ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΔΠΙΓΝΩΗ ΚΑΙ ΓΔΞΙΟΣΗΣΑ ΑΠΟΚΩΓΙΚΟΠΟΙΗΗ ΓΡΑΠΣΩΝ ΛΔΞΔΩΝ Δ ΜΑΘΗΣΔ Α ΚΑΙ Β ΣΑΞΔΩΝ ΓΗΜΟΣΙΚΟΤ Ισάλλεο Γξεγνξάθεο Δάζθαινο, Τπνςήθηνο Δηδάθηνξαο Π.Σ.Π.Ε. Παλ/κίνπ Κξήηεο Abstract The aim of this study was to examine the development of morphological awareness in 185 primary school Greek-speaking students (Grades 1-2) in relation to their skill at decoding written words. Participants were administered four tasks for measuring morphological awareness and a task for word reading. The results showed that students with higher capacities in various aspects of morphological awareness had significantly higher ability in decoding. The results also provide evidence that morphological awareness may be a factor in predicting decoding ability, supporting the view of the close relationship between morphological awareness and learning to read even in first and second grades of elementary school. 1. Δηζαγσγή Η κνξθνινγηθή επίγλσζε αλήθεη ζηηο κεηαγισζζηθέο ηθαλφηεηεο θαη αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ζπιινγίδεηαη πάλσ ζηηο κνξθνινγηθέο κνλάδεο, λα αζθεί έιεγρν πάλσ ζ απηέο θαη λα ηηο νξγαλψλεη ζπλεηδεηά (Carlisle, 1995; Καξαηδάο, 2005). Γηαθξίλεηαη ζε δχν επίπεδα, ην επηγισζζηθφ θαη ην κεηαγισζζηθφ (Gombert, 1992), αλάινγα κε ην βαζκφ ζπλεηδεηνπνίεζεο ησλ δνκηθψλ κνξθεκάησλ ηεο ιέμεο απφ ηνλ αξράξην αλαγλψζηε. Σν επηγισζζηθφ επίπεδν πξνζδηνξίδεηαη απφ κηαλ αζαθή θαηαλφεζε ηεο κνξθνινγηθήο δνκήο ησλ ιέμεσλ, ελψ ην κεηαγισζζηθφ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε ζαθή θαηαλφεζε απηήο ηεο δνκήο θαη ην ρεηξηζκφ ηεο ζηα δηάθνξα γλσζηηθά έξγα (Σζεζκειή, 2009:83). Η ζπζηεκαηηθή ηεο κειέηε μεθίλεζε ηελ πεξαζκέλε δεθαεηία, κφιηο απνθαιχθζεθαλ νη πξψηεο ελδείμεηο γηα ηε ζρέζε ηεο κε ηε κάζεζε ηεο αλάγλσζεο. Γεληθά, ζην πεδίν ησλ κεηαγισζζηθψλ ηθαλνηήησλ νη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο έρνπλ επηθεληξσζεί θαηά θχξην ιφγν ζηε θσλνινγηθή επίγλσζε, επεηδή ζπλδέεηαη κε ηε κάζεζε ηεο αιθαβεηηθήο αξρήο, ε νπνία απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ γξακκαηηζκνχ (Goswami, 2000). Ωζηφζν, ζηηο έξεπλεο απηέο δε ιακβάλνληαη ππφςε νη αιιειεπηδξάζεηο ηεο θσλνινγηθήο επίγλσζεο κε άιινπο γισζζνινγηθνχο παξάγνληεο, νη νπνίνη ελεξγνπνηνχληαη θαηά ηελ αλάγλσζε θαη γξαθή, φπσο ε κνξθνινγία θαη ε ζεκαζηνινγία (Καξαηδάο, 2005:123). Η απνθσδηθνπνίεζε ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ είλαη κηα βαζηθή γλσζηηθή ιεηηνπξγία ηεο αλάγλσζεο θαη γηα ηελ επηηπρή ηεο δηεθπεξαίσζε απαηηείηαη ηφζν ε αλαγλψξηζε ησλ γξαπηψλ (νπηηθψλ) ζπκβφισλ πνπ απνηεινχλ ην γξαπηφ θψδηθα φζν θαη ε κεηάθξαζή ηνπο ζε θσλνινγηθή παξάζηαζε (Πφξπνδαο, 2002:45). Η έξεπλα ζην πεδίν ηεο αλάγλσζεο έρεη αλαδείμεη ηξεηο βαζηθέο νξζνγξαθηθέο δηαδηθαζίεο, δειαδή νξγαλσκέλεο αθνινπζίεο γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ πνπ επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε ηνπ αλαγλψζηε ζηηο νξζνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο κηαο γξαπηήο ιέμεο: ηε θσλνινγηθή, ηε κνξθνινγηθή θαη ηελ αλαινγηθή (Καξαηδάο, 2005:146). Πψο φκσο εκπιέθεηαη ε κνξθνινγηθή νξζνγξαθηθή δηαδηθαζία, ε επεμεξγαζία δειαδή ησλ ιέμεσλ ζε επίπεδν κνξθεκάησλ, ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ;
Δξεπλεηηθά δεδνκέλα ζην πεδίν ηεο ςπρνγισζζνινγίαο δείρλνπλ φηη νη ιεμηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ ψξηκσλ αλαγλσζηψλ είλαη κνξθνινγηθά νξγαλσκέλεο, αθφκα θαη ζε γιψζζεο φπσο ε ηηαιηθή θαη ε ειιεληθή, κε δηαθαλή, σο πξνο ηελ αλάγλσζε, νξζνγξαθηθά ζπζηήκαηα (Caramazza et al., 1988; Μαλνπειίδνπ, 2004). Δπηπιένλ, πνιιέο νξζνγξαθηθέο ζπκβάζεηο δελ κπνξνχλ λα πξνζεγγηζζνχλ κέζσ κηαο απιήο αληηζηνίρεζεο γξαθεκάησλ-θσλεκάησλ, αιιά απαηηνχλ κηα κνξθνινγηθή αλάιπζε (Fowler & Liberman, 1995). ηελ ειιεληθή γιψζζα, γηα παξάδεηγκα, ζηελ αξρή ηεο εθκάζεζεο ηεο αλάγλσζεο εκθαλίδνληαη ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζε ιέμεηο πνπ πεξηιακβάλνπλ πνιχπινθνπο θσλνινγηθνχο θαλφλεο (Ατδίλεο, 2002). Η ρξήζε ελαιιαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, φπσο απηή ηεο αλαινγίαο κε γλσζηέο ιέμεηο ή κε κνξθήκαηα γλσζηψλ ιέμεσλ, κπνξεί λα ζπκβάιεη λα παξαθακβζεί ε άγλνηα ηνπ γξακκαηηθνχ θαλφλα (Ατδίλεο, 2003. Μαλσιίηζεο, 