Αθλητική Όραση Sports Vision Kαθ. Σπ. Γεωργαράς FEBO, MD Dr. B.Neureither MD, DO N.Tanascovic MD, DO Ι. Μεταξάκη FEBO, MD Σ. Πολυχρονιάδου Orthoptist, Φ. Βελισσαράκος Optometrist Ιατρικό Συμπόσιο Αθλητικής Επιστήμης και Ιατρικής, 7/9/2013, Αθήνα
ΟΡΑΣΗ Όραση είναι η ικανότητα αντίληψης, κατανόησης και κατεύθυνσης της δράσης μας, που προκαλείται από το φως Η όραση είναι η κυρίαρχη των αισθήσεων στο ανθρώπινο είδος
ΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Τί σημαίνει ένας αθλητής έχει «καλό χέρι»; Τί σημαίνει το παιχνίδι παίχθηκε στα χιλιοστά;
To 80% των πληροφοριών που λαμβάνουμε από το περιβάλλον για να αντιδράσουμε, είναι οπτικά ερεθίσματα. Δηλαδή η όραση οδηγεί το σώμα και την κίνηση. Στον πρωταθλητισμό, το οπτικό σύστημα πρέπει να λειτουργεί άψογα.
Υπεύθυνοι για τον έλεγχο, τη θεραπεία και την εκπαίδευση για καλύτερη όραση είναι οι ειδικοί επιστήμονες αθλητικής όρασης
Η σκοπιμότητα της λειτουργίας του κέντρου αθλητικής όρασης ΕΡΕΥΝΑ Θα υποβοηθήσει ερευνητικά αντικείμενα, όπως της οπτομετρίας (στατική/δυναμική όραση, ευαισθησία φωτεινής αντίθεσης, στερεοσκοπική όραση, περιφερική όραση, έγχρωμη όραση) και του οπτοκινητικού μηχανισμού της νευρο-οφθαλμολογίας (χρόνος αντίδρασης των οφθαλμών στα διάφορα ερεθίσματα, οπτικά προκλητά δυναμικά, οφθαλμικές κινήσεις)
ΥΠΟΔΟΜΕΣ Θα συμβάλλει στην εξασφάλιση αθλητικοιατρικών υποδομών για την επιστημονική στήριξη πρωταθλητών και αθλητών ειδικών ικανοτήτων
ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ Θα ενισχύσει τις προοπτικές επιτυχιών/διακρίσεων των Ελλήνων αθλητών
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Θα αυξήσει την προσέλευση αθλητών στη χώρα, για σχετικές εξετάσεις ή/και επεμβάσεις, αυξάνοντας τις εισροές τουριστικού συναλλάγματος
ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Θα μεγαλώσει το κύρος και την παράδοση της χώρας στα ολυμπιακά ιδεώδη, στον αθλητισμό, στην επιστήμη και στο συνδυασμό τους
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα γίνει φυτώριο νέων στελεχών σε αυτόν τον τομέα
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Θα συμβάλλει στην εγκατάσταση, χρήση και εξέλιξη εξοπλισμού εξαιρετικά προηγμένης τεχνολογίας
Οι τομείς που καλύπτει το πρόγραμμα αθλητικής όρασης Αξιολόγηση της όρασης (screening) και όλων των οπτικών λειτουργιών Αναγνώριση των αθλητών που έχουν ανάγκη από συγκεκριμένη οπτική βοήθεια (διόρθωση ή βελτίωση) Εκτεταμένη και αναλυτική εξέταση της όρασης ώστε να αξιολογηθεί ο βαθμός του προβλήματος Οπτική εκπαίδευση των αθλητών με λειτουργικά προβλήματα όρασης Βελτίωση των οπτικών ικανοτήτων απαραίτητων για το κάθε άθλημα (αντίληψη χώρου, αποστάσεων, συντονισμός χεριούματιού-σώματος, βάθος πεδίου), με εξειδικευμένη εκπαίδευση της όρασης και των αντιδράσων των ατόμων με την δεδομένη τους οπτική ικανότητα Βελτίωση των οπτικών ικανοτήτων των αθλητών με ειδικές ικανότητες
ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΟΡΑΣΗ Στον αγωνιστικό αθλητισμό και ιδιαίτερα στον πρωταθλητισμό, όπου οι αθλητές φτάνουν σε υψηλά επίπεδα απόδοσης, μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου ή λίγα εκατοστά του μέτρου κάνουν τη διαφορά και διαχωρίζουν τον νικητή από τους συναγωνιστές του. Οι αθλητές υψηλού ανταγωνισμού βρίσκονται σε συνεχή αναζήτηση βελτίωσης ακόμα και μικρών λεπτομερειών της καθημερινής προπονητικής τους προσπάθειας, ώστε να αποκτήσουν πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Από την όραση παίρνουμε πάνω από το 80% των πληροφοριών που αντλούμε από το περιβάλλον. Ο τρόπος με τον οποίο το οπτικό μας σύστημα επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες είναι καθοριστικός για το πως κινούμαστε και χρησιμοποιούμε το σώμα μας σε όλες μας τις δραστηριότητες αυξάνοντας ή μειώνοντας τις αθλητικές επιδόσεις.
