Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φλώρα Μπακοπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Κ.Ε.Ι.) Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
Εφηβεία vs Eνήβωση Εφηβεία Ως εφηβεία ορίζεται η μεταβατική περίοδος της ζωής του ατόμου από την παιδική ηλικία στην ενήλικο ζωή κατά τη διάρκεια της οποίας λαμβάνουν χώρα σημαντικές σωματικές, γνωστικές και ψυχολογικές αλλαγές Ενήβωση Η ενήβωση είναι η τελευταία φάση της κεντρικής ανάπτυξης του άξονα υποθάλαμος- υπόφυση- γονάδες που έχει ως αποτέλεσμα την ωρίμανση των γονάδων, των γεννητικών οργάνων και την εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για αναπαραγωγική ικανότητα
Εφηβεία Αναπτυξιακά Στάδια Εφηβεία (adolescence): περίοδος της βιοψυχοκοινωνικής ωρίμανσης του ατόμου, από την έναρξη της ενήβωσης έως την ηλικία επιτυχούς λειτουργικότητάς του ως ενηλίκου. Εμπεριέχει το ψυχικό και κοινωνικό στοιχείο της εφηβείας που μπορεί να διαρκεί πέραν της ολοκλήρωσης της σωματικής αύξησης και διακρίνεται σε 3 ψυχοκοινωνικές αναπτυξιακές περιόδους: πρώιμη (10-13 ετών) μέση (14-16 ετών) όψιμη εφηβεία (17-19 ετών) Κατά άλλους έως 21 ετών
Φυσιολογική αύξηση και ενήβωση Αύξηση - 4 φάσεις Εμβρυϊκή Βρεφική (0-1.5 έτη) Παιδική (1.5-11 έτη) Εφηβική (~11-18 έτη) Ενήβωση Φυσιολογική - Tanner stages Παραλλαγές - Διαταραχές
Εμβρυϊκή Φάση Ταχύτερη περίοδο αύξησης ~ 30% τελικού αναστήματος Μέγεθος κατά τη γέννηση Μέγεθος - διατροφή μητέρας Ενδομήτριο περιβάλλον - παροχή πλακούντα Παράγοντες εμβρυϊκής αύξησης: IGF-2, insulin, ανθρώπινο πλακουντιακό γαλακτογόνο Ανεξάρτητο ύψους του πατέρα - αυξητικής ορμόνης
Βρεφική Φάση Ταχύ σταδιακά επιβραδυνόμενο ρυθμό αύξησης ~ 15% τελικού αναστήματος Διατροφή Καλή υγεία & ευτυχισμένη ζωή Θυρεοειδικές ορμόνες Karlberg, Acta Paediatr Suppl 1989
Παιδική Φάση Βραδεία, σταθερή αλλά παρατεταμένη περίοδος αύξησης ~ 40% τελικού αναστήματος Αυξητική ορμόνη (επαρκής θρέψη, ευτυχισμένη ζωή) Θυρεοειδικές ορμόνες Γονίδια Καλή υγεία Karlberg, Acta Paediatr Suppl 1989
Αύξηση έως την εφηβεία Παράγοντες που επιδρούν στην αύξηση έως την εφηβεία είναι οι εξής: Έως τα 2 έτη: ινσουλίνη, IGF-2 & ενδομήτρια θρέψη (GH & θυροξίνη έχουν περιορισμένη επίδραση). 2 ετών έως την εφηβική φάση αύξησης: GH & θυροξίνη Φυσιολογικός ρυθμός αύξησης έως την εφηβεία έχει ως εξής: Πρώτοι 6 μήνες: 16-17 cm 6-12 μήνες: ~ 8 cm Δεύτερο έτος: ~ 10 cm Τρίτο έτος: ~ 8 cm Τέταρτο έτος: 7 cm 5 έως 10 ετών: ~ 5-6 cm/έτος Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται παροδική επιβράδυνση της αύξησης λίγο πριν από την έναρξη της ενήβωσης
Αύξηση στην εφηβεία Μια από τις πλέον εντυπωσιακές μεταβολές στην εφηβεία είναι η «αυξητική έκρηξη» (growth spurt), δηλαδή η ταχεία ανάπτυξη του σκελετού η οποία αρχίζει συνήθως στις ηλικίες 10-12 ετών στα κορίτσια και 12-14 ετών στα αγόρια και οδηγεί στην επίτευξη του τελικού αναστήματος. Η «αυξητική έκρηξη» ξεκινά νωρίτερα και διαρκεί λιγότερο στα κορίτσια συγκριτικά με τα αγόρια.