2006β). Δμάιινπ, ηα θσλνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ είλαη, ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, επαξθή γηα ηε ζεκαζηνινγηθή αλαγλψξηζε ησλ ιέμεσλ (Μαγνπιά & Κνπηνπκάλνπ, 2009:950). χκθσλα κε ην αλαπηπμηαθφ κνληέιν θαηάθηεζεο ηνπ γξακκαηηζκνχ ησλ Seymour & Duncan (2001), ην πέξαζκα ησλ παηδηψλ ζηελ ηειεπηαία θάζε αλάπηπμεο, ηε κνξθνγξαθηθή, ζεκαηνδνηεί ηελ αλάιπζε ησλ ιέμεσλ ζε κεγαιχηεξεο ηνπ θσλήκαηνο θσλνινγηθέο κνλάδεο. ηε θάζε απηή, ζρεκαηίδνληαη αλαπαξαζηάζεηο ησλ κνξθνινγηθά ζχλζεησλ ιέμεσλ σο ζπλδπαζκνί είηε ζπιιαβψλ είηε κνξθεκάησλ, απνδίδεηαη ν ηφλνο θαη ζπλδπάδνληαη ειεχζεξα θαη δεζκεπκέλα κνξθήκαηα. Γελ είλαη ζίγνπξν, σζηφζν, αλ ηα ίδηα αλαπηπμηαθά κνληέια ηζρχνπλ γηα φιεο ηηο αιθαβεηηθέο γιψζζεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηε βαξχηεηα θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δηαθφξσλ γισζζνινγηθψλ κνλάδσλ κηαο δεδνκέλεο γιψζζαο θαηά ηελ επεμεξγαζία ηεο (Μαγνπιά & Κνπηνπκάλνπ, 2009:950). ηε δηεζλή επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία εξεπλεηηθά δεδνκέλα δείρλνπλ φηη ε κνξθνινγηθή επίγλσζε ζπλδέεηαη κε ηε δεμηφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ αθφκα θαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηεο (Carlisle & Nomanbhoy, 1993; Carlisle, 1995; Casalis & Lνuis-Alexandre, 2000; Lyster, 2002; Nunes et al., 2003). Ωζηφζν, ζηηο πεξηζζφηεξεο κειέηεο θαίλεηαη λα ππάξρεη έλαο ζεκαληηθφο βαζκφο επηθάιπςεο κεηαμχ θσλνινγηθνχ θαη κνξθνινγηθνχ παξάγνληα, θαζψο νη αλαιχζεηο παιηλδξφκεζεο δείρλνπλ φηη ε ζπλεηζθνξά ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ζηελ εμήγεζε ηεο δηαθχκαλζεο ηεο απνθσδηθνπνίεζεο, κεηά ηνλ έιεγρν ηεο επίδξαζεο ηεο θσλνινγηθήο επίγλσζεο, κεηψλεηαη θαηά πνιχ. Παξά ην ζηαηηζηηθά κηθξφ ηεο κέγεζνο, φκσο, ε κνξθνινγηθή επίγλσζε έρεη κηα μερσξηζηή θαη ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο θαη έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ ειηθία, θαζψο ε ζπκβνιή ηεο απμάλεηαη κεηά ηε Γ δεκνηηθνχ (Μahony et al., 2000; Deacon & Kirby, 2004). Η εηθφλα απηή δηαπηζηψλεηαη θαη ζε επηκέξνπο φςεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο φπσο ε θιηηηθή θαη ε παξαγσγηθή κνξθνινγηθή επίγλσζε. Έηζη ζηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ ε ζρέζε ησλ δχν απηψλ φςεσλ κε ηε δεμηφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο είλαη κηθξή, ελψ κεγαιχηεξε θαίλεηαη λα είλαη ε ζρέζε ηνπο κε ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε (Casalis & Lνuis-Alexandre, 2000; Rispens et al., 2007). Η αλεμάξηεηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ ηζρπξνπνηείηαη φζν αλαπηχζζεηαη ε αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα (Singson et al., 2000; Deacon & Kirby, 2004). Αληίζεηα, απφ ηα ειάρηζηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα ζηα αιθαβεηηθά νξζνγξαθηθά ζπζηήκαηα δελ πξνθχπηεη ηδηαίηεξε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επίγλσζε ηεο κνξθνινγίαο ηεο ζχλζεζεο θαη ηελ απνθσδηθνπνίεζε (Nagy et al., 2003; Rispens et al., 2007). ηνλ ειιεληθφ ρψξν ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ζηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ
δηαπηζηψλεηαη κφιηο ηα ηειεπηαία ρξφληα (Ατδίλεο & Γαιαθιή, 2004. Μαλσιίηζεο, 2006α. Μαγνπιά & Φνπθνπδάθε, 2009). πλνπηηθά, νη κειέηεο απηέο, παξά ηηο κεζνδνινγηθέο ηνπο δηαθνξέο, παξέρνπλ ελδείμεηο γηα ην ξφιν ηνπ κνξθνινγηθνχ επηπέδνπ θαηά ηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο (Μαγνπιά & Κνπηνπκάλνπ, 2009:946). θνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηε ζρέζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηε δεμηφηεηα απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ ζηηο δχν πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ, θαζψο ζηελ ειιεληθή γιψζζα, κε βάζε ην κνληέιν ηνπ Πφξπνδα (2002), ε αλαγλψξηζε κηαο ιέμεο θαίλεηαη φηη δηεθπεξαηψλεηαη κε ηε βνήζεηα ησλ δχν βαζηθψλ δηαδηθαζηψλ ή θαλαιηψλ επεμεξγαζίαο: ηεο θσλνινγηθήο κεζνιάβεζεο θαη ηεο νξζνγξαθηθήο αλαγλψξηζεο. Η αλάγλσζε κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα κηαο παξάιιειεο ή θαη ζπκπιεξσκαηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ζπλππάξρνπλ ζηε ιέμε, κε ηε βνήζεηα θαη ησλ δχν ιεηηνπξγηθψλ δηαδηθαζηψλ. Η εξγαζία