ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ- ΦΩΣΦΟΡΟΥ & ΑΣΒΕΣΤΙΟΤΡΟΠΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ- ΦΩΣΦΟΡΟΥ & ΑΣΒΕΣΤΙΟΤΡΟΠΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΜΑΡΙΑΝΝΑ Α. ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ- ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΑ Ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου και του φωσφόρου Δομή και δράση της παραθορμόνης, καλσιτονίνης και βιταμίνης D Μηχανισμός δράσης και ρύθμισης της έκκρισης των ορμονών Κλινικο-εργαστηριακά παραδείγματα και προβλήματα ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 2

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ-ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 3

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ 2 %ΣΒ 1400 gr 70kg 1. Οστά και δόντια 99% 2. Εξωκυττάριος χώρος 3. Ενδοκυττάριος χώρος < 1%

ΠΟΙΕΣ ΤΡΟΦΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΛΟΥΣΙΕΣ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΟ;

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ 6

ΠΩΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΤΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΣΤΟ ΑΙΜΑ; Ελεύθερο ή ιονισμένο-ica ++ (50%) ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ 4.28-5.08 mg/dl ή 1.07-1.27 mmol/l Δεσμευμένο με πρωτεΐνες (40%), εκ του οποίου το 80% με την αλβουμίνη 8.6-10.6 mg/dl Σύμπλοκο με ανιόντα-οξέα (κιτρικά, διττανθρακικά, γαλακτικό, φωσφορικά, κλπ) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΔΕΣΜΕΥΜΕΝΟ ΜΕ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΜΕ ΟΞΕΑ

ica 2+, mmol/l ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΤΟ ΑΙΜΑ; Το ολικό ασβέστιο επηρεάζεται από την αλβουμίνη Ca 2+ διορθωμένο = Ca 2+ ορού + 0,8 x (4-Αλβουμίνη ορού) Το ιονισμένο ασβέστιο επηρεάζεται από το ΡΗ μεταβολή ph (από 7.4) Wand et al. Arch Pathol Lab Med 2002

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ Ιονισμένο Ασβέστιο (4.28-5.08 mg/dl ή 1.07-1.27 mmol/l) Ολικό ασβέστιο (8.6-10.6 mg/dl) (Alb 4.0 Alb ορού) * 0.8 + Ca ορού = ΔΙΟΡΘΩΜΕΝΟ Ca Αλβουμίνη ορού (3.5-5.1 g/dl) ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 9

Περίπτωση ασθενούς 72 ετών ασθενής με ιστορικό αλκοολισμού προσήλθε με σύγχυση Ασβέστιο ολικό 7.7 mg/dl (8.8-10.6) Αλβουμίνη 2.5 g/dl (3.5-5.0) (4.0 2.5) * 0.8 + 7.7 =1.5 * 0.8 + 7.7 = 1.2 + 7.7 = 8.9 Διορθωμένο Ca Φυσιολογικό ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 10

ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ-ΑΣΒΕΣΤΙΟΤΡΟΠΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Η ΣΤΑΘΜΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗ (9 ± 1.5 mg/dl) Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΔΡΑΣΗ: ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ ΑΛΛΕΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΤΡΟΠΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ PTH-related Protein ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ (?)

ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗ-ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Είναι 4, ενίοτε 5 ή 6 Έχουν το μέγεθος φακής Βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια των πλάγιων λοβών του θυρεοειδούς αδένα Έκτοπες θέσεις: θύμος, μεσοθωράκιο, καρωτίδες Παράγουν την παραθορμόνη (ΡΤΗ), μια πεπτιδική ορμόνη 84 αμινοξέων

ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 13

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ ΜΕ 84 ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 14

ΜΟΝΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ 29 ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΜΙΝΟΤΕΛΙΚΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟ ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 15

ΜΕΤΡΗΣΗ ΡΤΗ ΣΤΟΝ ΟΡΟ Ακέραια ΡΤΗ (intact): 1-84 N-terminal PTH mid-molecule PTH C-terminal PTH Η συγκέντρωση της iρτη κυμαίνεται από 10-60 pg/ml ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 16

