ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Γ. ΣΕΓΚΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Θ. ΜΑΝΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ ISBN 960-7081-05-6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Καθηγητού κ. Δ.Ι. Αραβαντινού... Πρόλογος συγγραφέως... VII IX ΚΕΦΑΛΑΙΟ I (Ν.Θ. ΜΑΝΙΑΣ) ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ... 1 Α. ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ... 1 Βιοχημεία στεροειδών ορμονών... 1 Μηχανισμός δράσεως... 6 Παραγωγή, έκκριση και μεταβολισμός των στεροειδών... 8 Κυκλοφορία των στεροειδών στο αίμα... 11 Βιολογική δράση των στεροειδών ορμονών της ωοθήκης... 12 Βιολογική δράση των οιστρογόνων... 12 Βιολογική δράση της προγεστερόνης... 14 Βιολογική δράση των ανδρογόνων... 15 Β. ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ... 15 Βιοσύνθεση πρωτεϊνικών ορμονών... 16 Μηχανισμός δράσεως... 19 Περίληψη... 21 Βιβλιογραφία... 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ II (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 25 Οι πόροι του Wolff ή μεσονεφρικοί πόροι... 26 Οι πόροι του Muller ή παραμεσονεφρικοί πόροι... 27 Ο ουρογεννητικός κόλπος... 28 Τα αρχέγονα γεννητικά κύτταρα... 31 Αντιγόνο ιστοσυμβατότητος συνδεδεμένο με το χρωμόσωμα Υ (Η-Υ αντιγόνο) Y-linked histocompatibility antigen (Η-Υ antigen) 34 Η διαφοροποίηση των γονάδων και η διάπλαση των έσω γεννητικών οργάνων... 36 α. Η ωοθηκική διαφοροποίηση... 36 β. Διάπλαση της μήτρας και των σαλπίγγων... 39 γ. Η ορχική διαφοροποίηση... 41 δ. Διάπλαση των εσωτερικών γεννητικών οργάνων του άρρενος... 44 ε. Διάπλαση των έξω γεννητικών οργάνων του θήλεος... 50 στ Διάπλαση των έξω γεννητικών οργάνων του άρρενος... 53 ζ. Ο προστάτης 58 Εννοιες και χρόνοι κλειδιά για τη διαφοροποίηση των γεννητικών οργάνων... 59 Βιβλιογραφία... 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ III (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 63 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΝΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ... 65 Ο υποθάλαμος και η υπόφυση... 65 α. Το μεγαλοκυτταρικό νευροεκκριτικό σύστημα... 67 β. Το μικροκυτταρικό νευροεκκριτικό σύστημα... 68 Η πυλαία κυκλοφορία... 70 Χαρακτηριστικά των κολπωδών πυλαίων τριχοειδών... 72 Εγκεφαλονωτιαίο υγρό, επενδυματικά κύτταρα και αιματοεγκεφαλικός φραγμός (blood-brain barrier)... 73 Ρύθμιση της εκκρίσεως της GnRH και τρόπος δράσεως... 74 ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ... 77 Οι γοναδοτρόπες ορμόνες... 77 Η γοναδοτροπική εκκριτική ορμόνη (GnRH)... 78 Τα ανάλογα της GnRH... 80 Τα στεροειδή και η έκκριση των γοναδοτροπινών... 82 Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΩΡΙΜΑΝΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΡΧΕΓΟΝΩΝ ΩΟΘΥΛΑΚΙΩΝ... 83 Το πρωτογενές ωοθυλάκιο... 86 1. Εμφάνιση των υποδοχέων της FSH... 87