απηή επηρεηξεί λα απαληήζεη ζηα εμήο εξσηήκαηα: α. Οη καζεηέο Α θαη Β ηάμεσλ δεκνηηθνχ κε πςειφηεξεο ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, έρνπλ ζεκαληηθά πςειφηεξε ηθαλφηεηα ζηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο κε ρακειφηεξεο ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο; β. Οη επηκέξνπο φςεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο δηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ηε ζρέζε ηνπο κε ηε δεμηφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ; γ. Οη ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ησλ καζεηψλ Α θαη Β ηάμεσλ πξνζθέξνπλ ελδείμεηο γηα πηζαλφηεηα πξφβιεςεο µεηαγελέζηεξσλ απνηειεζκάησλ ησλ καζεηψλ ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ; 2. Μεζνδνινγία Δείγκα Σν δείγκα ζπγθξνηήζεθε απφ 185 καζεηέο, νη νπνία θνηηνχζαλ ζε έμη δεκφζηα ζρνιεία ηνπ Ννκνχ Ηξαθιείνπ θαη είραλ σο κεηξηθή γιψζζα ηελ ειιεληθή. Απφ απηνχο 90 ήηαλ καζεηέο ηεο Α ηάμεο ειηθίαο 6:3-7:3 εηψλ (Μ.Ο. 6 έηε θαη 10 κήλεο) θαη 95 καζεηέο ηεο Β ηάμεο ειηθίαο 7:3-8:3 εηψλ (Μ.Ο. 7 έηε θαη 9 κήλεο). Εξγαιεία κέηξεζεο Ι) Μνξθνινγηθήο επίγλσζεο: ρεδηάζηεθαλ ηέζζεξα πξνθνξηθά θξηηήξηα κε βάζε θξηηήξηα εξεπλεηψλ απφ ην δηεζλή ρψξν, ηα νπνία κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Απηά ήηαλ: α. Η αλαινγία ιέμεσλ κε θιηηηθά κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά (ΚΛΙΣΑΝ): Βαζηθή πεγή ηεο πξνέιεπζήο ηνπ είλαη ην «word analogy task» ησλ Nunes et al. (1997). Σα ππνθείκελα θιήζεθαλ λα αλαγλσξίζνπλ ηε ζρέζε σο πξνο ηελ θιηηηθή κνξθνινγία, αλάκεζα ζε έλα δεχγνο ιέμεσλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηελ ίδηα κνξθνινγηθή ζρέζε ζε έλα δεχηεξν δεχγνο ιέμεσλ (π.ρ. ζθίδσ- έζθηζα, δέλσ- ). Ο ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο ηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ηνπ θξηηεξίνπ δελ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο (Cronbach s a=0,56). β. Η αλαινγία ιέμεσλ κε παξαγσγηθά κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά (ΠΑΡΑΝ): ηεξίδεηαη, επίζεο, ζην αλαινγηθφ κνληέιν. Σα ππνθείκελα θιήζεθαλ λα αλαγλσξίζνπλ ηε ζρέζε, σο πξνο ηελ παξαγσγηθή κνξθνινγία, αλάκεζα ζε έλα δεχγνο ιέμεσλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηελ ίδηα κνξθνινγηθή ζρέζε ζε έλα δεχηεξν δεχγνο ιέμεσλ (π.ρ. κάγνο-καγεύσ, ρνξόο- ). Ο ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο ηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ηνπ θξηηεξίνπ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο (Cronbach s a= 0,73). γ. Ο δηαρσξηζκόο κνξθεκάησλ (ΔΙΑΥ): ρεδηάζηεθε κε βάζε αληίζηνηρν θξηηήξην ησλ Arnbak & Elbro (2000). Σα ππνθείκελα θιήζεθαλ λα αλαγλσξίζνπλ ηα δχν επηκέξνπο ζπζηαηηθά ζχλζεησλ ιέμεσλ, ηα νπνία ήηαλ είηε ζεκαηηθά κνξθήκαηα είηε νιφθιεξεο ιέμεηο, θαη λα ηα πξνθέξνπλ σο αλεμάξηεηεο ιέμεηο (π.ρ. αιαηνπίπεξν:
αιάηη θαη πηπέξη). θνπφο ηνπ θξηηεξίνπ ήηαλ ε εθηίκεζε ηεο ηθαλφηεηαο ζπλεηδεηνπνίεζεο ηεο κνξθνινγηθήο δνκήο ησλ ζχλζεησλ. Ο ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο ηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θξηηεξίνπ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο (Cronbach s a= 0,76). δ. Η αλαζηξνθή κνξθεκάησλ (ΑΝΑ): Βαζίζηεθε ζην «morpheme- reversal task» ησλ Bryant et al. (1999) θαη είρε σο ζθνπφ ηελ εθηίκεζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ ππνθεηκέλσλ ζηνλ ελζπλείδεην ρεηξηζκφ ησλ επηκέξνπο ζπζηαηηθψλ ησλ ζχλζεησλ ιέμεσλ. πγθεθξηκέλα, ηα παηδηά θιήζεθαλ λα αληηζηξέςνπλ ηηο επηκέξνπο ιέμεηο ή ηα ζεκαηηθά κνξθήκαηα ζχλζεησλ ιέμεσλ θαη λα πξνθέξνπλ ηηο λέεο ιέμεηο πνπ ζρεκαηίζηεθαλ κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζχλζεζεο (π.