηνύ; 1) δεκεηξηαθά 2) δαραξσηά/γιπθά 3) θνλζέξβεο ςαξηνύ 4) κπηζθόηα 5) παηδηθέο ηξνθέο 6) θπηηθά έιαηα. Πνηνη είλαη νη πηζαλνί θίλδπλνη γηα ηελ πγεία από ηξόθηκα πνπ πξνέξρνληαη από κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο; Οη θίλδπλνη πξνθύπηνπλ θπξίσο ζηελ δηαδηθαζία παξαγσγήο ησλ κεηαιιαγκέλσλ θπηώλ θαη δώσλ. Οη ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο δνπλ νη νξγαληζκνί πνπ κεηαιιάζζνληαη έρνπλ αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζ όινπο απηνύο ηνπο νξγαληζκνύο θαη επεξεάδεη αλαπόθεπθηα ηελ πγεία ηνπ ίδηνπ ηνπ αλζξώπνπ. ια ζρεηίδνληαη κε αιιαγέο ζηε βηόζθαηξα θαη ζηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία. Πσο κπνξνύκε λα πξνζηαηεύζνπκε ηελ πγεία καο; Λα πηέζνπκε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε λα εμαθνινπζεί λα αληηζηέθεηαη ζηε θαιιηέξγεηα κεηαιιαγκέλσλ θπηώλ θαη δώσλ. Λα πηέζνπκε ηνλ ΔΦΔΣ (Δληαίνο Φνξέαο Διέγρνπ Σξνθίκσλ) λα εληείλεη ηνπο ειέγρνπο γύξσ από ην δήηεκα ησλ κεηαιιαγκέλσλ. Λα αλαπηύμνπκε πξσηνβνπιίεο γηα ελεκέξσζε θαη δξάζε ελάληηα ζηνπο κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο. Πεξηιεπηηθά, απηέο είλαη νη απόςεηο ησλ επηζηεκόλσλ γύξσ από ην ζέκα ησλ κεηαιιαγκέλσλ νξγαληζκώλ. Κάιηζηα ζπληζηνύλ ζηνπο θαηαλαισηέο λα απνθεύγνπλ επηρεηξήκαηα πνπ ζπλδένπλ ηε δεκηνπξγία κεηαιιαγκέλσλ ηξνθίκσλ κε ην πξόβιεκα ηεο πείλαο πνπ ππάξρεη ζηνλ πιαλήηε, δηόηη ππνζηεξίδνπλ όηη ε πείλα ησλ ιαώλ απηώλ ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηαλνκή ηνπο αλά ηνλ θόζκν, ηε θηώρεηα θαη άιια, θαη όρη κε ηε παξαγσγή ησλ ηξνθίκσλ. 25

9) Τη ολοκάδοσκε βηοιογηθά προχόληα; Βηνινγηθά πξντόληα ή βηνινγηθή θαιιηέξγεηα είλαη ε κέζνδνο θαιιηέξγεηαο ε νπνία ειαρηζηνπνηεί ή απνθεύγεη πιήξσο ηε ρξήζε ζπλζεηηθώλ ιηπαζκάησλ θαη δηδαληνθηόλσλ θαζώο θαη πξόζζεησλ νπζηώλ ζηηο δσνηξνθέο. Οη βηνινγηθνί θαιιηεξγεηέο βαζίδνληαη ζε ακεηςηζπνξά (ελαιιαγή θπηώλ γηα ζπγθνκηδή), δσηθά ιηπάζκαηα (θνπξηά). Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ζπρλά ζπλδέεηαη κε ηελ ππνζηήξημε αξρώλ πέξα από ηε θαιιηέξγεηα, όπσο, ην δίθαην εκπόξην θαη ε δηαηήξεζε ηνπ πεξηβάιινληνο. 26