2. Εμφάνιση υποδοχέων Ε2 (17β-οιστραδιόλης)... 87 3. Εμφάνιση υποδοχέων τεστοστερόνης... 87 4. Εμφάνιση των διαστημάτων συνδέσεως (Gup Junctions)... 88 5. Εμφάνιση της έσω θήκης και των υποδοχέων LH... 89 Οι δράσεις της FSH και LH στο αναπτυσσόμενο ωοθυλάκιο... 90 Ατρησία ή εκφύλιση του ωοθυλακίου... 92 Χρονική διάρκεια αναπτύξεως του ωοθυλακίου... 94 Ο ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ... 95 Η αρχική ανάπτυξη των αρχέγονων ωοθυλακίων... 95 Οι γοναδοτροπίνες και η ωρίμανση των ωοθυλακίων... 99 Το ωοθυλάκιο πριν την ωοθυλακιορρηξία... 105 Η διαδικασία της ωοθυλακιορρηξίας... 105 Το ωχρό σωμάτιο... 109 Ο χρόνος και ο γεννητικός κύκλος... 111 ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΥΞΗΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΥ... 112 ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΤΟΥ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΞΙΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ... 113 Ο ρόλος της προγεστερόνης... 117 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ... 118 Περίληψη... 119 Βιβλιογραφία... 123 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ ΚΑΙ ΑΝΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΚΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 133 Κατάταξη αμηνορροιών... 134 1. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ... 136 Η ήβη... 137 Η εγκυμοσύνη... 141 Η λοχεία... 142 Η εμμηνόπαυση... 143 2. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΤΕΛΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ... 144 Α. Ενδομητρικές συμφύσεις (Σύνδρομο Asherman ή Synechiea)... 144 Β. Ανωμαλίες διαπλάσεως των οργάνων που προέρχονται από τους πόρους του Muller... 145 3. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ... 147 Πρώιμη εμμηνόπαυση ή πρώιμη ανεπάρκεια των ωοθηκών... 147 Ανθιστάμενη στις γοναδοτροπίνες ωοθήκη... 149 4. ΕΞΩΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ... 149 I. Διαταραχές της λειτουργίας του φλοιού των επινεφριδίων... 149 Σύνδρομο Cushing... 152 Οψιμες ενζυμικές διαταραχές... 154 Ελάττωση της 21 -υδροξυλάσης... 154 Ελάττωση της 11β-υδροξυλάσης... 155 Ελάττωση της 3β-ολ-δεϋδρογενάσης... 155 Νόσος του Addison... 156 II. Διαταραχές του θυρεοειδούς... 156 III. Διαβήτης... 156 5. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣ ΕΩΣ... 157 Α. ΟΓΚΟΙ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ... 157 I. Αδενώματα... 157 Αδενώματα που εκκρίνουν προλακτίνη (Προλακτινώματα)... 158 Αδενώματα που εκκρίνουν αυξητική ορμόνη (GH)... 158 Αδενώματα που εκκρίνουν β-ενδορφίνη... 159 II. Κρανιοφαρυγγίωμα... 160 Β. ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΕΝΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΕΦΙΠΠΙΟΥ... 160 Γ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΙΜΑΤΩΣΕΩΣ... 161 I. Σύνδρομο Sheehan... 161 II. Καταπληξία της υποφύσεως... 162 III. Τραυματισμοί... 163 6. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Κ.Ν.Σ. (ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ)... 163 Α. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ... 163 Β. ΣΥΝΔΡΟΜΟ KALLMAN (ΑΝΟΣΜΙΑ)... 164 Γ ΨΥΧΟΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ... 164 1. Διαταραχές της διατροφής (Eating disorders)... 164 Ψυχογενής ανορεξία (Anorexia nervosa)... 165 Παχυσαρκία 166 II. Ψευδοκύηση... 167 Επίμονο ωχρό σωμάτιο... 168 Δ. Η ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΡΙΩΝ... 168 Ε. ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ ΜΕΤΑ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΩΝ (Post pill amenorrhea)... 170 7. ΦΑΡΜΑΚΑ... 172 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ... 172 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΜΝΗΝΟΡΡΟΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΩΟΘΥΛΑΚΙΟΡΡΗΚΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 175 1 Υπερπρολακτιναιμία... 175
