ΣΕΦΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ χολό Διούκηςησ και Οικονομύασ Σμόμα Διούκηςησ & Οικονομύασ Θϋμα πτυχιακόσ εργαςύασ: ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τποβληθεύςα ςτην Καθηγότρια Φατζηφωτύου εβαςτό από την ςπουδϊςτρια Κωνςταντύνα Λαχανϊ Ϊναρξη: 15.05.2009 Παρϊδοςη: 28.09.2009 Καβϊλα 2009
Πρόλογοσ
Πίνακασ περιεχομένων ΕΙΑΓΨΓΗ... 1 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 Ο... 3 1. Ο ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΗ ΣΟ ΦΡΟΝΟ... 3 1.1. Ο ΟΡΙΜΟ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ.... 4 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 Ο... 12 2. ΝΟΜΙΜΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 12 2.1. ΚΡΑΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 12 2.2. ΟΙ ΑΙΣΗΕΙ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ ΚΑΙ Η ΑΝΣΑΠΟΚΡΙΗ ΣΟΤ ΑΠΟ ΣΑ ΙΔΡΤΜΑΣΑ.... 13 2.3. ΥΤΙΟΓΝΨΜΙΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 14 2.3.1. ΤΙΟΘΕΙΑ ΑΝΗΛΙΚΨΝ ΚΑΙ ΤΙΟΘΕΙΑ ΕΝΗΛΙΚΨΝ... 14 2.3.2. "ΙΔΙΨΣΙΚΗ" ΚΑΙ "ΙΔΡΤΜΑΣΙΚΗ" ΤΙΟΘΕΙΑ... 22 2.3.3. ΜΤΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ.... 29 2.3.4. "ΠΛΗΡΗ" ΚΑΙ "ΑΣΕΛΗ" Η "ΑΠΛΗ" ΤΙΟΘΕΙΑ... 29 2.4. ΔΙΑΚΡΑΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 31 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 Ο... 37 3. ΜΤΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 37 3.1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΜΤΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ.... 37 3.2. ΣΟ ΤΣΗΜΑ ΜΤΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΟΤ ΠΡΟέΦΤΑΝΣΟ ΔΙΚΑΙΟΤ.... 39 3.3. Ο ΚΑΝΟΝΑ ΣΗ ΜΤΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ΑΝΗΛΙΚΨΝ... 39
3.4. Η ΚΑΣΑΡΓΗΗ ΣΗ "ΓΕΝΙΚΗ" - ΕΝ ΛΕΤΚΨ - ΤΝΑΙΝΕΗ.... 41 3.5. Απόρρητη ςυναύνεςη:... 44 3.6. ΜΤΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ΚΑΙ ΣΡΙΣΑΝΑΚΟΠΗ... 48 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4 ο... 51 4. ΝΟΜΟΘΕΣΙΚΗ ΠΛΑΙΙΨΗ ΣΟΤ ΘΕΜΟΤ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ - ΠΡΟΤΠΟΘΕΕΙ... 51 4.1. ΠΟΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΙΟΘΕΣΗΕΙ... 51 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 Ο... 65 5. ΣΑ ΚΙΝΗΣΡΑ ΤΙΟΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΣΨΝ... 65 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΨΝ... 65 5.1. ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΚΑΣΑΛΛΗΛΟΣΗΣΑ ΤΠΟΧΗΥΙΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ... 65 5.2. Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΟΙΝΨΝΙΚΟΤ ΛΕΙΣΟΤΡΓΟΤ ΣΟΝ ΘΕΜΟ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 71 5.2.1. Ο ΚΟΙΝΨΝΙΚΟ ΛΕΙΣΟΤΡΓΟ ΜΕ ΣΑ ΠΑΙΔΙΑ... 71 5.2.2. Ο ΚΟΙΝΨΝΙΚΟ ΛΕΙΣΟΤΡΓΟ ΜΕ ΣΟΤ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΓΟΝΕΙ... 73 5.2.3. Ο ΚΟΙΝΨΝΙΚΟ ΛΕΙΣΟΤΡΓΟ ΜΕ ΣΗ ΘΕΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ... 74 5.3. ΣΑ ΚΙΝΗΣΡΑ ΤΙΟΘΕΙΑ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ... 77 5.4. Η ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΨΝ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΕΨ ΣΨΝ ΑΠΟ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 79 5.5. Η ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΣΨΝ ΥΤΙΚΨΝ ΓΟΝΕΨΝ, ΠΑΙΔΙΟΤ ΚΑΙ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 81 5.5.1. Η Προετοιμαςύα Σων Υυςικών Γονϋων... 81 5.5.2. ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΣΨΝ ΠΑΙΔΙΨΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 84 5.5.3. Η ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 86
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6 Ο... 88 6. Η ΑΝΑΠΣΤΞΙΑΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ... 88 6.1. ΣΑ ΔΙΚΑΙΨΜΑΣΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΠΟΦΡΕΨΕΙ ΣΨΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΨΝ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 88 6.2. ΟΙ ΝΕΕ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΣΗΝ ΤΙΟΘΕΙΑ... 91 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 7 Ο... 94 7. ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΝΟΜΟΘΕΙΑ... 94 7.1. ΣΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΗ ΦΨΡΑ ΜΑ... 94 7.2. ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΤΛΛΗΧΗ ΣΨΝ ΚΤΚΛΨΜΑΣΨΝ... 95 7.3. Η ΑΠΟΧΗ ΣΨΝ ΥΟΡΕΨΝ ΜΕ ΣΟ ΘΕΜΑ... 96 Επύλογοσ... 98 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ... 99
ΕΙΑΓΨΓΗ ήπωσ εύναι γνωςτό ϋνασ ςημαντικόσ αριθμόσ ζευγαριών δεν μπορούν τελικϊ να τεκνοποιόςουν, παρόλο που το επιθυμούν πολύ. Από την ϊλλη πλευρϊ υπϊρχουν περιπτώςεισ νεογϋννητων βρεφών που χρειϊζονται μια ζεςτό οικογενειακό φωλιϊ για να μεγαλώςουν φυςιολογικϊ, κϊτι που για διϊφορουσ λόγουσ δεν μπορεύ να τουσ προςφϋρει η φυςιολογικό τουσ μητϋρα. την Ελλϊδα, όπωσ ςυνϋβη προηγουμϋνωσ ςτισ Δυτικϋσ χώρεσ, από το 1969, (που ϋχουμε ςτατιςτικϊ ςτοιχεύα από το Τπουργεύο Τγεύασ και Πρόνοιασ), παρατηρεύται μια βαθμιαύα μεύωςη των προσ υιοθεςύα ανηλύκων και μια ςημαντικό αύξηςη των ενδιαφερομϋνων να υιοθετόςουν, και εκτιμϊται ότι η μεύωςη του αριθμού των υιοθεςιών θα όταν μεγαλύτερη κατϊ την τελευταύα πενταετύα, εϊν δεν προςτύθεντο ςε αυτόν οι υιοθεςύεσ παιδιών γονϋων από τισ Βαλκανικϋσ Φώρεσ. Επύςησ αν και ευτυχώσ, τα τελευταύα χρόνια αυξϊνεται ο αριθμόσ των ζευγαριών που ενδιαφϋρονται να υιοθετόςουν παιδιϊ με ειδικϋσ ανϊγκεσ το πρόβλημα πϊλι υπϊρχει, όςον αφορϊ τον αριθμό των αιτούντων να υιοθετόςουν με τον αριθμό των προσ υιοθεςύα παιδιών. Ενδεικτικϊ αναφϋρουμε ότι μόνο ςτο Κϋντρο Βρεφών «ΜΗΣΕΡΑ» κατϊ ϋτοσ υποβϊλλονται 300-400 αιτόςεισ ενώ^ τα παιδιϊ που εύναι ελεύθερα προσ υιοθεςύα δεν υπερβαύνουν τα 60-65. Μια λύςη για αυτϊ τα παιδιϊ λοιπόν εύναι η υιοθεςύα! ήπου με τον όρο υιοθεςύα εννοούμε την επύςημη αναγνώριςη ξϋνου παιδιού από τουσ ενδιαφερόμενουσ θετούσ γονεύσ ό γονϋα. 1
Αν ςκεφτούμε ότι και η μητϋρα του Μωυςό κατϋςτρωςε και ϋβαλε ςε εφαρμογό ϋνα καταπληκτικό ςχϋδιο για να υιοθετόςει το παιδύ τησ, όταν αναγκϊςτηκε να το ρύξει ςτο Νεύλο ποταμό, το βρόκε η κόρη του Υαραώ και το πόγε ςτο παλϊτι τότε εμφανύςτηκε η μητϋρα του ωσ παραμϊνα και μεγϊλωςε το παιδύ τησ χωρύσ κανϋνασ να την υποψιαςτεύ καταλαβαύνουμε ότι ο θεςμόσ τησ υιοθεςύασ κρατϊει τισ ρύζεσ του εδώ και χιλιϊδεσ χρόνια. την νϋα Ελλϊδα η νομοθεςύα τησ υιοθεςύασ εδραιώνεται από τισ 6/10/1970 και απλϊ μϋχρι ςόμερα δϋχεται ςυνεχώσ τροποποιόςεισ από τον νομοθϋτη. Ποια εύναι η ϋννοια τησ υιοθεςύασ όμωσ; Αυτϊ και ϊλλα θϋματα ςχετικϊ με την νόμιμη και παρϊνομη υιοθεςύα αναλύουμε ςτην ςυνϋχεια τησ εργαςύασ μασ. 2