Η αθλητική όραση έχει επιστημονικά και κλινικά αναγνωριστεί την τελευταία εικοσαετία ως ένας εξειδικευμένος κλάδος της αθλητικής ιατρικής. Χρησιμοποιεί την τεχνογνωσία και το δυναμικό της οφθαλμιατρικής και οπτομετρικής επιστήμης όχι μόνον για τη διάγνωση και διόρθωση των διαθλαστικών σφαλμάτων (π.χ. μυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία) των αθλητών, που επιτυγχάνεται μέσω μιας συμβατικής οφθαλμολογικής εξέτασης ή μιας συνήθως με LASER επέμβασης, αλλά και για την πρόληψη και αντιμετώπιση πιθανών οφθαλμικών τραυματισμών. Η εξειδικευμένη αυτή επιστήμη βελτιώνει τον συντονισμό των οπτοκινητικών αντιδράσεων (μέσω εξάσκησης με τη χρήση κατάλληλου επιστημονικού εξοπλισμού) και επίσης ενημερώνει τους αθλητές, προπονητές και κριτές σχετικά με τις «οπτικές» απαιτήσεις των αθλημάτων στα οποία συμμετέχουν. Όλα τα παραπάνω έχουν ως σκοπό την βελτίωση των επιδόσεων των αθλητών στον αγωνιστικό στίβο.
Η αθλητική όραση έχει σκοπό τη διάγνωση, διόρθωση και τελειοποίηση της όρασης, την ανίχνευση ταλέντων, την πρόληψη και αντιμετώπιση οφθαλμικών τραυμάτων
Στον αθλητισμό κατευθύνουμε την κάθε μας ενέργεια σε καθορισμένο χώρο. Κάθε ρίψη, μπαλλιά ή απόκρουση είναι πράξη που καθοδηγείται από τα μάτια. Εάν κάποια από αυτές τις κινήσεις δεν γίνει με απόλυτη ακρίβεια και επομένως θεωρηθεί αποτυχημένη, δεν σημαίνει ότι οι μύες εκτελούν λανθασμένα τις οδηγίες του εγκεφάλου μας, αλλά ότι ερμηνεύουμε λανθασμένα τα οπτικά μας δεδομένα και ως εκ τούτου δίνουμε λανθασμένες οδηγίες στους μύς οι οποίες καταλήγουν σε λάθος εκτέλεση της κίνησης Προβλήματα δυσχρωματοψίας, στερεοσκοπικής όρασης, οπτικής κινητικότητας και συντονισμού μπορεί να είναι καθοριστικά στις αθλητικές επιδόσεις
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι μια μπάλλα του τένις μετά από ένα καλό σερβίς κινείται με ταχύτητα 160 χιλιομέτρων την ώρα, ενώ ο παίκτης έχει στη διάθεσή του 2 δέκατα του δευτερολέπτου για να αποκρούσει. Το οπτικό σύστημα είναι αυτό που προετοιμάζει το μυσκελετικό σύστημα κίνησης του οργανισμού για τη στιγμή της πρόσκρουσης και εάν αυτό δεν βρίσκεται σε απόλυτη ετοιμότητα τότε τα αποτελέσματα μπορεί να απέχουν πολύ από τα επιθυμητά
Οι αθλητές οι οποίοι επωφελούνται περισσότερο από το ειδικό πρόγραμμα βετλτίωσης της όρασης είναι εκείνοι που δεν έχουν σταθερή απόδοση (μειώνεται προς το τέλος του αγώνα ή κάτω από μεγάλη πίεση), καθώς και αυτοί που θέλουν να παρατείνουν την πρωταθλητική τους καριέρα
Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ Η αίσθηση της όρασης αποτελεί ένα αμάλγαμα μιας ομάδας διαφορετικών ικανοτήτων, που λειτουργούν αυτόνομα και ενσωματώνονται σε μια ενοποιημένη αντίληψη του χώρου. Το πόσο σωστά αντιλαμβανόμαστε τον περιβάλλοντα χώρο, το πόσο ικανοποιητικά μπορούμε να κινούμαστε μέσα σε αυτόν και να αντιλαμβανόμασε τις σκηνές που εξελίσσονται γύρω μας σε σχέση με άλλα αντικείμενα, εξαρτάται από το πόσο αποτελεσματικά ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις οπτικές πληροφορίες που δέχεται
