ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ χολή Οικονομικών και Πολιτικών επιστημών Σμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ Νίκος Κουτσιαράς ε συνεργασία με την Υαίη κουλά

Βιβλιογραφία Atkinson, A.B. (2015) Inequality: What can be done?, Harvard University Press, Cambridge/Mass. and London Piketty, Th. (2004), (2007) Η οικονομία των ανισοτήτων, Πόλις, Αθήνα. Piketty, Th. (2014), (2015) Σο Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, Πόλις, Αθήνα Sen, A. (2011), (2015) Η ιδέα της δικαιοσύνης, Πόλις, Αθήνα

ΕΙΑΓΩΓΗ: ΠΕΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΝΙΟΣΗΣΩΝ, ΦΣΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ

Εισαγωγικές έννοιες ΕΝΝΟΙΕ ΚΑΙ ΣΤΠΟΙ ΑΝΙΟΣΗΣΩΝ ΕΝΝΟΙΕ ΚΑΙ ΣΤΠΟΙ ΥΣΩΦΕΙΑ ΗΘΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ JOHN RAWLS-ΘΕΩΡΙΑ ΣΗ ΔΙΚΑΙΟΤΝΗ I. Πρωταρχική θέση II. Απόλυτη προσέγγιση της φτώχειας χετική προσέγγιση της φτώχειας Ο μανδύας της άγνοιας Η ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΣΗ ΙΚΑΝΟΣΗΣΑ- AMARTYA SEN ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΩΝ ΑΝΙΟΣΗΣΩΝ ΚΑΙ ΣΗ ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ Οι συνέπειες των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας Ζήτηση για αναδιανομή και προσφορά αναδιανεμητικών πολιτικών

Έννοιες και τύποι ανισοτήτων Α ν ι σ ό τ η τ α : η έ ν ν ο ι α α υ τ ή δ η λ ώ ν ε ι τ η ν α π ο μ ά κ ρ υ ν σ η α π ό τ η ν ι δ ε α τ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ η ς ι σ ό τ η τ α ς, όπου κάθε μέλος ενός πληθυσμού λαμβάνει ίσα μερίδια από αυτό που πρόκειται να κατανεμηθεί (εισόδημα, πλούτος, κ.λπ.) Ανισότητες στην υγεία Ανεργία Οικονομικές ανισότητες Εκπαιδευτικές ανισότητε Κοινωνικές ανισότητες Ανισότητες στην πολιτική συμμετοχή φτώχεια

Φτώχεια Η φ τ ώ χ ε ι α είναι η οξύτερη μορφή ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς α ν ι σ ό τ η τ α ς. Σα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας στερούνται τους ο ι κ ο ν ο μ ι κ ο ύ ς π ό ρ ο υ ς, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την ικανοποίηση των β α σ ι κ ώ ν τ ο υ ς α ν α γ κ ώ ν και τη συμμετοχή τους σε κοινωνικά «σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ε ς» δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ε ς. Η έννοια της φτώχειας προσλαμβάνει δύο διαστάσεις: 1) Απόλυτη 2) χετική φτώχεια φτώχεια Ο ορισμός των βασικών αγαθών μεταβάλλεται στο χρόνο και στο χώρο. Σα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση σχετικής φτώχειας, μπορεί να κατέχουν κάποια από τα παρακάτω αγαθά ανάλογα με τον τόπο διαμονής τους και την χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε.

