1 Ελλθνικι Δθμοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Κδρυμα Ηπείρου Συμπεριφορική Νευρολογία Ενότθτα 11: Άλλοι Τφποι Άνοιασ Γρθγόριοσ Νάςιοσ
2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Συμπεριφορική Νευρολογία Ενότητα 11: Άλλοι Σφποι Άνοιασ. Γρθγόριοσ Νάςιοσ Αναπλθρωτισ Κακθγθτισ Ιωάννινα, 2015
Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.
Σκοποί ενότητασ Αναφορά ςτα αίτια, ςτθν κλινικι εικόνα και ςτθν αντιμετϊπιςθ των άλλων τφπων άνοιασ. 5 5
Περιεχόμενα ενότητασ Άνοια Aλκοολιςμοφ Άνοια Creutzfeldt-Jakob Άνοια HIV Άνοια Parkinson Ψευδοάνοια 6 6
Άνοια Αλκοολιςμοφ 7
Άνοια Αλκοολιςμοφ (1 από 7) Οι ειδικοί δεν ςυμφωνοφν όλοι με το αν θ άνοια που ςχετίηεται με αλκοολιςμό είναι μία διαφορετικι κατάςταςθ από το ςφνδρομο Wernicke-Korsakoff. Ο Powers, (2007) υποςτθρίηει ότι το ςφνδρομο αυτό δεν είναι άνοια, αλλά περιςςότερο μία γνιςια αμνθςία, όπου ο αςκενισ ζχει ςοβαρζσ διαταραχζσ ςτθ βραχυπρόκεςμθ ανάκλθςθ, αλλά εξαιρετικι μακροπρόκεςμθ μνιμθ και άλλεσ νοθτικζσ λειτουργίεσ 8 8
Άνοια Αλκοολιςμοφ (2 από 7) Σο ςφνδρομο Wernicke-Korsakoff, μία κατάςταςθ που πιο ςυχνά ςυνδζεται με χρόνιο αλκοολιςμό, όπωσ ζχει αναφερκεί ιδθ, είναι περιςςότερο μία αμνθςία παρά μορφι άνοιασ. (Bryan & Maxim, 2006) Περιγράφθκε για πρϊτθ φορά το 1889 από τον Sergei Korsakoff, ζναν Ρϊςο γιατρό, ο οποίοσ παρατιρθςε ζνα ςοβαρό ςφνδρομο προβλθματικισ μνιμθσ ςε αςκενείσ φςτερα από χρόνια κατάχρθςθ οινοπνεφματοσ. (Martin, 2005) 9 9
Άνοια Αλκοολιςμοφ (3 από 7) Η χρόνια κατάχρθςθ του αλκοόλ και ζνα ςχετικό τραφμα κεφαλισ μπορεί να οδθγιςει ςε αλκοολικι άνοια. Κακϊσ ο τραυματιςμόσ ςτο κεφάλι ζχει μεγάλθ ςυχνότθτα ςτα γθρατειά, είναι ςθμαντικό για τθν κλινικι αντιμετϊπιςθ, ότι είναι κατανοθτό ότι οι δφο αυτζσ καταςτάςεισ ςυνδζονται και ότι μία υποκείμενθ ψφχωςθ του Korsakoff μπορεί να περιπλζξει τθν επακόλουκθ ανάκαμψθ από τον τραυματιςμό τθσ κεφαλισ. (Bryan & Maxim, 2006) 10 1
Άνοια Αλκοολιςμοφ (4 από 7) Η εγκεφαλικι βλάβθ ςτο ςφνδρομο του Korsakoff, δεν είναι ξεκάκαρθ, μια και όλεσ οι περιπτϊςεισ ςυνοδεφονται από βλάβεσ ςε πολλζσ περιοχζσ. Οι πιο πρόςφατεσ κεωρίεσ υποςτθρίηουν βλάβθ ςτον ζςω κάλαμο και ίςωσ ςτα μαςτία του υποκαλάμου. (Martin, 2005) Η παρεγκεφαλίδα και τα κρανιακά νεφρα επθρεάηονται επίςθσ, και πικανόν να προκαλοφν τα οπτικά και κινθτικά προβλιματα που βιϊνουν οι αςκενείσ με το ςφνδρομο. (Aminoff et al., 2006) 11 1