Αύξηση στην εφηβεία Μέσο γονεϊκό ύψος (Midparental height) Δυνητικό τελικό ανάστήημα εφήβου βάσει του γενετικού δυναμικού του λαμβάνοντας υπόψη το ύψος των γονιών Για τα κορίτσια: [( Υψος πατέρα-13cm) + Ύψος μητέρας]/2 Για τα αγόρια: [Ύψος πατέρα + (Ύψος μητέρας+13cm)]/2 Ύψος στόχος (Target Height) Το ύψος μπορεί να εκτείνεται σε μια περιοχή τιμών γύρω από τη μέση τιμή (μέσο γονεϊκό ύψος). Η κατανομή του ύψους είναι κανονική σχηματίζει κωδωνοειδή καμπύλη. Έτσι τα υγιή παιδιά σε ποσοστό 95% θα επιτύχουν τελικό ανάστημα εντός 2 σταθερών αποκλίσεων (standard deviation) SD από το μέσο γονεϊκό ύψος, δηλαδή ± 8.5cm (3η - 97η ΕΘ αναμενόμενου ύψους)
Εφηβική Φάση Επιτάχυνση ρυθμού αύξησης ~ 15% τελικού αναστήματος Οιστρογόνα & Τεστοστερόνη Αυξητική ορμόνη Karlberg, Acta Paediatr Suppl 1989
Αύξηση - Ακριβείς μετρήσεις
Αύξηση - Διαγράμματα Εκατοστιαίων Θέσεων
Χαμηλό ανάστημα Ορισμός Ύψος < 3 η ΕΘ (~ 2 SD) Αίτια Οικογενές Ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση αύξησης & ενήβωσης Ενδοκρινικά αίτια Υποθυρεοειδισμός Ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης Περίσσεια κορτικοστεροειδών - σύνδρομο Cushing Διατροφή - ανεπαρκής θρέψη, περιοριστικές δίαιτες Χρόνια νοσήματα Κοιλιοκάκη Νόσος Crohn Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
Χαμηλό ανάστημα - Διερεύνηση Οστική ηλικία Γενική αίματος Κρεατινίνη, ηλεκτρολύτες, Ca, P, ALP TSH Καρυότυπος IgA έναντι EMA & t-tg CRP, TKE Δοκιμασίες πρόκλησης αυξητικής ορμόνης IGF-1 Πρωινή Cortisol, Dexamethasone suppression test MRI κρανίου Έλεγχος σκελετού
Ψηλό ανάστημα Αίτια Οικογενές Παχυσαρκία Δευτερογενές Υπερθυρεοειδισμός Περίσσεια στεροειδών του φύλου - πρώιμη ήβη Περίσσεια επινεφριδιακών ανδρογόνων - συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων Αληθής γιγαντισμός - περίσσεια αυξητικής ορμόνης
Ψηλό ανάστημα Αίτια Σύνδρομα Μακριά κάτω άκρα: Σύνδρομο Marfan Ομοκυστινουρία Σύνδρομο Klinefelter (47 XXY) Συμμετρικό ψηλό ανάστημα στη γέννηση: Μητρικός διαβήτης Πρωτοπαθής υπερινσουλινισμός Σύνδρομο Beckwith Σύνδρομο Sotos - μεγάλο κεφάλι, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μαθησιακές δυσκολίες
Ευχαριστώ θερμά