Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 1 από 15
1η Εργαστηριακή Άσκηση Σκοπός: Η παρούσα εργαστηριακή άσκηση, χρησιμοποιώντας ως δεδομένα, μεγέθη που περιγράφουν την εξέλιξη της τιμής μιας μετοχής, στοχεύει στην εκμάθηση: (α)_οργάνωσης και παρουσίασης υπό μορφή πίνακα, (β) εκτύπωση με συγκεκριμένη σελιδοποίηση. Το επιθυμητό αποτέλεσμα με την ολοκλήρωση της άσκησης, παρουσιάζεται στο αρχείο που υπάρχει στο φάκελο της άσκησης. 1. Συλλογή Δεδομένων Προτού ξεκινήσουμε την εργαστηριακή άσκηση, θα πρέπει να έχουμε στην διάθεση μας, τα δεδομένα που αφορούν την μετοχή που επιλέξαμε. Οι περισσότερες ιστοσελίδες που ασχολούνται με την ελληνική οικονομία, όπως για παράδειγμα η Ναυτεμπορική, η Capital, η Euro2day, η In.gr κ.α. είτε διαθέτουν κάποιον σύνδεσμο, είτε παρέχουν απευθείας την δυνατότητα λήψης του ιστορικού κάθε μετοχής που διαπραγματεύεται στο Ελληνικό Χρηματιστήριο. Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για τον εντοπισμό και τη συλλογή των τιμών της μετοχής της J&P_ΑΒΑΞ, σε βάθος ενός ημερολογιακού έτους, μέσω της Ναυτεμπορικής. 1. Πληκτρολογούμε στην μπάρα διευθύνσεων του πλοηγού μας (Firefox, Chrome κλπ.) την διεύθυνση «www.naftemporiki.gr». 2. Αναζητούμε την καρτέλα «Χρηματιστήριο» και την επιλέγουμε. 3. Έχοντας στην οθόνη μας, το ταμπλό του Χρηματιστηρίου Αθηνών, αναζητούμε τον κωδικό της μετοχής που έχουμε επιλέξει. Στην προκειμένη περίπτωση αναζητούμε τον κωδικό ΑΒΑΞ που αντιστοιχεί στην κατασκευαστική εταιρεία J&P_ΑΒΑΞ. 4. Πηγαίνοντας το ποντίκι πάνω στον κωδικό της μετοχής, εμφανίζεται ένα συννεφάκι, από το οποίο επιλέγουμε το μενού «Ιστορικό». 5. Στην νέα σελίδα αναζητούμε το μενού «Τιμές» και το επιλέγουμε. 6. Τέλος επιλέγουμε να κατεβάσουμε τις «Τιμές» σε «Αρχείο Excel». Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 2 από 15
Διεύθυνση Ιστοσελίδας Καρτέλα Χρηματιστήριο Κωδικός Μετοχής Μενού «Ιστορικό» Ταμπλό Χρηματιστηρίου Μενού «Τιμές» Επιλογή λήψης τιμών σε «Αρχείο Excel» Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 3 από 15
Δεδομένου ότι το αρχείο το οποίο κατεβάσαμε από την Ναυτεμπορική είναι της μορφής (*.csv), πρέπει να αποθηκεύσουμε τα δεδομένα μας υπό μορφή αρχείου Excel 2003 (*.xls). Για να το πράξουμε αυτό, ανοίγουμε το αρχείο δεδομένων με τη βοήθεια του Excel 2003, και ακολουθούμε τα εξής βήματα: File Save As Save as type: (*.xls) ή Αρχείο Αποθήκευση ως Αποθήκευση ως τύπου: (*.xls) Ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να κάνουμε αυτή την μετατροπή, προτού ξεκινήσουμε να επεξεργαζόμαστε τα δεδομένα της μετοχής, είναι διότι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα μπορούμε να αποθηκεύσουμε τα γραφήματα ή οποιεσδήποτε μορφοποιήσεις κάνουμε στα