Δ. Χατζημανουήλ. Φυσική Αγωγή Αθλητισμός Υγεία. 8-9: 153-160, 2000. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

Δ. Χατζημανουήλ. Φυσική Αγωγή Αθλητισμός Υγεία. 8-9: 153-160, 2000. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

2 Εισαγωγή : Ετυμολογικά η λέξη παχυσαρκία συντίθεται από το επίθετο παχύς και το ουσιαστικό σάρκα, οπότε είναι προφανές ότι κάνουμε λόγο για σώμα που αποκλίνει των κανονικών διαστάσεων και συγκεκριμένα είναι παχύ. Επιστημονικά ο όρος παχυσαρκία αναφέρεται σε μια αφύσικα υψηλή αναλογία σωματικού λίπους.(brownell, Rodin, Wilmore, 1992 ). Το σωματικό λίπος μπορεί να μετρηθεί με τον δείκτη σωματικής μάζας ( BMI ) που είναι ένας γενικά αποδεκτός τρόπος, ωστόσο, ανακριβής ( ΒΜΙ : βάρος(kg)/ύψος (m)στο τετράγωνο). Τιμές ΒΜΙ μεταξύ 20 και 25 εκφράζουν κανονικό ποσοστό λίπους, ενώ τιμές μεγαλύτερες του 30 αντιστοιχούν αναμφίβολα σε παχύσαρκα άτομα.( Report of the Panel on Dietery Reference Values of the Committee on Medical Aspects of Food Policy, 1991 ),(Bean & Wellington, 1998). Σύμφωνα με τη διαβάθμιση αυτή, περίπου το 53% των ανδρών και το 44% των γυναικών ανήκουν στην κατηγορία υπέρβαροι ή παχύσαρκοι(bean & Wellington, 1998). Αξίζει να τονιστεί ότι είναι αναγκαία η διάκριση της παχυσαρκίας από την κατάσταση του να είναι κάποιος υπέρβαρος. Πολύ συχνά ο υπέρβαρος ταυτίζεται με τον παχύσαρκο, ωστόσο, οι λέξεις αυτές δεν έχουν την ίδια έννοια. Υπέρβαρος είναι κάποιος που το βάρος του ξεφεύγει από τις μέσες τιμές, οι οποίες ορίζονται ανάλογα με το φύλλο, το ύψος, την ηλικία και το σωματότυπο (Brownell et al, 1992). Είναι λοιπόν κατανοητό ότι ο όρος παχύσαρκος αναφέρεται στη σωματική σύνθεση, ενώ το υπέρβαρος στο σωματικό βάρος. Ως εκ τούτου, ενδέχεται, κάποιος υπέρβαρος να μην είναι παχύσαρκος και κάποιος παχύσαρκος να έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος. Όπως και κάποιος υπέρβαρος να είναι ταυτόχρονα και παχύσαρκος. Η παχυσαρκία, λοιπόν αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα που φαίνεται να απειλεί το σύγχρονο άνθρωπο, καθώς συνδέεται με ένα μεγάλο αριθμό νόσων και διαταραχών της υγείας, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, οι καρδιαγγειακές νόσοι, ο καρκίνος του ενδομητρίου, η πέτρα στη χολή κ.ά.(cassens, 1987),(Walter, 1994). Επίσης, σε μια κοινωνία όπου το λεπτό σώμα αποτελεί το πρότυπο, ένα παχύ άτομο αντιμετωπίζεται

3 συνήθως ως κοινωνικά ανεπιθύμητο και χαρακτηρίζεται ως τεμπέλικο, άχαρο, με αδύναμη θέληση και ηλίθιο (Mahle & Jafee, 1996). Στις Η.Π.Α. 25% του ανδρικού πληθυσμού και 25% έως 40% του γυναικείου, αντίστοιχα, εμπίπτουν στην κατηγορία των υπέρβαρων, με τάσεις αύξησης των αριθμών (Cassens, 1987). Σύμφωνα με τους Perri & Fuller (1995), ένας στους τρεις Αμερικανούς είναι παχύσαρκο, ενώ η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας των βασικών αιτιών που οδηγούν στο θάνατο στις Η.