Έννοιες και τύποι φτώχειας Α π ό λ υ τ η π ρ ο σ έ γ γ ι σ η τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς Ορίζεται ένα α π ό λ υ τ ο ε λ ά χ ι σ τ ο ε π ί π ε δ ο ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς ( ψ ), το οποίο κρίνεται απαραίτητο για την διασφάλιση ενός κατώτατου επιπέδου διαβίωσης. Για παράδειγμα φ τ ω χ ο ί ε ί ν α ι ό σ ο ι έ χ ο υ ν ε ι σ ό δ η μ α κ α τ ώ τ ε ρ ο τ ω ν ( Ψ ) χ ρ η μ α τ ι κ ώ ν μ ο ν ά δ ω ν, γεγονός που τους οδηγεί σε υψηλό βαθμό αποστέρησης. Μειονεκτήματα Δυσκολία στον ο ρ ι σ μ ό τ ω ν α γ α θ ώ ν. Δύσκολη η σ ύ γ κ ρ ι σ η μεταξύ κρατών. *Ορισμοί υτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Έννοιες και τύποι φτώχειας χ ε τ ι κ ή π ρ ο σ έ γ γ ι σ η τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς Μας βοηθάει να περιγράψουμε τα άτομα των ο π ο ί ω ν η ε ι σ ο δ η μ α τ ι κ ή τ ο υ ς κ α τ ά σ τ α σ η υ π ο λ ε ί π ε τ α ι σ ε Είναι εφικτή η σύγκριση μεταξύ κρατών. μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό α π ό τ α μ έ σ α ε π ί π ε δ α τ η ς χ ώ ρ α ς δ ι α β ί ω σ η ς τ ο υ ς. Π ο σ ο σ τ ό ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς που κατέχει το 20% των π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ω ν ατόμων, ως προς το εισόδημα του 20% των φ τ ω χ ό τ ε ρ ω ν. Σρόποι ορισμού Πλεονέκτημα Ορίζεται ως π ο σ ο σ τ ό του μ έ σ ο υ ή του δ ι ά μ ε σ ο υ εισοδήματος του πληθυσμού. *Ορισμοί υτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Ο John Rawls είναι ένας από του σημαντικότερους Αμερικάνους πολιτικούς και ηθικούς φιλοσόφους του 20 ου αιώνα. Ηθική θεωρία Η θεωρία της δικαιοσύνης-theory of justice το θεωρητικό υπόδειγμα που αναπτύσσει ο Rawls αντιλαμβάνεται την έννοια της δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς ω ς «ί σ η μ ε τ α χ ε ί ρ ι σ η». Η ιδέα του βασίζεται σ ένα κοινωνικό συμβόλαιο που συνάπτουν τα άτομα, στο οποίο μπορούν να διαπραγματευτούν τις αξίες και τις αρχές που θα διέπουν την κοινωνία τους. ημεία κλειδιά για την κατανόηση της θεωρίας του: Πρωταρχική θέση original position Ο μανδύας της άγνοιας the veil of ignorance Οι αξίες που πρεσβεύει ο Rawls στο θεωρητικό του υπόδειγμα βασίζονται σε δυο έννοιες: Ελευθερία ΒΑΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΣΑ ΚΑΙ ΕΛΕΤΘΕΡΙΕ ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΤΜΜΕΣΟΧΗ Ε ΑΞΙΩΜΑΣΑ Ισότητα ΚΑΛΤΣΕΡΗ ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ ΚΑΙ ΠΛΟΤΣΟΤ ΙΟΣΗΣΑ ΕΤΚΑΙΡΙΩΝ

Σα άτομα στο σημείο αυτό δεν έχουν καμία διαφορά μεταξύ τους. Ηθική θεωρία Πρωταρχική θέση «original position» ΑΥΑΙΡΕΙ ΣΙ Τ Α Υ Τ Ο Τ Η Τ Ε Σ ΣΩΝ ΔΡΩΝΣΩΝ ε θ ν ι κ ή π ρ ο έ λ ε υ σ η. ε ι σ ο δ η μ α τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η. Σα άτομα ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΤΝ τ α λ έ ν τ α ι δ έ α τ ο υ κ α λ ο ύ θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ή τ α υ τ ό τ η τ α. κ ο ι ν ω ν ι κ ή θ έ σ η Runcheva, H.(2013) John Rawls: Justice as Fairness behind the Veil of ignorance, Iustinianus Primus

Runcheva, H.(2013) John Rawls: Justice as Fairness behind the Veil of ignorance, Iustinianus Primus Οι δρώντες δεν γνωρίζουν την κατάσταση στην οποία θα βρεθούν. Εξαιτίας της αγνοίας τους, θα προσπαθήσουν να μεγιστοποιήσουν αυτά που θα έπαιρναν σε περίπτωση που βρεθούν στη χειρότερη θέση. Σα άτομα υποκινούνται από ένα αίσθημα ασφάλειας και ικανοποίησης του ατομικού τους συμφέροντος, όταν λαμβάνουν αποφάσεις. Ηθική θεωρία Ο Μανδύας της άγνοιας «the veil of ignorance» Παράδειγμα: Εάν πρέπει να κόψεις μια τούρτα, δίχως να γνωρίζεις ποιο κομμάτι θα πάρεις, θα προτιμήσεις να κόψεις ισομεγέθη κομμάτια για να εξασφαλίσεις επαρκείς μερίδα για τον εαυτό σου.

