ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ 2016-17 Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ
1.Συνομήλικοι, φιλίες 2.Οικογένεια
Βασική βιβλιογραφία 1. Craig,J. & Baucum, D. (2007) Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Τόμος Α). 2. Feldman, R.S. (2009) Εξελικτική Ψυχολογία. Δια Βίου Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg (Τόμος Α) 3. Cole, M. & Cole, S. (2001) Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg 4. Kουγιουμουτζάκης, Γ. (Eπιμέλεια Έκδοσης), (1995). Aναπτυξιακή ψυχολογία : παρελθόν, παρόν και μέλλον. Hράκλειο, Kρήτη: Πανεπιστημιακές Eκδόσεις Kρήτης
Στη μέση παιδική (σχολική) ηλικία
Συνομήλικοι και φιλίες Στη σχολική ηλικία, η φιλία αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία (7+, Piaget, Sullivan) και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η αναγκαιότητα της φιλίας; Sullivan-κολλητοί φίλοι από 7χρονών
Φιλία Μία σχέση που χαρακτηρίζεται από στοργή, αμοιβαιότητα και δέσμευση μεταξύ ανθρώπων που θεωρούν ότι είναι ίσοι μεταξύ τους (Hartup, 1992). Ορίζεται σε δυαδικό πλαίσιο και η συμμετοχή είναι εθελοντική.
Λειτουργίες της φιλίας Επεκτείνοντας το αρχικό έργο του Sullivan, ερευνητές ταυτοποίησαν βασικά οφέλη της φιλίας: Πλαίσιο ανάπτυξης βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως επικοινωνία, συνεργασία, επίλυση συγκρούσεων Πληροφορίες για τον εαυτό τους και τον κόσμο Συντροφικότητα και χαρά Πρότυπα στενών σχέσεων βάσεις για μελλοντικές σχέσεις- που χαρακτηρίζονται από φροντίδα για τον άλλο, βοήθεια, εμπιστοσύνη και «μοίρασμα»
Παράγοντες που επηρεάζουν τη έναρξη της φιλίας Από την έρευνα του Gottman (1983), τα παιδιά (3-9 ετών) που έγιναν φίλοι ήταν αυτά που: Βρήκαν γρήγορα κοινές δραστηριότητες Ανέπτυξαν σαφή επικοινωνία (πχ. Ζητούσαν διευκρινήσεις) Έκαναν ανταλλαγή πληροφοριών Μπορούσαν να λύνουν τις συγκρούσεις τους Ανταποκρίνονταν στις θετικές συμπεριφορές του συντρόφου τους με θετική συμπεριφορά (αμοιβαιότητα)
Στάδια ανάπτυξης της φιλίας Selman (1981) 6 και κάτω: βασίζεται σε φυσικούς ή γεωγραφικούς παράγοντες 7-9: αμοιβαιότητα και επίγνωση των συναισθημάτων των άλλων 9-12: γνήσια ανταλλαγή. Οι φίλοι αλληλοβοηθιούνται. 11-12+: σταθερή και συνεχής σχέση που βασίζεται στην εμπιστοσύνη Κατάταξη βασισμένη στην έρευνα με «ιστορίες με διλήμματα σε φιλικές σχέσεις». Τα στάδια ανάπτυξης της φιλίας θεωρούνται ότι αντικατοπτρίζουν την ικανότητα των παιδιών να κατανοήσουν την οπτική του άλλου. Σύγχρονοι ερευνητές αμφισβητούν την κατάταξη και θεωρούν ότι αμοιβαιότητα, αλληλοβοήθεια και εμπιστοσύνη εμφανίζονται πολύ πιο νωρίς στις φιλίες των παιδιών.
Λειτουργίες της φιλίας Ο βαθμός στον οποίο μια φιλική σχέση επιτελεί αυτές τις λειτουργίες εξαρτάται από: την ποιότητα της σχέσης, Υπάρχουν κακές φιλίες; Υπάρχει κακή ποιότητα φιλίας με έντονα αρνητικά χαρακτηριστικά στο «ισοζύγιο» της σχέσης, όπως ανταγωνισμός και ζήλεια.
Οι ομάδες των συνομηλίκων Η ομάδα των συνομηλίκων σταδιακά παίζει και αυτή όλο και πιο σημαντικό ρόλο Οι ομάδες συνομηλίκων δημιουργούνται όπου συναντιούνται παιδιά με κοινά ενδιαφέροντα, στόχους και αξίες Η συμμετοχή δεν είναι πάντα εθελοντική Διέπονται από κανόνες (που συχνά δεν καθορίζονται από τα μέλη της ομάδας) Υπάρχουν διαφορές θέσης μέσα στην ομάδα
Αναπτυξιακές τάσεις Στην πρώτη παιδική ηλικία οι ομάδες, ως «παρέες» είναι πιο ευέλικτες και ανεπίσημες. Στην ηλικία των 10-12 χρ., η ομάδα αποκτά μεγαλύτερη σημασία για τα μέλη της. Η συμμόρφωση στην ομάδα γίνεται τότε ιδιαίτερα σημαντική καθώς τα παιδιά κινούνται προς την ανεξαρτησία από την οικογένεια ενώ η πίεση των συνομηλίκων γίνεται πιο έντονη. Η πίεση των συνομηλίκων μπορεί να είναι θετική ή αρνητική
Οι θέσεις μέσα στην ομάδα Δημοφιλή Ονομάζονται πολύ συχνά ως επιθυμητά από τους συμμαθητές τους. Απορριπτόμενα Ονομάζονται σπάνια ως επιθυμητά και πολύ συχνά ως ανεπιθύμητα από τους συμμαθητές τους, τα αντιπαθούν ενεργά. Παραμελημένα Ονομάζονται σπάνια είτε ως επιθυμητά είτε ως ανεπιθύμητα από τους συμμαθητές τους, τα αγνοούν. Αμφιλεγόμενα Ονομάζονται εξίσου και ως επιθυμητά και ως ανεπιθύμητα από τους συμμαθητές τους.
Αλλαγές στις σχέσεις με τους γονείς Αλλαγή στις προσδοκίες και στις απαιτήσεις των γονέων Αλλαγή στις ικανότητες των παιδιών Αλλαγή στα θέματα που προκύπτουν μεταξύ γονιών και παιδιών Ευθύνες στο σπίτι Σχολείο και διάβασμα Υπεύθυνη συμπεριφορά Περισσότερος χρόνος μακριά από τους γονείς
Αλλαγές στις σχέσεις με τους γονείς Οι γονείς μοιράζονται όλο και περισσότερο τον έλεγχο με τα παιδιά. Συν-ρύθμιση: το μοίρασμα της ευθύνης μεταξύ γονιού και παιδιού για τη συμπεριφορά του παιδιού. Δομείται πάνω στη συνεργασία γονιού-παιδιού και την επικοινωνία. Σημαντική για την αυτο-ρύθμιση.