Π.Α. Επιπλέον, η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που φαίνεται να οφείλεται κυρίως σε φυσιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες(rodwell, Bonnie, Worthington, 1992), ενώ σύμφωνα με τον Berdanier (1995) η οικογένεια και τα κοινωνικά δεδομένα σχετικά με το πάχος καθορίζουν τις διατροφικές συνήθειες και ως εκ τούτου την υπερκατανάλωση τροφής. Το πρόβλημα δε λαμβάνει σοβαρότερες διαστάσεις αν συνυπολογίσουμε ότι τα παχύσαρκα παιδιά σε μεγάλο ποσοστό θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες (Walter, 1994). Αυτά και μόνο τα νούμερα παραπέμπουν στην έκταση του προβλήματος που πιθανά είναι παρόμοιο για όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Ο Konopka (1996) σημειώνει ότι ο υπερσιτισμός, ο οποίος προκαλεί την παχυσαρκία, οφείλεται στην ελλιπή διατροφή, με την έννοια της κακής ποιότητας διατροφής δυτικού τύπου που είναι φορέας κενών θερμίδων και βλαβερών ουσιών. Οι άνθρωποι τρέφονται αφενός πολύ, αφετέρω λανθασμένα, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες η σωματική δραστηριότητα μειώθηκε δραματικά. Ρυθμίζοντας λοιπόν δυο από τις παραμέτρους του προβλήματος, την άσκηση και τη διατροφή, δηλαδή αυξάνοντας το πρώτο και περιορίζοντας το δεύτερο (συνεκτιμώντας παράλληλα τις ιατρικές παραμέτρους) προσεγγίζουμε έναν αποδεκτό τρόπο για την πρόληψη ή τη θεραπεία της παχυσαρκίας. Αίτια της παχυσαρκίας : Οι υγιείς ενήλικες συνήθως διατηρούν το σωματικό τους βάρος με την πάροδο των ετών. Υπάρχουν βέβαια καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη, ένα απόλυτα

4 φυσιολογικό γεγονός, που μπορεί να διαταράξει την ισορροπία του οργανισμού και ως απόρροια το βάρος να αυξηθεί (Berdanier, 1995). Φυσικά, είναι γνωστό ότι όσο αυξάνεται η ηλικία το ποσοστό σωματικού λίπους γίνεται μεγαλύτερο. Έτσι, μεταξύ της ηλικίας των 30 και 60 ετών το ποσοστό αυτό αυξάνεται σταθερά με μέσο όρο αύξησης 1,5-2% ανά δεκαετία ( Bean & Wellington, 1998), αλλά αυτό είναι κάτι που ενδέχεται να μην επηρεάσει το βάρος. Όπως όμως τονίστηκε στην εισαγωγή το σωματικό λίπος είναι εκείνο που προσδιορίζει την παχυσαρκία και όχι το βάρος. Υπάρχουν σοβαρά στοιχεία που μαρτυρούν ότι η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα πολύχρονης ανισορροπίας μεταξύ της πρόσληψης και της κατανάλωσης ενέργειας, ακόμη κι αν αυτή η ανισορροπία μπορεί να είναι ασήμαντη (Report of the Panel on Dietery Reference Values of the Committe on Medical Aspects of Food Policy,1991). Σύμφωνα με τον Katch (1988), στις αρχές του 1940, οι ψυχολόγοι έδειξαν ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των παχύσαρκων συμμετείχε σε σωματικές δραστηριότητες. Αυτό το πρότυπο καθιστικής συμπεριφοράς των παχύσαρκων παρουσιάστηκε σε 6 από τις 9 μελέτες που διεξήχθησαν μεταξύ του 1953 και 1981. Το πιο παράδοξο