ρ. γιπθόμηλνο μηλόγιπθνο). Ο ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο ηνπ θξηηεξίνπ απηνχ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο (Cronbach s a= 0,79). ΙΙ) Απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηώλ ιέμεσλ Υξεζηκνπνηήζεθε έλα άηππν θξηηήξην αλάγλσζεο 40 κεκνλσκέλσλ ιέμεσλ, νη νπνίεο επηιέρηεθαλ έηζη ψζηε λα αληηπξνζσπεπηηθέο αθελφο ησλ ηξηψλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηνλ ηνκέα ηεο κνξθνινγίαο (θιίζε, παξαγσγή θαη ζχλζεζε) θαη αθεηέξνπ ησλ ηξηψλ θαηεγνξηψλ ιέμεσλ κε βάζε ηηο αληηζηνηρίεο γξαθεκάησλ θσλεκάησλ ζηελ ειιεληθή γιψζζα (1-1 ζηαζεξή ζρέζε, 2-1 ζηαζεξή ζρέζε θαη 1-1 κεηαβιεηή αιιά πξνβιεπηή ζρέζε). Γηα ηε κέηξεζε ηεο δεμηφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο, νη αξηζκνί νη νπνίνη απνδφζεθαλ πξνέθπςαλ απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ βαζκψλ ζηελ αθξίβεηα θαη ζηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο ησλ ιέμεσλ. Ο βαζκφο ζηελ αλαγλσζηηθή αθξίβεηα εθθξάδεη ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ιέμεσλ πνπ δηαβάζηεθαλ ζσζηά ( 0,5 γηα θάζε ζσζηή απάληεζε), ελψ ν βαζκφο ζηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο εθθξάδεη ην ζπλνιηθφ ρξφλν αλάγλσζεο φισλ ησλ ιέμεσλ (είθνζη ρξνληθά δηαζηήκαηα αλά 15 δεπηεξφιεπηα, ηα νπνία αληηζηνηρνχλ ζε θζίλνπζα βαζκνινγηθή θιίκαθα 20-0). Η κεγαιχηεξε βαζκνινγία πνπ κπνξνχζε λα ζπγθεληξσζεί ήηαλ 40 βαζκνί (20 γηα ηελ αθξίβεηα θαη 20 γηα ηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο). Γηα παξάδεηγκα, αλ έλα ππνθείκελν δηάβαδε ζσζηά 30 ιέμεηο ζε ρξνληθφ δηάζηεκα 61-75 δεπηεξνιέπησλ, ε βαζκνινγία ηνπ ήηαλ 15 θαη 16, δειαδή ζχλνιν 31 βαζκνί. Δηαδηθαζία Πξαγκαηνπνηήζεθαλ δχν ζπλαληήζεηο κε θάζε ππνθείκελν ηνπ δείγκαηνο μερσξηζηά. ηελ πξψηε ρνξεγήζεθαλ ηα θξηηήξηα ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, ελψ ζηε δεχηεξε ην έξγν απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ. πλνιηθά, ε έξεπλα δηήξθεζε δχν κήλεο, απφ ηα κέζα Φεβξνπαξίνπ έσο ηα κέζα Απξηιίνπ ηνπ 2008. 3. Απνηειέζκαηα Αξρηθά, γηα λα απαληεζεί ην πξψην εξψηεκα, πξαγκαηνπνηήζεθε κία ζχγθξηζε κε ην παξακεηξηθφ θξηηήξην t ησλ κέζσλ φξσλ επίδνζεο ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ ιέμεσλ κεηαμχ δχν νκάδσλ παηδηψλ. πγθεθξηκέλα, νη καζεηέο θαζεκηάο ηάμεο ρσξίζηεθαλ ζε δχν επίπεδα κε βάζε ηηο επηδφζεηο ηνπο ζε θάζε κέηξεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, κε θξηηήξην ην κέζν φξν. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 1, νη δηαθνξέο ησλ κέζσλ φξσλ επίδνζεο ζηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ επίδνζεο ζε φιεο ζρεδφλ ηηο κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, θαη ζηηο δχν ηάμεηο, είλαη έληνλεο θαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο ζε επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο 1 0 / 00. Η κεγαιχηεξε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ επίδνζεο ζηελ Α ηάμε εληνπίδεηαη ζηελ αλαζηξνθή κνξθεκάησλ (ΑΝΑ), ελψ ζηε Β ηάμε ζηε ζπλνιηθή εθηίκεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο (ΤΝΜΔ). Αληίζεηα, ε κηθξφηεξε δηαθνξά θαη ζηηο δχν ηάμεηο εληνπίδεηαη ζηελ αλαινγία θιηηψλ ηχπσλ (ΚΛΙΣΑΝ).
Β ΣΑΞΗ Α ΣΑΞΗ Πίνακας 1. Μέζνη όξνη(m) θαη ηππηθέο απνθιίζεηο(s) ηεο επίδνζεο ησλ ππνθεηκέλσλ ζηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηώλ ιέμεσλ αλάινγα κε ην επίπεδν επίδνζεο ζηηο κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο. Έιεγρνο ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθόηεηαο ησλ δηαθνξώλ ησλ κέζσλ όξσλ. ΣΑΞΔΙ ΜΔΣΡΗΔΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΔΠΙΓΝΩΗ ΚΛΙΣΑΝ ΠΑΡΑΝ ΓΙΑΥ ΑΝΑ πλνι. εθηίκεζε ζχλζεζεο (ΤΝΤΝ) πλνιηθή εθηίκεζε κνξθ. επίγλσζεο (ΤΝΜΔ) ΚΛΙΣΑΝ ΠΑΡΑΝ ΓΙΑΥ ΑΝΑ πλνι. εθηίκεζε ζχλζεζεο (ΤΝΤΝ) πλνιηθή εθηίκεζε κνξθ. επίγλσζεο (ΤΝΜΔ) ηε ζπλέρεηα, πξνθεηκέλνπ λα απαληεζεί ην δεχηεξν εξψηεκα, πξνρσξήζακε ζε πεξαηηέξσ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ κε ηε δηαδηθαζία ζπζρέηηζεο (Pearson r). Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 2 δηαπηζηψλεηαη, αξρηθά, φηη νη επηδφζεηο ζε φιεο ηηο κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ζρεηίδνληαη ζεηηθά θαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθά κε ηηο επηδφζεηο ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ησλ γξαπηψλ ιέμεσλ. Ωζηφζν, νη επηκέξνπο φςεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο δηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ην βαζκφ ζπζρέηηζήο ηνπο κε ηελ αλαγλσζηηθή απνθσδηθνπνίεζε. Σνλ πςειφηεξν βαζκφ ζπζρέηηζεο, ζε θαζεκηά ηάμε, παξνπζίαζε ε ζπλνιηθή εθηίκεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ηεο ζχλζεζεο (ΤΝΤΝ), ελψ ην ρακειφηεξν ε κέηξεζε ηεο θιηηηθήο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο (ΚΛΙΣΑΝ). Πίνακας 2. πληειεζηέο ζπζρέηηζεο (Pearson r) αλάκεζα ζηηο κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο θαη ηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηώλ ιέμεσλ *p<.05 **p<.01 EΠΙΠΔΓΟ ΔΠΙΓΟΗ Υακειφ(Ν=48) Τςειφ (Ν=42) Υακειφ(Ν=48) Τςειφ (Ν=42) Υακειφ(Ν=51) Τςειφ (Ν=39) Υακειφ(Ν=46) Τςειφ (Ν=44) Υακειφ(Ν=45) Τςειφ (Ν=45) Υακειφ(Ν=43) Τςειφ (Ν=47) Υακειφ(Ν=36) Τςειφ (Ν=59) Υακειφ(Ν=46) Τςειφ (Ν=49) Υακειφ (Ν=50) Τςειφ (Ν=45) Υακειφ (Ν=41) Τςειφ (Ν=54) Υακειφ(Ν=46) Τςειφ (Ν=49) Υακειφ(Ν=42) Τςειφ (Ν=53) ΑΠΟΚΩΓΙΚ. ΛΔΞΔΩΝ Έιεγρνο ζηαηηζη. ζεκαληηθφηεηαο M s t df p 23 27,5 6,2 5 3,78 88.000 22,1 5,8 28,5 4,5 5,81 86,9.000 22,7 5,9 28,2 4,9 4,74 88.000 21,1 5,4 29,3 3,4 8,75 76,2.000 21,2 5,5 29 3,8 7,80 77,6.000 21,5 5,7 28,4 4,4 6,37 79,2.000 29,6 32,8 4,7 3,9 3,55 93.001 29,3 4,8 33,7 2,7 5,52 69,2.000 29,3 4,6 34,1 2,5 6,42 76,9.000 28,5 4,7 33,9 2,5 6,64 56,6.000 28,9 4,6 34,1 2,2 6,97 64.000 28,4 4,5 34,1 2,2 7,50 55,9.000 ΑΠΟΚΩΓ Αναγν. ακρίβεια Αναγν. ταχύτητα Μετρήσεις Μορυ. Δπίγν. Α ΣΑΞΗ Β ΣΑΞΗ Α ΣΑΞΗ Β ΣΑΞΗ Α ΣΑΞΗ Β ΣΑΞΗ 1. ΚΛΙΣΑΝ.44**.48**.61**.52**.27*.36** 2. ΠΑΡΑΝ.59**.65**.67**.72**.44**.46** 3. ΤΝΤΝ.69**.72**.77**.74**.52**.56** 3α. ΓΙΑΥ.59**.60**.69**.62**.43**.48** 3β. ΑΝΑ.69**.73**.76**.76**.54**.57** 4. ΤΝΜΔ.69**.73**.80**.78**.50**.55**
Γηαπηζηψλεηαη, επίζεο, ζε θαζεκηά ηάμε, ν πςειφηεξνο βαζκφο ζπζρέηηζεο φισλ ησλ ηθαλνηήησλ κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηελ αθξίβεηα αλάγλσζεο ζε ζρέζε κε ηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο. Σέινο, γηα ην ηξίην εξψηεκα πξαγκαηνπνηήζακε πνιιαπιή παιηλδξνκηθή αλάιπζε (stepwise) κε εμαξηεκέλε κεηαβιεηή ηελ επίδνζε ζην θξηηήξην αλάγλσζεο ιέμεσλ. Πξαγκαηνπνηήζακε έμη παιηλδξνκηθέο αλαιχζεηο. ε θάζε παιηλδξνκηθή αλάιπζε ζπκπεξηιάβακε σο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο: α) ηελ ειηθία, β) ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ επίπεδν ηνπ παηέξα, γ) ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ επίπεδν ηεο κεηέξαο θαη δ) θαζεκηά απφ ηηο κεηξήζεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο. Γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ζε θάζε αλάιπζε νη πξψηεο ηξεηο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο παξέκελαλ νη ίδηεο θαη άιιαδε κφλν ε κέηξεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί αλ ζπκβάιιεη, αλεμάξηεηα απφ ηηο ειεγρφκελεο κεηαβιεηέο, ζηελ εμαξηεκέλε κεηαβιεηή. ηνλ Πίλαθα 3 παξαηεξνχκε ηα απνηειέζκαηα κφλν γηα εθείλεο ηηο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο πνπ θαηάθεξαλ λα έρνπλ κηα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή θαη αλεμάξηεηε πξφβιεςε ζηε δηαθχκαλζε ηεο απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ. Όπσο δηαπηζηψλεηαη, φιεο νη κεηξήζεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο θαηφξζσζαλ λα πξνβιέςνπλ ζεκαληηθά ηελ αλαγλσζηηθή επίδνζε αλεμάξηεηα απφ ηηο ειεγρφκελεο κεηαβιεηέο. Μάιηζηα, ζηηο πέληε απφ ηηο έμη πεξηπηψζεηο εηζάγνληαη ζην παιηλδξνκηθφ κνληέιν πξψηεο, εμεγψληαο θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο δηαθχκαλζεο. Πίνακας 3. Απνηειέζκαηα ηεο πνιιαπιήο παιηλδξνκηθήο αλάιπζεο βήκα-βήκα(stepwise) γηα ηηο κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθά θαη αλεμάξηεηα από ηηο ειεγρόκελεο κεηαβιεηέο ζηελ επίδνζε ηεο απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηώλ ιέμεσλ ΔΙΡΑ ΔΙΟΓΟΤ ΣΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΤΝΟΛΙΚΟ R 2 ΑΤΞΗΗ R 2 ΒΗΣΑ 1. Ηιηθία 2. ΚΛΙΣΑΝ 3. Κνηλ/ηθφ επίπεδν παηέξα 0,26 0,39 0,44 0,26*** 0,13*** 0,05*** 0,42*** 0,32*** 0,22*** 1. ΠΑΡΑΝ 2. Ηιηθία 3. Κνηλ/ηθφ επίπεδν παηέξα 0,43 0,51 0,55 0,43*** 0,08*** 0,04*** 0,50*** 0,31*** 0,20*** 1. ΓΙΑΥ 2. Ηιηθία 3. Κνηλ/ηθφ επίπεδν παηέξα 0,31 0,48 0,50 0,31*** 0,17*** 0,02** 0,43*** 0,42*** 0,15** 1. ΑΝΑ 2. Ηιηθία 1. ΤΝΤΝ 2. Ηιηθία 0,53 0,61 0,48 0,59 0,53*** 0,08*** 0,48*** 0,10*** 0,63*** 0,30*** 0,60*** 0,34*** 1. ΤΝΜΔ 2. Ηιηθία 3. Κνηλ/ηθφ επίπεδν παηέξα 0,51 0,59 0,60 0,51*** 0,08*** 0,01* 0,57*** 0,31*** 0,11* *p<.05, **p<.01, ***p<.001 χκθσλα, επίζεο, κε ην ζπληειεζηή Βήηα φιεο νη κεηξήζεηο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, εθηφο ηεο αλαινγίαο θιηηψλ ηχπσλ, είραλ ηε κεγαιχηεξε ζπλεηζθνξά ζηε δηαθχκαλζε ηεο απνθσδηθνπνίεζεο, φηαλ ε κέηξεζή ηνπο ζηαζκίζηεθε ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο.
