Κεφάλαιο 9 Μακροοικονοµική Πολιτική και Βραχυχρόνια Αλληλεξάρτηση στην Παγκόσµια Οικονοµία

Κεφάλαιο 9 Μακροοικονοµική Πολιτική και Βραχυχρόνια Αλληλεξάρτηση στην Παγκόσµια Οικονοµία Στο κεφάλαιο αυτό αναλύουµε ένα βραχυχρόνιο κεϋνσιανό υπόδειγµα για την παγκόσµια οικονοµία. Το υπόδειγµα αυτό αποτελεί µία παραλλαγή του υποδείγµατος των Mundell (1963) και Dornbusch (1976) για την παγκόσµια οικονοµία. Υποθέτουµε ότι η παγκόσµια οικονοµία αποτελείται από δύο πανοµοιότυπες αλληλεξαρτώµενες οικονοµίες. Παγκόσµια µεγέθη, όπως τα διεθνή επιτόκια, ο διεθνής πληθωρισµός και το διεθνές επίπεδο ανεργίας προσδιορίζονται από το µέσο όρο των νοµισµατικών και δηµοσιονοµικών πολιτικών των δύο οικονοµιών. Διαφορές στη νοµισµατική και τη δηµοσιονοµική πολιτική µεταξύ των οικονοµιών προσδιορίζουν την ονοµαστική και πραγµατική συναλλαγµατική ισοτιµία του νοµίσµατος κάθε χώρας ως προς αυτό της άλλης, καθώς και τα σχετικά επιτόκια, τους σχετικούς πληθωρισµούς και τα σχετικά επίπεδα ανεργίας. Μία συντονισµένη παγκόσµια νοµισµατική επέκταση οδηγεί σε µείωση της παγκόσµιας ανεργίας και αύξηση του διεθνούς πληθωρισµού. Μία συντονισµένη παγκόσµια δηµοσιονοµική επέκταση οδηγεί σε µείωση της παγκόσµιας ανεργίας, µε υψηλότερα όµως διεθνή επιτόκια ισορροπίας. Μία µονοµερής νοµισµατική επέκταση σε µία χώρα οδηγεί βραχυχρόνια σε ονοµαστική και πραγµατική υπότιµηση του νοµίσµατός της απέναντι στον υπόλοιπο κόσµο, µε αποτέλεσµα βραχυχρόνια µείωση της ανεργίας στη χώρα που επιχειρεί τη νοµισµατική επέκταση, αλλά εις βάρος της ανεργίας του υπολοίπου κόσµου. Η µονοµερής νοµισµατική επέκταση, αν και µακροχρόνια ουδέτερη, είναι βραχυχρόνια µία πολιτική επαιτείας από το γείτονα, δηλαδή από τον υπόλοιπο κόσµο. Μία µονοµερής δηµοσιονοµική επέκταση σε µία χώρα οδηγεί σε βραχυχρόνια και µακροχρόνια πραγµατική ανατίµηση της ισοτιµίας της, καθώς και σε αύξηση των διεθνών επιτοκίων και µείωση της διεθνούς ανεργίας. Η ανατίµηση της ισοτιµίας µετριάζει τις επιπτώσεις της µονοµερούς δηµοσιονοµικής επέκτασης στην ανεργία της οικονοµίας που την επιχειρεί, και οδηγεί σε µείωση της ανεργίας στον υπόλοιπο κόσµο, µέσω της πραγµατικής υποτίµησης του νοµίσµατος του υπόλοιπου κόσµου. Υπό την έννοια αυτή, η δηµοσιονοµική επέκταση, είναι µία πολιτική ατµοµηχανής, που περιορίζει την ανεργία τόσο στην οικονοµία που την επιχειρεί, όσο και στον υπόλοιπο κόσµο. Η διεθνής αλληλεξάρτηση µεταξύ των οικονοµιών, και οι διεθνείς παρενέργειες της µακροοικονοµικής πολιτικής των οικονοµιών, αποτελούν λόγους για συντονισµό των νοµισµατικών και δηµοσιονοµικών πολιτικών σε παγκόσµιο επίπεδο, καθώς η ανεξάρτητη επιλογή της νοµισµατικής και της δηµοσιονοµικής πολιτικής από κάθε µία χώρα, δεν λαµβάνει υπόψη τις συνέπειες της στον υπόλοιπο κόσµο. Αποτέλεσµα αυτού είναι να υπερχρησιµοποιούνται πολιτικές