εύρημα, ωστόσο, αυτών των ερευνών ήταν ότι η πρόσληψη τροφής των παχύσαρκων σε σχέση με τους κανονικούς σε βάρος ανθρώπους δεν ήταν υψηλότερη (Katch, 1988), αλλά τα παχύσαρκα άτομα παρατηρήθηκε ότι κατά μέσο όρο περπατούσαν 39% λιγότερο από τους άλλους. Από την άλλη υπάρχουν αρκετά στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η διαφορά μεταξύ παχύσαρκων και κανονικών δεν οφείλεται τόσο στις διατροφικές ή τις κινητικές τους συνήθειες αλλά μάλλον στο βιολογικό τους προφίλ. Κάθε άτομο εμφανίζει το δικό του μοναδικό μεταβολισμό, κάθε σώμα καίει την ενέργεια διαφορετικά. Ερευνητές αποκάλυψαν ότι η ποσότητα της ενέργειας (τροφής) που χρειάζεται ένα σώμα, προκειμένου να λειτουργεί σε ένα συγκεκριμένο βάρος, ποικίλει από άτομο σε άτομο( Mahle & Jafee, 1996). Η διαφορά δηλαδή του μεταβολικού ρυθμού μπορεί να είναι μεγάλη μεταξύ των ατόμων. Σε σχέση με αυτό οφείλουμε να αναφέρουμε την παράμετρο κληρονομικότητα. Οι

5 Albert Stunkard, Jerry Foch και Hrubec Zdenek, ανέλυσαν δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από ένα μεγάλο αριθμό διδύμων και κατέληξαν ότι η ανθρώπινη παχυσαρκία βρίσκεται κάτω από γενετικό έλεγχο (Mahle & Jafee, 1996). Η έρευνα στο γενετικό τομέα σχετικά με το υπέρμετρο σωματικό πάχος είναι πολύ ενεργή. Πολλοί μελετητές έδειξαν ότι το οικογενειακό χαρακτηριστικό για το πάχος έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στη διαμόρφωση του σώματος από ότι οι περιβαλλοντικές επιρροές, όπως η κουλτούρα, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο ή η πρόσληψη τροφής( Berdanier, 1995). Τελικά, γίνεται σαφές ότι η διατροφή ίσως να μην είναι η πρωταρχική αιτία για την παχυσαρκία. Κυριότερος παράγοντας αναδεικνύεται η κληρονομικότητα, ενώ πολύ ισχυρή επιρροή έχουν ο τρόπος ζωής (καθιστική ζωή) και τα κοινωνικά πρότυπα. Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό στην ενότητα αυτή να αναφέρουμε και μια ψυχολογική θεωρία της προσωπικότητας(πιπερόπουλος, 1988), που αναπτύχθηκε από το Sheldon, στην προσπάθειά μας να ενισχύσουμε το ρόλο της κληρονομικότητας και να αναδείξουμε τα χαρακτηριστικά του παχύσαρκων ή υπέρβαρων ατόμων. Ο William Sheldon καθόρισε τρεις τύπους σωματικής διάπλασης εκ των οποίων ο ένας αναφέρεται στους παχείς ανθρώπους και ονομάζεται ενδομορφικός ή στομαχικός. Κατά το Sheldon, λοιπόν, ο τύπος αυτός χαρακτηρίζει υπέρβαρα άτομα που έχουν έντονη τάση για εξασφάλιση σωματικών ανέσεων, προτιμούν την καλή διατροφή και βρίσκονται σε επίμονη αναζήτηση στοργής. Συνέπειες της παχυσαρκίας: Όπως τονίστηκε και στην εισαγωγή η παχυσαρκία συνιστά ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς σχετίζεται τόσο με παθήσεις και διαταραχές της υγείας όσο και με διαταραχές της ψυχικής ισορροπίας. Η παχυσαρκία λοιπόν, είναι ένας σοβαρός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση εκφυλιστικών παθήσεων του σκελετικού συστήματος, όπως η αρθρίτιδα και οι πόνοι στη μέση. Το υπέρμετρο βάρος επίσης ζορίζει το έργο της καρδιάς και του κυκλοφορικού συστήματος, αυξάνει την πίεση του αίματος και αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή. Σε περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας, το λίπος εναποτίθεται σε