2. Πολυκυστικές ωοθήκες... 176 Μηχανισμός δράσεως κλομιφαίνης... 178 Επιλογή των ασθενών... 180 Πρωτόκολλο χορηγήσεως κλομιφαίνης... 181 Αποτελέσματα... 183 Επιπλοκές... 183 Η Δεξαμεθαζόνη στη θεραπεία με κλομιφαίνη... 184 Βρωμοεργοκρυπτίνη και κλομιφαίνη... 185 Η Ταμοξιφαίνη... 185 3. Θεραπεία αμηνορροιών που οφείλονται σε κεντρικά αίτια... 185 Ανθρώπειος εμμηνοπαυσιακή γοναδοτροπίνη (HMG)... 185 Μηχανισμός δράσεως... 186 Τρόποι χορηγήσεως... 187 Παρακολούθηση της ωριμάνσεως των ωοθυλακίων... 190 Αποτελέσματα... 192 Συνδυασμός HMG και κλομιφαίνης... 192 ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ HMG... 193 Σύνδρομο υπερδιεγέρσεως των ωοθηκών... 193 Πολύδυμη κύηση... 195 Αυτόματες εκτρώσεις... 195 Γοναδοτροπική εκκριτική ορμόνη (GnRH)... 195 Επιλογή των ασθενών... 196 Βιβλιογραφία... 197 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ... 211 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ... 212 Το σύστημα αμβλύνοεως... 216 Αύξηση των βιολογικά δραστικών ανδρογόνων... 217 Εξωαδενική υπερπαραγωγή οιστρογόνων... 217 2. ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ... 218 3. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ 221 Η ωοθήκη... 221 Τα επινεφρίδια... 222 Ο υποθάλαμος... 226 Η υπόφυση... 228 Η υπερινσουλιναιμία... 229 Κληρονομικοί παράγοντες... 230 4. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ... 231 5. ΘΕΡΑΠΕΙΑ... 240 Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας... 241 Σφηνοειδής εκτομή των ωοθηκών... 241 Περίληψη 242 Βιβλιογραφία... 245 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΔΑΣΥΤΡΙΧΙΣΜΟΣ... 253 Εμβρυολογία... 254 Υπερτρίχωση και δασυτριχισμός... 257 Η συνδεόμενη με τα στεροειδή του φύλου σφαιρίνη (Sex hormone binding globulin) SHBG... 259 Τα ανδρογόνα... 260 Ορμονικός μεταβολισμός και δράση των ανδρογόνων στη γυναίκα με δασυτριχισμό... 262 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΑΣΥΤΡΙΧΙΣΜΟΥ... 263 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΔΑΣΥΤΡΙΧΙΣΜΟΥ... 265 1 Δασυτριχισμός από λήψη φαρμάκων... 265 2. Υπαρξη Υ χρωμοσώματος... 265 3. Ηβη-κύηση-εμμηνόπαυση... 265 4. Ιδιοπαθής δασυτριχισμός... 266 5. Πολυκυστικές ωοθήκες... 267 6. Σύνδρομο Cushing 268 7. Όψιμη ελάττωση επινεφριδικών ενζύμων (υπερπλασία επινεφριδίων)... 269 8. Ογκοι ωοθηκών... 269 9. Ογκοι επινεφριδίων... 272 10. Υπερπρολακτιναιμία... 273 ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΑΣΥΤΡΙΧΙΣΜΟΥ... 273 Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη... 274 Η δεξαμεθαζόνη... 275 Τα αντιανδρογόνα... 275 α. Η Οξεική Κυπροτερόνη (Cyproterone Acetate) CPA... 276 β. Η Σπιρονολακτόνη (Spironolactone)... 278 γ. Η Σιμετιδίνη (Cimetidine)... 278 Βασικά σημεία για την κατανόηση του δασυτριχισμού... 280 Βιβλιογραφία... 281