Άνοια Αλκοολιςμοφ (5 από 7) Οι Saxton et al. (2000) διαπίςτωςαν ότι τα άτομα με αλκοολικι άνοια είχαν περιςςότερεσ δυςκολίεσ από τα άτομα ίδιασ θλικίασ ςτον ζλεγχο τθσ λεπτισ κινθτικότθτασ και τθν ελεφκερθ ανάκλθςθ, αλλά δεν διζφεραν ςε τεςτ μνιμθσ λεκτικισ αναγνϊριςθσ. Ο αςκενισ βυκίηεται ςε λικαργο ι κϊμα, αναπτφςςει οφκαλμικι παράλυςθ, ακανόνιςτεσ κόρεσ ματιϊν και αταξία. 12 1
Άνοια Αλκοολιςμοφ (6 από 7) Οι αςκενείσ είναι χαρακτθριςτικά απακείσ, με απϊλεια αυκορμθτιςμοφ και κινιτρων ςτθ ςυμπεριφορά. Αναπτφςςουν ευερεκιςτότθτα και αντίδραςθ που προκφπτουν από βλάβθ ςτον μετωπιαίο λοβό. Παρατθρείται ςυναιςκθματικι επιπζδωςθ και μθ αντίλθψθ τθσ διαταραχισ τουσ. 13 1
Άνοια Αλκοολιςμοφ (7 από 7) Οι αςκενείσ με ςφνδρομο Korsakoff εμφανίηουν αλλαγζσ προςωπικότθτασ με κφρια χαρακτθριςτικά τθν πακθτικότθτα και τθν ςυναιςκθματικι πραότθτα. Οι χρόνιοι αλκοολικοί διακρίνονται περαιτζρω από τθν απουςία ςυνομιλίασ και από τθν ςχετικά ιπια και διαςπαρμζνθ ςυχνότθτα των ελλειμμάτων μνιμθσ. (Lezak, 2009) 14 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (1 από 8) Πρόκειται για μια προοδευτικι άνοια με εκτεταμζνα νευρολογικά ςθμεία, λόγω ειδικϊν νευροπακολογοανατομικϊν μεταβολϊν, οι οποίεσ κεωρείται ότι οφείλονται ςε μεταδοτικό παράγοντα. (WHO, 1997) Η ζναρξι τθσ κυμαίνεται ςυνικωσ μεταξφ των 45 και 75 ετϊν, με τθ μζςθ θλικία ζναρξθσ τα 60 χρόνια. (Payne, 1997) 16 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (2 από 8) Παρατθροφνται ςτο φλοιό ιπιεσ ζωσ μζτριεσ ατροφικζσ μεταβολζσ, κυρίωσ ςτισ μετωπιαίεσ, βρεγματικζσ ι κροταφικζσ περιοχζσ. Λιγότερζσ αλλοιϊςεισ παρατθροφνται ςτα βαςικά γάγγλια, τουσ κινθτικοφσ νευρϊνεσ, το κάλαμο και τθν παρεγκεφαλίδα. (Payne, 1997) Οι κφριεσ μεταβολζσ περιλαμβάνουν εκςεςθμαςμζνθ υπερτροφία αςτροκυττάρων και ςπογγιόμορφεσ αλλοιϊςεισ του φλοιοφ. (Cummings & Trimble, 2009) 17 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (3 από 8) Κλαςικι μορφι Η πιο ςυχνι μορφι τθσ Creutzfeldt-Jakob, ο λόγοσ παραμζνει άγνωςτοσ και αντιςτοιχεί περίπου ςτο 85% των περιπτϊςεων. Η αςκζνεια είναι ζχει μικρότερο προςδόκιμο ςε ςφγκριςθ με τισ υπόλοιπεσ μορφζσ και προςβάλλει κυρίωσ ενιλικεσ θλικίασ 50+. 18 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (4 από 8) Κλθρονομικι μορφι Προκαλείται από μία γενετικι μετάλλαξθ, αντιςτοιχεί ςε λιγότερο από 15% όλων των περιπτϊςεων με Creutzfeldt-Jakob. Η θλικία εμφάνιςθσ μπορεί να είναι μικρότερθ από τθν ςποραδικι CJD και θ πορεία τθσ νόςου είναι γενικά μεγαλφτερθ. 19 1