6 χώρους μεταξύ των οργάνων, κάτι που οδηγεί σε δυσκολίες και ως εκ τούτου σε περιορισμό ενός ενεργητικού τρόπου ζωής(pattenbarger,1996). Καθώς η σωματική δραστηριότητα είναι δύσκολη εξαιτίας του παραπάνω λόγου και εξαιτίας της μειωμένης ευλυγισίας και ευκινησίας που προκύπτει από το μέγεθος του σώματος, οι παχύσαρκοι τείνουν να άγουν καθιστική ζωή, γεγονός που επιτείνει ακόμη περισσότερο τους κινδύνους για την υγεία, ειδικά όσο αφορά στο καρδιοκυκλοφορικό σύστημα (Rodwell et al, 1992)και (Cassens, 1987). Εξάλλου, μελέτες σε ενήλικες έχουν δείξει ότι η περιοχή όπου στοιβάζεται το λίπος είναι ένας αξιοσήμαντος δείκτης πρόβλεψης της ευπάθειας για μεταβολικές διαταραχές. Μια σχετική κυριαρχία λίπους σε κεντρικές περιοχές του σώματος ή στο πάνω μέρος των κάτω άκρων συνδέεται με μείωση στην αντοχή της γλυκόζης και υπερινσουλιναιμία (Walter, 1994). Περαιτέρω, ενδέχεται κάποιες μορφές καρκίνου, όπως ο προστάτης, ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου να συνδέονται με την παχυσαρκία( Pattenbarger, 1996). Ωστόσο, η επίδραση της παχυσαρκίας ως παράγοντας κινδύνου για τη θνησιμότητα ή για σοβαρές ασθένειες είναι αμφισβητήσιμη. Σε νεότερες έρευνες αναφέρεται ότι τα άτομα με βάρος κάτω από το κανονικό παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από ότι τα υπέρβαρα. Η ηλικία που κάποιος γίνεται παχύσαρκος είναι κρίσιμο στοιχείο για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Ενώ μέχρι την ηλικία 25 το βάρος δεν έχει τόσο σημαντικό ρόλο, η αύξησή του κατά την ενήλικη περίοδο επιτείνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα (Rodwell et al, 1992). Η παχυσαρκία και οι παθήσεις που σχετίζονται με αυτήν γίνονται πιο συχνές με την άυξηση της ηλικίας(report of the Panel on Dietery Reference Values of the Committee on Medical aspects of Food Policy,1991). Σημειώθηκε σε προηγούμενη ενότητα ότι ο ΒΜΙ όταν υπερβαίνει την τιμή 30 αντιστοιχεί σε παχύσαρκα άτομα. Σύμφωνα με αυτήν την κλίμακα περίπου 53% των ανδρών και 44% των γυναικών ανήκουν στην κατηγορία υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Αν όμως εξεταστεί το