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 Ο 1. Ο ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΗ ΣΟ ΦΡΟΝΟ «Τιοθεςύα, εύναι η νομικό πρϊξη, με την οπούα κϊποιο πρόςωπο παύρνει για ανατροφό ξϋνο παιδύ και δημιουργούνται μεταξύ τουσ προςωπικϋσ και περιουςιακϋσ ςχϋςεισ που αναγνωρύζονται αμοιβαύα ςτουσ πραγματικούσ γονεύσ και παιδιϊ. Με την υιοθεςύα δημιουργεύται μια νϋα κατϊςταςη για το υιοθετούμενο παιδύ το οπούο θεωρεύται γνόςιο μόνο από εκεύνουσ που το υιοθϋτηςαν, όχι όμωσ και για τουσ ςυγγενεύσ τουσ. Ενώ παρϊλληλα διατηρεύ τη ςυγγϋνειϊ του με τη φυςικό του οικογϋνεια. Γύνεται με δικαςτικό απόφαςη μετϊ από ςυμφωνύα των ενδιαφερόμενων και κοινωνικό ϋρευνα από αρμόδια κοινωνικό υπηρεςύα.» Εύναι ϋνασ ανθρωπιςτικόσ-νομικόσ θεςμόσ και δύνει τη δυνατότητα τησ ανατροφόσ ςε οικογενειακϋσ ςυνθόκεσ παιδιών που ςτερόθηκαν για οποιοδόποτε λόγο την επύβλεψη και κηδεμονύα των γονιών τουσ. την εποχό μασ, η υιοθεςύα αποτελεύ μια λειτουργύα διαφορετικό από τισ παλαιότερεσ εποχϋσ. Ωλλοτε το νόημϊ τησ όταν η εξαςφϊλιςη τησ ςυνϋχειασ τησ οικογϋνειασ και η διατόρηςό τησ με όλεσ τισ προεκτϊςεισ τησ. Αυτό ϊλλωςτε εξηγεύ και την ονομαςύα «υιοθεςύα» από την εποχό όπου μόνο η υιοθεςύα αρρϋνων παρουςύαζε ενδιαφϋρον αφού μόνο αυτού μπορούςαν να εξαςφαλύςουν τη ςυνϋχεια τησ οικογϋνειασ. όμερα όλα αυτϊ τα ςτοιχεύα παύζουν κϊποιο ρόλο. 3
Η πολιτεύα βλϋπει την υιοθεςύα κυρύωσ ςαν μϋςο για τη βελτύωςη τησ θϋςησ εκεύνου που υιοθετεύται, το εγκαταλελειμμϋνο παιδύ βρύςκει μια οικογϋνεια το φτωχό καλυτερεύει την οικονομικό του κατϊςταςη και την κοινωνικό του θϋςη, το παιδύ από τα χαμηλότερα κοινωνικϊ ςτρώματα μεγαλώνει ςε περιβϊλλον ευνοώκότερο για την πνευματικό του ανϊπτυξη, τα αδιϊθετα περιςςεύματα ςτοργόσ των ϊτεκνων δεν πηγαύνουν χαμϋνα ακόμα και διαταραγμϋνεσ οικογενειακϋσ καταςτϊςεισ τακτοποιούνται με τη μορφό τησ υιοθεςύασ. Σϋλοσ από τισ αντιρρόςεισ που προκαλεύ καμιϊ φορϊ ο θεςμόσ αυτόσ, γεγονόσ εύναι ότι το κϋντρο βϊρουσ για το ενδιαφϋρον του νομοθϋτη ϋχει μετατοπιςθεύ από εκεύνο που υιοθετεύ ςε εκεύνο που υιοθετεύται. 1.1. Ο ΟΡΙΜΟ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ. «Ο θεςμόσ τησ υιοθεςύασ, ςαν μια βαςικό ανθρώπινη εμπειρύα, διαπερνϊ με διϊφορεσ μορφϋσ ςε λαούσ και πολιτιςμούσ από τισ παλαιότερεσ ςτισ πιο ςύγχρονεσ. Επειδό η κοινωνύα δεν εύναι ςτατικό ϋτςι και η υιοθεςύα εξελύςςεται αντανακλώντασ τισ αλλαγϋσ ςτα κοινωνικϊ προβλόματα, τισ προκαταλόψεισ και τισ ςτϊςεισ. όμερα, η υιοθεςύα αφορϊ διαπροςωπικϋσ ςχϋςεισ και δεςμούσ «αφορϊ ςυναιςθόματα απώλειασ μϋριμνασ, αφοςύωςησ, πϊθουσ και αγϊπησ 1». «Η λϋξη υιοθεςύα όταν ςπϊνια ςτον κόςμο των ζώων, όχι όμωσ και ςτον δικό μασ. Πρωτοεμφανύςτηκε ςτον Βαβυλώνιο 1 Ταζούλα Κοσζίδοσ «Η κοινωνική εργαζία ζηην σιοθεζία και αναδοτή». 4
κώδικα του Φαμουραμπύ την πιο παλιϊ γραπτό νομοθεςύα. Τπόρχε ο Μωυςόσ, ο οπούοσ υιοθετεύται από την κόρη του Υαραώ, η οπούα τον βρόκε εγκαταλελειμμϋνο μϋςα ςτα χόρτα και επύςησ ο Οιδύποδασ τον οπούο εύχαν εγκαταλεύψει ςτο βουνό για να πεθϊνει και που υιοθετόθηκε ςτη ςυνϋχεια από το βαςιλιϊ και τη βαςύλιςςα τησ Κορύνθου. ήταν ο Οιδύποδασ αναρωτόθηκε για το ποιοσ εύναι, οι ςυνϋπειεσ τησ ϊγνοιϊσ του, τον οδόγηςαν να διαπρϊξει φόνο με τα ύδια του τα χϋρια. Ο Μωυςόσ και ο Οιδύποδασ εύναι οι πρόγονοι κϊθε υιοθετημϋνου, οι πρώτοι κρύκοι μιασ μακριϊσ αλυςύδασ που πϋραςε από την Ρωμαώκό Αυτοκρατορύα,από τα βαςύλεια τησ Ευρώπησ και τησ Αςύασ και ϋφθαςε ςτισ Η.Π.Α.» Ϊπειτα η αρχικό ςυνόθεια η οπούα αναπτύχθηκε ςτουσ αρχαύουσ ανατολικούσ πολιτιςμούσ όταν η υιοθεςύα νόμιμων αγοριών, κυρύωσ ςυγγενών για την εκτϋλεςη των θρηςκευτικών τελετών με ςκοπό την διαιώνιςη τησ λατρεύασ των εφϋςτιων θεών. Η υιοθεςύα όταν γνωςτό και ςυνηθιςμϋνη ςτο Αττικό δύκαιο(624π.φ.), όπου ρυθμιζόταν μϊλιςτα με πολλούσ και λεπτομερειακούσ κανόνεσ. Η βαςικό τησ λειτουργύα, όταν η ςυνϋχεια τησ οικογϋνειασ που εύχε τότε μεγϊλη ςημαςύα για λόγουσ θρηςκευτικούσ, όπωσ η λατρεύα των εφϋςτιων θεών και μνημόςυνα για τουσ πεθαμϋνουσ προγόνουσ, αλλϊ και για λόγουσ δημοςιονομικούσ όπωσ η κατϊτμηςη των περιουςιών μεύωνε τα δημόςια ϋξοδα. «Η υιοθεςύα αναφερόταν με όρουσ 'Πούηςισ' ό 'Ειςπούηςισ' ςαν ρόματα, χρηςιμοποιούςαν το τιθημύνιον ό το 'υιόν' δηλαδό κϊνω κϊποιον γιο μου, ενώ η αντύςτοιχη πρϊξη που κϊποιοσ ϋδινε το 5
παιδύ του για υιοθεςύα ονομϊζονταν 'Εκπούηςι 2 '. Εκεύνοσ που εύχε υιοθετηθεύ λϋγονταν 'ποιητόσ γιοσ' δηλαδό θετόσ και από την πλευρϊ τησ φυςικόσ του οικογϋνειασ 'εκποιητόσ'. Αντύςτοιχα, ο θετόσ γονϋασ λϋγονταν 'ποιητόσ ' ό 'θεςεύ πατόρ'.» Οι προώποθϋςεισ που ϋπρεπε να υπϊρχουν για να γύνει μια νόμιμη υιοθεςύα, ϋπρεπε εκεύνοσ που υιοθετούςε να εύναι τουλϊχιςτον 18 χρονών να ϋχει δικαιοπρακτικό ικανότητα, να εύναι Αθηναύοσ πολύτησ και να μην ϋχει φυςικϊ παιδιϊ. Εκεύνο που γινόταν θετό παιδύ ϋπρεπε να εύναι παιδύ γεννημϋνο ςτην Αθόνα με όλα τα δικαιώματϊ του και να ϋχει αδερφό. Η υιοθεςύα αφορούςε κυρύωσ αγόρια και πϊντα ϋπρεπε να μϋνει κϊποιο αγόρι ςτην φυςικό του οικογϋνεια. Η υιοθεςύα όταν μια ςύμβαςη ανϊμεςα ςε αυτόν που υιοθετούςε και ςτον υιοθετούμενο, μετϊ την ςυμφωνύα δύνονταν ϋνασ όρκοσ ότι αυτόσ που υιοθετούςε εύναι Αθηναύοσ πολύτησ. Επιπλϋον, υιοθεςύα μπορούςε να γύνει και μετϊ του θανϊτου του θετού πατϋρα, με την προώπόθεςη ότι υπόρχε κϊποιο ςυγγενικό πρόςωπο που εξαςφϊλιζε την ςυνϋχεια τησ οικογϋνειασ του πεθαμϋνου 3. Αφού ολοκληρωνόταν όλεσ οι οικονομικϋσ διαδικαςύεσ περύ υιοθεςύασ, το θετό παιδύ αποκτούςε όλα τα δικαιώματα και υποχρεώςεισ ενόσ φυςικού παιδιού, ενώ ςυγχρόνωσ θα ϋπαυε οποιοςδόποτε δεςμόσ του παιδιού με τη φυςικό του οικογϋνεια. Επιπρόςθετα ϊλλη μια προώπόθεςη όταν ότι εϊν υπόρχε κόρη ςτην οικογϋνεια, το υιοθετούμενο αγόρι ϋπρεπε να την παντρευτεύ 2 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 3 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 6
γιατύ εϊν δεν ςυνϋβαινε αυτό τα περιουςιακϊ ςτοιχεύα του θετού πατϋρα θα τα κληρονομούςαν τα παιδιϊ τησ κόρησ. Η υιοθεςύα μπορούςε να λυθεύ εύτε με ςυμφωνύα ανϊμεςα ςτο θετό πατϋρα και το θετό παιδύ εϊν βϋβαια υπόρχαν ςοβαρού λόγοι. Από την πλευρϊ του θετού παιδιού δυνατότητα για λύςη τησ υιοθεςύασ υπόρχε αν το θετό παιδύ αποκτούςε γνόςιο αγόρι με την κόρη του θετού πατϋρα. το Ρωμαώκό Δύκαιο η υιοθεςύα ςυνδϋθηκε με την υιοθεςύα νόμιμων αγοριών για απόκτηςη κληρονόμου και εύχε τισ ύδιεσ λειτουργύεσ με το Αττικό Δικαύο. Οι προώποθϋςεισ που ϋπρεπε να ϋχει ο θετόσ γονιόσ όταν να ϋχει ςυμπληρώςει τα 60 του χρόνια, να μην ϋχει φυςικϊ παιδιϊ, να εύναι υγιόσ πνευματικϊ και ςωματικϊ και τϋλοσ να ϋχει διαφορϊ ηλικύασ περιςςότερα από 18 χρόνια που όριζε ο Ιουςτινιανόσ. «Η αρχαιότερη μορφό υιοθεςύασ όταν η 'ειςπούηςι' η οπούα αφορούςε την υιοθεςύα ανδρών ενόλικων και γινόταν με απόφαςη γενικόσ ςυνϋλευςησ μόνο ςτη Ρώμη, γιατύ εκεύ όταν η ϋδρα των λαώκών ςυνελεύςεων. Αργότερα, ςτην εποχό τησ αυτοκρατορύασ η ειςπούηςησ μπορούςε να γύνει με αυτοκρατορικό διαταγό οπότε γινόταν και ςτισ επαρχύεσ. Επιπλϋον αυτόσ που ενδιαφερόταν να υιοθετόςει μπορούςε να υιοθετόςει ανόλικο παιδύ ανεξϊρτητου φύλου. Κατϊ το 452π.Φ κωδικοποιεύται η 'Δωδεκϊδελτοσ' που αποτελεύ ϋκφραςη περύ δικαύου ςυνεύδηςησ του Ρωμαώκού λαού. Σα κύρια χαρακτηριςτικϊ τησ νομοθεςύασ όταν η αυςτηρότητα, η πανηγυρικότητα και η τυπικότητα. Ϊτςι, ϋχουμε την νεότερη μορφό τησ υιοθεςύασ που ςτηρύζεται καταχρηςτικϊ ςε μια διϊταξη του Δωδεκαδϋλτου». 7