ΕΚΚΡΙΣΗ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 18

ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΓΙΑ ΕΚΚΡΙΣΗ ΡΤΗ ασβεστίου στον ορό φωσφόρου (φωσφορικού ασβεστίου) όπου μειώνει τη διέγερση των Ca-sensitive υποδοχέων (CaSr), πυροδοτώντας την έκκριση ΡΤΗ από τα κυστίδια των κυττάρων του παραθυρεοειδούς αδένα ήπια υπομαγνησιαιμία 19

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΡΤΗR1 (οστά-οστεοβλάστες, νεφροί) ΡΤΗR2 (ΚΝΣ, πάγκρεας, όρχεις, πλακούντας) ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 20

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΡΤΗ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΠΑΡΑΧΘΟΥΝ ΜΕ ΧΟΡΗΓΗΣΗ C-AMP ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 21

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΟΣΤΑ: ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΟΣΤΑ (οστεοκλάστες). Ο υποδοχέας της PTH (PTHR1) βρίσκεται στους οστεοβλάστες. Οι οστεοβλάστες αυξάνουν την έκφραση RANKL και μειώνουν την έκφραση OPG. ΝΕΦΡΟΙ: 1) ελάττωση απέκκρισης Ca και αύξηση αποβολής Ph, 2) διέγερση της υδροξυλίωσης της 25- ΟΗ-καλσιφερόλης ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ: αυξημένη απορρόφηση ασβεστίου ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 22

ΔΡΑΣΗ ΡΤΗ ΣΤΑ ΟΣΤΑ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 23

ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ: Η ΡΤΗ: ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΦΩΣΦΟΡΟ

ΣΧΕΣΗ ΡΤΗ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ Το set point δείχνει την ευαισθησία των παραθυρεοειδών αδένων στο ασβέστιο του πλάσματος Felsenfeld et al. Kidney Int 1993; 43: 771 Mayer et al. Endocrinology 1978; 102: 1036

PTH-related protein (PTH-rp) Σύνδεση με τον υποδοχέα της ΡΤΗ (PTHR1) και ανάλογη δράση στα οστά Η PTHrp παράγεται σε μεγάλες ποσότητες σε κακοήθη νεοπλάσματα όπου προκαλεί υπερασβεσταιμία Η PTHrp παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του μαζικού αδένα, στη γαλουχία (μεταφορά Ca ++ στο γάλα) και στη μεταφορά Ca ++ στον πλακούντα Είναι σημαντική στην ανατολή των δοντιών (ενδο-οστική φάση) Bringhurst et al. Williams Textbook of Endocrinology 2016 Kinomura et al. Int Med 2015; 54: 3029

ΥΠΟΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ Συχνή αιτία η αφαίρεση παραθυρεοειδών αδένων κατά τη θυρεοειδεκτομή ΡΤΗ, ασβεστίου, φωσφόρου στο αίμα Τετανικές κρίσεις (αισθητικές διαταραχέςμυικές συσπάσεις) Νευροψυχιατρικές διαταραχές ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 27

ΥΠΑΣΒΕΣΤΙΑΙΜΙΑ-ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΑΙΜΩΔΙΕΣ, ΠΑΡΑΙΣΘΗΣΙΕΣ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΔΙΕΓΕΡΣΙΜΟΤΗΤΑ & ΤΕΤΑΝΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Σημείο Chvostek Σημείο Trousseau

Σημείο του «καρποποδικού σπασμού»-trousseau ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 29

Σημείο Trousseau

ΥΠΑΣΒΕΣΤΙΑΙΜΙΑ-ΑΡΡΥΘΜΙΕΣ ΑΡΡΥΘΜΙΕΣ ΗΚΓ - ΠΑΡΑΤΑΣΗ QT ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ-ΑΙΤΙΑ Πρωτοπαθής (Ca ++ ) Αδένωμα (85%) Επίπτωση: 1-2 /1000 ενήλικες 3 / 1, >50-60 ετών Διάχυτη Υπερπλασία (15%) Στο πλαίσιο MEN 1-MEN 2A Καρκίνωμα (<1%) Δευτεροπαθής (Ca ++ φυσ ή ) Νεφρική ανεπάρκεια Ανεπάρκεια βιταμίνης D Bringhurst et al. Williams Textbook of Endocrinology 2016

ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Α ΘΟΥΣ ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΥ

ΑΔΕΝΩΜΑ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 34

Technetium 99m Sestamibi ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 35