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII (Ν.Θ. ΜΑΝΙΑΣ) ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ... 285 Χημεία... 285 Φυσιολογία... 285 Α. Ανασταλτικοί παράγοντες... 286 Β. Διεγερτικοί παράγοντες... 287 Γ Ρυθμός εκκρίσεως της προλακτίνης... 288 Δ. Φάρμακα που επηρεάζουν την έκκριση της προλακτίνης... 289 Ε. Αυτορύθμιση της προλακτίνης... 289 ΣΤ Η προλακτίνη στην κύηση... 290 Ζ. Η δράση της προλακτίνης στο μαστό... 291 ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗΣ... 291 Υπερπρολακτιναιμία και προλακτινώματα... 291 Κλινικά ευρήματα στην υπερπρολακτιναιμία... 293 Διάγνωση... 294 Θεραπεία... 296 Χειρουργική θεραπεία... 296 Φαρμακευτική θεραπεία... 297 Ακτινοθεραπεία... 300 Περίληψη... 301 Βιβλιογραφία... 302 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII (Ν.Θ. ΜΑΝΙΑΣ) ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ... 307 Παθογένεια... 309 Παθολογική φυσιολογία... 311 Κλινικά ευρήματα... 313 Σταδιοποίηση... 314 Θεραπεία... 315 Ορμονική θεραπεία ενδομητριώσεως... 315 α. Ψευδοκύηση... 315 β. Χορήγηση μόνο προγεσταγόνου... 317 γ. Νταναζόλη... 317 δ. Γκεστρινόνη... 319 ε. Ανάλογα της γοναδοτροπικής εκκριτικής ορμόνης (GnRH)... 319 ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΕΩΣ... 321 Περίληψη... 322 Βιβλιογραφία... 325 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IX (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΚΛΙΜΑΚΤΗΡΙΟ-ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ... 329 Ορμονικές αλλαγές... 331 Τα συμπτώματα... 335 1 Αγγειοκινητικές διαταραχές... 336 2. Οστεοπόρωση... 337 3. Ατροφίες... 338 4. Αθηροματοσκλήρωση και ισχαιμική νόσος του μυοκαρδίου... 339 5. Σύνδρομο εμμηνοπαύσεως... 340 Η θεραπεία... 341 Οι παρενέργειες... 342 1. Υπερπλασία και καρκίνος ενδομητρίου... 342 2. Καρκίνος μαοτού... 343 3. Ηπατικές επιδράσεις... 343 α. Υπέρταση... 344 β. Θρομβοεμβολικά επεισόδια... 344 γ. Επιδράσεις στη χοληδόχο κύστη... 345 Βασικά σημεία της θεραπείας υποκαταστάσεως... 345 Εναρξη της θεραπείας... 346 Το οιστρογόνο που θα χρησιμοποιηθεί... 346 Η δόση... 347 Η διάρκεια της θεραπείας... 347 Αντενδείξεις... 348 Βιβλιογραφία... 349 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χ (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕ! ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ... 355 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ... 358 Η παραγωγική φάση... 358 Η εκκριτική φάση... 359 Η περίοδος... 361 Ανωοθυλακιορρηκτική δυσλειτουργική αιμορραγία... 361
Ωοθυλακιορρηκτική δυσλειτουργική αιμορραγία... 364 Διαταραχή της λειτουργίας του ωχρού σωματίου... 365 Ανεξήγητη αιμορραγία... 366 Αιμορραγία και stress... 366 Θεραπεία... 366 1 Θεραπεία ανωοθυλακιορρηκτικής δυσλειτουργικής αιμορραγίας... 367 2. Θεραπεία οξείας και έντονης αιμορραγίας που οφείλεται οε ανωοθυλακιορρηξία... 368 3. Μετά την περίοδο σταγονοειδής αιμορραγία (postmenstrual spotting)... 370 4. Σταγονοειδής αιμόρροια στο μέσο του κύκλου (mid-cycle spotting)... 370 5. Πριν από την εμφάνιση της περιόδου σταγονοειδής αιμόρροια (premenstrual spotting)... 370 Περίληψη... 370 Βιβλιογραφία... 372 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XI (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ... 373 1. Το ιστορικό... 373 2. Η κλινική εξέταση... 375 α. Οι σωματικές αναλογίες... 376 β. Το τρίχωμα... 376 γ. Οι μαστοί... 377 δ. Τα γεννητικά όργανα... 377 ε. Γυναικολογική εξέταση... 378 3. Εργαστηριακή διερεύνηση... 378 I. Επί παρουσίας κανονικής περιόδου... 379 Η ανεπάρκεια του ωχρού σωματίου... 381 Ωχρινοποιούμενο άρρηκτο ωοθυλάκιο (Luteinizing Unraptured Follicle LUF)... 383 II. Επί αραιομηνορροίας... 383 III. Επί αμηνόρροιας... 