7 ζήτημα από τη σκοπιά της υγείας (εικ.1), ενδεχομένως είναι πιο δυσμενή για την υγεία τα αναμενόμενα προβλήματα αν ο δείκτης είναι κάτω από 21 παρά όταν υπερβαίνει το31.(bean & Wellington, 1998). Αυστραλοί ερευνητές αμφισβήτησαν έντονα την πίεση που ασκείται στις υπέρβαρες γυναίκες, υποστηρίζοντας ότι οι άνδρες και τα αγόρια έχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο για επιπλοκές από την παχυσαρκία σε σχέση με τις γυναίκες και τα κορίτσια. Εικόνα : 1. Από Bean kκαι Wellington, 1998. Δεν είναι όμως μόνο οι ιατρικές διαστάσεις του προβλήματος καθώς οι κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Στη σύγχρονη κοινωνία το λεπτό σώμα παρουσιάζεται ως ελκυστικό και επιθυμητό ενώ το παχύ είναι ανεπιθύμητο και τα συγκεκριμένα άτομα αντιμετωπίζονται ως τεμπέληδες ή με αδύναμη θέληση. Κατά το αμερικάνικο πρότυπο ( το οποίο είναι ευρέως αποδεκτό και διαδεδομένο ), το να είναι κάποιος λεπτός εξισώνεται με την επιτυχία και την ευτυχία (Mahle & Jafee, 1996). Αν και οι ψυχολογικές διαστάσεις του φαινομένου παχυσαρκία δεν εμπίπτουν στους σκοπούς της παρούσας ανασκόπησης, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ότι τα παχύσαρκα άτομα έχουν

8 χαμηλή αυτοεκτίμηση, κακή εικόνα για το σώμα τους, κάτι που μπορεί όμως να ανατραπεί μέσα από κατάλληλη αγωγή και άσκηση (Halevy et al, 1994). Συμπεραίνουμε λοιπόν από τα παραπάνω ότι το ζήτημα παχυσαρκία και ασθένειες χρήζει ακόμη μεγαλύτερης μελέτης, ώστε να αποκαλυφθεί αν όντως είναι το υπέρμετρο πάχος που προκαλεί τις ασθένειες ή η έλλειψη κίνησης και οι συνήθειες των παχύσαρκων. Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται αναγκαίο να μελετηθούν και οι κληρονομικοί παράγοντες όπως και η ηλικία ως παράμετροι των παθήσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Η άσκηση ως μέσο θεραπείας της παχυσαρκίας : Κατά καιρούς, ιδιαίτερα όμως τις τελευταίες δεκαετίες, έχει προταθεί ότι η άσκηση είναι το κύριο μέσο για τη θεραπεία της παχυσαρκίας ή ακόμη για την πρόληψή της σε άτομα που παρουσιάζουν προδιαθεσικούς παράγοντες (παχύσαρκοι γονείς, καθιστική ζωή, ενδομορφικός τύπος σώματος κ.ά). Έχουν διεξαχθεί αναρίθμητες έρευνες που αφορούν στο ζήτημα παχυσαρκία και άσκηση. Στην παρούσα μελέτη θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε και να αναφέρουμε ορισμένες από αυτέ, καθορίζοντας παράλληλα τις επιδράσεις της άσκησης και τα στοιχεία (ένταση, πυκνότητα, συχνότητα, διάρκεια, είδος) που χρειάζεται να την χαρακτηρίζουν. Κατά τον Sheldahl (1986) η άσκηση παρέχει πολλά φυσιολογικά και ψυχολογικά οφέλη αν η ένταση, η συχνότητα και η διάρκειά της είναι κατάλληλες. Προτείνει το βάδισμα, το αργό τρέξιμο και το στατικό ποδήλατο ως ενδεικνυόμενες μορφές άσκησης. Επίσης συστήνει την κολύμβηση και το ποδήλατο όπως και τον αερόβιο χορό στο νερό ως μεθόδους άσκησης για τους παχύσαρκους. Σε αντίθεση με τον Sheldahl παρουσιάζεται μια ερευνητική μελέτη του Gwinup (1987), ο οποίος αφού υπέβαλε δυο ομάδες παχύσαρκα άτομα σε προγράμματα ποδηλασίας και κολύμβησης για έξη μήνες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κολύμβηση δεν είναι αποτελεσματική. Ενώ όσοι ασκήθηκαν με ποδηλασία έχασαν βάρος σε ποσοστό 12%, οι ασκούμενοι στο νερό δεν παρουσίασαν καμία μεταβολή του βάρους.