10) Ποσ βρίζθοσκε βηοιογηθούς οργαληζκούς; Βηνινγηθνύο νξγαληζκνύο κπνξνύκε λα βξνύκε θπξίσο ζε απνκνλσκέλα ρσξηά ή θήπνπο νη νπνίνη δηαηεξνύληαη από ειηθησκέλνπο αλζξώπνπο πνπ έρνπλ δήζεη ηελ έλλνηα ηεο «θπζηθήο έληνλεο γεύζεο» θαη δηαηεξνύλ ηνπο θήπνπο ηνπο κε ζπόξνπο ηνπο νπνίνπο καδεύνπλ από θάζε ζνδηά. Οη ζπόξνη απηνί ηα παιηά ρξόληα ήηαλ θάηη ζαλ είδνο πεξηνπζίαο όπνπ ν θαζέλαο ηνπο θιεξνλνκνύζε ζηνπο απνγόλνπο ηνπ από ρέξη ζε ρέξη. 27

11) Γηαηί αιήζεηα σπάρτοσλ κεηαιιαγκέλοη οργαληζκοί; Οη ζεσξίεο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί γύξν από ηελ ε- ξώηεζε απηή «γηαηί ππάξρνπλ κεηαιιαγκέλνη» είλαη ακθηιεγόκελεο. Θάπνηνη πηζηεύνπλ όηη ην ζεκαληηθόηεξν αίηην απνηειεί ν ππνζηηηζκόο πνπ πιήηηεη ζήκεξα 2.000.000.000 άηνκα. Απηό νθείιεηαη ζηε ρακειή παξαγσγηθόηεηα ηεο γεσξγίαο, έλα από ηα αίηηα ηεο θηώρεηαο θαη ηνπ ππνζηηηζκνύ. Δδώ εκθαλίδνληαη νη ΓΣΟ πνπ πξνζθέξνπλ ηε δπλαηόηεηα βειηίσζεο ησλ ζπλζεθώλ θαιιηέξγεηαο. Άιινη πάιη πηζηεύνπλ όηη ν πξαγκαηηθόο ιόγνο είλαη ν έιεγρνο ηεο παγθόζκηαο δηαηξνθήο θαη όρη ν ππνζηηηζκόο. Έηζη, ππνζηεξίδνπλ όηη νη λένη απηνί νξγαληζκνί (κεηαιιαγκέλνη) θαηάγνληαη από κία ιάζνο αληίιεςε ηνπ αλζξώπνπ θαηά ηελ νπνία ν άλζξσπνο είλαη θπξίαξρνο απέλαληη ζηε θύζε θαη ζηα άιια είδε ηνπ πιαλήηε. Δ- πηπιένλ, ζεσξνύλ όηη νη επηζηήκνλεο πνπ δεκηνπξγνύλ απηά ηα πξντόληα δελ ζθέπηνληαη ηίπνηε άιιν παξά ην ρξήκα. 28

12) Γηαηί ηα βηοιογηθά προχόληα είλαη πηο αθρηβά; Σα βηνινγηθά πξντόληα ζε ζρέζε κε ηα κεηαιιαγκέλα είλαη αθξηβόηεξα γηα ηνπο παξαθάησ ιόγνπο: 1) Οη δαπάλεο παξαγσγήο ελόο βηνινγηθνύ πξντόληνο (γηα ηελ αγνξά θπηνθαξκάθσλ, θπζηθώλ ιηπαζκάησλ θαη δηδαληνθηόλσλ) είλαη κεγαιύηεξεο ζε ζρέζε κε ηα ζπκβαηηθά πξντόληα. 2) Ζ παξαγσγή αλά ζηξέκκα ζηελ πεξίπησζε ηνπ βηνινγηθνύ πξντόληνο είλαη κεησκέλε ζε ζρέζε κε απηή ηνπ ζπκβαηηθνύ. 3) Ζ παξαγσγή πξντόλησλ βηνινγηθήο γεσξγίαο επηβαξύλνληαη επηπξόζζεηα ηελ δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο ησλ πξντόλησλ ηνπο. 29