δεδομένα του αρχείου. Πρόσθετα, ανοίγοντας το αρχείο παρατηρούμε πως η πρώτη ημερομηνία συναλλαγών, αναφέρεται στην ίδια ημέρα και μήνα με την ημέρα που κατεβάσαμε το αρχείο μας. Η μοναδική διαφορά εντοπίζεται στη χρονολογία, που μας πάει πίσω πέντε ολόκληρα χρόνια. Δεδομένου ότι η εργασία αφορά της τιμές της μετοχής έως ένα ημερολογιακό έτος πίσω, θα πρέπει να εντοπίσουμε και να διαγράψουμε τις τιμές εκτός ενδιαφέροντος. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα: 1. Με αριστερό κλίκ πάνω στο «Α», επιλέγουμε την στήλη Α. 2. Με την συντόμευση Ctrl-F, ανοίγει ένα παράθυρο το οποίο περιμένει να βρει την τιμή που θα του ορίσουμε, εντός της επιλεγμένης στήλης. Ορίζουμε σαν τιμή, ίδια ημέρα και μήνα με την ημερομηνία που κατεβάσαμε το αρχείο, ένα έτος πίσω. 3. Επιλέγουμε με το αριστερό κλικ την ημερομηνία που εντοπίσαμε. 4. Κρατώντας πατειμένα τα πλήκτρα Ctrl και Shift πατάμε τα βελάκια πλοήγησης του πληκτρολογίου με την εξής σειρά: δεξιά ( ), επάνω ( ). 5. Στην συνέχεια αφήνουμε το πλήκτρο Ctrl, ενώ συνεχίζουμε να κρατάμε πατημένο το Shift, και πατάμε το βελάκι πλοήγησης του πληκτρολογίου κάτω ( ). 6. Έχοντας επιλέξει την περιοχή που μας ενδιαφέρει να διαγράψουμε, κάνουμε δεξί κλίκ πάνω σε αυτήν και επιλέγουμε «Διαγραφή» («Delete»). 7. Στο μενού που μας ανοίγει, επιλέγουμε «Shift cells up» («Μετακίνηση κελιών προς τα πάνω»). Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 4 από 15
Τέλος, προτού ξεκινήσουμε την επεξεργασία των δεδομένων μας, θα πρέπει να ελέγξουμε το αρχείο μας για τυχόν ελλατωματικές τιμές. Συγκεκριμένα, εάν εμφανίζεται η εικόνα του παρακάτω πίνακα ως εξαίρεση, σε κάποια σημεία του αρχείου, τότε θα πρέπει: 1. Στις στήλες «High» («Υψηλό»), «Low» («Χαμηλό»), «Open» («Άνοιγμα»), να αντικαταστήσουμε τα μηδενικά με την αμέσως προηγούμενη πραγματική τιμή. 2. Στις στήλες «Volume» («Όγκος»), «Total Turnover» («Τζίρος») και «Num. Of Trans.» («Αρ. Συναλ.»), να ΜΗΝ αντικαταστήσουμε τα μηδενικά. Περιοχή Ελλαττωματικών Τιμών Εάν πάλι, η παραπάνω εικόνα δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας, τότε θα πρέπει να επιλέξουμε μια διαφορετική μετοχή, καθώς θα αντιμετωπίσουμε πρόβλημα στην υλοποίηση των υπόλοιπων εργαστηριακών ασκήσεων. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 5 από 15
2. Επεξεργασία και Οργάνωση Δεδομένων Με την βοήθεια του Excel 2003, ανοίγουμε το αρχείο (.xls) το οποίο περιέχει τα δεδομένα που αφορούν την μετοχής μας. Η εικόνα που λαμβάνουμε στην οθόνη μας, είναι ανάλογη με αυτή που παρουσιάζεται παρακάτω. Οι μεταβλητές που περιέχονται στο αρχείο είναι οι εξής: Trade Date: Ημερομηνία Συναλλαγών High: Ημερήσιο Υψηλό Μετοχής Low: Ημερήσιο Χαμηλό Μετοχής Open: Τιμή Ανοίγματος Μετοχής