οι οποίες οδηγούν σε επαιτεία από τους γείτονες, και να υποχρησιµοποιούνται πολιτικές οι οποίες αποτελούν ατµοµηχανές για την παγκόσµια οικονοµία. 9.1 Ένα Βραχυχρόνιο Υπόδειγµα Αλληλεξαρτωµένων Οικονοµιών Υπάρχουν δύο αλληλεξαρτώµενες οικονοµίες, η οικονοµία 1 και η οικονοµία 2. Οι οικονοµίες αυτές είναι απόλυτα συµµετρικές, µε την έννοια ότι έχουν την ίδια διάρθρωση. Συνεπώς, όλες οι παράµετροι που χαρακτηρίζουν την προσφορά και τη ζήτηση είναι ίδιες και για τις δύο οικονοµίες. Η ισορροπία στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών της οικονοµίας 1 (καµπύλη IS) ορίζεται από, e M y 1 = αg 1 β(i 1 p 1 ) + γ y 2 + δ(s + p 2 p 1 ) (9.1) όπου y είναι ο λογάριθµος του πραγµατικού συνολικού εισοδήµατος, p ο λογάριθµος του επιπέδου τιµών, g ο λογάριθµος των πραγµατικών δηµοσίων δαπανών και i το ονοµαστικό επιτόκιο. s είναι η ονοµαστική ισοτιµία, δηλαδή µονάδες του νοµίσµατος της χώρας 1, ανά µονάδα του άλλου νοµίσµατος. Τα α,β,γ και δ είναι σταθερές παράµετροι. Το α υποδηλώνει την ελαστικότητα του πραγµατικού εισοδήµατος σε σχέση µε τις δηµόσιες δαπάνες και το β την ηµιελαστικότητά του σε σχέση µε το πραγµατικό επιτόκιο. Η τελεία υποδηλώνει την πρώτη παράγωγο του p σε σχέση µε το χρόνο και ο δείκτης e υποδηλώνει την προσδοκία της αντίστοιχης µεταβλητής. Η γ υποδηλώνει την ελαστικότητα της εγχώριας ζήτησης σε σχέση µε το εισόδηµα της οικονοµίας 2, και η δ την ελαστικότητα της εγχώριας ζήτησης σε σχέση µε την πραγµατική ισοτιµία. Η ισορροπία στην αγορά χρήµατος (καµπύλη LM) ορίζεται από, M m 1 p 1 = y * 1 εi 1 (9.2) όπου m είναι ο λογάριθµος της προσφοράς χρήµατος και y* το εισόδηµα πλήρους απασχόλησης. Η (9.2) βασίζεται στη θεωρία του µονίµου εισοδήµατος. ε είναι η ηµιελαστικότητα της ζήτησης χρήµατος σε σχέση µε το ονοµαστικό επιτόκιο. Υπάρχει πλήρης κινητικότητα κεφαλαίου και τα εγχώρια χρεόγραφα είναι τέλεια υποκατάστατα των διεθνών χρεογράφων. Κατά συνέπεια ισχύει η ακάλυπτη ισοδυναµία των επιτοκίων. M i 1 = i 2 + s (9.3) Τα εγχώρια επιτοκία µπορούν να αποκλίνουν από τα διεθνή επιτόκια, µόνο στο βαθµό που υπάρχουν προσδοκίες για µεταβολή της συναλλαγµατικής ισοτιµίας s. Αν υπάρχει προσδοκία για υποτίµηση, τα εγχώρια επιτόκια είναι υψηλότερα από τα διεθνή, προκειµένου να αποζηµιωθούν οι επενδυτές για την απώλεια τους σε όρους εγχωρίου νοµίσµατος. Τέλος, οι εγχώριες τιµές υποτίθεται ότι προσαρµόζονται σταδιακά. Η συνάρτηση προσαρµογής ορίζεται από, p 1 M = π 1 + λ(y 1 y * 1 ), λ 0 (9.4) M2

M M M M Γιώργος Αλογοσκούφης, Διεθνής Μακροοικονοµική, Αθήνα, 2014 όπου π είναι ο µακροχρόνιος πληθωρισµός της οικονοµίας 1 και λ η ταχύτητα προσαρµογής των τιµών στην υπερβάλλουσα ζήτηση στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Η (9.4) υποδηλώνει ότι ο ρυθµός πληθωρισµού αποκλίνει από το ρυθµό πληθωρισµού ισορροπίας στο βαθµό που το πραγµατικό εισόδηµα διαφέρει από το εισόδηµα πλήρους απασχόλησης. Υπάρχει σταδιακή προσαρµογή του επιπέδου των τιµών προς το επίπεδο το οποίο διασφαλίζει την πλήρη απασχόληση. Το πραγµατικό εισόδηµα πλήρους απασχόλησης είναι εξωγενές και ο λογάριθµός του υποδηλώνεται ως y*. Οι εξισώσεις (9.1) έως (9.4) περιγράφουν την οικονοµία 1. Η οικονοµία 2 είναι απολύτως συµµετρική, και περιγράφεται από, e M y 2 = αg 2 β(i 2 p 2 ) + γ y 1 δ(s + p 2 p 1 ) (9.5) M m 2 p 2 = y * 2 εi 2 (9.6) p 2 M = π 2 + λ(y 2 y * 2 ), λ 0 (9.7) Οι δύο οικονοµίες είναι αλληλεξαρτώµενες διότι το εισόδηµα της κάθε µίας επηρεάζει το εισόδηµα της άλλης µέσω της ζήτησης για εξαγωγές, διότι η πραγµατική συναλλαγµατική ισοτιµία επηρεάζει το εισόδηµα της κάθε οικονοµίας µέσω της ζήτησης για εισαγωγές και εξαγωγές, και επίσης λόγω της ακάλυπτης ισοδυναµίας των επιτοκίων (9.3). Λόγω της συµµετρίας που χαρακτηρίζει το υπόδειγµα αυτό, µπορούµε να αναλύσουµε την συµπεριφορά της παγκόσµιας οικονοµίας ως το άθροισµα (µέσο όρο) των δύο οικονοµιών, και τη συµπεριφορά της οικονοµίας 1 σε σχέση µε την οικονοµία 2 ως τη διαφορά των δύο οικονοµιών (βλ. Aoki (1981)). Για κάθε µεταβλητή x, ορίζουµε την τιµή που αντιστοιχεί στην παγκόσµια οικονοµία, ως, x A = 1 ( 2 x + x 1 2 ) Για κάθε µεταβλητή x, ορίζουµε την τιµή που αντιστοιχεί στη διαφορά των δύο οικονοµιών, ως, x R = 1 ( 2 x x 1 2 ) Αφού προσδιορίσουµε τη συµπεριφορά του αθροίσµατος και της διαφοράς των δύο οικονοµιών, µπορούµε κατόπιν να χαρακτηρίσουµε τη συµπεριφορά της οικονοµίας 1 από, x 1 = (x A + x R ) και τη συµπεριφορά της οικονοµίας 2 από, x 2 = (x A x R ) M3