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (5 από 8) Ιατρογενισ μορφι Είναι αυτι που προκλικθκε εξαιτίασ μία ιατρικισ διαδικαςίασ, όπωσ θ μόλυνςθ από χειρουργικι επζμβαςθ ςτον εγκζφαλο, ι μεταμόςχευςθ κερατοειδοφσ, ι μόςχευμα ςκλθρισ μινιγγασ, δθλαδι τθσ μεμβράνθσ που καλφπτει τον εγκζφαλο και το νωτιαίο μυελό. 20 2
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (6 από 8) Μετάλλαξθσ μορφι Προκαλείται από βοδινό κρζασ μολυςμζνο με τθ ςπογγϊδθ εγκεφαλοπάκεια των βοοειδϊν, είναι γνωςτι ωσ νόςοσ των τρελϊν αγελάδων. Μζχρι ςτιγμισ οι περιςςότερεσ περιπτϊςεισ ζχουν ςυμβεί ςτθ Μ. Βρετανία. Η θλικία ζναρξθσ τθσ νόςου είναι τυπικά μικρότερθ και θ διάρκειά τθσ μεγαλφτερθ από τθν ςποραδικι τθσ μορφι. 21 2
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (7 από 8) Η πορεία τθσ αςκζνειασ είναι επικετικι, ζτςι ϊςτε να προκφψει γριγορα μια ευρεία ποικιλία ψυχολογικϊν και νευρολογικϊν ελλειμμάτων. (Neary, 1999) Οι διαφορετικζσ κατθγορίεσ τθσ νόςου Creutzfeldt- Jakob παρουςιάηουν και κάποιεσ μικρζσ παραλλαγζσ και ςτα ςθμεία και ςυμπτϊματα. Ωςτόςο οι διάφορεσ μορφζσ τθσ ζχουν περιςςότερα κοινά ςθμεία παρά διαφορζσ και το άτομο που ζχει μολυνκεί καταλιγει με ςοβαρά νοθτικά και ςωματικά προβλιματα. 22 2
Άνοια Creutzfeldt-Jakob (8 από 8) Ψυχολογικά ςφνδρομα, αφαςία και αταξία μπορεί να ςθμάνουν τθν ζναρξθ τθσ νόςου. (Neary, 1999; Payne, 1997) Κακϊσ θ νόςοσ εξελίςςεται τα νοθτικά προβλιματα γίνονται πιο ςοβαρά. Όταν οι καλαμικζσ δομζσ εμπλζκονται κατά προτίμθςθ θ κυρίαρχθ εικόνα μπορεί να είναι μια προοδευτικι υπνθλία, λικαργοσ. (Hegde, 2008; Neary, 1999) 23 2
Άνοια HIV 2
Άνοια HIV (1 από 5) Χαρακτθρίηεται από ελλείμματα των γνωςτικϊν λειτουργιϊν (WHO, 1997), ψυχοκινθτικι κακυςτζρθςθ, διαταραχζσ ςε περίπλοκεσ δραςτθριότθτεσ προςοχισ, εκτελεςτικϊν δυςλειτουργιϊν και διαταραχζσ ςυμπεριφοράσ, οι οποίεσ επθρεάηουν αρνθτικά τισ δραςτθριότθτεσ τθσ κακθμερινότθτασ. Σα ςυμπτϊματα αυτά πλθροφν τα κριτιρια μίασ υποφλοιϊδουσ άνοιασ. (Halligan, Kischka, Marshall, 2003; Silva et al.,2011) 25 2
Άνοια HIV (2 από 5) Οι Silva et al.(2011) αναφζρουν πωσ θ κλινικι εικόνα ιταν υποφλοιϊδθσ άνοια με ψυχιατρικζσ αλλαγζσ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ κοινωνικισ απομόνωςθσ, τθσ επικετικότθτασ, των γνωςτικϊν εκπτϊςεων, θ ζλλειψθ προςοχισ, θ αδυναμία ςτον ζλεγχο τθσ λεπτισ κινθτικότθτασ, θ διαταραγμζνθ μνιμθ εργαςίασ και θ περιοριςμζνθ άμεςθ και κακυςτερθμζνθ ανάκλθςθ. 26 2
Άνοια HIV (3 από 5) Οι περιοχζσ, που πλιττονται περιςςότερο κατά τθν ζναρξθ τθσ νόςου, περιλαμβάνουν τον ιππόκαμπο, τουσ μετωπιαίουσ λοβοφσ, τθν περικοιλιακι λευκι ουςία και τα βαςικά γάγγλια, γεγονόσ που αποτελεί το ανατομικό υπόςτρωμα, το οποίο κατθγοριοποιεί τθν HIV-D ωσ μία υποφλοιϊδθσ άνοια. (Woods et al., 2004) 27 2