384 4. Δοκιμασίες... 385 Δοκιμασία προγεστερόνης... 385 Δοκιμασία οιστρογόνων-προγεστερόνης... 385 Δοκιμασία κλομιφαίνης... 385 Δοκιμασία LH-RH (LH-RH test)... 386 Βιβλιογραφία... 386 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XII (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ) ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΩΣ... 389 Α. Διαταραχές αναπτύξεως των γονάδων... 391 1 Με εξωτερικά όργανα άρρενος... 391 I. Σύνδρομο Klinefelter... 391 Αιτιολογία... 391 Παθοφυσιολογία... 393 Κλινικά ευρήματα... 394 Εργαστηριακά ευρήματα... 395 Θεραπεία... 395 II. Αρρενες XX... 396 III. Σύνδρομο Turner άρρενος τύπου ΧΥ (Noonan s syndrome)... 396 Κλινικά ευρήματα... 396 Εργαστηριακά ευρήματα... 397 Θεραπεία... 397 IV Συγγενής ανορχία (σύνδρομο εξαφανισθέντος όρχεως)... 397 Αιτιολογία... 397 Κλινικά ευρήματα... 397 Εργαστηριακά ευρήματα... 398 Θεραπεία... 398 2. Με εξωτερικά γεννητικά όργανα θήλεος... 398 I. Σύνδρομο Turner (γοναδική δυσγενεσία)... 398 Αιτιολογία... 399 Παθοφυσιολογία... 401 Κλινικά χαρακτηριστικά... 401 Θεραπεία... 402 II. Αληθής γοναδική δυσγενεσία (Pure gonadal dysgenesis) και σύνδρομο Swyer s... 403 3. Με αμφίφυλα εξωτερικά γεννητικά όργανα... 404 1. Μικτή γοναδική δυσγενεσία ΧΟ/ΧΥ ΧΥ ΧΧ/ΧΥ... 404 II. Αληθής ερμαφροδιτισμός XX, ΧΧ/ΧΥ κλπ... 405 III. Γοναδική αγενεσία ΧΥ ή ορχική εκφύλιση ή αγοναδισμός... 407 Β. Διαταραχές της αναπτύξεως των γεννητικών οργάνων με φυσιολογικό καρυότυπο ΧΥ (άρρην ψευδερμαφροδιτισμός)... 407 1. Με εξωτερικά γεννητικά όργανα άρρενος... 410 Παραμονή εσωτερικών γεννητικών οργάνων θήλεος (έλλειψη Μ IF)... 410 2. Με εξωτερικά γεννητικά όργανα θήλεος... 410 Έλλειψη ευαισθησίας στα ανδρογόνα (Androgen insensitivity)... 410 Σύνδρομο θηλεοποιού όρχεως... 410
Μερική έλλειψη ευαισθησίας στα ανδρογόνα ή ατελής άρρην ψευδερμαφροδιτισμός... 413 Το σύνδρομο Lubs... 414 Το σύνδρομο Gylbert-Dreyfus... 414 Το σύνδρομο Reifenstein... 414 3. Αμφίφυλα εξωτερικά γεννητικά όργανα... 414 Διαταραχές στη σύνθεση των ανδρογόνων (Υπερπλασία των επινεφριδίων στα άρρενα)... 414 α. Λιποειδής υπερπλασία των επινεφριδίων από έλλειψη της 20-υδροξυλάσης ή της 20,22-δεσμολάσης... 414 β. Ελλειψη της 3β-οΙ-δεϋδρογενάσης... 416 γ. Ελλειψη της 17α-υδροξυλάσης... 416 δ. Ελλειψη της 17,20-δεσμολάσης... 416 ε. Ελλειψη της 17-κετο-στεροειδοαναγωγάσης (έλλειψη 5α-αναγωγάσης)... 417 Κληρονομικός πέρινεϊκός υποσπαδίας... 417 Γ Διαταραχές αναπτύξεως των εξωτερικών γεννητικών οργάνων με φυσιολογικό καρυότυπο XX (θήλυς ερμαφροδιτισμός)... 418 1. Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων (ΣΥΕ) (ανδρογεννητικό σύνδρομο... 418 Αιτιολογία και παθοφυσιολογία... 422 Ελλειψη 21-υδροξυλάσης... 423 Ελλειψη 11 β-υδροξυλάσης... 423 2. Εξωγενής λήψη φαρμάκων κατά τη διάρκεια της κυήσεως... 424 3. Αυξημένα ανδρογόνα συνεπεία όγκων που παράγουν ανδρογόνα ή ωχρινώματος της κυήσεως... 424 Θεραπεία ερμαφροδιτισμού... 425 Σύνδρομο Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser (συγγενής έλλειψη του κόλπου)... 427 Θεραπεία... 428 Βιβλιογραφία... 429 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIII (Χ.Γ. ΣΕΓΚΟΣ Ν.Θ. ΜΑΝΙΑΣ) ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ... 435 Τα οιστρογόνα... 436 Τα προγεστερινοειδή... 437 Η χρήση των ορμονών με οκοπό την αντισύλληψη... 