4. πδήηεζε Σα απνηειέζκαηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο έδεημαλ φηη ζε θάζε ηάμε νη καζεηέο κε πςειφηεξεο ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο είραλ ζεκαληηθά πςειφηεξε ηθαλφηεηα ζην θξηηήξην αλάγλσζεο ιέμεσλ, απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο κε ρακειφηεξεο ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο. Αλάινγε εηθφλα δηαπηζηψλεηαη θαη ζηε δηαρξνληθή έξεπλα ηνπ Μαλσιίηζε (2006α) σο πξνο ηε δηάζηαζε ηεο αθξίβεηαο αλάγλσζεο. πγθεθξηκέλα, ηα παηδηά κε πςειφηεξεο ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ζην Νεπηαγσγείν δηάβαδαλ ζεκαληηθά πεξηζζφηεξεο ιέμεηο ζηελ Α ηάμε. Σα απνηειέζκαηά καο έδεημαλ, επίζεο, φηη ζηε ζπλνιηθή εθηίκεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ επίδνζεο ήηαλ κεγαιχηεξε ζηε Β ηάμε. Σν ζηνηρείν απηφ, φπσο θαη ηα επξήκαηά καο απφ ηελ αλάιπζε ζπζρεηίζεσλ παξέρνπλ ελδείμεηο γηα ηνλ απμαλφκελν ξφιν ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βαζηθήο εθπαίδεπζεο, θαζψο ε κάζεζε θαη ε δηδαζθαιία ηεο αλάγλσζεο γίλνληαη κε ζπζηεκαηηθφηεξν ηξφπν, φπσο έρνπλ δείμεη δηάθνξνη εξεπλεηέο (Singson et al., 2000). Όπσο πξνέθπςε απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, νη επηκέξνπο φςεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο δηαθνξνπνηνχληαη σο πξνο ην βαζκφ ζπζρέηηζήο ηνπο κε ηε δεμηφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ. Η εηθφλα απηή αληαλαθιάηαη θαη ζηηο δχν ζπληζηψζεο ηεο απνθσδηθνπνίεζεο, δειαδή ηελ αθξίβεηα θαη ηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο. Ωζηφζν, φπσο θαη ζηελ έξεπλα ηνπ Μαλσιίηζε (2006α), ο βαζκφο ζπζρέηηζεο κε ηελ αθξίβεηα θαίλεηαη λα είλαη πςειφηεξνο απ φηη κε ηελ ηαρχηεηα αλάγλσζεο. πγθξηηηθά κε ηελ θιηηηθή, ε παξαγσγηθή κνξθνινγηθή επίγλσζε εκθάληζε πςειφηεξνπ βαζκνχ ζπζρέηηζε κε ηελ επίδνζε ζηελ αλαγλσζηηθή απνθσδηθνπνίεζε θαη ζηηο δχν ηάμεηο. Σν ζπγθεθξηκέλν εχξεκα ελαξκνλίδεηαη κε ηελ άπνςε ησλ Casalis & Louis-Alexandre (2000:327), νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ ηνλ πςειφηεξν βαζκφ ζπλάθεηαο ηεο παξαγσγηθήο, έλαληη ηεο θιηηηθήο, κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ, αλεμάξηεηα απφ ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη γηα ηελ αμηνιφγεζή ηνπο. Η ζηελή ζρέζε ηεο παξαγσγηθήο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηελ αλαγλσζηηθή απνθσδηθνπνίεζε ελδερνκέλσο λα νθείιεηαη ζηηο ζεκαζηνινγηθέο, θσλνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο γλψζεηο πνπ πξνυπνζέηεη ε θαηάθηεζε ηεο ηθαλφηεηαο ρεηξηζκνχ ησλ παξαγσγηθψλ επηζεκάησλ (Casalis & Louis-Alexandre, 2000). Καη ηα ηξία απηά είδε γλψζεσλ ζπλδένληαη ζηελά κε ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα. Σελ πςειφηεξε ζπζρέηηζε κε ηελ επίδνζε ζην έξγν απνθσδηθνπνίεζεο, θαη ζηηο δχν ηάμεηο, παξνπζίαζε ε επίγλσζε ηεο κνξθνινγίαο ηεο ζχλζεζεο. Σν εχξεκα απηφ δελ πξνθαιεί εληχπσζε, θαζψο ε θαηαλνκή ησλ απαληήζεσλ ζηελ αλάγλσζε έδεημε φηη νη ζχλζεηεο ιέμεηο ήηαλ απηέο πνπ πξνθάιεζαλ ηηο πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο ζηνπο καζεηέο θάζε ηάμεο. Αλάινγε εηθφλα παξαηεξείηαη θαη ζηελ έξεπλα ηνπ Μαλσιίηζε (2006α), κφλν σο πξνο ηε δηάζηαζε ηεο αθξίβεηαο αλάγλσζεο, αλ θαη νη ζπζρεηίζεηο ήηαλ ρακειφηεξνπ βαζκνχ. Αληίζεηα, θάηη ηέηνην δε δηαπηζηψλεηαη ζε έξεπλεο πνπ δηεμήρζεζαλ ζε γιψζζεο κε δηαθνξεηηθά νξζνγξαθηθά ζπζηήκαηα θαη κε δηαθνξεηηθή κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε (Nagy et al., 2003; Rispens et al., 2007). Βέβαηα, ζηελ παξνχζα έξεπλα ε κέηξεζε ηφζν ηεο θιηηηθήο φζν θαη ηεο παξαγσγηθήο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο έγηλε κε θξηηήξην ίδηαο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο, ελψ ε κέηξεζε ηεο ζχλζεζεο κε δχν θξηηήξηα πνπ απαηηνχζαλ δηαθνξεηηθή γλσζηηθή δηαδηθαζία. Δίλαη πηζαλφ ε δηαθνξεηηθή γλσζηηθή δηαδηθαζία λα κεζνιαβεί ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ ζηε ζρέζε κε ηελ αλάγλσζε. Αμίδεη, σζηφζν, λα δηεξεπλεζεί κειινληηθά ε ζρέζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο ηεο ζχλζεζεο κε ηελ αλαγλψξηζε ζχλζεησλ θαη κε ζχλζεησλ ιέμεσλ εμηζσκέλσλ σο πξνο ηελ επηθαλεηαθή ζπρλφηεηα, ηνλ αξηζκφ ησλ ζπιιαβψλ θαη ηε θσλνινγηθή ηνπο δνκή.