Άνοια HIV (4 από 5) Η υποφλοιϊδθσ αυτι άνοια εκδθλϊνεται με απϊλεια μνιμθσ, απάκεια, απόςυρςθ από τισ δραςτθριότθτεσ τθσ ρουτίνασ και περιςταςιακά ψφχωςθ. Σα γνωςτικά ελλείμματα ςτα ςτάδια πριν από τθν εμφάνιςθ των ςυμπτωμάτων τθσ μόλυνςθσ από τον ιό HIV-1 δεν είναι διάχυτα. (Payne, 1997) Η εξζλιξθ τθσ άνοιασ μπορεί να αρχίςει φπουλα με πολφ ιπια ςυμπτϊματα, όπωσ κατάκλιψθ ι προβλιματα ςτθ ςυγκζντρωςθ και τθ μνιμθ. (Lezak, Howieson, Loring, 2009) 28 2
Άνοια HIV (5 από 5) τα πρϊιμα ςτάδια τθσ άνοιασ-hiv, θ ομιλία και θ γλϊςςα είναι γενικά μζςα ςτα φυςιολογικά όρια, αν και θ προςεκτικι εξζταςι τουσ με τεςτ μπορεί να αποκαλφψει κάποιεσ ιπιεσ βλάβεσ ςτθν ανάκλθςθ λζξεων και τθν κατανόθςθ πολφπλοκων γραπτϊν, αλλά και προφορικϊν υλικϊν. (Brookshire, 2003; Bryan & Maxim, 2006) Μπορεί, επίςθσ, να υπάρχει δυςαρκρία και κινθτικά προβλιματα ςτθν ομιλία. (Bryan & Maxim, 2006) 29 2
Άνοια Parkinson 3
Άνοια Parkinson (1 από 5) Ο Παρκινςονιςμόσ είναι ζνα ςφνδρομο που χαρακτθρίηεται από δυςκαμψία, τρόμο και βραδυκινθςία (βραδφτθτα τθσ κίνθςθσ) (Duffy, 2012). χετίηεται με πολλζσ διαταραχζσ, με πιο ςυχνι τθ νόςο Parkinson (PD), που ονομάςτθκε ζτςι από τον James Parkinson, ο οποίοσ τθν περιζγραψε πρϊτοσ το 1817. 31 3
Άνοια Parkinson (2 από 5) Πολλζσ αιτίεσ ζχουν μελετθκεί προςεκτικά, κυρίωσ γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντεσ. Ωςτόςο, ο Παρκινςονιςμόσ με κακαρά γενετικι προζλευςθ δεν είναι ςυχνόσ (Farrer et al., 1998; Papadimitriou et al., 1999). Μελζτεσ ςε διδφμουσ δεν ζχουν παραγάγει πειςτικζσ ενδείξεισ γενετικισ επίδραςθσ ςτθν πραγματικότθτα, το ποςοςτό ςτουσ μονοηυγωτικοφσ διδφμουσ δεν είναι μεγαλφτερο από το ποςοςτό ςτουσ διηυγωτικοφσ διδφμουσ (Tanner et al., 1999). 32 3
Άνοια Parkinson (3 από 5) Κάποια άτομα με PD εκδθλϊνουν πολλαπλά γνωςτικά ελλείμματα, που είναι αρκετά ςοβαρά, ϊςτε να πλθροφν τα κριτιρια για άνοια. Όταν εκδθλϊνεται θ άνοια, ςυνικωσ εμφανίηεται ςτο τελικό ςτάδιο τθσ πορείασ τθσ αςκζνειασ (Tröster & Woods, 1987). Οι Janvin et al., (2005) διεξιγαγαν μια διερευνθτικι μελζτθ ςε βαςιςμζνο ςε ςυγκεκριμζνο πλθκυςμό και κακόριςαν τον επιπολαςμό τθσ άνοιασ ςτθν PD κατά το ςθμείο ζναρξθσ και φςτερα από 4 και 8 ζτθ (θ μζςθ διάρκεια τθσ αςκζνειασ ιταν 9 ζτθ). 33 3