13) Πφς αλαγλφρίδφ εάλ έλα προχόλ είλαη ζσκβαηηθό ή βηοιογηθό; Αξρηθά, ζηελ πεξίπησζε ησλ ηξνθίκσλ ηα θπζηθά νπσξνιαραληθά είλαη πινύζηα ζε βηηακίλεο θαη ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, κπξίδνπλ έληνλα θαη έρνπλ έληνλε γεύζε ζε αληίζεζε κε όια ηα κεηαιιαγκέλα νπσξνιαραληθά πνπ δηαζέηνπλ πνιιή ρακειή πεξηεθηηθόηεηα ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, κπξίδνπλ ειάρηζηα θαη νη γεύζε ηνπο είλαη ςεύηηθε. Γηα λα δώζνπκε έλα παξάδεηγκα ε θπζηθή ληνκάηα πνπ ηξώγακε πξηλ 20 ρξόληα κνζρνβνινύζε ζε όιε ηε θνπδίλα θαη ε κπξσδηά ηεο ζαιάηαο έθηαλε ζε όια ηα δσκάηηα ηνπ ζπηηηνύ. Ζ ζεκεξηλή ληνκάηα όρη από ην δσκάηην ελόο ζπηηηνύ δελ κπξίδεη αιιά νύηε από αθηίλα 20-30 εθαηνζηώλ. πγθεθξηκέλα νη πην έκπηζηεο ελδείμεηο είλαη νη εμήο: 1) Αλ ην βηνινγηθό πξντόλ είλαη ζπζθεπαζκέλν πξέπεη ζηελ εηηθέηα ηνπ λα αλαγξάθεηαη: Ζ εκπνξηθή νλνκαζία ηνπ πξντόληνο θαη ην ζηάδην πηζηνπνίεζήο ηνπ. Σα ζπζηαηηθά ηνπ πξντόληνο. Ο θσδηθόο πηζηνπνίεζεο ηεο επηρείξεζεο πνπ παξαζθεύαζε ην πξντόλ. 2) Αλ ην βηνινγηθό πξντόλ είλαη κε ηππνπνηεκέλν (ρύκα) ν θαηαλαισηήο πξέπεη λα ειέγρεη ην πηζηνπνηεηηθό ηνπ πξντόληνο πνπ ην ζπλνδεύεη, ην νπνίν πξέπεη λα αλαθέξεη: Σε δξαζηεξηόηεηα ηεο επηρείξεζεο πνπ ην παξαζθεύαζε θαη ηα πηζηνπνηεκέλα είδε πνπ δηαθηλεί. Σελ πεξίνδν ηζρύνο ηνπ πηζηνπνηεηηθνύ δίλνληαο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εκεξνκελία ιήμεο ηνπ. 30

14) Έτοσκε ηελ δσλαηόηεηα λα αποζύροσκε ηα κεηαιιαγκέλα από ηο πιαλήηε κας; Ο Δπξσπατθόο θαλνληζκόο γηα ηνπο ΓΣΟ πξνβιέπεη απόζπξζε ησλ πξντόλησλ όηαλ δηαπηζηώλνληαη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζηελ αλζξώπηλε πγεία, ηελ πγεία ησλ δώσλ ή ζην πεξηβάιινλ. Οη ρεκηθέο νπζίεο δελ είλαη δσληαλνί νξγαληζκνί, ε- πνκέλσο ζηελ πεξίπησζε ηνπο ε απόζπξζε είλαη δπλαηή έζησ θαη αλ έρνπλ δεκηνπξγεζεί δεκηέο. Γηα παξάδεηγκα ην εληνκνθηόλν DDT ην νπνίν ρξεζηκνπνηνύληαλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ εληόκσλ θαη ην νπνίν έδσζε ην 1948 ην βξαβείν Λόκπει ζηνπο δεκηνπξγνύο ηνπ, ην 1972 απαγνξεύηεθε νινζρεξώο, αθνύ ηειηθά απνδείρζεθε εμαηξεηηθά ηνμηθό θαη θαξθηλνγόλν. Αληίζεηα, ηα κεηαιιαγκέλα δελ κπνξνύλ λα απνζπξζνύλ. Απηήλ ηελ άπνςε ζηεξίδεη από ην 1976 ν Λνκπειίζηαο ηαηξηθήο George Wald, ύκθσλα κε ηνλ Wald ηα κεηαιιαγκέλα είλαη λένη νξγαληζκνί, πνπ ζα αλαπαξάγνληαη θαη επνκέλσο δελ είλαη πξνζσξηλνί. Κε ιίγα ιόγηα από ηελ ζηηγκή πνπ ζα δεκηνπξγεζνύλ, δελ ζα κπνξνύλ λα αλαθιεζνύλ. ύκθσλα κε ην βηνιόγν θαιιηεξγεηή Βαζίιε Δπαγγειίδε ε ζπλέληεπμε πνπ ηνπ απεπζύλζεθε έρεη σο εμήο: 1) Πόζα ρξόληα αζρνιείζηε κε απηό ην επάγγεικα; Αζρνινύκαη κε απηό ην επάγγεικα 25 ρξόληα. 31

2) Ση ζαο ώζεζε λα επηιέμεηε απηό ην ζπγθεθξηκέλν επάγγεικα; Η γεσπνληθή ήηαλε ην παηδηθό κνπ όλεηξν θαη ηειηθά ε αγάπε κνπ γηα ηε θύζε κε έθαλε λα ην πξαγκαηνπνηήζσ. 3) Πνηα είλαη ε γλώκε ζαο γηα ηα βηνινγηθά πξντόληα θαη πνηα γηα ηα κεηαιιαγκέλα; Αξρηθά, νη κεηαιιαγκέλνη νξγαληζκνί είλαη δηαζηαύξσζε βηνινγηθώλ ζπόξσλ θαη πβξηδίσλ ζπόξσλ. Γηαθνξεηηθό είλαη λα ιέκε πβξίδηα θαη δηαθνξεηηθό είλαη λα ιέκε κεηαιιαγκέλν πξντόλ. Τα κεηαιιαγκέλα κπνξνύλ λα πξνθύςνπλ επίζεο από ηη δηαζηαύξσζε δηάθνξσλ πβξηδίσλ. Αθόκα θαη αλ απαγνξεύνληαη ηα κεηαιιαγκέλα ζηελ Διιάδα δελ ζεκαίλεη όηη είλαη δειεηεξηώδε. Βέβαηα θαιό είλαη λα απνθεύγνληαη γηαηί δελ μέξνπκε πνπ κπνξνύλε λα νδεγήζνπλ. Όηαλ ιέκε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ελλννύκε όηη ηα πξντόληα δελ δέρνληαη ςεθαζκνύο από θάξκαθα, εληνκνθηόλα, δηδαληνθηόλα θαη άιια. Σηα κεηαιιαγκέλα ζπκβαίλνπλ όια απηά θαη γηα απηό είλαη πην βιαβεξά γηα ηελ πγεία. 4) Γηαηί ζπλήζσο ηα βηνινγηθά είλαη πην αθξηβά από ηα ζπκβαηηθά; Απηό ζπκβαίλεη επεηδή ε θξνληίδα ησλ βηνινγηθώλ πξντόλησλ θνζηίδεη ρξήκαηα θαη ρξόλν. Γηα λα θαιιηεξγεζνύλ κεηαιιαγκέλα ην θόζηνο είλαη ρακειό, ν θόπνο είλαη ιίγνο θαη επίζεο έρνπλ κεγαιύηεξε απόδνζε ζε ζύληνκν ρξνληθό δηάζηεκα. Γηα λα ζαο δώζσ λα θαηαιάβεηε εάλ κηα βηνινγηθή θαιιηέξγεηα πξνζβιεζεί από έλα έληνκν, απηό ζεκαίλεη όηη ην κεγαιύηεξν ηεο ζνδηάο ζα αρξεζηεπηεί. Απηό γηα ην γεσπόλν είλαη κία κεγάιε επηβάξπλζε. Σηελ πεξίπησζε ησλ θαιιηεξγεηώλ πνπ έρνπλ θπηνθάξκαθα δελ ζπκβαίλεη απηό θαη ν θαιιηεξγεηήο γιηηώλεη από ρξόλν θαη θόπν. 5) Έξεπλεο έρνπλ απνδείμεη όηη ηα κεηαιιαγκέλα πξντόληα δεκηνπξγνύλ πξνβιήκαηα πγείαο. Πνηα είλαη ε γλώκε ζαο πάλσ ζε απηό ην ζέκα; 32

Σύκθσλώ κε ηελ άπνςε όηη κπνξνύλ λα πξνθιεζνύλ αζζέλεηεο θαη πξνβιήκαηα πγείαο ζηνπο αλζξώπνπο, άιια νη επηπηώζεηο ηνπ είλαη καθξνπξόζεζκεο. 6) Θεσξείηαη όηη ε δσή πξηλ 50 ρξόληα ήηαλ θαιύηεξε όζνλ αθνξά ηε δηαηξνθή θαη ηνλ ηξόπν παξαζθεπήο ησλ ηξνθίκσλ; Δθείλε ηελ επνρή πνιινί άλζξσπνη θαιιηεξγνύζαλ ζην ζπίηη ηνπο θαη δελ ήμεξαλ γηα θπηνθάξκαθα. Όκσο, επεηδή δελ ήμεξαλ ρξεζηκνπνηνύζαλ θάξκαθα, πνπ απηνί ζεσξνύζαλ όηη είλαη άθαθα γηα ην πεξηβάιινλ ή ηνλ άλζξσπν. Όπσο, ήηαλ ην DDT έλα εληνκνθηόλν δειεηήξην κε επξύ θάζκα. Βιέπνληαο έηζη όηη απηό απνκάθξπλε ηα έληνκα θαη θπξίσο ηηο κύγεο, ην ρξεζηκνπνηνύζαλ αζύζηνια θαη νπνπδήπνηε ρσξίο λα γλσξίδνπλ ηε πξαγκαηηθή επηθηλδπλόηεηά ηνπ. 7) ήκεξα, εκείο κπνξνύκε λα βξνύκε βηνινγηθνύο ζπόξνπο; Βηνινγηθόο ζπόξνο ζεσξείηαη ην πβξίδην πνπ θαιιηεξγείηαη κε βηνινγηθό ηξόπν. Οη εηαηξίεο ηξνθίκσλ ζέινπλ λα εμαθαλίζνπλ ηνπο βηνινγηθνύο ζπόξνπο γηα θεξδνθόξνπο ζθνπνύο νπόηε θαη αλ θαη ζπάληα κπνξνύκε λα βξνύκε. 8) Πηζηεύεηαη όηη κπνξνύκε λα δήζνπκε κε βηνινγηθά πξντόληα; Εάλ λαη πσο ζα κπνξνύζακε λα ην πεηύρνπκε απηό; Ναη ζα κπνξνύζακε. Οη απαηηήζεηο θαη νη αλάγθεο ηνπ θαηαλαισηή νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία ησλ κεηαιιαγκέλσλ. Δάλ ξσηάηε γηαηί ςεθάδνληαη νη πεξηζζόηεξεο θαιιηέξγεηεο, ε απάληεζε είλαη όηη νη θαιιηεξγεηέο πξνζπαζνύλ λα θηηάμνπλ ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο αληνρήο γηα έλα ηξόθηκν. Δίλαη παξάινγν ινηπόλ θάπνηνο από ηε Θεζζαινλίθε λα δεηάεη κα- 33