Ο οφθαλμός δέχεται πληροφορίες που παρουσιάζονται ταυτόχρονα τόσο στο κέντρο της όρασης όσο και στην περιφέρεια. Όταν αντιλαμβανόμαστε ένα ερέθισμα στρέφουμε τα μάτια μας με τέτοιο τρόπο ώστε το είδωλο να εστιάζεται στην ωχρά κηλίδα, την κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή. Το περιφερικό σύστημα της όρασης είναι εξειδικευμένο για τον έλεγχο της κίνησης, τον προσανατολισμό, ενώ συμβάλλει στην αντίληψη του βάθους και στην στερεοσκοπική όραση
Το κεντρικό σύστημα της όρασης σχετίζεται με την αντίληψη των χρωμάτων, της μορφής και των σχημάτων των αντικειμένων. Εϊναι πρόδηλο ότι με την μορφή που έχει αποκτήσει η καθημερινή μας ζωή (π.χ. διάβασμα, υπολογιστές, τηλεόραση) δίνεται μεγάλη έμφαση στην κεντρική όραση και λίγες ευκαιρίες δίνονται στην εξάσκηση της περιφερικής αντίληψης. Κατά συνέπεια είναι περισσότερο ανεπτυγμένες οι ικανότητες της πρώτης εις βάρος της δεύτερης. Για έναν αθλητή όμως η καλή περιφερική όραση αποτελεί σημαντικότερη προϋπόθεση και επομένως είναι απαραίτητη η εξάσκηση μέσω εξειδικευμένων δοκιμασιών.
ΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΜΑ Τα αθλήματα μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της όρασης που χρησιμοποιούν οι αθλητές κατά τη διεξαγωγή τους Δυναμικά (π.χ. ποδόσφαιρο, αντισφαίρηση, πετοσφαίρηση, σκι, στίβος) στα οποία είναι απαραίτητη η ακρίβεια και η ταχύτητα των οφθαλμικών κινήσων (σακκαδικές κινήσεις ταχείες και μικρές σπασμωδικές κινήσεις, υπεύθυνες για την επεξεργασία της κίνησης), η περιφερική και στερεοσκοπική όραση (υπεύθυνη για την επεξεργασία τρισδιάστατων εικόνων και την αντίληψη του βάθους πεδίου) και ο συντονισμός όρασης-κίνησης Μη δυναμικά (π.χ. τοξοβολία, σκοποβολή, μπιλιάρδο) στα οποία απαιτείται υψηλή οπτική οξύτητα στο κεντρικό πεδίο όρασης και σταθερότητα στον έλεγχο προσήλωσης (επικέντρωση στον στόχο) Στατικά όπου η όραση δεν έχει σημαντική συμμετοχή, όπως είναι η άρση βαρών
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΑΓΩΝΩΝ Τα στατιστικά παλαιότερων Ολυμπιακών αγώνων (στοιχεία από 600 αθλητές, Bausch & Lomb, Olympic Vision Screening) έδειξαν ότι το 50% των αθλητών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς αγώνες δεν είχαν υποβληθεί σε πλήρη οφθαλμολογική εξέταση στο παρελθόν, ενώ περίπου το 25% των αθλητών συμμετείχαν στους αγώνες με γνωστά προβλήματα όρασης (π.χ. χαμηλή οπτική οξύτητα, ξηροφθαλμία). Μεταξύ των αθλητών μόνο ένα μικρό ποσοστό (4%) είχε συμμετάσχει σε εξειδικευμένη προπόνηση για τη βελτίωση της όρασής του, ενώ μόνον 5 αθλητες φορούσαν γυαλιά κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας. Τα παραπάνω στοιχεία φανερώνουν ότι ένας σημαντικός αριθμός αθλητών, που αποτελούν την 1αφρόκρεμα, είναι πιθανό να παρουσιάζει μειωμένες αθλητικές επιδόσεις, λόγω προβλημάτων όρασης. Περισσότερα από 40.000 άτομα κάθε χρόνο τραυματίζονται στα μάτια σε αθλητικές δραστηριότητες.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ο ειδικός στην αθλητική όραση οφείλει επίσης να λαμβάνει υπ όψη του και να αντιμετωπίζει υπέρ του αθλητή τις ειδικές συνθήκες του κάθε αθλήματος καθώς εξωγενείς παράγοντες όπως το θάμπος από τα φώτα του σταδίου ή οι σκιές στο στίβο μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση κάποιων αθλητών. Οφείλει επίσης να ενημερώνει τους αθλητές σε θέματα που αφορούν την αποφυγή τραυματισμών, όπως π.χ. προστατευτικά γυαλιά.