Άνοια Parkinson (4 από 5) Ζνα ζλλειμμα ςτθν κακυςτερθμζνθ ανάκλθςθ εκδθλϊνεται νωρίσ και μζςα ςτον χρόνο προκφπτουν ελλείμματα ςτθ γνωςτικι ευελιξία, ςτθ δεξιότθτα των άκρων και αφαίρεςθ (Girotti et al., 1988). Ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά τθσ PDD είναι θ βραδφτθτα ςτθν επεξεργαςία πλθροφοριϊν (Rippon & Marder, 2005) και θ εκτελεςτικι δυςλειτουργία. 34 3
Άνοια Parkinson (5 από 5) Οι αςκενείσ με PDD δυςκολεφονται ςτθν επίλυςθ προβλθμάτων, ςτθ μετατόπιςθ ενιαίων ςυνόλων και ςτον ςχεδιαςμό και ζλεγχο τθσ ςυμπεριφοράσ τουσ. Σα οπτικο-αντιλθπτικά και οπτικο-κινθτικά ελλείμματα είναι επίςθσ ςυχνά και επιδεινϊνονται από τα ελλείμματα ςτθν εκτελεςτικι λειτουργία (Levin, et al., 1991). Εν τζλει, θ εργαηόμενθ, θ επειςοδιακι, θ ςθμαςιολογικι και θ διαδικαςτικι μνιμθ τίκενται ςε κίνδυνο (Helkala, et al., 1989; Litvan, et al., 1991; Pillon, et al., 1993; Stern, et al., 1993). 35 3
Ψευδοάνοια 3
Ψευδοάνοια (1 από 4) Τπάρχουν ενδείξεισ, κατά καιροφσ, ότι θ κατάκλιψθ μπορεί να οδθγιςει ςε γνωςτικι διαταραχι, θ οποία αρκεί για να εγείρει ερωτιματα ςχετικά με μια υποκείμενθ πακοφυςιολογικι διεργαςία. Οι αςκενείσ που πάςχουν από κατάκλιψθ μπορεί να εμφανίηουν μια ςειρά από πακιςεισ, όπωσ θ κοινωνικι απόςυρςθ, ςφγχυςθ, υποχονδρίαςθ, παραλθρθτικζσ ιδζεσ καταδίωξθσ και εχκρικι ςυμπεριφορά. (Payne, 1997) 37 3
Ψευδοάνοια (2 από 4).Σα θλικιωμζνα άτομα με όψιμθσ ζναρξθσ κατάκλιψθ και νοθτικι ζκπτωςθ βρίςκονται ςυχνά να ζχουν εκτεταμζνθ ιςχαιμικι βλάβθ ςτθν εν τω βάκει λευκι ουςία όταν μελετϊνται με MRI. Μελζτεσ παρακολοφκθςθσ ζχουν δείξει ότι θ όψιμθ ζναρξθσ κατάκλιψθ με άνοια μπορεί να αποτελεί προάγγελο εκφυλιςτικισ ι αγγειακισ άνοιασ. (Cummings & Trimble, 2009) 38 3
Ψευδοάνοια (3 από 4) Η επικοινωνία ςε θλικιωμζνα άτομα με ενδογενι (δθλαδι άγνωςτθσ προζλευςθσ) κατάκλιψθ είναι ςυχνά διαταραγμζνθ, με μειωμζνο εφροσ τόνου και αργι λανκάνουςα ανταπόκριςθ. Η γλϊςςα είναι ςυχνά φτωχι, με τον αςκενι να δίνει ςφντομεσ απαντιςεισ, οι οποίεσ είναι απίκανο να οδθγιςουν ςε περαιτζρω ςυηιτθςθ (Bryan & Maxim, 2006) και μπορεί να παρουςιάηει χαμθλι φωνθτικι ζνταςθ. (Hegde, 2008) 39 3
Ψευδοάνοια (4 από 4) Πολλοί μθ ανοϊκοί θλικιωμζνοι γίνονται κλινικά κατακλιπτικοί εξαιτίασ κάποιασ αςκζνειασ, των αλλαγϊν του τρόπου ηωισ τουσ, ι κοινωνικϊν και οικονομικϊν δυςκολιϊν. (Brookshire, 2003) ε πολλοφσ αςκενείσ με μετωποκροταφικι άνοια ι νόςο Alzheimer, οι νευροπακολοανατομικζσ βλάβεσ πικανϊσ να οδθγοφν ςε μια κατάςταςθ ζλλειψθσ κινιτρων. Αυτι θ κατάςταςθ μπορεί να ερμθνευκεί λανκαςμζνα ωσ κατάκλιψθ, (Mesulam, 2011) 40 4