ξνύιη από ηε Κξήηε ζε θαζεκεξηλή βάζε (ην νπνίν κάιηζηα λα είλαη βηνινγηθό), γηαηί είλαη πξνθαλέο όηη ην καξνύιη κέρξη λα θηάζεη ζηελ Θεζζαινλίθε ζα έρεη ραιάζεη. Τα πξντόληα κε θπηνθάξκαθα αθόκα θαη αλ ηα πιύλνπκε ν νξγαληζκόο ηνπ αλζξώπνπ δελ κπνξεί λα αληρλεύζεη ρεκηθά δειεηήξηα θαη λα ηα απνβάιεη. Τα θπηνθάξκαθα είλαη έλαο ύπνπινο ερζξόο, αθόκα θαη αλ δηεπθνιύλνπλ ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ηνπ αλζξώπνπ. Σέινο ζπλέληεπμεο 16) Τα ηρόθηκα ζηα παιηά ηα τρόληα (παραγφγή, αποζήθεσζε, ζσληήρεζε) Παξαγσγή: Σα θηελνηξνθηθά πξντόληα (θξέαο, απγά, ηπξί, κπδήζξα, βνύηπξν) ππήξραλ ζε όια ηα ζπίηηα, ζε κηθξέο ή κεγαιύηεξεο πνζόηεηεο αλάινγα κε ην θνπάδη γηδηώλ ή πξνβάησλ ή θνηόπνπισλ πνπ είρε ν θαζέλαο. Δπίζεο, θάζε λνηθνθπξηό έηξεθε όιν ην ρξόλν έλα γνπξνύλη πνπ ην έζθαδε ηεο κεγάιεο γηνξηέο, έθηηαρλε παζηό θαη ην έηξσγε ηελ ππόινηπε ρξνληά. ια απηά θαηαλαιώλνληαλ ζε κηθξέο πνζόηεηεο θαη δελ ζπγθξίλνληαλ κε ηηο πνζόηεηεο πνπ θαηαλαιώλεη ν ζεκεξηλόο άλζξσπνο. Αμίδεη λα ζεκεηώζνπκε όηη ηα δώα εθείλεο ηεο επνρήο δελ ήηαλ η- δηαίηεξα ζξεκκέλα ιόγσ ηνπ κεγάινπ ζπλνιηθνύ αξηζκνύ αιιά θαη ηνπ γεγνλόηνο όηη δελ ηα έηξεθαλ κε πξόζζε- 34

ηεο ηξνθέο. Δπηπιένλ, θαιιηεξγνύζαλ ζηηεξά πνπ ηνπο εμαζθάιηδαλ ην ςσκί ηεο ρξνληάο θαζώο θαη όια ηα παξαζθεπάζκαηα αιεπξηνύ. Ιάδη παξήγαγαλ πνιύ ιίγν θαη ην ρξεζηκνπνηνύζαλ κε ηζηγθνπληά. Ιαραληθά (θαζόιηα, ληνκάηεο, θνινθύζηα, παηάηεο) είραλ ζε ινγηθέο πνζόηεηεο θαη θπξίσο ηα παξήγαγαλ ζηα πεξηβόιηα πνπ βξηζθόληνπζαλ θάησ από ην ρσξηό ζε έλα έθνξν κέξνο όπνπ ππήξρε αξθεηό λεξό. Σα ιαραληθά ηνπ ρεηκώλα πνπ έηξσγαλ ήηαλ άγξηα ρόξηα, ελώ ηελ Άλνημε έηξσγαλ ρόξηα ηνπ θήπνπ (θνπθηά, ζπαλάθη, καξνύιηα). Ζ θαηάζηαζε απηή επηθξαηνύζε κέρξη ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 70. πληήξεζε ησλ ηξνθίκσλ: Έλαο ηξόπνο ζπληήξεζεο ησλ ηξνθίκσλ ήηαλ ην «πάζησκα» κε ρνληξό αιάηη. Σν ηπξί θαη ε κπδήζξα ή- ηαλ ηα θπξηόηεξα ηξόθηκα πνπ ρξεηάδνληαλ απαξαίηεηα αιάηη γηα λα δηαηεξεζνύλ γηα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα. εκαληηθή ζέζε ζηε δηαηξνθή είρε ην παζηό ρνηξηλό