Με τον τρόπο αυτό αποκτούµε µία πλήρη εικόνα των εξελίξεων στις δύο οικονοµίες. 9.2 Η Συµπεριφορά της Παγκόσµιας Οικονοµίας Η συµπεριφορά της παγκόσµιας οικονοµίας περιγράφεται αν πάρουµε το άθροισµα των δύο οικονοµιών. Από το άθροισµα των (9.1) και (9.5) έχουµε την παγκόσµια ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών (καµπύλη IS). M e y A = αg A β(i A p A ) + γ y A (9.8) Η πραγµατική συναλλαγµατική ισοτιµία δεν έχει καµµία επίπτωση στην παγκόσµια ζήτηση, καθώς επηρεάζει µόνο τη σχετική ζήτηση των προϊόντων των δύο οικονοµιών. Από το άθροισµα των (9.2) και (9.6) έχουµε την παγκόσµια ζήτηση χρήµατος (LM). M m A p A = y * A εi A (9.9) Τέλος, από το άθροισµα των (9.4) και (9.7) έχουµε την εξίσωση για την προσαρµογή του παγκόσµιου πληθωρισµού. p A M = π A + λ(y A y * A ) (9.10) Οι εξισώσεις (9.8) έως (9.10), µας περιγράφουν ένα βραχυχρόνιο κεϋνσιανό υπόδειγµα για την παγκόσµια οικονοµία. Η παγκόσµια οικονοµία είναι µια κλειστή οικονοµία. Υποθέτοντας ορθολογικές προσδοκίες για τον προσδοκώµενο πληθωρισµό στην (9.8), αντικαθιστούµε την (9.10) για τον προσδοκώµενο πληθωρισµό, και λύνοντας για την παγκόσµια ζήτηση έχουµε, 1 M y A = (9.11) 1 βλ γ αg β(i π ) βλy * ( A A A A ) Η (9.11) είναι η προσαρµοσµένη καµπύλη IS για την παγκόσµια οικονοµία. Προσδιορίζει την αρνητική σχέση µεταξύ βραχυχρονίου εισοδήµατος και ονοµαστικών επιτοκίων προκειµένου να υπάρχει ισότητα µεταξύ αποταµιεύσεων και επενδύσεων. Η ισορροπία αναλύεται στο Διάγραµµα 9.1. Από την (9.9), η ζήτηση χρήµατος είναι αρνητική συνάρτηση του ονοµαστικού επιτοκίου, αλλά ανεξάρτητη από το τρέχον εισόδηµα. Η καµπύλη LM είναι οριζόντια, λόγω της υπόθεσης του µονίµου εισοδήµατος. Στη βραχυχρόνια ισορροπία, για δεδοµένη προσφορά χρήµατος, τα πραγµατικά χρηµατικά διαθέσιµα είναι δεδοµένα, λόγω της σταδιακής προσαρµογής των τιµών (το επίπεδο τιµών είναι και αυτό βραχυχρόνια δεδοµένο). Σταδιακά, καθώς προσαρµόζεται προς τα M4