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (1 από 4) Aminoff, M. J., Greenberg, D. A,, Simon, R. P. (2006). Κλινική Νευρολογία Lange (6η εκδ.). (Φ. Φωτίου, Επιμ.) ΑΘΗΝΑ: Παριςιάνου Α.Ε. Brookshire, R. (2003). Introduction to Neurogenic Communication Disorders (6η εκδ.). USA: Mosby. Bryan, K., & Maxim, J. (2006). Communication Disability in the Dementias. London and Philadelphia: Whurr Publishers. Cummings, J. L., Trimble, M. R. (2009). Συνοπτικόσ Οδηγόσ ςτη Νευροψυχιατρική και Συμπεριφορική Νευρολογία (Δεφτερη εκδ.). Ακινα: ΒΗΣΑ Ιατρικζσ Εκδόςεισ ΜΕΠΕ. Duffy, J. R. (2012). Motor Speech Disorders, 3rd Edition. Substrates, Differential Diagnosis, and Management. Elsevier Mosby Inc. Farrer, M., Wavrant-De-Vrieze, F., Crook, R., Boles, L., Perez, T. J., Hardy, J., et al. (1998). Low frequency of alphasynuclein mutations in familial Parkinson s disease. Annals of Neurology, 43, 394-397. Girotti, F., Soliveri, P., Carella, F., Piccolo, I., Caffarra, P., Musicco, M., et al. (1988). Dementia and cognitive impairment in Parkinson s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 51, 1498-1502. Halligan, P. W., Kischka U., Marshall, J. C. (2003). Handbook of Clinical Neuropsychology. NYC: Oxford University Press.
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (2 από 4) Helkala, E. L., Laulumaa, V., Soininen, H., & Riekkinen, P. J. (1989). Different error pattern of episodic and semantic memory in Alzheimer s disease and Parkinson s disease with dementia. Neurophychologia, 27, 1241-1248. Hegde, M. N. (2008). Hegde's Pocket Guide to Assessment in Speech-Language Pathology (3η εκδ.). USA: Thomson Delmar Learning. Janvin, C. C., Aarsland, D., & Larsen, J. P. (2005). Cognitive predictors of dementia in Parkinson s disease: A community-based, 4-year longitudinal study. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 18, 149-154. Lezak, M. D., Howieson, D. B., Loring, D. W. (2009). Νευροψυχολογική Εκτίμηςη (Τζταρτη εκδ., Τόμ. (1). (Μ. Κ. Λάμπροσ Μεςςινθσ, Μεταφρ.) GOTSIS. Levin, B. E., Llabre, M. M., Resiman, S., Weiner, W. J., Sanchez-Ramos, J., Singer, C. Brown, M. C. (1991). Visuospatial impairment in Parkinson s disease. Neurology, 41, 365-369. Litvan, I., Mohr, E., Williams, J., Gomez, C., & Chase, T. N. (1991). Differential memory and executive functions in demented patients with Parkinson s and Alzheimer s disease. Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry, 54, 25-29. Martin, N. G. (2005). Νευροψυχολογία: Εγκζφαλοσ και ςυμπεριφορά (2θ εκδ.). (Γ. Α. Λάμπροσ Μεςςινθσ, Επιμ., & Γ. Α. Λάμπροσ Μεςςινθσ, Μεταφρ.) Ακινα: Ζλλθν.