9 Εξάλλου ύστερα από ένα 17μηνο εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης το οποίο ακολούθησαν 210 παχύσαρκα άτομα μέσης ηλικίας παρατηρήθηκαν σημαντικές βελτιώσεις στην αερόβια ισχύ αλλά και στη μείωση του σωματικού βάρους ( Kukkomen, Rauramaa, Siitonen, Haenninen,1982). Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα δυο ερευνών (Miles, 1991) και (Leutholtz, 1994) κατά τις οποίες παχύσαρκα άτομα υποβλήθηκαν σε θερμιδικό περιορισμό και ταυτόχρονα σε άσκηση μέτριας έντασης με συχνότητα 3-4 φορές την εβδομάδα. Οι ερευνητές υπέδειξαν ότι η μέτριας έντασης άσκηση είναι αποτελεσματική όταν συνοδεύεται από διαιτητική αγωγή και τα άτομα είναι αφοσιωμένα σε ένα υγιή τρόπο ζωής. Την ανάγκη για μακροπρόθεσμα προγράμματα άσκησης με αυξημένη ένταση και διάρκεια τόνισαν οι (Gillett, Caserta, White, Martinson,1995) στη συγκεκριμένη μελέτη τους με υπέρβαρες γυναίκες ηλικίας 49-59 ετών που έκαναν καθιστική ζωή. Μια σειρά ανάλογων ερευνητικών δεδομένων (Lee, Nieman, Raval, Blankenship,Lee,1991),(Ready, 1989),(Ready, Fitzpatrick, Boreskie, Hrycaiko, 1991) σχετικά με παχύσαρκες γυναίκες που εξασκήθηκαν με μέτρια και χαμηλή ένταση, αντίστοιχα προτείνουν ότι το περπάτημα (7.4 Kph) είναι επαρκές μέσο για βραχυπρόθεσμες αλλαγές στις συγκεντρώσεις HDL, ενώ απαιτούνται μακροπρόθεσμα προγράμματα άσκησης για να παραχθούν μόνιμες θετικές προσαρμογές στους συγκεκριμένους πληθυσμούς. Αναφορικά με την παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους, ο Borms (1987) υπογραμμίζει ότι η άσκηση θα πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης του προβλήματος, συνοδευόμενη από ανάλογη μείωση της πρόσληψης θερμίδων και κατάλληλη συμπεριφορική αγωγή. Επιπρόσθετα οι (Halevy et al, 1994),δεν παρατήρησαν ιδιαίτερα οφέλη στη φυσική κατάσταση νεανίδων ως αποτέλεσμα αερόβιας άσκησης, διατροφικής καθοδήγησης και προαγωγής υγιεινών τρόπων δίαιτας αλλά κυρίως τόνισαν τις σημαντικές αλλαγές που επήλθαν στην αυτοεκτίμηση και την εικόνα του σώματος των υποκειμένων.

10 Πώς λοιπόν θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα πρόγραμμα άσκησης, ώστε να είναι αφενός ελκυστικό και απολαυστικό και αφετέρω αποτελεσματικό για παχύσαρκα άτομα ; Είναι ένα ερώτημα που βρίσκει απαντήσεις σε πολλά συγγράμματα. Στο βιβλίο Nutrition Weight Control and Exercise οι (Katch & Mcardle, 1988) προτείνoυν ότι το βάδισμα, το χαλαρό τρέξιμο και άλλες σωματικές δραστηριότητες μπορούν να είναι απολαυστικές αν η πιθανότητα επιτυχίας μεγιστοποιηθεί. Ως εκ τούτου τονίζουν την αναγκαιότητα για προσεκτικά σχεδιασμένα, συστηματικά και με μακροπρόθεσμους στόχους προγράμματα. Έτσι συστήνουν τόσο αθλητικές δραστηριότητες (περπάτημα, τρέξιμο, αερόμπικ κ.ά), όσο και δραστηριότητες στο σπίτι (επιμέλεια κήπου, βάψιμο, περίπατο με το σκύλο, πλύσιμο οχήματος). Επιπλέον ο ( Ensminger, 1995) υπογραμμίζει πως πριν κάποιος παχύσαρκος εισαχθεί σε πρόγραμμα άσκησης κρίνεται σκόπιμο να προηγηθούν ιατρικές εξετάσεις. Στη συνέχεια, και στο πρώτο στάδιο, μπορεί να ξεκινήσει με περπάτημα διάρκειας 30 min 1 ώρα σε μέτριο ρυθμό και καθώς βελτιώνεται να αρχίσει να συμμετέχει και σε άλλες μορφές άθλησης, προκειμένου να περιορίσει ή ακόμη να ελαχιστοποιήσει τους παράγοντες που σχετίζονται με την παχυσαρκία (όρεξη, αυξημένα λίπη στο αίμα, υπέρταση, κιρσοί, αυξημένο ασβέστιο στα οστά, αυξημένη καρδιακή συχνότητα ηρεμίας κ.τ.λ.). Τέλος οι Bean και Wellington (1998) σημειώνουν ότι η μείωση του λίπους χρειάζεται να είναι σταδιακή (0,5 1 Kg εβδομαδιαία ) και να επιτυγχάνεται με ένα συνδυασμό δίαιτας και αυξημένης αερόβιας άσκησης. Συμπεράσματα : 1. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα στη σημερινή εποχή που χαρακτηρίζεται από υποκινητικότητα και υψηλή κατανάλωση τροφίμων. 2. Τα προβλήματα που δημιουργεί η παχυσαρκία αφορούν τους εξής τομείς της ανθρώπινης υπόστασης και δραστηριότητας : την υγεία, την ψυχική ισορροπία, το κοινωνικο-οικονομικό προφίλ.

11 3. Τα αίτια της παχυσαρκίας υποστηρίζεται ότι είναι κυρίως κληρονομικά, ωστόσο καταλυτικό ρόλο παίζουν η διατροφή και οι εν γένει συνήθειες ζωής, όπως η έλλειψη κίνησης και το οικογενειακό περιβάλλον. 4. Η άσκηση έχει αποδειχτεί ως το κύριο μέσο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Χρειάζεται να είναι μέσης έντασης (50%-70% της VO2 max ή 70%-80% HRmax), με διάρκεια 30 60 λεπτά, συχνότητα τουλάχιστον 3 4 φορές ανά εβδομάδα, ενώ το είδος της να επιλέγεται ανάλογα με τις προτιμήσεις του υποκειμένου και τις ιδιαιτερότητες της πάθησής του. Συστήνονται ελαφρές μορφές άσκησης που δεν επιβαρύνουν περισσότερο το μυοσκελετικό σύστημα και δεν είναι επίπονες για τους παχύσαρκους. Τέτοιες μορφές άσκησης είναι : το βάδισμα, η στατική ποδηλασία, το τρέξιμο με αργό ρυθμό, η αεροβική στο νερό και η αεροβική άσκηση χαμηλής κρούσης. 5. Σε συνδυασμό με την άσκηση ο περιορισμός στην πρόσληψη θερμίδων εξασφαλίζει γρηγορότερα και πιο ασφαλή αποτελέσματα κατά την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Ο περιορισμός εξαρτάται από το μέγεθος της εκάστοτε παχυσαρκίας. 6. Άσκηση και δίαιτα χρειάζεται πάντοτε να είναι εξατομικευμένες, να περιέχουν ρεαλιστικούς και μακροπρόθεσμους στόχους, να είναι ελκυστικές και να οδηγούν σε μια εφ όρου ζωής πιο υγιεινή και δραστήρια συμπεριφορά.