κάτω το επίπεδο τιµών, η παγκόσµια οικονοµία κινείται προς την πλήρη απασχόληση, καθώς η οριζόντια καµπύλη LM κινείται πτωτικά, προς το επίπεδο εισοδήµατος πλήρους απασχόλησης. Ξεκινώντας από ένα αρχικό σηµείο για το επίπεδο τιµών, ας πούµε p0, για δεδοµένη προσφορά χρήµατος και πληθωρισµό ισορροπίας, το εισόδηµα προσδιορίζεται στο y0 και το ονοµαστικό επιτόκιο στο i0. Σταδιακά, οι τιµές πέφτουν σε σχέση µε την προσφορά χρήµατος, η καµπύλη LM µετακινείται προς τα κάτω, και το εισόδηµα προσεγγίζει το εισόδηµα πλήρους απασχόλησης. Η διαδικασία βεβαίως αυτή θα µπορούσε να επιταχυνθεί, αν υπήρχε µία εφάπαξ αύξηση της προσφοράς χρήµατος, η οποία θα µετακινούσε απότοµα την καµπύλη LM προς τα κάτω, ώστε να επιτευχθεί ταχύτερα η προσέγγιση το εισόδηµα πλήρους απασχόλησης. Το ίδιο θα µπορούσε να γίνει και µε µία παγκόσµια δηµοσιονοµική επέκταση, η οποία θα µετακινούσε την καµπύλη IS προς τα αριστερά, µε αποτέλεσµα την ταχύτερη προσαρµογή της ανεργίας και επίτευξη πλήρους απασχόλησης. 9.3 Σχετική Συµπεριφορά των Δύο Οικονοµιών και Συναλλαγµατική Ισοτιµία Ερχόµαστε τώρα στον προσδιορισµό των διαφορών µεταξύ των δύο οικονοµιών (οικονοµία 1 σε σχέση µε την οικονοµία 2). Αφαιρώντας την (9.5) από την (9.1), λαµβάνουµε τη διαφορά των συναρτήσεων ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών των δύο οικονοµιών. Αυτή δίνεται από, M y R = αg R β (9.12) 2 (s e 2 p R ) γ y R + δ (s p R ) Αντιστοίχως, λαµβάνουµε και τη διαφορά των συναρτήσεων ζήτησης χρήµατος και προσαρµογής των τιµών. M m R p R = y * R ε (9.13) 2 s p R M = π R + λ(y R y * R ) (9.14) Από την (9.13), έχουµε, ( ) M s = 2 (9.15) ε m p y * R R R Ο προσδοκώµενος ρυθµός υποτίµησης του νοµίσµατος της οικονοµίας 1 εξαρτάται από την σχετική υπερβάλλουσα ρευστότητα στην οικονοµία 1. Υποκαθιστώντας την (9.12) στην (9.14), και υποθέτοντας ορθολογικές προσδοκίες έχουµε, M p = π + λ R R (9.16) 1+ γ + λβ αg + β R ε (m p y * * R R R) + δ ( s p R ) y R M5

Η λύση του συστήµατος των δύο διαφορικών εξισώσεων (9.15) και (9.16) µπορεί να περιγραφεί χρησιµοποιώντας ένα διάγραµµα φάσεως. Η λύση είναι ένα σαγµατικό σηµείο. Η συναλλαγµατική ισοτιµία µπορεί να διακυµαίνεται ελεύθερα, ενώ το επίπεδο των σχετικών επιπέδων τιµών (προκαθορισµένη µεταβλητή) µόνο σταδιακά. Από την (9.15), έχουµε, ( ) M s * = 0 p R = m R y R (9.17) Από την (9.16) έχουµε, ( ) p = π, p = 1 R R R β + δε δεs + βm + αεg (β + ε)y * R R R (9.18) Το σύστηµα των (9.17) και (9.18) µπορεί να χρησιµοποιηθεί για το διάγραµµα φάσεως, το οποίο είναι αντίστοιχο του διαγράµµατος φάσεως του υποδείγµατος του Dornbusch (1976). Η ισορροπία παρουσιάζεται στο Διάγραµµα 9.2. Αξίζει να αναλύσουµε µερικές από τις ιδιότητες της µακροχρόνιας ισορροπίας. Πρώτον, η µακροχρόνια ισορροπία χαρακτηρίζεται από νοµισµατική ουδετερότητα. Μια µεταβολή στη σχετική προσφορά χρήµατος δεν έχει πραγµατικές επιδράσεις. Από τις (9.17) και (9.18) προκύπτει ότι στη µακροχρόνια ισορροπία. M dm R = dp R = ds (9.19) Μία µεταβολή στη σχετική προσφορά χρήµατος προκαλεί µεταβολή κατά το ίδιο ποσοστό στο επίπεδο των σχετικών τιµών και τη συναλλαγµατική ισοτιµία. Άρα, µία µεταβολή στη σχετική προσφορά χρήµατος δεν µπορεί να επηρεάσει µακροχρόνια την πραγµατική ισοτιµία, και δεν έχει καµµία πραγµατική επίδραση στις δύο οικονοµίες. Αυτή η µακροχρόνια νοµισµατική ουδετερότητα είναι ένα επιθυµητό χαρακτηριστικό αυτού του υποδείγµατος. Δεύτερον, η µακροχρόνια ισορροπία είναι ένα σαγµατικό σηµείο, καθώς το σύστηµα των διαφορικών εξισώσεων (9.15) και (9.16) έχει µία θετική και µία αρνητική ρίζα. Υπάρχει µία µοναδική σαγµατική πορεία που οδηγεί σε αυτή τη µακροχρόνια ισορροπία, η οποία παρίσταται στο Διάγραµµα 9.2. Η ισορροπία είναι σταθερή, διότι το σχετικό επίπεδο τιµών είναι προκαθορισµένη µεταβλητή και η συναλλαγµατική ισοτιµία µη προκαθορισµένη µεταβλητή. Τρίτον, µία µεταβολή στη σχετική προσφορά χρήµατος έχει βραχυχρόνια πραγµατικές επιδράσεις, καθώς το επίπεδο των σχετικών τιµών δεν µπορεί να µεταβληθεί άµεσα αλλά µόνο σταδιακά µέσω της (9.16). Μόνο η ονοµαστική ισοτιµία, ως µη προκαθορισµένη µεταβλητή, µπορεί να µεταβληθεί άµεσα. Στο Διάγραµµα 9.3 αναλύουµε τόσο τις βραχυχρόνιες όσο και τις µακροχρόνιες επιπτώσεις µιας αύξησης της σχετικής προσφοράς χρήµατος της οικονοµίας 1. M6