Close: Τιμή Κλεισίματος Μετοχής Volume: Μετοχές που μετακινήθηκαν Prev. Close: Προηγ. Κλείσιμο Μετοχής Total Turnover: Τζίρος Μετοχής Num. Of Trans.: Αριθμός Συναλλαγών Προκειμένου να έχουμε καλύτερη εποπτεία των δεδομένων μας, επιλέγουμε να κατασκευάσουμε μια μεταβλητή με το όνομα «Month» («Μήνας»), η οποία θα μας καταδεικνύει άμεσα την περίοδο στην οποία αναφέρονται οι τιμές των υπολοίπων μεταβλητών. Για την κατασκευή της μεταβλητής «Month» («Μήνας») ακολουθούμε τα εξής βήματα: 1. Κάνουμε δεξί κλίκ στην στήλη «Α» και επιλέγουμε «Insert» («Εισαγωγή»). Με τον τρόπο αυτό εισαγάγαμε μια κενή στήλη αριστερά από την μεταβλητή «Trade Date» («Ημερομηνία»). 2. Στην πρώτη γραμμή της κενής στήλης, εισάγουμε το όνομα της μεταβλητής «Month» («Μήνας»). 3. Στην συνέχεια, με την βοήθεια του κέρσορα επιλέγουμε τα κελιά που αφορούν τον πρώτο μήνα που εμφανίζεται στα δεδομένα μας, και αφού κάνουμε δεξί κλικ πάνω τους, επιλέγουμε το μενού «Format Cells» («Μορφοποίηση Κελιών»). Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 6 από 15
Συντόμευση: «Ctrl+1» Το συγκεκριμένο παράθυρο μας επιτρέπει να διαχειριστούμε όλες τις δυνατές μεταβολές που μπορούν να εφαρμοστούν στα κελιά ενός φύλλου εργασίας Excel. 4. Στο παράθυρο που άνοιξε, επιλέγουμε την καρτέλα «Alignment» («Στοίχιση»). 5. Στο μενού «Text Control» («Έλεγχος Κειμένου») μαρκάρουμε την επιλογή «Merge Cells» («Συγχώνευση Κελιών»). Με την επιλογή αυτή, το σύνολο των κελιών που είχαν επιλεγεί, μετατρέπονται σε ένα ενιαίο. 6. Στο μενού «Orientation» («Προσανατολισμός»), σχηματίζουμε γωνία 90 μοιρών και επιλέγουμε «ΟΚ». Με την επιλογή αυτή, αλλάζουμε τον προσανατολισμό παρουσίασης του κειμένου που θα καταχωρήσουμε στο συγκεκριμένο κελί, από οριζόντιο σε κατακόρυφο. 7. Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία για όλους τους μήνες που εμφανίζονται στα δεδομένα μας. 8. Εισάγουμε τις ονομασίες των μηνών στα κελιά που διαμορφώσαμε. π.χ._φεβρουάριος 2016 Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 7 από 15
Πρόσθετα, προκειμένου να έχουμε καλύτερη εποπτεία των εξέλιξης των τιμών της μετοχής ημερησίως, επιλέγουμε να κατασκευάσουμε μια μεταβλητή με το όνομα «Mean» («Μέση Τιμή»). Η νέα μεταβλητή, μας καταδεικνύει την μέση τιμή πώλησης της μετοχής για καθεμιά ημερήσια συνεδρίαση και υπολογίζεται ως: Mean = Total Turnover / Volume ~ Μέση Τιμή = Τζίρος / Όγκος Για την κατασκευή της μεταβλητής «Mean» («Μέση Τιμή»), θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα: 1. Εισάγουμε το όνομα της μεταβλητής «Mean» («Μέση Τιμή») στο κελί Κ1. 2. Στο κελί Κ2 εισάγουμε την έκφραση: «=I2/G2», ώστε να υπολογίσουμε την μέση τιμή πώλησης της μετοχής για την πρώτη ημερομηνία των δεδομένων μας. 3. Μετακινούμε τον κέρσορα στην κάτω δεξιά γωνία του κελιού Κ2, ώστε να πάρει το σχήμα του μαύρου σταυρου. 