Ο νόμοσ αυτόσ ορύζει πωσ το παιδύ ελευθερώνεται από την πατρικό του εξουςύα αν ο πατϋρασ του το πουλόςει τρεισ φορϋσ ςε κϊποιον. Ϊτςι: ο φυςικόσ πατϋρασ για να κόψει τον δεςμό που υπόρχε με το φυςικό του παιδύ, ϋπρεπε να το πουλόςει 3 φορϋσ ςε εκεύνο που όταν να το υιοθετόςει ό ςε κϊποιο τρύτο. Ο πρώτοσ και δεύτεροσ αγοραςτόσ το απελευθϋρωνε με ςυνϋπεια το παιδύ να ξαναεπιςτρϋψει ςτην φυςικό του οικογϋνεια ενώ την τρύτη φορϊ, ο αγοραςτόσ βρύςκεται ϋξω από την παλαιϊ πατρικό οικογϋνεια του παιδιού, τότε εκεύνοσ που όταν να υιοθετόςει το διεκδικούςε ςαν υποψόφιο παιδύ του, από τον τρύτο που το εύχε αγορϊςει ό αν ο αγοραςτόσ όταν αυτόσ ο ύδιοσ το διεκδικούςε από τον φυςικό πατϋρα. Αν ο φυςικόσ πατϋρασ δεν ϋφερνε αντύρρηςη ςτο δικαςτόριο το παιδύ αναγνωριζόταν δικαςτικϊ ςαν παιδύ του θετού πατϋρα. Αν η υιοθεςύα αφορούςε κορύτςι, εγγονό-εγγονό τότε αρκούςε μόνο μια πώληςη. Από τη ςτιγμό που γινόταν η υιοθεςύα το παιδύ δεν εύχε κανϋνα δεςμό με τη φυςικό του οικογϋνεια. Σο υιοθετημϋνο παιδύ γύνεται πληρεξούςιό του και όλη η περιουςύα πηγαύνει ς' αυτό καθώσ αποκτϊει και κληρονομικϊ δικαιώματα 4. «Αργότερα, ϋχουμε την καθιϋρωςη ςτον Ιουςτινιανού κώδικα που κατϊργηςε τισ περιπλοκϋσ και τισ απαρχαιωμϋνεσ διατυπώςεισ τησ υιοθεςύασ. ήριςε πωσ η υιοθεςύα γύνεται με δόλωςη ςτο δικαςτόριο του φυςικού πατϋρα κα εκεύνου που πρόκειται να υιοθετηθεύ και αυτό αρκούςε εϊν βϋβαια δεν υπόρχαν αντιρρόςεισ. Οι ςυνθόκεσ που επικρατούςαν ςτισ ανατολικϋσ ελληνικϋσ επαρχύεσ του βυζαντινού κρϊτουσ επηρϋαςαν τον Ιουςτινιανό και ϋτςι τον οδόγηςαν ςτο να διαπλϊςςει μια ϊλλη μορφό υιοθεςύασ την ατελό 4 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 8
υιοθεςύα. Αυτό η υιοθεςύα αφορούςε πρόςωπα που δεν υπαγόταν ςτην πατρικό οικογϋνεια εκεύνου που όταν να υιοθετόςει. ' αυτό την μορφό τησ υιοθεςύασ, το θετό παιδύ ϋχει όλεσ τισ υποχρεώςεισ και τα δικαιώματα ενόσ φυςικού παιδιού επομϋνωσ ϋχει και κληρονομικϊ δικαιώματα. ήμωσ ς'αυτό τη μορφό υιοθεςύασ, το παιδύ δεν χϊνει το δεςμό του με τη φυςικό του οικογϋνεια, διατηρώντασ ϋτςι και τα κληρονομικϊ δικαιώματϊ του από την οικογϋνεια αυτό.» Μετϊ το 1945,τϋλοσ του β'παγκοςμύου πολϋμου,επόλθε η καταςτροφό ςε όλουσ του τομεύσ κοινωνικούσ, πολιτικούσ,οικονομικούσ ςτην Ελλϊδα. Αποτϋλεςμα αυτού του πολϋμου όταν να μεύνουν πολλϊ παιδιϊ ορφανϊ ϋτςι ϊρχιςαν να γύνονται παρϊνομεσ υιοθεςύεσ π.χ του Αγύου τυλιανού με το να φεύγουν παιδιϊ ςτην Αμερικό χωρύσ χαρτιϊ Αυτϋσ οι υιοθεςύεσ δε βαςιζόταν ςε νόμουσ τα πϊντα γινόταν κρυφϊ και ϊτυπα. Μια κατϊςταςη τραγικό που κανϋνασ τότε δε μπορούςε να ςυνειδητοποιόςει την απειλό του μϋλλοντοσ. όμερα γύνονται δύκεσ για να μπορϋςουν οι υιοθετημϋνοι να βρουν ςτοιχεύα για το παρελθόν τουσ, όμωσ εύναι πϊρα πολύ δύςκολο. Αργότερα ςτη δεκαετύα του 1920, ϋγινε ταμπού το να βϊζουν τα ζευγϊρια, τα οπούα επιθυμούςαν να υιοθετόςουν, αγγελύεσ ςτισ εφημερύδεσ για να αποκτόςουν παιδύ. Ϊτςι, ιδρύθηκαν διϊφορα πρακτορεύα υιοθεςύασ που αναλϊμβαναν τϋτοιεσ λεπτϋσ υποθϋςεισ με την ανϊλογη εχεμύθεια. «Σα μωρϊ, που εύχαν ανϊγκη από οικογϋνεια όταν πϊρα πολλϊ. Ϊτςι, δημιουργόθηκε αγορϊ βρεφών. Οι μητϋρεσ που δεν εύχαν τη δυνατότητα να μεγαλώςουν τα μωρϊ τουσ ϋδιναν τα πλόρη ςτοιχεύα τουσ ενώ από την ϊλλη πλευρϊ αυτού που όθελαν να 9
υιοθετόςουν φρόντιζαν να δύνουν μόνο ϋνα αριθμό θυρύδασ ϋτςι ώςτε να διαςφαλύςουν την ανωνυμύα τουσ. Σο 1926 ςτην Αγγλύα, ψηφύςτηκε ο α' νόμοσ τησ υιοθεςύασ, ώςτε να αντιμετωπιςθεύ το πρόβλημα τησ αύξηςησ των εξώγαμων γεννόςεων και των παιδιών που εύχαν μεύνει ορφανϊ λόγω του Ω Παγκοςμύου πολϋμου. Σο χαρακτηριςτικό τησ υιοθεςύασ τότε, όταν ότι εύχε πλόρησ μυςτικότητα και κοινωνικό ςτύγμα και εθεωρεύτο ιδανικό για τισ κατώτερεσ τϊξεισ, υποτύθεται γιατύ δεν τισ ενδιϋφερε το «κακό αύμα» και η «κληρονομικό ανηθικότητα» 5. Ευτυχώσ, ϋχουν επϋλθει δραςτικϋσ αλλαγϋσ από τότε και το πεδύο τησ υιοθεςύασ ϋχει αρχύςει να παρακμϊζει λόγω του αντιςυλληπτικού χαπιού, τησ νομιμοπούηςησ τησ ϋκτρωςησ και τη δυνατότητα των ανύπαντρων μητϋρων να κρατούν τα παιδιϊ τουσ. Σελειώνοντασ, η περύοδοσ ςτο τϋλοσ του Β' Παγκοςμύου πολϋμου ςημαδεύει την εξϋλιξη τησ πρακτικόσ ςτην υιοθεςύα. Οι φόβοι για το «κακό αύμα» και την κληρονομικότητα αμβλύνονται, ϋτςι ςιγϊ ςιγϊ γύνεται ςεβαςτό και παραδεκτό από τη μεςαύα τϊξη. Αρχύζει πια η υιοθεςύα να εύναι λύςη για τα ϊτεκνα ζευγϊρια και την ςτειρότητα ςτην Ελλϊδα. Σο 1960 η υιοθεςύα εύχε φτϊςει ςτο αποκορύφωμϊ τησ και εύχε γύνει αποδεκτό από την ανώτερη τϊξη με αποτϋλεςμα να υιοθετούν παιδιϊ υγιό και λευκϊ ενώ οι κατώτερεσ τϊξεισ, θεωρούνταν κατϊλληλεσ να υιοθετόςουν παιδιϊ μόνο με ειδικϋσ ανϊγκεσ ό από το ύδιο κοινωνικό επύπεδο. Δυςτυχώσ οι οικογϋνειεσ επϋλεγαν τα παιδιϊ και όχι τα παιδιϊ τισ οικογϋνειεσ. 5 Betty Jean Lifton, «Εμπειρίες σιοθεζίας», Εκδόζεις Κέδρος.1999 10
τα τϋλη τησ δεκαετύασ του 1960, ϋχουμε την υιοθεςύα ωσ μια υπηρεςύα παιδικόσ προςταςύασ που ςτόχο ϋχει το ςυμφϋρον του παιδιού και όχι του ϊτεκνου ζευγαριού. Ϊτςι οι αρμόδιεσ κοινωνικϋσ οργανώςεισ όςο και οι ενδιαφερόμενοι να υιοθετόςουν ϊρχιςαν να προωθούν τισ υιοθεςύεσ μεγαλύτερων παιδιών με ιδιαιτερότητεσ και ειδικϋσ ανϊγκεσ, παιδιϊ με επιβαρύνςεισ ςτο οικογενειακό τουσ ιςτορικό κα παιδιϊ διαφορετικόσ προϋλευςησ. ' αυτό τη μορφό τησ υιοθεςύασ, αρχικϊ προςπαθούν να προςτατευτούν τα δικαιώματα του παιδιού ενώ οι ανϊγκεσ των ϊτεκνων ζευγαριών δεν λαμβϊνονται καθόλου υπ' όψιν. Από τουσ αρχαύουσ χρόνουσ και μϋχρι τα τϋλη του 1960 η υιοθεςύα εύχε πϊντοτε ςκοπό την κϊλυψη των θρηςκευτικών, κοινωνικών, οικονομικών, ψυχολογικών αναγκών του ζευγαριού ό τησ οικογϋνειασ που υιοθετούςε, όπωσ η απόκτηςη κληρονόμου, κοινωνικό καθιϋρωςη, εξαςφϊλιςη φθηνών εργατικών χεριών, φροντύδα ςτα γηρατειϊ και ςταθεροπούηςη γϊμου. ήμωσ τα τελευταύα χρόνια, ο θεςμόσ ςτοχεύει αποκλειςτικϊ ςτην κϊλυψη τησ ανϊγκησ του παιδιού που δεν μπορεύ για διϊφορουσ λόγουσ να ζόςει με τουσ φυςικούσ γονεύσ να μεγαλώςει και αυτό ςε ομαλό οικογενειακό περιβϊλλον, εϊν βϋβαια καλύπτοντασ τισ ανϊγκεσ του παιδιού, ικανοποιούνταν και κϊποιεσ υγιεύσ ανϊγκεσ των υποψόφιων γονϋων, τόςο το καλύτερο. Επομϋνωσ αναγνωρύζεται το δικαύωμα του παιδιού για οικογενειακό και κοινωνικό αποκατϊςταςη. 11
ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 Ο 2. ΝΟΜΙΜΗ ΤΙΟΘΕΙΑ Σο δϋντρο τησ νόμιμησ υιοθεςύασ ϋχει δύο ρύζεσ. Η μια εύναι η Ιδρυματικό - Κρατικό όπου οι υποψόφιοι θετού γονεύσ απευθύνονται ςε Κρατικϊ Ιδρύματα για την απόκτηςη τϋκνου ενώ η ϊλλη εύναι η Ιδιωτικό όπου οι γονεύσ ϋχουν όδη βρει το παιδύ και ςτη ςυνϋχεια απευθύνονται ςτισ Πρόνοιεσ Νομαρχιακών Αυτοδιοικόςεων. 2.1. ΚΡΑΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ ήπωσ προεύπαμε η Ιδρυματικό - Κρατικό υιοθεςύα εύναι μια διαδικαςύα όπου οι γονεύσ - απευθύνονται ςε κρατικϊ Ιδρύματα. υγκεκριμϋνα αυτϊ εύναι 6 : - Σο ΠΙΚΠΑ όπου ϋχει περιφερειακϋσ υπηρεςύεσ ςε όλη την Ελλϊδα - Σο βρεφοκομεύο ΑΓΙΟ ΣΤΛΣΑΝΟ που εδραιώνεται ςτην Θεςςαλονύκη - το κϋντρο βρεφών ΜΗΣΕΡΑ με ϋδρα ςτην Αθόνα και ϋνασ πιο πρόςφατοσ οργανιςμόσ - ο ΕΟΠ που αναπτύςςεται και αυτόσ μϋςω περιφερειακών υπηρεςιών. Πρωτοπόρα ςτα προγρϊμματα τοποθϋτηςησ ανηλύκων ςε ανϊδοχεσ οικογϋνειεσ εύναι το ΠΙΚΠΑ όπου το 1932 χρηςιμοπούηςε το θεςμό ςτο λεκανοπϋδιο Αττικόσ και ακολούθηςε πολύ αργότερα το Κϋντρο Βρεφών ΜΗΣΕΡΑ. 6 Ταζούλα Κοσζίδοσ «Η κοινωνική εργαζία ζηην σιοθεζία και αναδοτή». 12
τη Θεςςαλονύκη και ςτο βρεφοκομεύο ΑΓΙΟ ΣΤΛΙΑΝΟ χρειϊςτηκαν να περϊςουν τριϊντα ολόκληρα χρόνια για να αρχύςει να εφαρμόζεται το πρόγραμμα το ϋτοσ 1962. 2.2. ΟΙ ΑΙΣΗΕΙ ΣΨΝ ΘΕΣΨΝ ΓΟΝΕΨΝ ΚΑΙ Η ΑΝΣΑΠΟΚΡΙΗ ΣΟΤ ΑΠΟ ΣΑ ΙΔΡΤΜΑΣΑ. ε ότι αφορϊ τισ υποψόφιεσ ανϊδοχεσ οικογϋνειεσ που επιθυμούν να φροντύςουν ϋνα ό και περιςςότερα παιδιϊ, ιςχύουν τα εξόσ: Οι οικογϋνειεσ αυτϋσ υποβϊλλουν αύτηςη με τα ςτοιχεύα τουσ προσ τον αρμόδιο φορϋα, ςτην οπούα επιςυνϊπτουν και τα δικαιολογητικϊ που προβλϋπονται από το νόμο. Πϋρα από τα δικαιολογητικϊ αυτϊ επιςυνϊπτουν ϋνα ςύντομο βιογραφικό ςημεύωμα, όπου δηλώνουν το φύλο του παιδιού που επιθυμούν να φροντύςουν. Ακολουθεύ η κοινωνικό ϋρευνα, η οπούα ανατύθεται εύτε ςε κοινωνικό λειτουργό, εύτε ςε επιςκϋπτρια υγεύασ ανϊλογα με το ποιο εύναι το αρμόδιο ύδρυμα 7. ε πολλϋσ περιπτώςεισ, όταν αυτό κρύνεται απαραύτητο από τη κοινωνικό λειτουργό ό από την επιςκϋπτρια υγεύασ, υπϊρχει ςυνεργαςύα και με τα κϋντρα ψυχικόσ υγεύασ. Σα κϋντρα ψυχικόσ υγεύασ δεν αποτελούν ςώμα των αρμόδιων φορϋων. Ψςτόςο θα πρϋπει να ςημειωθεύ, ότι η ςυνεργαςύα αυτό εύναι εξαιρετικϊ ςκόπιμη και θα μπορούςε να υλοποιηθεύ, αν υπόρχαν και ςτη Βόρειο Ελλϊδα οργανωμϋνεσ διεπιςτημονικϋσ ομϊδεσ ςτο πλαύςιο κϊθε αρμόδιασ υπηρεςύασ. τη ςυνϋχεια ο φϊκελοσ που αφορϊ το ΠΙΚΠΑ και τον ΕΟΠ διαβιβϊζεται ςτην Αθόνα. 7 Ταζούλα Κοσζίδοσ «Η κοινωνική εργαζία ζηην σιοθεζία και αναδοτή». 13
Ακολουθεύ η περύοδοσ τησ αναμονόσ που μπορεύ να διαρκϋςει από ϋξι μόνεσ ϋωσ δύο χρόνια για το ΠΙΚΠΑ και για τον ΕΟΠ και μόνο μια εβδομϊδα για το βρεφοκομεύο ΑΓΙΟ ΣΤΛΙΑΝΟ. Η ιδιαύτερα ςημαντικό διαφορϊ που παρατηρεύται ωσ προσ το χρόνο ολοκλόρωςησ τησ διαδικαςύασ ανϊμεςα ςτο ΠΙΚΠΑ και ςτον ΕΟΠ από την μια πλευρϊ και ςτον ΑΓΙΟ ΣΤΛΙΑΝΟ από την ϊλλη, ςχετύζεται με το γεγονόσ ότι οι δύο πρώτεσ αποτελούν περιφερειακϋσ υπηρεςύεσ, όπου η τελικό απόφαςη υποχρεωτικϊ λαμβϊνεται ςτην Αθόνα, ενώ ο ΑΓΙΟ ΣΤΛΙΑΝΟ εύναι ύδρυμα και η τελικό απόφαςη λαμβϊνεται ςτη Θεςςαλονύκη. 2.3. ΥΤΙΟΓΝΨΜΙΑ ΣΗ ΤΙΟΘΕΙΑ 2.3.1. ΤΙΟΘΕΙΑ ΑΝΗΛΙΚΨΝ ΚΑΙ ΤΙΟΘΕΙΑ ΕΝΗΛΙΚΨΝ Ο περιοριςμόσ τησ υιοθεςίασ ενηλίκων και η ςχετική ςυζήτηςη: Ο αςφυκτικόσ περιοριςμόσ τησ υιοθεςύασ ενηλύκων προβϊλλεται - και δικαιολογημϋνα - ωσ μια από τισ ςημαντικότερεσ καινοτομύεσ του νϋου δικαύου. το πριν το ν. 2447/1996 δύκαιο η υιοθεςύα ενόλικου προςώπου ρυθμιζόταν ςτον ΑΚ χωρύσ ϊλλουσ περιοριςμούσ εκτόσ από τισ προβλεπόμενεσ ουςιαςτικϋσ προώποθϋςεισ 8. το νϋο δύκαιο η υιοθεςύα ενηλύκων καθιερώνεται ρητϊ ωσ (περιθωριακό) εξαύρεςη ςτον κανόνα ότι η υιοθεςύα αφορϊ μόνο ανόλικα πρόςωπα: ςτο πρώτο ϊρθρο του δϋκατου τρύτου κεφαλαύου του ΑΚ (1542), αναφϋρεται ότι "Η υιοθεςύα επιτρϋπεται, με την εξαύρεςη τησ περύπτωςησ του ϊρθρ. 1579, μόνο όταν αυτόσ που υιοθετεύται εύναι ανόλικοσ", ενώ το ϊρθρ. 1579 διευκρινύζει ότι "Η υιοθεςύα ενηλύκου επιτρϋπεται μόνο όταν ο υιοθετούμενοσ εύναι τϋκνο του ςυζύγου εκεύνου που υιοθετεύ". Εξϊλλου, φαύνεται να 8 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 14
επικρατεύ ςτη θεωρύα η ερμηνεύα ότι για το επιτρεπτό τησ υιοθεςύασ ενηλύκου δεν ϋχει ςημαςύα αν το πρόςωπο που υιοθετεύται εύναι φυςικό ό θετό παιδύ του ςυζύγου του θετού γονϋα. Εύναι ςαφϋσ ότι οι ρυθμύςεισ αυτϋσ του νϋου δικαύου ςυνιςτούν, αν όχι κατϊργηςη, πϊντωσ ςημαντικότατο περιοριςμό τησ υιοθεςύασ ενηλύκων, ο οπούοσ, όπωσ προκύπτει από τισ εκτενϋςτατεσ ςυζητόςεισ τησ Επιτροπόσ ςτο θϋμα, επιβλόθηκε από τισ ςύγχρονεσ αντιλόψεισ, που θϋλουν την υιοθεςύα ενηλύκων ωσ ςχϋςη η οπούα ςόμερα, χωρύσ να εξυπηρετεύ κϊποιο ςημαντικό και προςτατευτϋο κοινωνικό ςκοπό, χρηςιμοποιεύται, από την ϊλλη πλευρϊ, για την καταςτρατόγηςη διατϊξεων αναγκαςτικού δικαύου (φορολογικών, αςφαλιςτικών, ςτρατολογικών κ.α.), καθώσ και για τη νομικό κϊλυψη ςχϋςεων που δεν ϋχουν ςχϋςη με την ουςύα τησ υιοθεςύασ (λ.χ. ερωτικών ςχϋςεων προςώπων του ύδιου φύλου και γενικότερα ςχϋςεων που για οποιοδόποτε λόγο δεν εύναι δυνατό να οδηγόςουν ςε γϊμο). Σα φαινόμενα αυτϊ, που θα μπορούςε να θεωρηθεύ ότι φτϊνουν μϋχρι την κατϊχρηςη του θεςμού τησ υιοθεςύασ, οδόγηςαν ϊλλεσ ϋννομεσ τϊξεισ εύτε ςτην ολοκληρωτικό κατϊργηςη τησ υιοθεςύασ ενηλύκων εύτε ςτην υποβολό τησ ςε περιοριςμούσ. Εξαρχόσ δεν υπόρχε αμφιβολύα ότι το νϋο δύκαιο τησ υιοθεςύασ όφειλε να αντιμετωπύςει και τα ζητόματα τησ υιοθεςύασ ενηλύκων κατϊ τρόπο ριζικό, αφού οι ιςχύουςεσ διατϊξεισ του ΑΚ, που δεν εύχαν τροποποιηθεύ από το χρόνο ειςαγωγόσ του κώδικα, δεν ρύθμιζαν το πρόβλημα των καταςτρατηγόςεων, αλλϊ ούτε και επϋτρεπαν την ερμηνευτικό ϋςτω αντιμετώπιςη του. Ϋταν, επομϋνωσ, προφανϋσ ότι η υιοθεςύα ενηλύκων ϋπρεπε να υπαχθεύ ςε ςοβαρούσ περιοριςμούσ η αμφιςβότηςη αφορούςε 15
μόνο την ϋκταςη των περιοριςμών αυτών, και ςυγκεκριμϋνα αν θα ϋπρεπε οι περιοριςμού να φτϊνουν μϋχρι την ουςιαςτικό κατϊργηςη τησ υιοθεςύασ ενηλύκων ό απλώσ να ςυνιςτούν ϋνα αυςτηρό πλϋγμα εγγυόςεων που θα απϋκλειε την αντικοινωνικό λειτουργύα αυτόσ τησ κατηγορύασ υιοθεςιών. Η Επιτροπό αποφϊςιςε τελικϊ κατϊ πλειοψηφύα (με μειοψηφύα και του Προϋδρου τησ) ότι η μόνη περύπτωςη υιοθεςύασ ενηλύκου που μπορούςε να προβλεφθεύ ωσ επιτρεπτό όταν η υιοθεςύα όπου ο θετόσ γονϋασ εύναι και ςύζυγοσ του φυςικού γονϋα του θετού παιδιού, επειδό θεωρόθηκε ότι ςε αυτό την περύπτωςη εύναι περιςςότερο πιθανό να υπϊρχουν πραγματικϋσ οικογενειακϋσ ςχϋςεισ μεταξύ των ενδιαφερομϋνων και κατϊ ςυνϋπεια μικρότεροσ κύνδυνοσ καταςτρατηγόςεων. Η αντύθετη και λιγότερο αυςτηρό ϊποψη τϊχθηκε υπϋρ του επιτρεπτού τησ υιοθεςύασ και ςτισ περιπτώςεισ όπου αποδεικνύεται ότι μεταξύ του υποψόφιου θετού γονϋα και του ενόλικου υιοθετουμϋνου υπόρξε και λειτούργηςε μια de facto ςχϋςη γονϋα - παιδιού, η οπούα για οποιοδόποτε λόγο δεν μπόρεςε να καλυφθεύ με τη νομικό πρϊξη τησ υιοθεςύασ όςο ο υιοθετούμενοσ όταν ανόλικοσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, τα υπϋρ του ιςχυρότατου περιοριςμού τησ υιοθεςύασ ενηλύκων επιχειρόματα μπορούν να ςυνοψιςτούν ςτισ ακόλουθεσ κατηγορύεσ 9 : α) Επιχειρόματα από την ϊποψη ότι με την υιοθεςύα ενηλύκων δεν εξυπηρετεύται ςόμερα κϊποιοσ ϊξιοσ νομικόσ προςταςύασ κοινωνικόσ ςκοπόσ, που να μην μπορεύ να επιτευχθεύ με ϊλλα προβλεπόμενα ςτο ιςχύον δύκαιο μϋςα. Λ.χ. η ρύθμιςη κληρονομικών ϋννομων ςχϋςεων μπορεύ να γύνει με διαθόκη, ενώ η 9 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 16