Η πνιιαπιή παιηλδξνκηθή αλάιπζε (stepwise) έδεημε φηη φιεο νη ηθαλφηεηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο πνπ αμηνινγήζακε πξνζθέξνπλ ελδείμεηο γηα πηζαλφηεηα πξφβιεςεο κεηαγελέζηεξσλ απνηειεζκάησλ ησλ καζεηψλ ζηελ απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ε ζπλνιηθή εθηίκεζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο πξνέβιεςε ην 51% ηεο δηαθχκαλζεο ζηελ απνθσδηθνπνίεζε, αλεμάξηεηα απφ ηελ ειηθία θαη ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ επίπεδν ησλ γνλέσλ. Φαίλεηαη, επνκέλσο, φηη ε κνξθνινγηθή επίγλσζε κπνξεί λα απνδεηρζεί έλαο ζεκαληηθφο δείθηεο πξφβιεςεο ηεο δεμηφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ. Απαηηνχληαη, σζηφζν, δηαρξνληθά δεδνκέλα κε ηελ παξνπζία θη άιισλ, ζρεηηθψλ κε ηηο αλαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο, παξαγφλησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο θσλνινγηθήο επίγλσζεο, αθνχ, φπσο παξαηεξείηαη θαη ζηα επξήκαηα πνιιψλ εξεπλψλ, ε θσλνινγηθή επίγλσζε πξνβιέπεη θαιχηεξα απφ ηε κνξθνινγηθή επίγλσζε ηελ ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ ηφζν ζηελ Α ηάμε (Carlisle & Nomanbhoy, 1993; Casalis & Louis-Alexandre, 2000; Μαλσιίηζεο, 2006; Rispens et al., 2007) φζν θαη ζηε Β ηάμε (Carlisle, 1995; Casalis & Louis-Alexandre, 2000). Υξεηάδνληαη ζπζηεκαηηθφηεξεο κειέηεο γηα λα μεδηαιχλεη απηή ε ζρέζε. Δηδηθφηεξα, ρξεηάδεηαη λα εμεηαζζεί ε ζρέζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπο ηεο απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ (αθξίβεηα, ηαρχηεηα θαη επρέξεηα) κε απιή θαη ζχλζεηε κνξθνινγηθή δνκή θαη ςεπδνιέμεσλ κε κνξθνινγηθή δνκή. πκπεξαζκαηηθά, ηα απνηειέζκαηα ηεο παξνχζαο κειέηεο εληζρχνπλ ηελ άπνςε γηα ηε ζηελή ζρέζε κνξθνινγηθήο επίγλσζεο θαη δεμηφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο γξαπηψλ ιέμεσλ ζηηο δχν πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ. Δίλαη, σζηφζν, ελδεηθηηθά θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κφλν σο βάζε γηα πεξαηηέξσ έξεπλα ή σο πεγή ζπκπιεξσκαηηθψλ ππνζέζεσλ θαη φρη ηφζν γηα γεληθεχζεηο. Γελ κπνξνχκε, φκσο, λα παξαβιέςνπκε φηη ε κνξθνινγηθή αξρή, πνπ είλαη ε δεχηεξε θχξηα αξρή ζηα αιθαβεηηθά ζπζηήκαηα γξαθήο, κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηε γξήγνξε αλαγλψξηζε ησλ ιέμεσλ. Σα παηδηά ηα νπνία αληηιακβάλνληαη ηε κνξθνινγηθή αξρή ηεο γξαπηήο γιψζζαο κπνξεί λα έρνπλ έλα επηπιένλ πιενλέθηεκα, φηαλ πξφθεηηαη λα αλαγλσξίζνπλ πνιπκνξθεκαηηθέο ιέμεηο, ηνπιάρηζηνλ αλ έρνπλ θαηαθηήζεη ην ζηάδην ηεο αιθαβεηηθήο αλάγλσζεο, θαζψο είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηνχλ κία επηπιένλ αλαγλσζηηθή ζηξαηεγηθή. Δμάιινπ, φπσο έρεη ππνζηεξηρζεί απφ άιινπο εξεπλεηέο, ε Διιεληθή είλαη γιψζζα κε ζεκαληηθή ηζρχ ησλ κνξθνινγηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ επεμεξγαζία ηεο γιψζζαο (Μαγνπιά & Κνπηνπκάλνπ,2009). Πξνηείλεηαη, ζπλεπψο, ε θαιιηέξγεηα ηεο κνξθνινγηθήο ζπλεηδεηνπνίεζεο ησλ καζεηψλ, ηφζν ζε επίπεδν πξνθνξηθνχ φζν θαη ζε επίπεδν γξαπηνχ ιφγνπ. Η θαιιηέξγεηα απηή κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ κνξθεκαηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ζην λνεηηθφ ιεμηθφ, δηεπθνιχλνληαο ηελ επεμεξγαζία ζπλζεηφηεξσλ γισζζηθψλ ελνηήησλ. Δπηπιένλ, εάλ αθήζνπκε ηνπο κηθξνχο καζεηέο λα αλαθαιχςνπλ κφλνη ηνπο, κε ηα δηθά ηνπο κέζα, ηε κνξθνινγηθή αλάιπζε, ρσξίο ηελ θαιιηέξγεηα ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο, είλαη πηζαλφ λα παξνπζηάζνπλ δπζθνιίεο ζηελ αλάπηπμε ηνπ ιεμηινγίνπ, ζηελ αλαγλψξηζε ησλ ιέμεσλ, ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε θαη ζηελ νξζνγξαθία. Βιβλιογραυία Ατδίλεο, Α. 2002. «Απφθηεζε ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο απφ παηδηά πξψηεο ζρνιηθήο ειηθίαο: Αλαπηπμηαθέο πξνζεγγίζεηο». ην Φπρνπαηδαγσγηθή ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Πξαθηηθά πλεδξίνπ(σόκ.α ).Ρέζπκλν,Π.Σ.Π.Δ.,103-112. Ατδίλεο, Α. 2003. «Η κάζεζε θαη ε ρξήζε ηεξαξρηθψλ θαλφλσλ ζηελ αλάγλσζε». ην Π.Σ.Π.Δ.Παλ/κίνπ Κξήηεο (επηκ.), Πξαθηηθά Επηζηεκνληθνύ πλεδξίνπ. Ρέζπκλν, Π.Σ.Π.Δ., 53-66.