Η αρχική ισορροπία είναι στο σηµείο Ε. Μία αύξηση της σχετικής προσφοράς χρήµατος µετακινεί τόσο την (9.17) όσο και την (9.18) προς τα δεξιά. Η νέα µακροχρόνια ισορροπία είναι στο σηµείο Ε, στο οποίο τόσο η ισοτιµία όσο και το εγχώριο επίπεδο τιµών έχουν µεταβληθεί κατά το ίδιο ποσοστό µε την προσφορά χρήµατος. Βραχυχρόνια, το επίπεδο τιµών δεν µπορεί να µεταβληθεί. Η προσαρµογή προς τη νέα ισορροπία είναι βαθµιαία. Η ισοτιµία της οικονοµίας 1 υποτιµάται αµέσως (στο σηµείο Ε0), και η οικονοµία αρχίζει να προσαρµόζεται κατά µήκος του σαγµατικού µονοπατιού που οδηγεί σταδιακά στη νέα µακροχρόνια ισορροπία Ε. Βλέπουµε ότι η αρχική υποτίµηση ξεπερνά τη µακροχρόνια υποτίµηση, καθώς η ισοτιµία αρχικά υπεραντιδρά (overshoots), ώστε η αγορά χρήµατος της οικονοµίας 1 να παραµείνει σε ισορροπία. Η υπεραντίδραση της ισοτιµίας δηµιουργεί προσδοκίες ανατίµησης, το ονοµαστικό επιτόκιο της οικονοµίας 1 µειώνεται κάτω από το επιτόκιο της οικονοµίας 2, και η αυξηµένη προσφορά χρήµατος στην οικονοµία 1 διακρατείται λόγω της µείωσης των ονοµαστικών επιτοκίων. Καθώς σταδιακά αυξάνεται το σχετικό επίπεδο τιµών, λόγω της υπερβάλλουσας ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών που δηµιουργείται στην οικονοµία 1, η πραγµατική προσφορά χρήµατος µειώνεται, η ισοτιµία ανατιµάται και η οικονοµία καταλήγει σταδιακά στην νέα ισορροπία, στην οποία δεν υπάρχει µεταβολή των πραγµατικών µεγεθών, αλλά µόνον του επιπέδου των σχετικών τιµών και της ονοµαστικής ισοτιµίας, κατά το ίδιο ποσοστό της αρχικής αύξησης της προσφοράς χρήµατος. Αντίθετες είναι οι επιπτώσεις στην οικονοµία 2. Η υποτίµηση του νοµίσµατος της οικονοµίας 1 αποτελεί υπερτίµηση του νοµίσµατος της οικονοµίας 2, η οποία µειώνει τη συνολική ζήτηση της οικονοµίας 2 και βραχυχρόνια αυξάνει την ανεργία της. Η µείωση της ανεργίας στην οικονοµία 1 µέσω της νοµισµατικής πολιτικής επιτυγχάνεται εν µέρει µέσω της αύξησης της ανεργίας στην οικονοµία 2. Η πολιτική αυτή συχνά αναφέρεται ως πολιτική επαιτείας από το γείτονα, διότι βελτίωνει την απασχόληση στην εγχώρια οικονοµία εις βάρος του υπολοίπου κόσµου. Στο Διάγραµµα 9.4 αναλύουµε τις επιπτώσεις µιας µεταβολής της σχετικής δηµοσιονοµικής πολιτικής gr. Μια σχετική δηµοσιονοµική επέκταση στην οικονοµία 1 δηµιουργεί υπερβάλλουσα ζήτηση, και µετακινεί την (9.18) προς τα δεξιά. Η ονοµαστική ισοτιµία ανατιµάται αµέσως, και η οικονοµία µετακινείται από την ισορροπία Ε στη νέα ισορροπία Ε, στην οποία έχει αλλάξει όχι µόνο η ονοµαστική αλλά και η πραγµατική ισοτιµία. Η πραγµατική ανατίµηση αντισταθµίζει βραχυχρόνια την αύξηση της ζήτησης από τη δηµοσιονοµική επέκταση, και µετατοπίζει ένα µέρος της προς τον υπόλοιπο κόσµο. Κατά συνέπεια η µείωση της ανεργίας που επιτυγχάνεται βραχυχρόνια επιµερίζεται και στον υπόλοιπο κόσµο. Η δηµοσιονοµική επέκταση αποτελεί κατά συνέπεια µία πολιτική ατµοµηχανής, η οποία µειώνει την ανεργία τόσο στην οικονοµία που την επιχειρεί, όσο και στον υπόλοιπο κόσµο. Θα πρέπει όµως να σηµειωθεί ότι η δηµοσιονοµική επέκταση προκαλεί επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της οικονοµίας 1, λόγω της πραγµατικής ανατίµησης της ισοτιµίας. Αν αρχικά η οικονοµία δεν βρισκόταν στο Ε αλλά στο Ε0 (στη σαγµατική πορεία προς το Ε), η σχετική δηµοσιονοµική επέκταση προκαλεί ανατίµηση της ισοτιµίας στο Ε1, και η οικονοµία συνεχίζει να προσαρµόζεται κατά µήκος της νέας σαγµατικής πορείας που οδηγεί στο Ε. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στην περίπτωση της δηµοσιονοµικής επέκτασης δεν υπάρχει υπεραντίδραση της συναλλαγµατικής ισοτιµίας. Υπάρχει µία αρχική πραγµατική ανατίµηση, η οποία διατηρείται κατά τη διάρκεια της προσαρµογής. M7