παρϊλληλη μεύωςη του φόρου κληρονομιϊσ δεν ςυνιςτϊ προςτατευτϋο ςκοπό η μεταβύβαςη του επωνύμου ενόσ προςώπου ςε ϊλλο μπορεύ να ακολουθόςει την προβλεπόμενη διοικητικό διαδικαςύα. Επομϋνωσ, η υιοθεςύα ενηλύκου, αφενόσ δεν αποβλϋπει ςτη δημιουργύα ενόσ οικογενειακού περιβϊλλοντοσ κατϊλληλου για τη ςυνολικό ανϊπτυξη ενόσ παιδιού, αφού αφορϊ πρόςωπο ενόλικο, και αφετϋρου δεν παρουςιϊζει καμιϊ ϊλλη χρηςιμότητα, που να δικαιολογεύ τη διατόρηςη τησ. β) Επιχειρόματα από την (αναμφιςβότητη) διαπύςτωςη ότι η υιοθεςύα ενηλύκων χρηςιμοποιεύται ςόμερα για την εξυπηρϋτηςη ςκοπών απολύτωσ ξϋνων προσ την ουςύα τησ υιοθεςύασ, που εύναι η δημιουργύα μιασ πραγματικόσ ςχϋςησ γονϋα-παιδιού, διευκολύνοντασ την καταςτρατόγηςη διατϊξεων αναγκαςτικού δικαύου. Αυτϋσ οι περιπτώςεισ, που ωςτόςο δεν όταν δυνατόν να προςδιοριςτούν αριθμητικϊ ςτο ςύνολο των υιοθεςιών ενηλύκων, αποτϋλεςαν και το βαςικότερο κριτόριο για την επιλογό τησ νϋασ ρύθμιςησ από την πλειοψηφύα των μελών τησ Επιτροπόσ, γ) Επιχειρόματα ςχετικϊ με τη ςυνταγματικότητα τησ κατϊργηςησ τησ υιοθεςύασ ενηλύκων: παρατηρόθηκε ότι η ρύθμιςη του ϊρθρ. 1579 ΑΚ δεν θα μπορούςε να θεωρηθεύ αντύθετη προσ το ϊρθρ. 5 1, επειδό, και αν γύνει δεκτό ότι η απόκτηςη παιδιού και η δημιουργύα οικογϋνειασ αποτελούν περιεχόμενο τησ ελεύθερησ ανϊπτυξησ τησ προςωπικότητασ, πϊντωσ ςτην υιοθεςύα ενηλύκων δεν υπϊρχει τϋτοιο ζότημα, αφού το πρόςωπο που υιοθετεύται εύναι ενόλικο. Με την ύδια ςκϋψη, ότι δηλαδό η δημιουργύα οικογενειακόσ ςχϋςησ για πρώτη φορϊ, με πρόςωπο που εύναι όδη ενόλικο δεν εύναι δυνατό, υποςτηρύζεται η ςυμφωνύα των νϋων ρυθμύςεων και 17
με το ϊρθρ. 21. Σϋλοσ, αντικρούονται οι επιφυλϊξεισ ςυνταγματικότητασ του νϋου δικαύου αναφορικϊ με την αρχό τησ ιςότητασ, με την αιτιολογύα ότι το επιτρεπτό ό μη τησ υιοθεςύασ δεν εξαρτϊται από ϋνα τυχαύο η ϊςχετο γεγονόσ, αλλϊ από την ενηλικύωςη του προςώπου, που ςυνιςτϊ γεγονόσ καθοριςτικό, προσ το οπούο ο νόμοσ ςυνδϋει πολλϋσ και ςημαντικότατεσ ϋννομεσ ςυνϋπειεσ. Η ορθότητα των επιχειρημϊτων και των τριών ανωτϋρω κατηγοριών δεν μπορεύ να αμφιςβητηθεύ. Αυτό που μπορεύ, κατϊ την ϊποψη μου, να δημιουργόςει ενδεχομϋνωσ επιφυλϊξεισ, εύναι η "ουςιαςτικό κατϊργηςη" τησ υιοθεςύασ ωσ ςυνϋπεια των επιχειρημϊτων αυτών. Σο γεγονόσ ότι κϊποιοσ θεμιτόσ ςκοπόσ μπορεύ να επιτευχθεύ και με ϊλλα μϋςα δεν ςημαύνει απαραύτητα ότι δεν μπορεύ να παρϋχεται ςτουσ ενδιαφερομϋνουσ η δυνατότητα να τον επιτύχουν ευκολότερα μϋςω μιασ εξύςου θεμιτόσ ςχϋςησ. Από την ϊλλη πλευρϊ, η ύπαρξη καταςτρατηγόςεων ςτο πλαύςιο ενόσ θεςμού μπορεύ να αντιμετωπιςτεύ όχι μόνο με την κατϊργηςη του θεςμού αυτού, αλλϊ και με τη θϋςπιςη ενόσ πλϋγματοσ αυςτηρότατων εγγυόςεων. Παρατηρόθηκε ότι και ο ύδιοσ ο γϊμοσ γύνεται αρκετϊ ςυχνϊ μϋςο επύτευξησ ςκοπών ξϋνων προσ την ουςύα του (λ.χ. γϊμοι προσ απόκτηςη κληρονομικού δικαιώματοσ, ιθαγϋνειασ ό ϊδειασ παραμονόσ), αλλϊ ουδϋποτε ϋγινε, βϋβαια, οποιαδόποτε ςκϋψη για την κατϊργηςη ό ϋςτω τον περιοριςμό του. Σϋλοσ, ύςωσ εύναι αυθαύρετο να αποκλεύεται εξ οριςμού η νομικό κϊλυψη, με την υιοθεςύα ενηλύκου, μιασ πραγματικόσ ςχϋςησ γονϋα -παιδιού, όπωσ και να θεωρεύται ότι καταςτρατηγόςεισ δεν εύναι δυνατό να υπϊρχουν ςτην υιοθεςύα του ενόλικου παιδιού του ςυζύγου του θετού γονϋα. 18
Ειδικότερα, εύναι δυνατό να υπϊρξουν περιπτώςεισ, όπου η υιοθεςύα του προςώπου όςο όταν ανόλικο να ϋχει δικαιολογημϋνα εμποδιςτεύ, ενώ πραγματικό ςχϋςη γονϋα-παιδιού υπόρχε, όπωσ λ.χ. όταν ϋνα από τα πρόςωπα που ϋπρεπε να ςυναινϋςουν ςτην υιοθεςύα ανηλύκου αρνιόταν τη ςυναύνεςη του και οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι, για λόγουσ οικογενειακούσ ό ςυναιςθηματικούσ, δεν όθελαν να παρακϊμψουν τη βούληςη του. Επύςησ εύναι δυνατό και ϋνα ενόλικο πρόςωπο, που πϊςχει λ.χ. από ςοβαρό ςωματικό ό ψυχικό αςθϋνεια, να ϋχει ανϊγκη από ϋνα προςτατευτικό οικογενειακό πλαύςιο. Εύναι φανερό ότι ςε μια τϋτοια περύπτωςη οι προθϋςεισ των προςώπων που επιθυμούν να υιοθετόςουν πολύ ςπϊνια θα εύναι αθϋμιτεσ. Εύναι, από την ϊλλη πλευρϊ, κϊπωσ ανακόλουθο, ότι, παρόλη την ιςχυρό δυςπιςτύα κατϊ τησ υιοθεςύασ ενηλύκων που την ενϋπνευςε, η νϋα ρύθμιςη δεν λαμβϊνει απολύτωσ καμιϊ πρόνοια για τη διαςφϊλιςη των θεμιτών κινότρων και ςκοπών τησ ςυγκεκριμϋνησ περύπτωςησ υιοθεςύασ ενηλύκου που επιτρϋπει, δηλαδό τησ υιοθεςύασ του παιδιού του ςυζύγου, η οπούα δεν υπόκειται ςε κανϋναν ιδιαύτερο περιοριςμό, ούτε φυςικϊ υπόκειται ςε κοινωνικό ϋρευνα, όπωσ η υιοθεςύα ανηλύκων. Με όλεσ αυτϋσ τισ ςκϋψεισ δεν επιδιώκεται η ανατροπό τησ ϊποψησ, ότι η υιοθεςύα ενηλύκου εύναι ςόμερα μια ςχϋςη που κινεύται οριακϊ μεταξύ του απλώσ ξεπεραςμϋνου και του επικύνδυνου, η οπούα ϋπρεπε να υπαχθεύ ςε ςοβαρότατουσ περιοριςμούσ 10. άςωσ όμωσ θα όταν προτιμότερη μια ρύθμιςη πιο ευϋλικτη, που αφενόσ δεν θα απϋκλειε την υιοθεςύα ενηλύκου, ςτισ (εξαιρετικϋσ) περιπτώςεισ όπου αποδεικνύεται η ύπαρξη μιασ μακρόχρονησ και ςταθερόσ ςχϋςησ γονϋα-παιδιού ό όπου η υιοθεςύα 10 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 19
θα λειτουργούςε προφανώσ προσ το ςυμφϋρον ενόσ ενηλύκου που χρειϊζεται βοόθεια, και αφετϋρου θα καθιϋρωνε τον υποχρεωτικό και ςυγκεκριμϋνο δικαςτικό ϋλεγχο των κινότρων και των περιςτϊςεων κϊθε υιοθεςύασ ενηλύκου. Η νϋα ρύθμιςη θα όταν εξϊλλου περιςςότερο ςυνεπόσ, αν απϋκλειε τελεύωσ την υιοθεςύα ενηλύκου, γιατύ τότε θα όταν ςαφόσ μια νομοθετικό επιλογό ωσ προσ την ύδια τη φυςιογνωμύα τησ υιοθεςύασ, ωσ θεςμού που αφορϊ αποκλειςτικϊ τουσ ανηλύκουσ. Εφόςον από το ϊρθρ. 1579 ΑΚ προκύπτει ότι ο νομοθϋτησ αναγνωρύζει ότι ςε μια τουλϊχιςτον περύπτωςη εύναι νοητό και θεμιτό η υιοθεςύα ενηλύκου, ο αποκλειςμόσ όλων των ϊλλων περιπτώςεων όπου μπορεύ να ςυντρϋχουν όμοιεσ προώποθϋςεισ (de facto οικογενειακό ςχϋςη) δεν φαύνεται απαλλαγμϋνοσ από κϊθε αμφιςβότηςη. β. Η ρύθμιςη τησ υιοθεςίασ ενηλίκων: Σο ϊρθρ. 1580 παραπϋμπει, για τη ρύθμιςη τησ υιοθεςύασ ενηλύκου, ςτην ανϊλογη εφαρμογό των διατϊξεων που διϋπουν την υιοθεςύα των ανηλύκων, με την επιφύλαξη των ειδικών ρυθμύςεων των επόμενων ϊρθρων (1581-1588), που ορύζουν διαφορετικϊ. Από το ςυνδυαςμό των εφαρμοζόμενων αναλογικϊ διατϊξεων τησ υιοθεςύασ ανηλύκων με τισ ειδικϋσ ρυθμύςεισ των ϊρθρ. 1581-1588 προκύπτει ϋνα πλαύςιο διατϊξεων που δεν διαφοροποιεύται ςημαντικϊ, ωσ προσ τισ βαςικϋσ του κατευθύνςεισ, από τη ρύθμιςη του προώςχύςαντοσ δικαύου για την υιοθεςύα ενηλύκων, εκτόσ βϋβαια από τη θεμελιώδη διαφορϊ ότι η υιοθεςύα ενηλύκου επιτρϋπεται μόνο όταν ο υιοθετούμενοσ εύναι (φυςικό ό θετό) παιδύ του ςυζύγου του θετού γονϋα. 20