πνπ επίζεο ζπληεξνύηαλ κε κπόιηθν αιάηη. Ήηαλ ηόζν αικπξό πνπ δελ κπνξνύζε θαλείο λα θάεη κεγάιε πνζόηεηα. Σνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο ρξεζηκνπνηνύληαλ ην αιάηη γηα λα ζπληεξεζεί ην θξέαο από ζθαρηό. Δπίζεο, ην αιάηη ρξεζηκνπνηνύληαλ ζην πειηέ ληνκάηαο πνπ θηηαρλόηαλ ην θαινθαίξη. ε κηα ζθάθε αιαηίδνληαλ νη ληνκάηεο, πνηίδνληαλ ζην αιάηη, ζηύβνληαλ, βξαδόηαλ θαη θαηόπηλ έκπαηλαλ ζε βάδα πνπ θαιππηόηαλ επηθαλεηαθά κε ιάδη. Σε ζπληήξεζε ησλ ηξνθίκσλ γηα δηάζηεκα ιίγσλ εκεξώλ, γηλόηαλ ζην «θαλάξη», πνπ ήηαλ ζαλ κεγάιν θινπβί κε μύιηλν πάην, θξεζάξα γύξσ-γύξσ γηα λα θξαηά καθξηά ηα έληνκα θαη ην θξέκνληαλ ςειά γηα λα έρνπλ αέξα ηα ηξόθηκα (θξέαο σκό ή πεξίζζεπκα καγεηξεκέλνπ θαγεηνύ) πνπ πεξηείρε. Άιιε, κέζνδνο ζπληήξεζεο ήηαλ ε απνμήξαλζε. Απηή εθαξκνδόηαλ θπξίσο ζε όζπξηα, θαξύδηα, ακύγδαια θαη ιαραληθά. Σν θαινθαίξη πνπ είρε αθζνλία θαζνιηώλ, δηαιέγνληαλ ηα πην ηξπθεξά, ηα θαζαξηδόηαλ θαη πεξληόηαλ κε ηε βνήζεηα κηαο βειόλαο κέζα από κηα θισζηή, δελόληνπζαλ ζηηο άθξεο θαη θξεκηόληαλ ζηνλ αέξα, πάληα ζε ίζθην, γηα λα μεξαζνύλ. 35

Απνζήθεπζε: Σα ηπξηά, ηα παιηά ηα ρξόληα πξηλ ην 50, ηα απνζήθεπαλ ζηα αζθηά δειαδή δέξκαηα δώσλ πνπ ηα είραλ επεμεξγαζηεί θαηάιιεια θαη κεηέπεηηα ζε μύιηλα βαξέιηα. Σηο κπηδήζξεο ηηο ηνπνζεηνύζαλ ζε μύιηλεο ζαλίδεο ηηο νπνίεο θξεκνύζαλ ςειά γηα λα έρνπλ αέξα θαη λα μεξαζνύλ. Σν παζηό θαη ην ιίπνο από ην ρνηξηλό, ην απνζήθεπαλ ζε «ιατλέο» (πήιηλα δνρεία) πνιύ παιηά θαη αξγόηεξα ζε ζάθνπο ηελεθέδεο αξγόηεξα. Σα ζηηεξά θαη ην θαιακπόθη ηα έβαδαλ ζε μύιηλα θαζόληα θαη ζε «καηαξάηζηα» δειαδή κεγάινπο ζάθνπο θαηαζθεπαζκέλνπο από ηελ επεμεξγαζία θαη ύθαλζε ηνπ ζπάξηνπ. Σν θξαζί ην απνζήθεπαλ ζε κεγάια μύιηλα βαγέληα. Σν ιηγνζηό ιάδη πνπ είραλ ην έβαδαλ ζε ζαθηά θαη αξγόηεξα ζε ληεπόδηηα. 17) Η θαηάζηαζε ζηελ Ειιάδα ζήκερα ύκθσλα κε ηηο αλαθνηλώζεηο ηεο Greenpeace, ειάρηζηα είλαη ηα ηξόθηκα ζηα Δπξσπατθά ζνύπεξ-κάξθεη πνπ πξνέξρνληαη από νξγαληζκνύο πνπ είλαη γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλνη κε κεζόδνπο γελεηηθήο κεραληθήο (Γ.