12 Βιβλιογραφία : 1. Bean A. & Wellington P. (1998). Η διατροφή της αθλούμενης γυναίκας. In N.C. Sharp ( Ed.), Σωματικό λίπος και έλεγχος του βάρους (pp113-129). Θεσσαλονίκη : SALTO. 2. Berdanier C. (1995). Advanced Nutrition Macronutrients. Boca Raton : CRC Press 3. Borms, J. (1987). Quality and quantity of exercise for over weight and obese persons. Sports science review. 10,45-49. 4. Brownell K., Rodin J., Wilmore J. (1992). Eating body weight and performance in athletes. U.S.A.: Lea & Febiger. 5. Cassens, B. J. (1987). Preventive medicine and public health. U.S.A.: John Wiley & Sons. 6. Ensminger, A. (1995). The concise encyclopedia of foods and nutrition. London : CRC Press. 7. Gillette, P. A., Caserta, M. S., White, A. T., Martinson, L.(1995). Responses of 49 to 59 year old sedentary overweight women to four months of exercise conditioning and / or fitness education. Activities adaptation and aging. 19 (4) 13-32. 8. Gwinup, G. (1987). Weight loss without dietary restriction : efficacy of different forms of aerobic exercise. American journal of sports medicine. 15 (3) 275-279. 9. Halevy, A., Neumark, S. D., Lange, M., Howzer, E., Avisar, R., Lerer, T., Palti, H., Ruskin, H. (1994). Reducing weight and promoting healthy eating practices among adolescent overweight girls-a model for a multidisciplinary intervention. Proceedings of the 1993 FIEP World Congress, Netanya (Israel). 10. Katch, F., Mcardle, W. D. (1988). Nutrition weight control and exercise. Philadelphia : Lea & Febiger. 11. Konopka P. (1996). Διατροφή και Άθληση. Θεσσαλονίκη : SALTO.

13 12. Kukkonen, K., Rauramaa, R., Siitonen, O., Haenninen, O.(1982).Physical training of obese middle-aged persons. Annals of clinical research. 14(suppl.34) 80-85. 13. Lee, R.,Nieman, D., Raval, R., Blankenship, J., Lee, J. (1991).The effects of acute moderate exercise on serum lipids and lipoproteins in midly obese women. Internatinal journal of sports medicine. 12(6) 537-542. 13. Leutholtz, B. C. (1994). The effects of exercise training and severe caloric restriction on lean-body mass in the obese.master s Thesis. Microform Publications Int l Institute for Sport and Human Performance.Univercity of Oregon Eugene, Ore, 1 microfiche (83fr.) 54-65. 14. Mahle J. & Jafee L.(1996). Body wise woman. U.S.A.: Human Kinetics. 15. Miles, D. S.(1991). Weight control and exercise. Clinics in sports medicine. 10(1) 157-169. 16. Pattenbarger R. (1996). Lifefit. Champaign LII: Human Kinetics. 17. Perri, M. & Fuller, P. (1995). Succes and failure in the treatment of obesity. Medicine exercise nutrition and health. 4 (5), 255-272. 18. Πιπερόπουλος Γ. (1988). Εισαγωγή στην Ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: SALTO 19. Ready, A. E., Fitzpatrick, D. W., Boreskie, S. L., Hrycaiko, D. W. (1991). The response to obese females to low impact exercise and diet counselling. Journal of sports medicine and physical fitness. 31 (4) 587-595. 20. Ready, E. (1989). The effects of an aerobic exercise program and dietary counselling on middle-aged obese females. Canadian fitness and Lifestyle Research Institute. Technical Report no.8607-5525-1025.gloucester Ont. 21. Report of the Panel on Dietery Reference Values of the Committee on Medical Aspects of Food Policy(1991). Dietery Reference Values for Food Energy and Nutrients. London : HMSO.

14 22. Rodwell, S., Bonnie, W. S., Worthington R. (1992). Nutrition throughout the life cycle. U.S.A.: MOSBY YEAR BOOK. 23. Sheldahl, L. M.(1986).Special ergometric techniques and weight reduction. Medicine and science in sports and exercise.18 (1) 25 30. 24. Walter B. (1994). New Aspects of nutritional status. In A. Sarria, P.J. Ruiz, M. Bueno(Eds), New Methods for Measuring Adipose Tissue Distribution in Children.18-25.