Οι ουςιαςτικϋσ προώποθϋςεισ και οι ςυναινϋςεισ που απαιτούνται για την υιοθεςύα ενηλύκων αναλύονται ςε επόμενα κεφϊλαια. Ψσ προσ αυτϋσ ςημαντικό διαφορϊ ςε ςχϋςη με το προηγούμενο δύκαιο πρϋπει να θεωρηθεύ η εξϊλειψη, και από την υιοθεςύα ενηλύκων, του κωλύματοσ από την ύπαρξη και ϊλλων κατιόντων του θετού γονϋα. Μπορεύ επύςησ ςτο ύδιο θϋμα να γύνει η γενικό παρατόρηςη, ότι οι προώποθϋςεισ του νϋου δικαύου για την υιοθεςύα ενηλύκου από το ςύζυγο του γονϋα του εύναι αυςτηρότερεσ από τισ προώποθϋςεισ του προηγούμενου δικαύου για την ύδια περύπτωςη. το θϋμα τησ διαδικαςύασ τησ υιοθεςύασ ενηλύκου ςημαντικό καινοτομύα εύναι η ρύθμιςη του νϋου ϊρθρ. 1581, που ορύζει ότι τη ςχετικό αύτηςη υιοθεςύασ υποβϊλλουν από κοινού ο υιοθετών και ο υιοθετούμενοσ. Σα αποτελϋςματα τησ υιοθεςύασ ενηλύκου διαμορφώνονται ςτο νϋο δύκαιο ςύμφωνα με το πρότυπο τησ "ατελούσ" υιοθεςύασ: η τεχνητό ςυγγϋνεια λειτουργεύ μόνο ςχετικϊ, δηλαδό παρϊγεται κατϊ βϊςη μόνο μεταξύ του θετού γονϋα και του θετού παιδιού, ενώ από την ϊλλη πλευρϊ οι ςχϋςεισ του υιοθετουμϋνου με τη φυςικό του οικογϋνεια διατηρούνται. Ϊτςι, ςτο νϋο δύκαιο η ϋκταςη των αποτελεςμϊτων τησ υιοθεςύασ ενηλύκου εύναι ανϊλογη με αυτό που προϋβλεπε το προηγούμενο δύκαιο, με μικρϋσ διαφοροποιόςεισ, για κϊθε περύπτωςη υιοθεςύασ. Ανϊλογεσ εξϊλλου με τισ προηγούμενεσ ρυθμύςεισ για το επώνυμο και τη διατροφό του θετού παιδιού περιλαμβϊνονται ςτα ϊρθρ. 1586 και 1587 ΑΚ. ήμοιεσ με αυτϋσ του προώςχύςαντοσ δικαύου εύναι και οι ςχετικϋσ με τη λύςη τησ υιοθεςύασ ενηλύκου ρυθμύςεισ (αυτοδύκαιη λύςη: ΑΚ 1576, 21
εφαρμοζόμενη αναλογικϊ δικαςτικό λύςη: ΑΚ 1588), εκτόσ από την πολύ ςημαντικό καινοτομύα τησ δυνατότητασ ςυναινετικόσ λύςησ (ΑΚ 1573, εφαρμοζόμενη αναλογικϊ). Πλόρη, τϋλοσ, εφαρμογό ςτη υιοθεςύα ενηλύκων ϋχουν οι διατϊξεισ που ρυθμύζουν την προςβολό τησ υιοθεςύασ (ΑΚ 1569, 1570, ΚΠολΔ 800 3 και 4εδ. 1). 2.3.2. "ΙΔΙΨΣΙΚΗ" ΚΑΙ "ΙΔΡΤΜΑΣΙΚΗ" ΤΙΟΘΕΙΑ α. Το πρόβλημα: Σο ςημαντικότερο ύςωσ πρόβλημα νομοθετικόσ πολιτικόσ τησ υιοθεςύασ που τϋθηκε ενόψει τησ μεταρρύθμιςησ όταν η επιλογό μεταξύ του ςυςτόματοσ τησ "ιδιωτικόσ" υιοθεςύασ και τησ υιοθεςύασ που γύνεται μϋςω των κοινωνικών υπηρεςιών και ιδρυμϊτων (ςτη ςυνϋχεια αναφερόμενησ ωσ "ιδρυματικόσ"). Ειδικότερα, ωσ ιδιωτικό χαρακτηρύζεται η υιοθεςύα, όταν οι υποψόφιοι θετού και οι φυςικού γονεύσ του ανηλύκου ϋρχονται ςε επαφό με ςκοπό την υιοθεςύα χωρύσ τη μεςολϊβηςη των κοινωνικών υπηρεςιών, χωρύσ δηλαδό να απευθυνθούν ςε κϊποια "κοινωνικό υπηρεςύα ό οργϊνωςη, που αναγνωρύζεται ωσ εξειδικευμϋνη ςτην υιοθεςύα" (ϊρθρ. 6 ν. 2447) για να υιοθετόςουν ϋνα από τα παιδιϊ που αυτό περιθϊλπει ό ϋχει υπό την προςταςύα τησ, και γενικϊ χωρύσ να υπϊρχει αποφαςιςτικό παρϋμβαςη τησ κοινωνικόσ υπηρεςύασ ςτο ζότημα τησ επιλογόσ των θετών γονϋων για το ςυγκεκριμϋνο παιδύ. τισ περιπτώςεισ αυτϋσ η επαφό μεταξύ των υποψόφιων θετών και των φυςικών γονϋων γύνεται εύτε απευθεύασ εύτε μϋςω τρύτου προςώπου-μεςολαβητό η τελευταύα περύπτωςη εμφανύζεται κατϊ κανόνα, όταν η υιοθεςύα εύναι μυςτικό, δηλαδό τα ςτοιχεύα τησ ταυτότητασ των θετών γονϋων παραμϋνουν, κατϊ την επιθυμύα τουσ, απόρρητα ϋναντι των φυςικών γονϋων. υχνϊ εξϊλλου το 22
παιδύ παραδύδεται ϊτυπα ςτουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ, οι οπούοι ςτη ςυνϋχεια κινούν τη διαδικαςύα τησ υιοθεςύασ με την υποβολό τησ ςχετικόσ αύτηςησ. Παρϋμβαςη τησ κοινωνικόσ υπηρεςύασ υπϊρχει μόνο αργότερα και περιορύζεται ςτην υποχρεωτικό ςε κϊθε υιοθεςύα ανηλύκου κοινωνικό ϋρευνα. Αντύθετα, με το ςύςτημα τησ ιδρυματικόσ υιοθεςύασ, τα παιδιϊ που προορύζονται για υιοθεςύα υποχρεωτικϊ περιθϊλπονται ςε ύδρυμα ό βρύςκονται υπό την επύβλεψη του, και η κοινωνικό υπηρεςύα επιλϋγει τουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ για ςυγκεκριμϋνο παιδύ από ϋνα γενικό κατϊλογο όςων ϋχουν υποβϊλει αύτηςη υιοθεςύασ. Επομϋνωσ υπό το ςύςτημα αυτό όλεσ οι υιοθεςύεσ ανηλύκων γύνονται μϋςω των κοινωνικών υπηρεςιών, οι οπούεσ ϋχουν τον απόλυτο ϋλεγχο τόςο των παιδιών που προορύζονται για υιοθεςύα, όςο και τησ επιλογόσ των θετών γονϋων, ενώ η ιδιωτικό μεςολϊβηςη ςτην υιοθεςύα, αλλϊ και η απευθεύασ επαφό των ενδιαφερομϋνων απαγορεύονται. το πλαύςιο τησ διερεύνηςησ των προοπτικών επιτυχύασ τησ υιοθεςύασ η κοινωνικό υπηρεςύα μπορεύ να επιτρϋπει τη (δοκιμαςτικό) τοποθϋτηςη του παιδιού ςτουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ που ϋχει επιλϋξει. Σο προώςχύων δύκαιο επϋτρεπε την ιδιωτικό υιοθεςύα, καθώσ και την ιδιωτικό τοποθϋτηςη του παιδιού με ςκοπό την υιοθεςύα του. Πρϋπει δε να ςημειωθεύ ότι δεν απαγορευόταν ούτε η μεςολϊβηςη τρύτου προςώπου ςτην υιοθεςύα γενικϊ, παρϊ μόνο όταν ο τρύτοσ αποςκοπούςε να αποκομύςει για τον εαυτό του ό να προςπορύςει ςε ϊλλουσ παρϊνομο περιουςιακό όφελοσ, οπότε ςε βϊροσ του απειλούνταν οι ποινϋσ του ϊρθρου 15 2 νδ 610/1970. Σο επιτρεπτό τησ "ανιδιοτελούσ" μεςολϊβηςησ τρύτου ςτην υιοθεςύα 23
ςυναγόταν εξϊλλου και ϋμμεςα, από τη δυνατότητα τόρηςησ τησ μυςτικότητασ και των ιδιωτικών υιοθεςιών. Σο επιτρεπτό τησ ιδιωτικόσ υιοθεςύασ τϋθηκε ωσ καύριο πρόβλημα ςτο πλαύςιο τησ μεταρρύθμιςησ του δικαύου τησ υιοθεςύασ, κυρύωσ επειδό το ςύςτημα αυτό εύχε θεωρηθεύ από οριςμϋνεσ πλευρϋσ ωσ υπεύθυνο για την ϋξαρςη, ςτισ μϋρεσ μασ, τησ "εμπορύασ" παιδιών. Σο ζότημα αποτϋλεςε το βαςικό ςημεύο τριβόσ μεταξύ τησ Επιτροπόσ και των φορϋων του Τπουργεύου Τγεύασ και Πρόνοιασ, που υποςτόριζαν την πλόρη κατϊργηςη των ιδιωτικών υιοθεςιών. υνοπτικϊ μπορεύ να αναφερθεύ ότι τα κύρια επιχειρόματα που προβλόθηκαν υπϋρ του πλόρουσ αποκλειςμού των ιδιωτικών υιοθεςιών όταν 11 : α) ήτι ςτισ περιςςότερεσ περιπτώςεισ τϋτοιων υιοθεςιών υπϊρχει αθϋμιτη ςυναλλαγό, η οπούα εύναι πολύ δύςκολο να αποκαλυφθεύ. Η ςυναλλαγό αυτό ϋχει την ϋννοια εύτε ότι οι φυςικού γονεύσ και, αν υπϊρχει, ο μεςολαβητόσ δϋχονται οικονομικϊ ανταλλϊγματα εύτε, ακόμη χειρότερα, ότι τα προσ υιοθεςύα παιδιϊ "διακινούνται" μϋςω οργανωμϋνων ςυμμοριών εμπορύασ παιδιών, β) ήτι η ιδιωτικό τοποθϋτηςη παιδιού με ςκοπό την υιοθεςύα του δυςχεραύνει την κοινωνικό ϋρευνα που διενεργεύται ςύμφωνα με το ϊρθρ. 1557 ΑΚ, επειδό υπϊρχει όδη το τετελεςμϋνο γεγονόσ τησ διαβύωςησ του παιδιού μαζύ με τουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ για οριςμϋνο διϊςτημα. Τπό την πύεςη αυτόσ τησ πραγματικόσ κατϊςταςησ, ο κοινωνικόσ λειτουργόσ που διενεργεύ την ϋρευνα, προκειμϋνου να μην δημιουργόςει πρόβλημα ςτο παιδύ, ουςιαςτικϊ υποχρεώνεται ςε θετικό ϋκθεςη. 11 Κατερίνα Φουντεδάκη Υιοθεςία Εκδόςεισ Σάκκουλα Αντ. 1998 24