Σ.Ο.), ηα κεηαιιαγκέλα δειαδή. Απηή ηε ζηηγκή ζηελ Διιάδα, δελ ππάξρνπλ θαιιηέξγεηεο κεηαιιαγκέλσλ θπηώλ, είηε πεηξακαηηθέο ή ε- κπνξηθέο. Ζ Διιάδα, δειώλεη όηη ζα παξακείλεη ζηε ζέζε ηεο. Δμαίξεζε ζε όια απηά, απνηεινύλ κεκνλσκέλα πεξηζηαηηθά επηκνιπζκέλσλ ζπόξσλ, βακβαθηνύ θαη θαιακπνθηνύ, πνπ θαιιηεξγήζεθαλ παξάλνκα ελ αγλνία αγξνηώλ. 36

Πηγές πληρουοριών: Ηιεθηξνληθά sites: http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1851: -l-monsanto-r-&catid=98:koinperivallon&itemid=294 http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%92%ce%b9%ce%bf%ce%bb%ce% BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B B%CE%BB%CE%B9%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9% CE%B1 http://www.organiclife.gr/el/organic-biologika/957-meat.html http://www.defencenet.gr/defence/o/46634 http://periergaa.blogspot.com/2013/11/blog-post_8705.html ηε ρώξα καο ην πξόβιεκα εληνπίδεηαη θπξίσο ζηηο εηζαγσγέο ζόγηαο. ύκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο, από ηνλ Απξίιην 2004 κέρξη ην ηέινο ηνπ 2004, εηζήρζεζαλ ζηε ρώξα καο 282.716 ρηιηάδεο ηόλνη κεηαιιαγκέλεο ζόγηαο θαη 20.565 ηόλνη κεηαιιαγκέλνπ θαιακπνθηνύ. ύκθσλα κε όιεο ηηο ελδείμεηο νη πνζόηεηεο απνηεινύλ ην 50-60% ηεο ζπλνιηθήο εηζαγόκελεο ζόγηαο. Σν γεγνλόο όηη δελ είλαη όιε ε ζόγηα εηζαγόκελε γηα ρξήζε ζε δσνηξνθέο, νθείιεηαη πάιη ζηελ αληίδξαζε ησλ θαηαλαισηώλ θαη ζε θάπνηεο βηνκεραλίεο δσηθώλ πξντόλησλ πνπ έρνπλ ήδε εηζαθνύζεη ην αίηεκά ηνπο. Αλ όιεο νη βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ ηεο ρώξαο καο δελ ρξεζηκνπνηνύζαλ κεηαιιαγκέλνπο νξγαληζκνύο ηόηε νη εηζαγσγέο κεηαιιαγκέλεο ζόγηαο ζα κεδελίδνληαλ. http://www.902.gr/eidisi/diethni/29349/monsanto-i-polyethniki-poy-sperneiti-friki-foto#/0 http://www.blackstate.gr/koinonia-ugeia/360-pos-na-ksexorizometallagmena-organika-fysika.html http://11dim-kaval.kav.sch.gr/main/metal/metal.htm Δεκνηηθή βηβιηνζήθε Ρεζύκλνπ Δύν δωληαλέο ζπλεληεύμεηο 37