Ηθική θεωρία Η Προσέγγιση της Ικανότητας Amartya Sen O Amartya Sen είναι Ινδός οικονομολόγος. Σο 1998 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών για τις έρευνές του επί των οικονομικών των κοινωνικών παροχών. ΑΓΑΘΑ ΙΚΑΝΟΣΗΣΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΑΓΑΘΩΝ ΕΠΙΣΕΤΓΜΑ Ο Sen σε αντίθεση με τον Rawls δεν επικεντρώνεται τόσο στην κατοχή ορισμένων αγαθών που θα εξασφαλίσουν στο άτομο ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, αλλά τον ενδιαφέρει κυρίως η ι κ α ν ό τ η τ α α ξ ι ο π ο ί η σ η ς αυτών των αγαθών από τα άτομα. Τποστηρίζει πως δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να εκμεταλλευτούν στον ίδιο βαθμό τα αγαθά που έχουν στην διάθεση τους, με στόχο να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο. ΩΥΕΛΙΜΟΣΗΣΑ Για παράδειγμα το εισόδημα ενός ατόμου με αναπηρία δεν μπορεί να είναι ίδιο με αυτό που λαμβάνουν οι υπόλοιποι. ύμφωνα με τον Sen δεν αρκεί να βλέπουμε μόνο το εισόδημα, αλλά τις συνθήκες και τις ευκαιρίες που έχουν τα άτομα στην προσπάθεια τους να το μετατρέψουν σε «καλό βιοτικό» επίπεδο. Τλικά α γ α θ ά -εισοδήματα Τποδηλώνει την ι κ α ν ό τ η τ α του ατόμου να υλοποιήσει ένα συγκεκριμένο επίτευγμα μέσα από την χρησιμοποίηση των αγαθών. Σο ε π ί τ ε υ γ μ α που καταφέρνει το άτομο μέσα από την αξιοποίηση των αγαθών. Η ω φ έ λ ε ι α που εκλαμβάνει το άτομο μέσα από το επίτευγμα του.

Πολιτική οικονομία των ανισοτήτων Η θέση που κατέχουν τα άτομα στην εισοδηματική κατάταξη εξαρτάται : Ακόμα και σε μια ιδεατή κοινωνία που δεν υπάρχει ανισότητα στις ευκαιρίες, είναι σημαντικό να διαπιστώσουμε τους λόγους που συντέλεσαν ώστε κάποιοι να βρεθούν στα υ ψ η λ ο τ έ ρ α και κάποιοι στα χ α μ η λ ό τ ε ρ α εισοδηματικά κλιμάκια. Από παράγοντες που δεν ανήκουν στην διακριτική ευχέρεια του ατόμου. Και οι δυο κατηγορίες παραγόντων οδηγούν στην ανισότητα των ευκαιριών. Από παράγοντες που εξαρτώνται αποκλειστικά από το ίδιο το άτομο. Και οι δυο κατηγορίες παραγόντων οδηγούν στην ανισότητα του αποτελέσματος. Πολλές φορές η άνιση κατανομή των κερδών μεταξύ των ικανοτέρων και των λιγότερο ικανών, είναι τόσο εκτεταμένη που έχει άμεσο αντίκτυπο σ τ η ν ι σ ό τ η τ α τ ω ν ε υ κ α ι ρ ι ώ ν γ ι α τ η ν ε π ό μ ε ν η γ ε ν ι ά.

Πολιτική οικονομία των ανισοτήτων Οικογενειακό υπόβαθρο Ικανότητες Ανισότητα ευκαιριών Ανισότητα αποτελέσματος Παράγοντες τους οποίους το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει π.χ. το οικογενειακό υπόβαθρο Παράγοντες οι οποίοι εξαρτώνται αποκλειστικά από το ίδιο το άτομο π.χ. ικανότητες Άνιση δυνατότητα εκμετάλλευσης των ευκαιριών που παρουσιάζονται (κυρίως στον εκπαιδευτικό και εργασιακό χώρο) Αναφερόμαστε στη θέση που κατέχουν τα άτομα στην εισοδηματική κατάταξη.