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΥ 80% ασυμπτωματικός STONES (νεφρολιθίαση, νεφρασβέστωση) BONES (οστεοπόρωση, οστικά άλγη, κυστική ινώδης οστεΐτις) MOANS abdominal (ανορεξία, ναυτία, δυσκοιλιότητα) GROANS neuromuscular and psychic groans (Διαταραχή συγκέντρωσης & μνήμης, Σύγχυση, stupor, κόπωση, Μυϊκή αδυναμία) Εργαστηριακά ΡΤΗ, Ca, P,

ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΔΗΣ ΟΣΤΕΪΤΙΔΑ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 38

Δ/Δ ΥΠΕΡΑΣΒΕΣΤΙΑΙΜΙΑΣ: Α ΘΗΣ ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ VERSUS KAKOΗΘΕΙΕΣ Haden ST et al. Clin Endocrinol 2000;52:329

ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΥΠΕΡΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΛΟΓΩ ΥΠΑΣΒΕΣΤΑΙΜΙΑΣ ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ (ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ) ΕΛΑΤΤΩΣΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 40

ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ ΥΠΕΡΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ

ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ (CT) Η καλσιτονίνη είναι ένα πεπτίδιο αποτελούμενο από 32 αμινοξέα το οποίο παράγεται από τα κύτταρα C του θυρεοειδούς αδένα με κύριο ερέθισμα την Ca++ και τη γαστρίνη Η καλσιτονίνη εμπλέκεται στο μεταβολισμό του ασβεστίου αλλά χωρίς να παίζει καθοριστικό ρόλο Αναστέλλει τη δράση των οστεοκλαστών με συνέπεια τη μη απελευθέρωση ασβεστίου από τα οστά προς την κυκλοφορία του αίματος. Ca ++. Ανταγωνίζεται τη δράση της PTH

ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 43

Ο ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 44

ΤΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΓΑΣΤΡΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΔΕΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΠΑΙΖΕΙ ΚΥΡΙΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗΝ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ Αναστέλλει την απορρόφηση Ca 2+ από το έντερο Αναστέλλει τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών Αναστέλλει την επαναρρόφηση Ca 2+ ευοδώνοντας την απέκκρισή του από τα ούρα Η καλσιτονίνη προκαλεί υποφωσφοραιμία καθώς διευκολύνει την απέκκριση φωσφόρου από τα νεφρικά σωληνάρια (δράση παρόμοια με τη ΡΤΗ). ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 45

ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ (CT)-ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Η καλσιτονίνη χρησιμοποιείται μόνο ως καρκινικός δείκτης για το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου και τη διερεύνηση όζων του θυρεοειδούς αδένα. Η καλσιτονίνη μπορεί να χορηγηθεί στη νόσο Paget και σε μορφές οστεοπόρωσης Ενδεικτικές τιμές αναφοράς: Άνδρες: < 18 pg/ml, Γυναίκες: < 11.5 pg/ml Aνοσοχημικός προσδιορισμός: IRMA, ECLIA (sandwich assay) Μέτρηση και μετά από διέγερση με πενταγαστρίνη Bringhurst et al. Williams Textbook of Endocrinology 2016

ΠΡΟΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ (PCT) VERSUS ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ Η προκαλσιτονίνη είναι πρόδρομη ουσία της καλσιτονίνης 13 Kd με 116 αμινοξέα. Παράγεται από τα κύτταρα C του θυρεοειδούς αδένα και από τα νευροενδοκρινικά κύτταρα του πνεύμονα και του εντέρου Σε φυσιολογικά άτομα η συγκέντρωσή της είναι κάτω από 10 pg/ml (<0.1 ng/ml). Αυξάνεται πολύ σε σηπτικούς ασθενείς και κυρίως σε βακτηριακές λοιμώξεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις παράγεται από τους πνεύμονες ή/και το έντερο. H καλσιτονίνη και το ασβέστιο δεν μεταβάλλονται. Σε αντίθεση με το μικρό χρόνο ημίσειας ζωής της καλσιτονίνης (10 min), ο χρόνος ημίσειας ζωής της προκαλσιτονίνης είναι περίπου 24 ώρες. Η PCT έχει ευαισθησία 76% και ειδικότητα 70% στη διάγνωση βακτηριακής λοίμωξης. 47