τα επιχειρόματα αυτϊ υπϊρχει ςοβαρόσ αντύλογοσ: α) Δεν μπορεύ να αμφιςβητηθεύ ότι το ςύςτημα τησ ιδρυματικόσ υιοθεςύασ εύναι ουςιαςτικϊ ϋνα ςύςτημα πλόρουσ κρατικού ελϋγχου ςε μια υπόθεςη κατϊ βϊςη ιδιωτικό, όπωσ η υιοθεςύα. Η κρατικό παρϋμβαςη δικαιολογεύται, βϋβαια, ενόψει του δημόςιασ τϊξησ ςκοπού τησ προςταςύασ του υιοθετούμενου παιδιού, αλλϊ δεν μπορεύ να φτϊνει μϋχρι τον υπϋρμετρο περιοριςμό τησ ε- λευθερύασ του φυςικού γονϋα, ο οπούοσ επιθυμεύ να επιλϋξει ο ύδιοσ τα πρόςωπα που θα υιοθετόςουν το παιδύ του και, επιπλϋον δεν επιθυμεύ, ούτε ςυντρϋχει αντικειμενικόσ λόγοσ, να τεθεύ αρχικϊ το παιδύ του υπό την επύβλεψη των κοινωνικών υπηρεςιών. Σο ςύςτημα τησ ιδρυματικόσ υιοθεςύασ, με αφετηρύα οριςμϋνεσ παρενϋργειεσ, όπωσ η λόψη ανταλλϊγματοσ από κϊποιουσ φυςικούσ γονεύσ ό τρύτουσ, φτϊνει ουςιαςτικϊ ςε μια απόλυτη δυςπιςτύα ϋναντι του φυςικού γονϋα, αφού τον θεωρεύ ςε κϊθε περύπτωςη ανύκανο να επιλϋξει ο ύδιοσ τύ εύναι ςυμφϋρον για το παιδύ του και ποιουσ ανθρώπουσ εμπιςτεύεται περιςςότερο ωσ μελλοντικούσ θετούσ γονεύσ, β) Σο επιχεύρημα για την αλλούωςη του αποτελϋςματοσ τησ κοινωνικόσ ϋρευνασ από το τετελεςμϋνο γεγονόσ τησ διαβύωςησ του παιδιού με τουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ δεν φαύνεται πειςτικό: εφόςον ο κοινωνικόσ λειτουργόσ διαπιςτώςει ότι οι υποψόφιοι θετού γονεύσ με τουσ οπούουσ όδη διαμϋνει το παιδύ δεν εύναι ικανού να του εξαςφαλύςουν ςυνθόκεσ κατϊλληλεσ για τη ςυνολικό ανϊπτυξη του, και προφανώσ καλύτερεσ από αυτϋσ που θα υπόρχαν, αν το παιδύ παρϋμενε με τουσ φυςικούσ του γονεύσ, τότε οφεύλει να ςυντϊξει αρνητικό ϋκθεςη. Πρόβλημα βλϊβησ του παιδιού από τον αποχωριςμό του από τουσ (ακατϊλληλουσ) θετούσ γονεύσ και την 25
αλλαγό περιβϊλλοντοσ δεν υπϊρχει, αφού, ςε μια τϋτοια περύπτωςη, η αφαύρεςη του παιδιού από αυτούσ εύναι για το ύδιο το παιδύ πιο ςυμφϋρουςα από την παραμονό του μαζύ τουσ. Αν, αντύθετα, οι υποψόφιοι θετού γονεύσ εύναι από κϊθε ϊποψη κατϊλληλοι, η ϋκθεςη τησ κοινωνικόσ υπηρεςύασ θα εύναι θετικό για αυτό το λόγο, και όχι επειδό υπϊρχει το τετελεςμϋνο γεγονόσ τησ διαβύωςησ του παιδιού μαζύ τουσ, γ) Με δεδομϋνη τη γενικό δυςλειτουργύα ό τουλϊχιςτον τισ αργϋσ διαδικαςύεσ των κρατικών φορϋων, και ακόμη περιςςότερο την αδυναμύα ϊμεςησ ςτελϋχωςησ των κοινωνικών υπηρεςιών, η αποκλειςτικότητα του ςυςτόματοσ τησ ιδρυματικόσ υιοθεςύασ θα οδηγούςε ςε μεγϊλη καθυςτϋρηςη των ςχετικών διαδικαςιών. Σο μειονϋκτημα τησ καθυςτϋρηςησ δεν εύναι μόνο ότι οι υποψόφιοι θετού γονεύσ αναγκϊζονται να περιμϋνουν χρόνια ςε λύςτεσ αναμονόσ των ιδρυμϊτων, αλλϊ κυρύωσ ότι τα προσ υιοθεςύα παιδιϊ παραμϋνουν για πολύ μακρό χρόνο ςε κϊποιο ύδρυμα, δ) Ψσ ςυνϋπεια των πρακτικών προβλημϊτων, των καθυςτερόςεων, αλλϊ και των ψυχολογικών αντιρρόςεων που θα δημιουργόςει η γενύκευςη των ιδρυματικών υιοθεςιών, εύναι πιθανό να προκύψουν παρενϋργειεσ και αθϋμιτεσ πρακτικϋσ, από την προςπϊθεια των ενδιαφερομϋνων να υπερβούν το ςύςτημα. Ιδιαύτεροσ θα όταν ο κύνδυνοσ επϋκταςησ τησ διϊπραξησ αξιόποινων πρϊξεων μϋςω τησ πρακτικόσ των "εικονικών τοκετών", με την οπούα παρακϊμπτεται όχι μόνο ο ϋλεγχοσ τησ κοινωνικόσ υπηρεςύασ, αλλϊ και η ύδια η διαδικαςύα τησ υιοθεςύασ. Από την ϊποψη του ςυγκριτικού δικαύου, αμιγϋσ ςύςτημα ιδρυματικόσ υιοθεςύασ υπϊρχει ςτην Ιταλύα, ενώ το ύδιο ςύςτημα με περιοριςμούσ ιςχύει ςτη Γαλλύα (όπου όδη υφύςταται ςοβαρό 26
κριτικό) και ςτην Αγγλύα. ε ϊλλεσ χώρεσ, όπωσ η Γερμανύα, η Ελβετύα και η Κύπροσ, η ιδιωτικό υιοθεςύα δεν απαγορεύεται, αλλϊ υποβϊλλεται ςε περιοριςμούσ ωσ προσ τη μεςολϊβηςη τρύτων προςώπων και ωσ προσ την ιδιωτικό τοποθϋτηςη του παιδιού ςτουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ. β. Η λύςη του ν. 2447/1996: διατήρηςη των ιδιωτικών υιοθεςιών-άρθρ. 7 1,2, 10 2,3 και 4: Η Επιτροπό, εκτιμώντασ το βϊροσ των εκατϋρωθεν επιχειρημϊτων, τϊχθηκε υπϋρ τησ διατόρηςησ των ιδιωτικών υιοθεςιών. Ενόψει, εξϊλλου, τησ διϊςταςησ απόψεων μεταξύ τησ Επιτροπόσ και των φορϋων του Τπουργεύου Τγεύασ και Πρόνοιασ, εξετϊςτηκαν, μετϊ την αναπομπό του αρχικού χν, οριςμϋνεσ ςυμβιβαςτικϋσ προτϊςεισ ρύθμιςησ, που αποςκοπούςαν ςτην αποςόβηςη του κινδύνου να διενεργεύται η κοινωνικό ϋρευνα υπό το βϊροσ τησ πραγματικόσ κατϊςταςησ ότι το παιδύ διαβιεύ όδη με τουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ 12. Σελικϊ, επικρϊτηςε η ϊποψη ότι η προηγούμενη ολοκλόρωςη τησ κοινωνικόσ ϋρευνασ δεν θα ϋπρεπε να εύναι προώπόθεςη - ϋςτω και χωρύσ την πρόβλεψη κύρωςησ για την παρϊβαςη τησ - για την ιδιωτικό τοποθϋτηςη παιδιού με ςκοπό την υιοθεςύα. Ψσ αιτιολογύα τησ θϋςησ αυτόσ προβλόθηκε ότι "αν οι φυςικού γονεύσ δεν μπορούν ό δεν επιθυμούν να κρατόςουν το παιδύ μαζύ τουσ και, από την ϊλλη πλευρϊ, απαγορεύεται και η παρϊδοςη του ςτουσ υποψόφιουσ θετούσ γονεύσ (όςο δεν ολοκληρώνεται η κοινωνικό ϋρευνα), μοιραύα το παιδύ θα καταλόξει ςε τρύτουσ ό ςε ύδρυμα". 12 Δεληγιάννησ Γ.Ι, Προώποθέςεισ και διαδικαςία τέλεςησ τησ υιοθεςίασ ανηλίκων κατά το νέο δίκαιο 1998 27
Παρϊλληλα, αυξόθηκαν ςημαντικϊ οι προβλεπόμενεσ ποινϋσ για τα αδικόματα που αφορούν την οικονομικό ςυναλλαγό ςτο πλαύςιο υιοθεςύασ ανηλύκου. υγκεκριμϋνα, για όποιον προςπορύζεται "αθϋμιτο όφελοσ" από την υιοθεςύα του δικού του παιδιού ό από τη μεςολϊβηςη ςε υιοθεςύα παιδιού ϊλλου, η προβλεπόμενη πλϋον ποινό εύναι φυλϊκιςη τουλϊχιςτον ενόσ ϋτουσ και χρηματικό ποινό μϋχρι ενόσ εκατομμυρύου δραχμών, ενώ η επιβαρυντικό περύπτωςη κατϊ την οπούα το πρόςωπο τελεύ τισ προαναφερόμενεσ πρϊξεισ κατ' επϊγγελμα ό με ςκοπό κερδοςκοπύασ αποτελεύ πλϋον κακούργημα, που απειλεύται με κϊθειρξη μϋχρι δϋκα ετών και χρηματικό ποινό μϋχρι πϋντε εκατομμυρύων δραχμών. Σϋλοσ, αναφορικϊ με τισ διακρατικϋσ υιοθεςύεσ, το ϊρθρ. 4 ν. 2447 προβλϋπει ςε κϊθε περύπτωςη (ανεξϊρτητα, δηλαδό, από το αν τελεύ την υιοθεςύα αλλοδαπό ό ελληνικό δικαςτόριο και το αν η κοινωνικό ϋρευνα προβλϋπεται από το εφαρμοςτϋο αλλοδαπό δύκαιο) τη διενϋργεια κοινωνικόσ ϋρευνασ και τη ςύνταξη τησ ςχετικόσ ϋκθεςησ από την αρμόδια κοινωνικό υπηρεςύα, που θα ελϋγξει, εκτόσ των ϊλλων ςτοιχεύων, και το θϋμα αν μεταξύ των μερών υπόρξε οικονομικό ςυναλλαγό. Η επιλογό του νομοθϋτη υπϋρ τησ διατόρηςησ των ιδιωτικών υιοθεςιών πρϋπει να θεωρηθεύ ορθό. Σα προβλόματα και τα "ςκοτεινϊ" ςημεύα του ςυςτόματοσ των ιδιωτικών υιοθεςιών μπορούν και πρϋπει να περιοριςτούν με τη διαςφϊλιςη πληρϋςτερου και αυςτηρότερου ελϋγχου αυτών των περιπτώςεων, τόςο από την κοινωνικό υπηρεςύα, ςτο πλαύςιο τησ κοινωνικόσ ϋρευνασ, όςο και από το δικαςτόριο που τελεύ την υιοθεςύα, και εύναι 28
αυτό που, ςε τελευταύα ανϊλυςη, κρύνει το αν η ςυγκεκριμϋνη υιοθεςύα θα αποβεύ ό όχι προσ το ςυμφϋρον του ανηλύκου. Σο ζότημα, δηλαδό, αν ϋχει εμφιλοχωρόςει κϊποια αθϋμιτη ςυναλλαγό πρϋπει να ερευνϊται ειδικϊ ςε κϊθε περύπτωςη ιδιωτικόσ υιοθεςύασ. 2.3.3. ΜΤΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ. Με το ν. 2447/1996 καθιερώνεται η αρχό ότι "Η υιοθεςύα ανηλύκων τηρεύται μυςτικό" (ϊρθρ. 1559 1 εδ.1) 13. Ωλλεσ διατϊξεισ εξειδικεύουν την αρχό και την πρακτικό εφαρμογό τησ. Η ανϊλυςη των ςχετικών θεμϊτων γύνεται ςε επόμενο κεφϊλαιο. 2.3.4. "ΠΛΗΡΗ" ΚΑΙ "ΑΣΕΛΗ" Η "ΑΠΛΗ" ΤΙΟΘΕΙΑ α. Εννοιολογικοί προςδιοριςμοί: άςωσ η ςημαντικότερη καινοτομύα του νϋου δικαύου τησ υιοθεςύασ εύναι η καθιϋρωςη τησ υιοθεςύασ ανηλύκων ωσ "πλόρουσ", ςε αντύθεςη με την κατϊ βϊςη "ατελό" ό με περιοριςμϋνα αποτελϋςματα υιοθεςύα του προώςχύςαντοσ δικαύου. Οι όροι "πλόρησ" και "ατελόσ" υιοθεςύα δεν εμφανύζονται ςτο πλαύςιο τησ ελληνικόσ ϋννομησ τϊξησ. Φρηςιμοποιούνται πϊντωσ από τη θεωρύα και διεθνώσ (adoption pleniere, Volladoption - adoption simple) με καταγωγό από τη διϊκριςη του ρωμαώκού δικαύου ςε adoptio plena και adoptio minus plena, για να χαρακτηρύςουν τη διαφοροπούηςη του εύδουσ τησ υιοθεςύασ ανϊλογα με την ϋκταςη των ϋννομων αποτελεςμϊτων τησ. 13 Δεληγιάννησ Γ.Ι, Προώποθέςεισ και διαδικαςία τέλεςησ τησ υιοθεςίασ ανηλίκων κατά το νέο δίκαιο 1998 29