Πολιτική οικονομία των ανισοτήτων Οι συνέπειες των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας Ανισότητα ευκαιριών Χειρωνακτική εργασία πιθανόν χαμηλή αμοιβή. Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Ανισότητα αποτελέσματος Ανεργία ή εργασίες μερικής απασχόλησης, χαμηλά αμειβόμενες, οι οποίες δεν παρέχουν ασφάλιση. Αντιμάχεται τις αναδιανεμητικές πολιτικές διότι έχει μάθει να εξασφαλίζει μόνος του τα προς το ζην του χωρίς την υποστήριξη, ούτε της οικογενείας του ούτε του κράτους. Η δυνατότητα εύρεσης εργασίας είναι δύσκολη. Η συμμετοχή της οικογένειας σε κοινωνικά δίκτυα είναι περιορισμένη. Άνεργος Εργασία σε διαφορετικό κλάδο από αυτόν των σπουδών του, με χαμηλή αμοιβή. Τποστηρίζει τις αναδιανεμητικές πολιτικές καθώς νιώθει εκτεθειμένος στις αδικίες της αγοράς. Οικογένειες με χαμηλές αποδοχές. 1 2 Τψηλό μορφωτικό επίπεδοαλλά η ικανότητα συμμέτοχης στα καλυτέρα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι περιορισμένη. Εργασία στον κλάδο των σπουδών του.

Ανισότητα ευκαιριών Πολιτική οικονομία των ανισοτήτων Οι συνέπειες των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας και η ζήτηση για αναδιανομή Ανισότητα αποτελεσμάτων Οικογένεια με υψηλές αποδοχές Η ανώτερη εισοδηματική κατάσταση της οικογένειας, της επιτρέπει να μετέχει σε έναν μεγάλο αριθμό κοινωνικών δικτύων. Τψηλό μορφωτικό επίπεδο- δυνατότητα φοίτησης στα καλυτέρα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η εύρεση εργασίας γίνεται πιο εύκολη. υνήθως η δουλειά σχετίζεται με τις σπουδές του ενδιαφερόμενου και η αμοιβή της είναι ικανοποιητική. Ωστόσο υπάρχει πιθανότητα κάποιος άλλος περισσότερο ικανός να στερείται τη συγκεκριμένη θέση εργασίας που απολαμβάνει ο ωφελούμενος, εξαιτίας παραγόντων που όπως αναφέραμε δεν μπορεί να ελέγξει ο ίδιος. Αντιμάχεται τις αναδιανεμητικές πολιτικές καθώς δεν πρόκειται, μάλλον, να ωφεληθεί από αυτές, εξαιτίας της ανώτερης εισοδηματικής του κατάστασης.

Πολιτική οικονομία των ανισοτήτων και η προσφορά αναδιανεμητικών πολιτικών Με βάση το θεώρημα του διάμεσου ηφοφόρου τα άτομα στα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια, όταν βλέπουν τα εισοδήματα τους να απομακρύνονται σημαντικά από το διάμεσο εισόδημα αντιμάχονται τις αναδιανεμητικές πολιτικές. Αντίθετα όταν βλέπουν το ύψος των αποδοχών τους να πλησιάζει το διάμεσο εισόδημα υπερασπίζονται τις αναδιανεμητικές πολιτικές. Μειώνεται η προσφορά αναδιανεμητικών πολιτικών. Δεν επιθυμούν τις αναδιανεμητικές πολιτικές επειδή επιφέρουν: Αύξηση φορολογίας επί των κερδών τους. ύμφωνα με το θεώρημα του Διάμεσου ψηφοφόρου όταν τα ισοδήματα των χαμηλά αμειβόμενων πλησιάσουν το διάμεσο εισόδημα τα άτομα δεν επιθυμούν τις αναδιανεμητικές πολιτικές. Όταν τα εισοδήματα των χαμηλόμισθων απομακρύνονται από το διάμεσο εισόδημα, τα άτομα υπερασπίζονται τις αναδιανεμητικές πολιτικές. Οι πιέσεις που δέχονται οι κυβερνήσεις τόσο από την μεριά των επιχειρήσεων όσο και από τα άτομα που ακολουθούν την συλλογιστική των περιπτώσεων (1), οδηγούν στην μείωση της προσφοράς αναδιανεμητικών πολιτικών. Αυξάνουν το κόστος της εργασίας. Αύξηση φορολογίας στο κεφάλαιο.