Βιβλιογραφία (3 από 4) Mesulam, M. M. (2011). Αρχζσ Συμπεριφορικήσ και Γνωςιακήσ Νευρολογίασ (Δεφτερη εκδ.). Ακινα: Π.Χ. Παςχαλίδθσ Α.Ε. Neary, D. (1999,). Classification of the Dementias. Reviews in Clinical Gerontology, 9(01), pp. 55-64. Papadimitriou A., Veletza, V., Hadjigeorgious, G. M., Patrikiou, A., Hirano, M., & Anastasopoulos, I. (1999).Mutated alpha-synuclein gene in two Greek kindreds with familial PD: Incomplete penetrance? Neurology, 52, 651-654. Payne, J. C. (1997). Adult Neurogenic Language Disorders: Assessment and Treatment. A Comprehensive Ethnobiological Approach. San Diego. London: Singular Publishing Group. Inc. Pillon, B., Deweer, B., Agid, Y., & Dubois, B. (1993). Explicit memory in Alzheimer s, Huntington s, and Parkinson s diseases. Archives of Neurology, 50, 374-379. Powers, R. E. (2007). Dementia Education & Training Program. Bureau of Geriatric Psychiatry. Rippon, G.A., & Marder, K. S. (2005). Dementia in Parkinson s disease. Advances in Neurology, 96, 95-113. Silva, E. T., Caixeta, L. F., Soares, V. L., & Sagawa, G. R. (2011). HIV-associated dementia in older adults: clinical and tomographic aspects. International Psychogeriatrics, 7(23), pp. 1061-1069. Stern, Y., Richards, M., Sano, M., & Mayeux, R. (1993). Comparison of cognitive changes in patients with Alzheimer s and Parkinson s disease. Archives of Neurology, 50, 1040-1045. 4
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (4 από 4) Tanner, C. M., Ottman, R., Goldman, S.M., Ellenberg, J., Chan, P., Mayeux, R., et al. (1999). Parkinson disease in twins: An etiologic study. Journal of the American Medical Association, 281, 341-346. Tröster, A. I., & Woods, S.P. (1987). Neuropsychological aspects of Parkinson s disease and parkinsonian syndromes. In R. Pahwa, K. E. Lyons & W. C. Koller (Eds.), Handbook of Parkinson s disease (3rd ed., pp. 127-157). New York: Marcel Dekker. Woods, S. P., Conover, E., Rippeth, J., Carey, C. L., Gonzales, R., Marcotte T. D., Heaton, R. K., Grant, I., The HIV Neurobehavioral Research Center (HNRC) Group. (2004). Qualitative aspects of verbal fluency in HIVassociated dementia: a deficit in rule-guided lexical-semantic search processes? Neuropsychologia(42), pp. 801-809. World Health Organization. (1997). Ταξινόμηςη ICD-10 Ψυχικων Διαταραχϊν και Διαταραχϊν Συμπεριφορασ. (Κ.. Κ. τεφάνθσ, Επιμ., & Κ.. Κ. τεφάνθσ, Μεταφρ.) Ακινα: ΒΗΣΑ.
45 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σημείωμα Αναφοράσ Νάςιοσ Γ. υμπεριφορικι Νευρολογία. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από: http://eclass.teiep.gr/courses/logo133/
Σημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κλπ., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el 4
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Τζλοσ Ενότητασ Επεξεργαςία: Ταφιάδησ Διονφςιοσ Ιωάννινα, 2015
48 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σημειώματα
4 Συμπεριφορική Νευρολογία Άλλοι Σφποι Άνοιασ, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Διατήρηςη Σημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.
Τζλοσ Ενότητασ 5