Με τη ςύγχρονη ϋννοια, πλόρησ εύναι η υιοθεςύα που ςυνεπϊγεται την πλόρη εξομούωςη του θετού παιδιού με γνόςιο κατιόντα του θετού γονϋα. Η διατύπωςη αυτό δεν ϋχει απλώσ την ϋννοια ότι μεταξύ των δυο αυτών προςώπων δημιουργεύται μια ςχϋςη όμοια με τη ςυγγϋνεια μεταξύ του γονϋα και του γνόςιου παιδιού του, ςυνϋπεια που υπϊρχει ςε κϊθε εύδοσ υιοθεςύασ. Ιδύωσ ςημαύνει ότι ο υιοθετούμενοσ εντϊςςεται πλόρωσ ςτην οικογϋνεια αυτού που τον υιοθϋτηςε, ςαν να όταν φυςικό του παιδύ: η δημιουργούμενη ςυγγϋνεια δεν περιορύζεται μεταξύ των δυο αυτών προςώπων, αλλϊ καλύπτει και τουσ υπόλοιπουσ ςυγγενεύσ του θετού γονϋα. Από την πλευρϊ τησ οικογϋνειασ του τελευταύου, η πλόρησ υιοθεςύα ταυτύζεται νομικϊ με την απόκτηςη γνόςιου κατιόντα. Κατϊ ςυνϋπεια, ο υιοθετούμενοσ ϋχει, όχι μόνο ϋναντι του θετού γονϋα, αλλϊ και ϋναντι των ςυγγενών του τελευταύου, τη νομικό θϋςη παιδιού που γεννόθηκε ςε γϊμο, ενώ, αν περιςςότερα παιδιϊ υιοθετούνται από το ύδιο πρόςωπο, ϋχουν μεταξύ τουσ ςυγγϋνεια όμοια με αυτό που υπϊρχει μεταξύ αδελφών. Η ϊλλη όψη τησ πλόρουσ υιοθεςύασ εύναι ότι το θετό παιδύ, αφού εντϊςςεται πλόρωσ ςε μια νϋα οικογϋνεια, χϊνει κϊθε νομικό δεςμό με τη φυςικό του οικογϋνεια, εκτόσ από οριςμϋνεσ ιδιαύτερεσ περιπτώςεισ, όπωσ λ.χ. ςτο θϋμα των κωλυμϊτων γϊμου. Εύναι, δηλαδό, η πλόρησ υιοθεςύα η μετϊβαςη του θετού παιδιού από ϋνα πλϋγμα οικογενειακών ςχϋςεων ςε ϋνα ϊλλο, κατϊ τρόπο πλόρη και αποκλειςτικό. Η ατελόσ, αντύθετα, υιοθεςύα δημιουργεύ ςχϋςη ςυγγϋνειασ αποκλειςτικϊ μεταξύ του υιοθετουμϋνου (και των κατιόντων του, που γεννόθηκαν μετϊ την υιοθεςύα) και του προςώπου που υιοθετεύ. Με τουσ ςυγγενεύσ του θετού γονϋα το θετό παιδύ δεν 30
ςυνδϋεται με κανϋνα νομικό δεςμό. Η ςχετικό ενϋργεια τησ απλόσ υιοθεςύασ κατϊ κανόνα δεν περιλαμβϊνει και τη δημιουργύα κληρονομικού δικαιώματοσ του θετού γονϋα ϋναντι του θετού παιδιού. Από την ϊλλη πλευρϊ, η υιοθεςύα δεν επηρεϊζει τισ ςχϋςεισ του υιοθετουμϋνου με τη φυςικό του οικογϋνεια, παρϊ μόνο ςτο μϋτρο που αυτό εύναι απόλυτα αναγκαύο. 2.4. ΔΙΑΚΡΑΣΙΚΗ ΤΙΟΘΕΙΑ Η διακρατικό υιοθεςύα εύναι μια μορφό υιοθεςύασ κατϊ την οπούα το παιδύ δύνεται ςε γονεύσ οι οπούοι δεν ϋχουν την ύδια εθνικότητα και δεν κατοικούν κατϊ κανόνα ςτον ύδιο τόπο με το παιδύ. Η μορφό αυτό τησ υιοθεςύασ αναπτύχθηκε ιδιαύτερα μετϊ το Β' Παγκόςμιο πόλεμο. «τη διακρατικό υιοθεςύα 14 παύρνουν μϋροσ ϊτομα δυο χωρών και υπειςϋρχονται όλεσ οι διαφορϋσ που υπϊρχουν ς' αυτϋσ τισ δυο χώρεσ, όπωσ νομοθετικϋσ, πολιτικϋσ, πολιτιςτικϋσ(διϊφορα όθη και ϋθιμα) και θρηςκευτικϋσ. Η υιοθεςύα ςαν θεςμόσ ϋχει κοινωνικό και νομικό υπόςταςη. Εύναι γεγονόσ, ότι η λύςη τησ υιοθεςύασ εφαρμόζεται για την προςταςύα παιδιών που εγκαταλεύπονται, υποφϋρουν ταλαιπωρύεσ ςε χώρεσ που υπϋςτηςαν καταςτροφϋσ ό βρύςκονται ςε εμπόλεμη κατϊςταςη, οι κοινωνικϋσ οργανώςεισ εξετϊζουν το θϋμα τησ υιοθεςύασ ςε ϋκταςη». «Παρϊλληλα αξύζει να ςημειωθούν τα πλεονεκτόματα τησ διακρατικόσ υιοθεςύασ, όπου η ςυμβολό τησ ςτη λύςη του προβλόματοσ εύναι ςημαντικό. Σα παιδιϊ βρύςκουν μια οικογϋνεια 14 Παπαςιώπη - Παςιά Ζωή, Διακρατικέσ υιοθεςίεσ, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεςςαλονίκη, 2003. 31
που τουσ δύνει την δυνατότητα να αναπτυχθούν ςωματικϊ, ψυχικϊ και πνευματικϊ. Η οικογϋνεια γύνεται αρωγόσ ςτην ολοκλόρωςη τησ προςωπικότητασ του παιδιού που ϋχουν υιοθετόςει. ήςων αφορϊ τα μειονεκτόματα τησ διακρατικόσ υιοθεςύασ, αναφϋρουμε ότι πολλϋσ εύναι εκεύνεσ οι φορϋσ οπού προτεραιότητα δεν ϋχει το παιδύ, ωσ προσ την κϊλυψη των αναγκών του και την προςταςύα του, αλλϊ η προςϋγγιςη των επιθυμιών των θετών γονιών.» Επύςησ εύναι ϋνασ θεςμόσ που για να εφαρμοςθεύ ςωςτϊ χρειϊζεται προςεκτικό προετοιμαςύα, χρόνο και εύναι αρκετϊ δαπανηρό. «Οι διακρατικϋσ υιοθεςύεσ παρουςιϊζονται ςε ξεχωριςτό κεφϊλαιο του νόμου. Ο νόμοσ αυτόσ περιορύζεται ςε γενικϋσ διατϊξεισ που ορύζουν ότι τα ελληνόπουλα τα οπούα γύνονται για υιοθεςύα ςε ξϋνεσ χώρεσ πρϋπει κατϊ προτύμηςη να δύνονται ςε ελληνικϋσ οικογϋνειεσ που ϋχουν ξϋνη υπηκοότητα π.χ. ςε ελληνοαμερικανικϋσ οικογϋνειεσ». «Επύςησ, ο νόμοσ αναφϋρει ότι φρόνιμο θα όταν να μην γύνεται αλλαγό του θρηςκεύματοσ του παιδιού. Εξύςου ςημαντικό εύναι η κοινωνικό μελϋτη πριν την αναχώρηςη του παιδιού ςτο εξωτερικό, την οπούα διεξϊγουν οι κοινωνικϋσ υπηρεςύεσ που αναφϋρει το διϊταγμα, όπωσ εύναι το «Κϋντρο Βρεφών Η Μητϋρα», «Σο ΠΙΚΠΑ», και τα τμόματα κοινωνικόσ πρόνοιασ που εδρεύουν ςε κϊθε νομό, η διεθνόσ κοινωνικό υπηρεςύα και τα δημοτικϊ βρεφοκομεύα Αθηνών, Θεςςαλονύκησ και Πατρών 15. Μετϊ τη λόξη τησ κοινωνικόσ αυτόσ ϋρευνασ πρϋπει να εκδοθεύ προδικαςτικό απόφαςη του δικαςτηρύου, η οπούα 15 Παπαςιώπη - Παςιά Ζωή, Διακρατικέσ υιοθεςίεσ, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεςςαλονίκη, 2003. 32
βεβαιώνει ότι η υιοθεςύα εύναι επωφελόσ για το παιδύ όπου ακολουθεύ και η αναχώρηςό του για το εξωτερικό.» «Ψσ εκ τούτου, η παραπϊνω κοινωνικό ϋρευνα που πραγματοποιεύ η επαγγελματύασ κοινωνικό λειτουργόσ, περιλαμβϊνει τα εξόσ ςτοιχεύα: όθοσ των θετών γονϋων, κατϊςταςη υγεύασ, τομεύσ απαςχόληςησ, περιουςιακϊ ςτοιχεύα, ληξιαρχικό πρϊξη γεννόςεωσ, γϊμου, ποινικό μητρώο». Επύςησ η κοινωνικό λειτουργόσ θα πρϋπει να εξετϊςει και τα κύνητρα των θετών γονϋων αλλϊ και κατϊ πόςο το ανόλικο τϋκνο θα προςαρμοςτεύ ςτην ςυγκεκριμϋνη οικογϋνεια. Εύναι γεγονόσ, ότι τα τελευταύα χρόνια, ϋχει ξεκινόςει μια ςτον τομϋα τησ υιοθεςύασ από το υπουργεύο υγεύασ και πρόνοιασ τησ ελληνικόσ δημοκρατύασ και τησ ρουμανικόσ επιτροπόσ υιοθεςύασ τησ ρουμϊνικησ κυβϋρνηςησ. Η ςυνεργαςύα μεταξύ των δυο ςυμβαλλομϋνων ϋχει τουσ εξόσ ςκοπούσ: παροχό εγγύηςησ ότι η υιοθεςύα πραγματοποιεύται προσ το ςυμφϋρον του παιδιού και ότι ϋχει υπϊρξει η δϋουςα ςυμμόρφωςη προσ τισ νομοθεςύεσ των δυο χωρών. Μϋτρα που θα εμποδύςουν την απαγωγό, πώληςη και διακύνηςη των παιδιών 16. «Επύςησ, οι ςυμβαλλόμενοι θα πρϋπει να παρϋχουν όλεσ τισ πληροφορύεσ που αφορούν ςτη νομοθεςύα των υιοθεςιών τησ αντύςτοιχησ χώρασ και κϊθε ϊλλεσ γενικϋσ πληροφορύεσ όπωσ ενημερωτικϋσ (follow up) αναφορϋσ και ϋντυπα.» Οι παραπϊνω αναφορϋσ θα παρουςιϊζουν ςτοιχεύα ςχετικϊ με την κατϊςταςη προσ υιοθεςύα και των γονϋων που πρόκειται να τα υιοθετόςουν, ςτο βαθμό που απαιτεύται για να οριςτικοποιηθεύ η υιοθεςύα. 16 Παπαςιώπη - Παςιά Ζωή, Διακρατικέσ υιοθεςίεσ, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεςςαλονίκη, 2003. 33