Δεν υπάρχει καµµία εγγύηση ότι οι ασυντόνιστες µονοµερείς πρωτοβουλίες από κάθε χώρα αναφορικά µε τη νοµισµατική και τη δηµοσιονοµική πολιτική θα οδηγούν σε κοινωνικά επιθυµητά αποτέλεσµατα. Ο λόγος είναι ότι καµµία χώρα δεν θα λαµβάνει υπόψη τις διεθνείς επιπτώσεις των επιλογών της, µε αποτέλεσµα να υπερχρησιµοποιούνται πολιτικές επαιτείας από το γείτονα και να υπο-χρησιµοποιούνται πολιτικές ατµοµηχανής. Συµπερασµατικά, όταν υπάρχει διεθνής αλληλεξάρτηση, είναι χρήσιµος και απαραίτητος ο συντονισµός της νοµισµατικής και της δηµοσιονοµικής πολιτικής µεταξύ των χωρών. 9.4 Μία Ποσοτική Προσοµοίωση του Υποδείγµατος Στο τµήµα αυτό παρουσιάζουµε µία ποσοτική προσοµοίωση της δυναµικής συµπεριφοράς του υποδείγµατος των δύο οικονοµιών, για συγκεκριµένες τιµές των παραµέτρων. Αυτό µας επιτρέπει να έχουµε µία ποσοτική εκτίµηση της αλληλεξάρτησης των δύο οικονοµιών καθώς και των επιπτώσεων της νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής της κάθε οικονοµίας στην ίδια την οικονοµία, στον υπόλοιπο κόσµο και στην παγκόσµια οικονοµία. Υποθέτουµε όπως και στη θεωρητική ανάλυση δύο αλληλεξαρτώµενες συµµετρικές οικονοµίες 1 και 2, η βραχυχρόνια συµπεριφορά των οποίων περιγράφεται από τις εξισώσεις (9.1) έως και (9.7). Οι τιµές των παραµέτρων στην προσοµοίωση έχουν ως εξής: α=0,5, β=0,5, γ=0,25, δ=0,5, ε=0,5. Ο λογάριθµος του εισοδήµατος πλήρους απασχόλησης υποθέτουµε ότι ισούται µε µηδέν και για τις δύο οικονοµίες, όπως και ο λογάριθµος της αρχικής προσφοράς χρήµατος m, της αρχικής δηµοσιονοµικής θέσης g και του αρχικού ονοµαστικού (και πραγµατικού) επιτοκίου i. Κατά συνέπεια, στις προσοµοιώσεις υποθέτουµε ότι και οι δύο οικονοµίες βρίσκονται σε µία αρχική ισορροπία όπου ο λογάριθµος όλων των µεταβλητών ισούται µε το µηδέν. Εξετάζουµε τις δυναµικές επιπτώσεις δύο διαταραχών. Πρώτον, µία µόνιµη αύξηση της προσφοράς χρήµατος κατά 5% στη χώρα 1 (αύξηση του m1 από 0 σε 0,05), και δεύτερον, µία µόνιµη δηµοσιονοµική επέκταση στη χώρα 1 κατά 5% (αύξηση του g1 από 0 σε 0,05). Οι επιπτώσεις των διαταραχών αυτών παρουσιάζονται στα Διαγράµµατα 9.5 και 9.6, τόσο για την κάθε οικονοµία όσο και για την παγκόσµια οικονοµία. Όπως διαπιστώνεται από το Διάγραµµα 9.5, µία αύξηση της προσφοράς χρήµατος στη χώρα 1 προκαλεί άµεση ονοµαστική και πραγµατική υποτίµηση του νοµίσµατος της σε σχέση µε το νόµισµα της χώρας 2, η οποίο ξεπερνά το 5% (υπεραντίδραση της ισοτιµίας) και αύξηση της ζήτησης και του προϊόντος στη χώρα 1. Ακολουθεί σταδιακή αύξηση του επιπέδου των τιµών της, σταδιακή ονοµαστική και πραγµατική ανατίµηση του νοµίσµατος της, και σταδιακή επαναφορά της συνολικής ζήτησης και του προϊόντος της στην αρχική ισορροπία. Στη νέα µακροχρόνια ισορροπία, η ονοµαστική ισοτιµία της έχει υποτιµηθεί κατά 5%, και το επίπεδο των τιµών της έχει ανέβει κατά 5%. Η πολιτική αυτή είναι βραχυχρόνια µία πολιτική επαιτείας από το γείτονα, δηλαδή τη χώρα 2. Η πραγµατική ανατίµηση του νοµίσµατος της χώρας 2 οδηγεί βραχυχρόνια σε µείωση της συνολικής ζήτησης και του προϊόντος της και σε µείωση του επιπέδου των τιµών της. Ακολουθεί µία ανάκαµψη του προϊόντος της, µια σταδιακή αύξηση του επιπέδου των τιµών της προς το επίπεδο µακροχρόµιας ισορροπίας και η οικονοµία 2 επανέρχεται στην αρχική µακροχρόνια ισορροπία, µε µόνη µακροχρόνια επίπτωση την ανατίµηση της ονοµαστικής ισοτιµίας του νοµίσµατος της κατά 5%, ώστε να αντισταθµιστεί η αύξηση του επιπέδου των τιµών της χώρας 1 κατά 5%. M8