439 1. Από του στόματος αντισυλληπτικά... 439 1. Κυκλικά χορηγούμενα δισκία που περιέχουν συνδυασμό οιοτρογόνου-προγεστερινοειδούς... 439 II. Κυκλικά κατά συνέχεια χορηγούμενα δισκία... 442 IIL Συνεχής μη κυκλική χορήγηση μικρής δόσεως προγεστερινοειδούς... 442 2. Αντισύλληψη μετά συνουσία (Morning after pill - Postcoital pill-interception)... 443 3. Μακράς δράσεως ενέσιμα σκευάσματα... 444 4. Ενα χάπι το μήνα... 444 5. Προσταγλανδίνες... 445 6. Ανάλογα της GnRH... 445 7. RU-486... 447 8. Ενδομητρικές προθέσεις βραδείας απελευθερώσεως προγεστερόνης... 448 9. Ορμονική αντισύλληψη για τον άνδρα... 449 ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΩΝ... 450 1. Δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα... 450 Αντισυλληπτικά και πήξη του αίματος... 451 Αντισυλληπτικά και λιπίδια του αίματος... 455 Αντισυλληπτικά και υπέρταση... 456 2. Δράση στο μεταβολισμό των υδατανθράκων... 457 3. Δράση στο ήπαρ... 458 4. Δράση στις νεοπλασίες... 459 α. Καρκίνος τραχήλου... 459 β. Καρκίνος ενδομητρίου... 459 γ. Καρκίνος ωοθηκών... 459 δ. Καρκίνος μαστού... 459 ε. Καλοήθεις παθήσεις μαστών... 459 στ. Όγκοι υποφύσεως... 460 ζ. Μελάνωμα... 460 Αντενδείξεις χορηγήσεως αντισυλληπτικών δισκίων... 460 Περίληψη... 460 Βιβλιογραφία... 462 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIV (Ν.Θ. ΜΑΝΙΑΣ) ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΥΗΣΕΩΣ... 469 1. Ωοθηκικές ορμόνες στην κύηση... 469 2. Πρωτεϊνικές ορμόνες του πλακούντα... 470 3. Στεροειδείς ορμόνες στην κύηση... 473 Προγεστερόνη... 473 Οιστρογόνα... 475 Ο ρόλος της μετρήσεως της οιστριόλης στην εκτίμηση της εμβρυϊκής καταστάσεως σήμερα... 477 Λειρουργικός ρόλος της οιστριόλης στην κύηση... 478 4. Φυσιολογικές μεταβολές στη μητέρα κατά την κύηση... 478 Η έναρξη του τοκετού... 479
Ο μεταβολισμός στην κύηση... 480 Περίληψη... 481 Βιβλιογραφία... 483 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XV (Α. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 487 Α. Ανατομία και φυσιολογία των γεννητικών οργάνων του άνδρα... 487 Β. Ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-όρχεις... 491 1 Τα κύτταρα Leydig. Ο ρόλος της LH... 494 2. Βιοσύνθεση, μεταβολισμός και μεταφορά των ανδρογόνων... 497 3. Βιολογική δράση των ανδρογόνων... 500 4. Κύτταρα Sertoli. Ο ρόλος της FSH και της τεστοστερόνης... 500 Γ Η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων... 503 Δ. Ενεργοποίηση των σπερματοζωαρίων και ακροσωμιακή αντίδραση... 505 Ε. Το τέλος μιας γλυκιάς περιπέτειας... 507 Βιβλιογραφία... 511 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XVI (Ν. ΒΑΪΔΑΚΗΣ) ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ... 515 Εισαγωγή... 516 Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη... 516 Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη... 519 Ταυτότητα και ρόλος του φύλου... 522 Διαταραχές της ταυτότητας του φύλου... 527 Φυσιολογία της σεξουαλικής λειτουργίας... 534 Σεξουαλικές δυσλειτουργίες... 539 Αιτιοπαθογένεια των σεξουαλικών διαταραχών... 548 Θεραπευτική αντιμετώπιση των σεξουαλικών διαταραχών... 552 Τεχνικά μέσα για την αντιμετώπιση των σεξουαλικών διαταραχών... 556 Φάρμακα και σεξουαλική λειτουργία... 557 Μεταβολές της σεξουαλικής λειτουργίας κατά και μετά την εμμηνόπαυση... 558 Βιβλιογραφία... 563 Ευρετήριο... 569