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D Σύμπλεγμα ουσιών (D2 & D3) με 27 C, οι οποίες μοιάζουν χημικά με τη χοληστερόλη (στεροειδή). Εργοκαλσιφερόλη (βιταμίνη D2) προέρχεται από τη φυτική εργοστερόλη. Είναι πραγματική λιποδιαλυτή βιταμίνη διότι δεν παράγεται από τον οργανισμό. Χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3) προέρχεται από τη μετατροπή της πρόδρομης ουσίας 7- δεϋδροχοληκαλσιφερόλη στο δέρμα από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου στο δέρμα αλλά και από ζωικές τροφές τροφές Thacher & Clark. Mayo Clin Proc 2011; 86: 50

15-30λεπτη ολόσωμη έκθεση στο φως του ηλίου καθημερινώς είναι ικανή για να ικανοποιήσει την ανάγκη του οργανισμού σε βιταμίνη D ΜΕΓΙΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΌ ΒΑΣΙΚΗ ΣΤΟΙΒΑΔΑ ΔΕΡΜΑΤΟΣ 51

http://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/vitamin-d-and-related-compounds-oral-route-parenteralroute/description/drg-20069609 http://lpi.oregonstate.edu/infocenter/vitamins/vitamind/index.html http://ndb.nal.usda.gov/ndb/search/list ΠΗΓΕΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΑΠΟ ΤΡΟΦΕΣ ΤΡΟΦΗ IU Food Serving IU Μουρουνέλαιο 1 tbsp 1360 Ενισχυμένο γάλα 8 oz 98 Σολωμός 3 oz 530 Εν. γάλα σόγιας 8 oz 100 Σαρδέλες 3 oz 231 Εν. Χυμός 8 oz 100 Σκουμπρί 3 oz 213 Εν. Δημητριακά 1 cup 40 50 Αυγό 1 large 0.53 Μανιτάρια * 1 cup 786 Ελβετικό Τυρί 1 cup 26 Συμπληρώματα * Vitamin D 2 ; 40 IU = 1 µg

ΤΡΟΦΕΣ ΕΜΠΛΟΥΤΣΜΕΝΕΣ ΜΕ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D και ΑΣΒΕΣΤΙΟ (ΗΠΑ) ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 53

ΜΟΥΡΟΥΝΕΛΑΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 54

ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D 7-δεϋδροχοληκαλσιφερόλη: πρόδρομη ουσία της vitd 3 που βρίσκεται στο δέρμα 25-OHvitamin D: 1) Δείκτης εκτίμησης αποθηκών vitd 2) t1/2: 2-3 εβδομ. 3) Μη ενεργός μεταβολίτης Η PTH ενεργοποιεί την 1 α - υδροξυλάση vitd 3 : μη δραστική ισομορφή η οποία είτε παράγεται στο δέρμα είτε προσλαμβάνεται από ζωικές τροφές vitd 2 : μη δραστική ισομορφή που προσλαμβάνεται από φυτικές τροφές 1,25-(ΟΗ) 2 vitamin D: 1) δραστική μορφή, 2) t1/2: 4-6 ώρες

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D Η χοληκαλσιφερόλη μετατρέπεται στη βιολογικά δραστική της μορφή μετά από διπλή υδροξυλίωση Η 25-ΟΗ D αποτελεί το μεγαλύτερο απόθεμα της βιταμίνης και είναι ο καλύτερος δείκτης υπο-ή αβιταμίνωσης

ΜΟΡΙΑΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Η βιταμίνη D χρησιμοποιεί έναν ενδοκυτταρικό υποδοχέα (οικογένεια υποδοχέων στεροειδών ορμονών) και δρα στον πυρήνα του κυττάρου 57

ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 1) Προαποπτωτική 2) Ανοσοτροποποιητική Thacher & Clark. Mayo Clin Proc 2011; 86: 50

ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D Έντερο: Διευκολύνει την απορρόφηση ασβεστίου από τις εντερικές λάχνες μέσω επαγωγής ενός μεταφορικού συστήματος. Αυξάνει και την απορρόφηση Ρh- Νεφροί: Αυξάνει την επαναρρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου από τους νεφρούς Οστά: Κινητοποιεί ασβέστιο από τα οστά. Δρα κυρίως στους οστεοβλάστες Δέρμα: μειώνει την κερατινοποίηση των κυττάρων (θεραπεία ψωρίασης) Ανοσοποιητική δράση ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 59