Η αύξηση της προσφοράς χρήµατος στη χώρα 1, προκαλεί βραχυχρόνια αύξηση του παγκόσµιου συνολικού προϊόντος (ΑΕΠ), καθώς η αύξηση του πραγµατικού προϊόντος της χώρας 1 υπερβαίνει τη µείωση του πραγµατικού προϊόντος της χώρας 2, σταδιακή αύξηση του παγκοσµίου επιπέδου τιµών, η οποία οφείλεται στην αύξηση του επιπέδου τιµών της χώρας 1, καθώς και βραχυχρόνια µείωση των παγκόσµιων ονοµαστικών και πραγµατικών επιτοκίων. Στη νέα µακροχρόνια ισορροπία όλα τα παγκόσµια πραγµατικά µεγέθη έχουν επανέλθει στην αρχική τους ισορροπία, µε µόνη διαφορά την αύξηση του παγκόσµιου επιπέδου τιµών κατά 2,5%, όσο και η αύξηση της παγκόσµιας προσφοράς χρήµατος από την αύξηση της προσφοράς χρήµατος της χώρας 1 κατά 5%. Όπως διαπιστώνεται από το Διάγραµµα 9.6, µία δηµοσιονοµική επέκταση στη στη χώρα 1 κατά 5% προκαλεί άµεση ονοµαστική και πραγµατική ανατίµηση του νοµίσµατος της σε σχέση µε το νόµισµα της χώρας 2, η οποία οδηγεί και σε αύξηση της συνολικής ζήτησης και στη χώρα 2, το νόµισµα της οποίας υποτιµάται σε πραγµατικούς όρους. Ακολουθεί σταδιακή αύξηση του επιπέδου των τιµών και των δύο χωρών, λόγω της υπερβάλλουσας ζήτησης σε σχέση µε το εισόδηµα πλήρους απασχόλησης, σταδιακή αύξηση των ονοµαστικών και των πραγµατικών επιτοκίων που µειώνει σταδιακά τη συνολική ζήτηση και στις δύο χώρες και επιφέρει σταδιακή επαναφορά της συνολικής ζήτησης και του προϊόντος και των δύο χωρών στην αρχική ισορροπία. Στη νέα µακροχρόνια ισορροπία, η ονοµαστική και η πραγµατική ισοτιµία του νοµίσµατος της χώρας 1 έχει ανατιµηθεί κατά 5%, ώστε να αντισταθµίσει την επίπτωση της δηµοσιονοµικής επέκτασης στη ζήτηση του προϊόντος της χώρας 1. Η πολιτική αυτή είναι βραχυχρόνια µία πολιτική ατµοµηχανής σε σχέση µε τη χώρα 2. Η πραγµατική υποτίµηση του νοµίσµατος της χώρας 2 οδηγεί βραχυχρόνια σε αύξηση της συνολικής ζήτησης και του προϊόντος της και σε σταδιακή αύξηση του επιπέδου των τιµών της. Σταδιακά το πραγµατικό εισόδηµα και στις δύο οικονοµίες επανέρχεται στην αρχική µακροχρόνια ισορροπία, µε πραγµατική ανατίµηση του νοµίσµατος της χώρας 1 κατά 5%, και µε αύξηση των ονοµαστικών και πραγµατικών επιτοκίων και των επιπέδων τιµών και στις δύο χώρες. Η δηµοσιονοµική επέκταση στη χώρα 1, προκαλεί βραχυχρόνια αύξηση του παγκόσµιου συνολικού προϊόντος (ΑΕΠ), η οποία οφείλεται σε αύξηση του πραγµατικού προϊόντος και των δύο χωρών. Αυτό οφείλεται σε αύξηση της εγχώριας ζήτησης στη χώρα 1 και σε βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πραγµατική υποτίµηση). Η αύξηση της παγκόσµιας ζήτησης οδηγεί σε σταδιακή αύξηση του παγκοσµίου επιπέδου τιµών, η οποία λόγω του η προσφορά χρήµατος παραµένει αµετάβλητη και στις δύο χώρες, οδηγεί σε σταδιακή αύξηση των ονοµαστικών και των πραγµατικών επιτοκίων. Στη νέα µακροχρόνια ισορροπία το παγκόσµιο πραγµατικό εισόδηµα έχει επανέλθει στην αρχική του ισορροπία, αλλά τόσο το παγκόσµιο επίπεδο τιµών όσο και τα παγκόσµια ονοµαστικά και πραγµατικά επιτόκια έχουν ανέβει για να αντισταθµίσουν τις επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής επέκτασης στη συνολική ζήτηση. 9.5 Συµπεράσµατα για τη Βραχυχρόνια Αλληλεξάρτηση Στο κεφάλαιο αυτό αναλύσαµε ένα βραχυχρόνιο κεϋνσιανό υπόδειγµα για την παγκόσµια οικονοµία. Υποθέσαµε ότι η παγκόσµια οικονοµία αποτελείται από δύο πανοµοιότυπες αλληλεξαρτώµενες οικονοµίες. Παγκόσµια µεγέθη, όπως τα διεθνή επιτόκια, ο διεθνής πληθωρισµός και το διεθνές επίπεδο ανεργίας προσδιορίζονται από το µέσο όρο των νοµισµατικών και δηµοσιονοµικών πολιτικών των δύο οικονοµιών. M9