4. Πατάμε δεξι κλικ, και διατηρώντας το πατημένο σέρνουμε τον κέρσορα κατά μήκος της στήλης K, μέχρι και την τελευταία γραμμή των δεδομένων μας. Με τον τρόπο αυτό ζητάμε από το Excel να επαναλάβει την πράξη που πραγματοποιήσαμε στο κελί Κ2, παίρνωνας πάντα τιμές από τις στήλες Ι και G, αλλά χρησιμοποιώντας τις τιμές που έχουν οι στήλες αυτές στην εκάστοτε γραμμή. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 8 από 15
Προσοχή! Στα κελιά που αναφέρονται, σε ημέρες τι οποίες δεν πραγματοποιήθηκε αγοραπωλησία μετοχών, δηλαδή στα κελιά με μηδενικό όγκο συναλλασόμενων μετοχών, αναμένουμε το Excel να μας τυπώσει το μήνυμα σφάλματος «#DIV/0!» («#ΔΙΑΡ/0!»), καθώς δεν μπορεί να πραγματοποιήσει διαίρεση με το μηδέν. Σχόλιο: Στην περίπτωση που επιθυμούσαμε να πραγματοποιήσουμε μια πράξη κατά μήκος διαφορετικών γραμμών και στηλών, χρησιμοποιώντας την τιμή που βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο κελί, θα έπρεπε να «κλειδώσουμε» το κελί αυτό, εισάγωντας μπροστά τόσο από το Γράμμα όσο και από τον Αριθμό που το περιγράφει το σύμβολο του δολαρίου «$». Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 9 από 15
3. Παρουσίαση και Εκτύπωση Δεδομένων υπό μορφή Πίνακα Έχοντας ολοκληρώσει τις διαδικασίες επεξεργασίας και οργάνωσης των δεδομένων, επιθυμούμε να παρουσιάσουμε το τελικό αποτέλεσμα. Προφανώς, λόγω του ότι σε κάθε φύλλο εργασίας του Excel δύναται να περιέχονται χιλιάδες καταχωρήσεις, εμείς θα πρέπει να επιλέξουμε αυτές που επιθυμούμε να τυπωθούν. Επιλέγουμε την περιοχή των δεδομένων που μας ενδιαφέρει να τυπώσουμε και στην συνέχεια ακολουθούμε το εξής μονοπάτι: File Print Area Set Print Area ή Αρχείο Περιοχή Εκτύπωσης Ορισμός Περιοχής Εκτύπωσης Προτού δώσουμε την εντολή εκτύπωσης, καλό είναι πάντα να επιλέγουμε την προεπισκόπηση εκτύπωσης, ώστε να ελέγξουμε τόσο το εάν θα τυπωθούν τα δεδομένα που επιθυμούμε, όσο και το εάν θα τυπωθούν με την μορφοποίηση που επιθυμούμε. Για να ελέγξουμε το τι και πως πρόκειται να εκτυπωθεί, ακολουθούμε το εξής μονοπάτι: File Print Preview ή Αρχείο Προεπισκόπηση Εκτύπωσης Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 10 από 15
Στο παράθυρο το οποίο ανοίγει το Excel, βλέπουμε το αποτέλεσμα της εκτύπωσης, που συνήθως δεν είναι το επιθυμητό. Τα προβλήματα που εμφανίζονται συχνότερα έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι δεν εμφανίζονται όλες οι στήλες ή οι γραμμές που επιθυμούμε να φαίνονται σε κάθε σελίδα, δεν εμφανίζονται οι γραμμές πλέγματος κ.α. Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τα όποια προβλήματα, θα πρέπει να επιλέξουμε το μενού «Setup» («Διαμόρφωση»), το οποίο μας ανοίξει ένα νέο παράθυρο διαχείρισης των σελίδων του Excel. Στην καρτέλα «Page» («Σελίδα») μπορούμε, να αλλάξουμε τον προσανατολισμό της σελίδας («Κατακόρυφος», «Οριζόντιος»), να σμικρύνουμε ή να μεγεθύνουμε τα δεδομένα που θα παρουσιάζονται σε κάθε σελίδα κατά κάποιο ποσοστό ή να περιορίσουμε το πλάτος των δεδομένων σε κάποιο πλήθος σελίδων και το μήκος τους σε κάποιο άλλο πλήθος σελίδων (π.χ. Πλάτος:1, Ύψος:4). Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 11 από 15
Στην καρτέλα «Margins» («Περιθώρια»), μπορούμε να αλλάξουμε τα λευκά περιθώρια της σελίδας, καθώς επίσης και να ορίσουμε το που θα στοιχίζεται ο πίνακας, όταν τυπωθεί στο χαρτί. Στην καρτέλα «Header/Footer» («Κεφαλίδα/Υποσέλιδο»), μπορούμε να ορίσουμε το εάν επιθυμούμε να εκτυπώνεται σε όλες ή κάποιες από τις σελίδες που θα εκτυπώσουμε, ένας συγκεκριμένος τίτλος ή υποσέλιδο. π.χ. για τις ανάγκες της εργασίας, θα πρέπει να ορίσετε ως: Τίτλο Εισαγωγή στην Στατιστική: 1η Εργαστηριακή Άσκηση. Σελίδα από Υποσέλιδο Μετοχή: «Όνομα Μετοχής» Επώνυμο Όνομα (ΑΜ: ) Επώνυμο Όνομα (ΑΜ: ) Στην καρτέλα «Sheet» («Φύλλο»), μπορούμε να ορίσουμε αρκετές παραμέτρους που αφορούν την εκτύπωση των δεδομένων, όπως: Την περιοχή εκτύπωσης, εάν δεν την έχουμε ορίσει ήδη. Το να επαναλαμβάνεται στην κορυφή κάθε σελίδας, κάποια γραμμή τίτλου. Να εμφανίζονται οι γραμμές πλέγματος κ.α. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 12 από 15
Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 13 από 15
Παρά τις όποιες τροποποιήσεις που πραγματοποιήσαμε, παρατηρούμε ότι η εκτύπωση συνεχίζει να μην είναι πρακτική, καθώς κάποιος μήνας μπορεί να είναι μοιρασμένος σε δυο διαφορετικές σελίδες. Προκειμένου να επιλύσουμε τέτοια προβλήματα, ακολουθούμε το εξής μονοπάτι: View Page Break View ή Προβολή Προεπισκόπηση αλλαγών σελίδας Επιλέγοντας και μετακινώντας τις παχιές μπλε γραμμές, οριζόντια ή κάθετα, μπορούμε να προσδιορίσουμε τις στήλες ή τις γραμμές αντίστοιχα, που επιθυμούμε να εκτυπωθούν εντός μιας συγκεκριμένης σελίδας. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 14 από 15
Στόχος στην εκτύπωση των τιμών της μετοχής για τους 12ω μήνες είναι να τυπώσουμε 3 ολόκληρους μήνες σε κάθε σελίδα. Συνολικά η εκτύπωσή μας θα περιλαμβάνει 4 σελίδες Χ 3 μήνες/σελίδα= 12 μήνες του έτους. Είναι σκόπιμο πριν εκτυπώσετε οτιδήποτε σε χαρτί, για να αποφύγετε άσκοπη κατανάλωση χαρτιού να ελέγξετε προσεκτικά ότι όλα είναι όπως επιθυμείτε. Η εκτύπωση σε ηλεκτρονικό αρχείο (pdf είναι το διεθνές αποδεκτό πρότυπο) είναι ανέξοδη και δεν βλάπτει το περιβάλλον. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Α. Ν.), Τ.Ε.Ι. Κρήτης Εργαστήριο Στατιστική, Εαρ. 2018 Σελίδα 15 από 15