Ατδίλεο, Α. & Γαιαθιή, Υ. 2004.«Φσλήκαηα, κνξθήκαηα θαη θαηάθηεζε ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ζηηο δχν πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ». ην Ν. Μαθξήο & Γ. Γεζιή (επηκ.), Η γλσζηηθή ςπρνινγία ζήκεξα: Γέθπξεο γηα ηε κειέηε ηεο λόεζεο. Πξαθηηθά πλεδξίνπ. Αζήλα, Σππσζήησ, 333-340. Arnbak, E. & Elbro, C. 2000. «The effects of morphological awareness training on the reading and spelling skills of young dyslexics». Scandinavian Journal of Educational Research 44, 229-251. Bryant, P., Nunes, T. & Aidinis, A. 1999. «Different morphemes, same spelling problems: cross-linguistic developmental studies».ην M. Harris & G. Hatano (επηκ.), Learning to read and write. A cross-linguistic perspective. Cambridge, CUP, 112-133. Caramazza, A., Laudanna, A. & Romani, C. 1998. «Lexical access and inflectional morphology». Cognition 28, 297-332. Carlisle,J.F. 1995. «Morphological awareness and early reading achievement». ην L.B. Feldman (επηκ.), Morphological aspects of language processing. Hillsdale,N.J., LΔΑ, 189-209 Carlisle, J.F. & Nomanbhoy, D.M. 1993. «Phonological and morphological awareness in first graders». Applied Psycholinguistics 14, 177-195. Casalis, S. & Louis-Alexandre, M.F. 2000. «Morphological analysis, phonological analysis and learning to read French: a longitudinal study». Reading and Writing 12, 303-305. Deacon,S.H.& Kirby,J.R. 2004.«Morphological awareness: Just more phonological? The roles of morphological and phonological awareness in reading development». Applied Psycholinguistics 25, 223-238. Fowler, A.E. & Liberman, I.Y. 1995. «The role of phonology and orthography in morphological awareness». ην L.B. Feldman (επηκ.), Morphological aspects of language processing. Hillsdale,N.J., LΔΑ,157-188. Gombert, J.E. 1992. Metalinguistic Development. London, Harvester Wheatsheaf. Goswami, U. 2000. «Phonological and lexical processes».ην M.L.Kamil, P.B. Mosenthal, P.D. Pearson & R. Barr (επηκ.), Handbook of reading research.. Mahwah, NJ, LΔΑ, 251-267. Καξαηδάο, Α. 2005. Μάζεζε ηεο νξζνγξαθηθήο δεμηόηεηαο. Αζήλα, Γξεγφξεο. Lyster, S.A.H. 2002. «The effects of morphological versus phonological awareness training in kindergarten on reading development». Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal 15, 261-294. Μαγνπιά, Δ. & Φνπθνπδάθε, Κ. 2009. «Γισζζηθέο ζηξαηεγηθέο θαηά ηελ θαηάθηεζε ηεο αλάγλσζεο ζηελ Α ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ». ην Δ. Σάθα & Γ. Μαλσιίηζεο (επηκ.), Αλαδπόκελνο γξακκαηηζκόο: έξεπλα θαη εθαξκνγέο. Αζήλα, Πεδίν, 79-91. Μαγνπιά, Δ. & Κνπηνπκάλνπ, Κ. 2009. «Μνξθνινγηθή επίγλσζε: ε ιεηηνπξγία ηεο θαηά ηελ θαηάθηεζε ηνπ γξακκαηηζκνχ ζηελ ειιεληθή σο πξψηε γιψζζα». ην Πξαθηηθά 8 νπ Δηεζλνύο πλεδξίνπ Ειιεληθήο Γισζζνινγίαο (ICGL 8). Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ, Έθδνζε CD-Rom, 941-954 (ειεθηξ. δηεχζ.: www.linguist-uoi.gr/cd_web). Mahony, D., Singson, M. & Mann, V. 2000. «Reading ability and sensitivity to morphological relations». Reading and Writing 12, 191-218. Μαλνπειίδνπ, Υ. 2004. «Μνξθνινγηθή επεμεξγαζία θαη ζεκαηηθνί ξφινη ζε παξάγσγεο ιέμεηο: ε πεξίπησζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ζεκαηηθνχ ξφινπ θαη εμσηεξίθεπζεο νξίζκαηνο». Μειέηεο γηα ηελ Ειιεληθή Γιώζζα, 24, 429-440.
Μαλσιίηζεο, Γ. 2006α. «Η ζρέζε ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο κε ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαηά ηα πξψηα ζηάδηα αλάπηπμήο ηεο». Μειέηεο γηα ηελ Ειιεληθή Γιώζζα, 26, 282-293. Μαλσιίηζεο, Γ. 2006β. «Ο ξφινο ηεο επίγλσζεο ησλ κνξθεκάησλ ζηελ αλάδπζε ησλ αλαγλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ». Γιώζζα θαη Γξακκαηηζκόο, 17A,5-7 θαη 17Β, 1-4. Nagy,W.E., Berninger, V.W., Abbott, R. C., Vaughan, K. & Vermeulen, K. 2003. «Relationship of morphology and other language skills to literacy skills in atrisk second-grade readers and at-risk fourth-grade writers». Journal of Educational Psychology 95, 730 742. Nunes,T., Bryant,P., & Bindman,M. 1997. «Morphological Spelling Strategies: Developmental Stages and Processes».Developmental Psychology 33, 637-649. Nunes, T., Bryant, P. & Olsson,J. 2003. «Learning morphological and phonological spelling rules:an intervention study». Scientific Studies of Reading 7, 289-307. Πφξπνδαο, Κ. 2002. Η αλάγλσζε. Πάηξα, εθδ. Ιδίνπ. Rispens, J. E., McBride-Chang, C. & Reitsma, P. 2007. «Morphological awareness and early and advanced word recognition and spelling in Dutch». Reading and Writing 14, 587-607. Seymour,P.H.K. & Duncan, L.2001. «Learning to read in English» Psychology:The Journal of the Hellenic Psychological Society 8, 281-299. Singson, M., Mahony,D. & Mann,V.2000. «The relation between reading ability and morphological skills: Evidence from derivational suffixes». Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal 12, 219-252. Σζεζκειή,. 2009. «Μνξθνινγηθή ελεκεξφηεηα, νξζνγξαθία θαη δπζιεμία: Σαμηλφκεζε θαη θξηηηθή ζεψξεζε εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ». Hellenic Journal of Psychology 6, 80-106. Λέμεηο-θιεηδηά: κνξθνινγηθή επίγλσζε, απνθσδηθνπνίεζε γξαπηψλ ιέμεσλ, επηκέξνπο φςεηο ηεο κνξθνινγηθήο επίγλσζεο