Διαφορές στη νοµισµατική και τη δηµοσιονοµική πολιτική µεταξύ των οικονοµιών προσδιορίζουν την ονοµαστική και πραγµατική συναλλαγµατική ισοτιµία του νοµίσµατος της κάθε χώρας ως προς τον υπόλοιπο κόσµο, καθώς και τα σχετικά επιτόκια, τους σχετικούς πληθωρισµούς και, βραχυχρόνια, τα σχετικά επίπεδα ανεργίας. Μία παγκόσµια νοµισµατική επέκταση οδηγεί σε µείωση της παγκόσµιας ανεργίας και αύξηση του διεθνούς πληθωρισµού. Μία παγκόσµια δηµοσιονοµική επέκταση οδηγεί σε µείωση της παγκόσµιας ανεργίας, µε υψηλότερα όµως διεθνή επιτόκια ισορροπίας. Μία µονοµερής νοµισµατική επέκταση σε µία χώρα οδηγεί βραχυχρόνια σε ονοµαστική και πραγµατική υπότιµηση του νοµίσµατός της απέναντι στον υπόλοιπο κόσµο, µε αποτέλεσµα βραχυχρόνια µείωση της ανεργίας στη χώρα που την επιχειρεί, αλλά εις βάρος της ανεργίας του υπολοίπου κόσµου. Η µονοµερής νοµισµατική επέκταση, αν και µακροχρόνια ουδέτερη, είναι βραχυχρόνια µία πολιτική επαιτείας από το γείτονα, δηλαδή από τον υπόλοιπο κόσµο. Μία µονοµερής δηµοσιονοµική επέκταση σε µία χώρα οδηγεί σε βραχυχρόνια και µακροχρόνια πραγµατική ανατίµηση της ισοτιµίας της, καθώς και σε αύξηση των διεθνών επιτοκίων. Η ανατίµηση της ισοτιµίας µετριάζει τις επιπτώσεις της µονοµερούς δηµοσιονοµικής επέκτασης στην οικονοµία που την επιχειρεί, και οδηγεί σε µείωση της ανεργίας στον υπόλοιπο κόσµο, µέσω της πραγµατικής υποτίµησης των νοµισµάτων του υπόλοιπου κόσµου. Υπό την έννοια αυτή, η δηµοσιονοµική επέκταση, είναι µία πολιτική ατµοµηχανής, που περιορίζει την ανεργία τόσο στην οικονοµία που την επιχειρεί, όσο και στον υπόλοιπο κόσµο. Η διεθνής αλληλεξάρτηση µεταξύ των οικονοµιών αποτελεί σηµαντικό λόγο για συντονισµό των νοµισµατικών και δηµοσιονοµικών τους πολιτικών, καθώς η ανεξάρτητη επιλογή της νοµισµατικής και της δηµοσιονοµικής πολιτικής από κάθε µία χώρα δεν µπορεί να λαµβάνει υπόψη τις συνέπειες της στον υπόλοιπο κόσµο. Ένα από τα µειονεκτήµατα των βραχυχρόνιων αυτών υποδειγµάτων, ιδιαίτερα αναφορικά µε τη δηµοσιονοµική πολιτική και το ισοζύγιο πληρωµών, είναι ότι δεν µπορούν να αναλύσουν τη σχέση µεταξύ βραχυχρόνιων ανισορροπιών και µεγεθών όπως το δηµόσιο χρέος ή το εξωτερικό χρέος µιας χώρας. Μια τέτοια αδυναµία µπορεί να διορθωθεί µε τη χρήση µακροχρόνιων υποδειγµάτων οικονοµικής µεγέθυνσης, που βασίζονται στη διαχρονική προσέγγιση. M10

Διάγραµµα 9.1 Ο Βραχυχρόνιος Προσδιορισµός του Παγκοσµίου Εισοδήµατος, των Επιτοκίων και του Πληθωρισµού i A IS' IS i 0 0 LM 0 i E E LM E y 0A y* A y A M11

Διάγραµµα 9.2 Ο Προσδιορισµός της Συναλλαγµατικής Ισοτιµίας και των Σχετικών Επιπέδων Τιµών s s=0 p R =0 E 45º p R M12

Διάγραµµα 9.3 Επιπτώσεις µιας Αύξησης της Σχετικής Προσφοράς Χρήµατος στη Χώρα 1 s s=0 p R =0 Ε 0 E E 45º p R M13

Διάγραµµα 9.4 Επιπτώσεις µιας Σχετικής Δηµοσιονοµικής Επέκτασης στη Χώρα 1 s s=0 p R =0 Ε 0 E Ε 1 E 45º p R M14

Διάγραµµα 9.5 Επιπτώσεις µιας Αύξησης της Προσφοράς Χρήµατος κατά 5% στη Χώρα 1 M15

Διάγραµµα 9.6 Επιπτώσεις µιας Δηµοσιονοµικής Επέκτασης κατά 5% στη Χώρα 1 M16

Βιβλιογραφία Aoki M. (1981), Dynamic Analysis in Open Economies, New York, Academic Press. Dornbusch R. (1976), Expectations and Exchange Rate Dynamics, Journal of Political Economy, 84:pp. 1161-76. Mundell R. (1963), Capital Mobility and Stabilization Policy under Fixed and Flexible Exchange Rates, Canadian Journal of Economics and Political Science, 29: pp. 475-85. M17