ΟΙ ΚΑΛΜΠΙΝΔΙΝΕΣ ΕΊΝΑΙ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΝ ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΣΤΟ ΕΝΤΕΡΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Ή ΝΑ ΑΠΟΤΡΕΨΟΥΝ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 60

Η ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΕΠΑΓΕΙ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΔΡΑΣΗ Wolffe A et al. Nature Clin Pract Rheumatol 2008; 4: 580-5

30 έκθεση στον ήλιο μεταξύ 10πμ-12 πμ & καλή διατροφή Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΚΟΝΑ

ΠΟΙΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D Άτομα με χρόνια νοσήματα, σε ιδρύματα & ανεπαρκή διατροφή Άτομα με σκούρα επιδερμίδα Ηλικία >65 ετών Βρέφη που θηλάζουν Παχυσαρκία (ΒΜΙ: >30 kg/m 2 ) Χρήση αντιηλιακών (SPF 30) & ηλιοπροστατευτικών ρούχων

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D Ραχίτιδα (παιδική ηλικία) και οστεομαλάκυνση (ενήλικη ζωή) χαρακτηρίζονται από ατελή ασβέστωση των οστών. Οι οστικές αλλοιώσεις στα παιδιά προκαλούν έκδηλες παραμορφώσεις του σκελετού. Η απλή ραχίτιδα οφείλεται είτε σε ανεπαρκή πρόσληψη βιταμίνης D ή σε ελλιπή έκθεση σε UV ακτινοβολία. H Υπερβιταμίνωση D οδηγεί σε υπερασβεσταιμία, αφαλάτωση των οστών και νεφρασβέστωση (λιποδιαλυτή βιταμίνη) ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 64

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Καλείται η κατάσταση κατά την οποία έχουμε ελάττωση της οστικής μάζας χωρίς μεταβολή στη σύνθεσή της Συρρίκνωση της οστικής ουσίας: ελάττωση της συμπαγούς μάζας και του αριθμού και μεγέθους των διοκίδων Ιδιοπαθής οστεοπόρωση Δευτεροπαθής οστεοπόρωση (σύνδρομο Cushing, υπερκορτιζολισμός, ακινητοποίηση, υπερπαραθυρεοειδισμός, πολλαπλούν μυέλωμα, κλπ) ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 67

1) οστικά άλγη 2) κατάγματα 3) μείωση ύψους και κύφωση ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 70

ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ 71

ΣΥΝΟΨΗ Το ασβέστιο (Ca) κυκλοφορεί στο αίμα κυρίως ως δισθενές ιόν (47.5%), δεσμευμένο με λευκώματα (46.5%, μη βιολογικά δραστικό) και ενωμένο με κιτρικό οξύ και άλλα οξέα (3.3%). Οι ορμόνες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ομοιοστασία του Ca και του P είναι: η παραθορμόνη (ΡΤΗ), η καλσιτονίνη και η βιταμίνη D. Το βασικό ερέθισμα για την έκκριση PTH είναι: ασβεστίου και η φωσφόρου. Η ΡΤΗ παράγεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες. Η ΡΤΗ: 1) κινητοποιεί το Ca από τα οστά, 2) από τους νεφρούς: ελαττώνει την απέκκριση Ca και αυξάνει την αποβολή P, 2) διεγείρει την υδροξυλίωση της 25-ΟΗκαλσιφερόλης και 3) στο λεπτό έντερο, αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου.

Η καλσιτονίνη παράγεται από τα κύτταρα C του θυρεοειδούς αδένα. Αναστέλλει τη δράση των οστεοκλαστών με συνέπεια τη μη απελευθέρωση ασβεστίου από τα οστά προς την κυκλοφορία του αίματος. Η βιταμίνη D: 1) Διευκολύνει στο έντερο την απορρόφηση Ca (καλμπιδίνες) και Ρh από τις εντερικές λάχνες, 2) Αυξάνει την επαναρρόφηση Ca και Ρ από τους νεφρούς, 3) Κινητοποιεί ασβέστιο από τα οστά H βιταμίνη D ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των στεροειδών ορμονών (σεκοστεροειδές) έχοντας πυρηνικό υποδοχέα για τη μοριακή δράση της.

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! ΙΑΤΡΙΚΗ_ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΙΙ Μεταβολισμός ασβεστίου και φωσφόρου 74