Η γνώση του κάθε αθλήματος είναι απαραίτητη εφόσον οι απαιτήσεις από το οπτικό σύστημα είναι διαφορετικές στο κάθε ένα από αυτά και οι οπτικές ικανότητες χρησιμοποιούνται σε διαφορετικές καταστάσεις με διαφορετικά επίπεδα απόδοσης. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην κολύμβηση οι απαραίτητες ικανότητες όρασης είναι το βάθος πεδίου και η περιφερική όραση, στην ιστιοπλοϊα οι οφθαλμικές κινήσεις και η περιφερική όραση, στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ η περιφερική όραση, οι χρόνοι αντίδρασης, ο συντονισμός όρασης-κίνησης και η στερεοσκοπική όραση ενώ στο γκολφ η σταθερότητα προσήλωσης και το βάθος πεδίου.
Η σωστή αξιολόγηση, διόρθωση και εκπαίδευση των οπτικών λειτουργιών μπορούν σημαντικά να βελτιώσουν τις επιδόσεις.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Οι ασκήσεις οπτικών δεξιοτήτων εστιάζουν στις ικανότητες εκείνες που είναι απαραίτητες για κάθε άθλημα. Εντοπίζουν τις αδυναμίες και βοηθούν το αθλητή να ελέγχει καλύτερα το σώμα του, τα μάτια του έχοντας καλύτερη αίσθηση του μέρους του σώματός του που χρησιμοποιεί. Εκπαιδεύουν το οπτικό σύστημα να λειτουργεί χαλαρά κατά βούληση ώστε να υπάρχει περισσότερος διαθέσιμος χρόνος αντίδρασης όπως και άμεση αντίληψη μικρών λεπτομερειών στη στάση του σώματος του αντιπάλου. Εξαλείφουν ασυμμετρίες στην αντίληψη του χώρου ώστε ο αθλητής να αντιλαμβάνεται ακριβώς τη θέση τη δική του και του αντιπάλου του.
Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να βοηθήσουν και απευθύνονται σε αθλητές που: Αποδίδουν λιγότερο όταν είναι αγχωμένοι ή υπό πίεση Αποδίδουν καλά μόνο όταν δεν διακυβεύονται πολλά στο παιχνίδι Η απόδοσή τους δεν είναι σταθερή Γνωρίζουν τί κάνουν αλλά δεν εκτελούν Προπονούνται πολύ αλλά αποδίδουν ελάχιστα Σκέφτονται πολύ όταν παίζουν.
VISION TRAINING Τα προγράμματα εξάσκησης της όρασης είναι εξατομικευμένα, επιβλεπόμενα προγράμματα που σκοπό έχουν να διορθώσουν οπτικά, οπτικοκινητικά, αντιληπτικά και γνωσιακά προβλήματα Περιλαμβάνουν διαδικασίες οι οποίες βοηθούν το νευρικό σύστημα να ελέγχει καλύτερα Την ευθυγράμμιση των οφθαλμών Τη συνεργασία και την κατεύθυνση των οφθαλμών Την εστίαση Τις οφθαλμικές κινήσεις Την μετάδοση - αποκωδικοποίηση της οπτικής πληροφορίας
VISION TRAINING - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Τα προγράμματα εξάσκησης της όρασης έχουν θεραπευτικό χαρακτήρα (Vision Therapy) όταν υπάρχουν δυσλειτουργίες της όρασης, αλλά και εξελικτικό χαρακτήρα (Vision Training) όπου στόχος είναι η βελτίωση των οπτικών επιδόσεων απουσία κάποιου επιβαρυντικού παράγοντα
VISION TRAINING Οι οπτικοκινητικές δεξιότητες και η ενίσχυση του οπτικού συστήματος επιτυγχάνονται μέσα από τη χρήση ειδικών ηλεκτρονικών και οπτικών συσκευών, θεραπευτικών φακών και πρισμάτων. Κατά τα τελικά στάδια της θεραπείας οι νεοαποκτηθέντες δεξιότητες μονιμοποιούνται και γίνονται αυτοματισμός μέσα από την επανάληψη και την συγχώνευσή τους με τις κινητικές και τις γνωσιακές ήδη υπάρχουσες δεξιότητες του ατόμου.
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ Η ταχύτητα αντίδρασης στα διάφορα τεστ είναι πιο σημαντική από το επίπεδο επιτυχίας σε αυτά
ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Χρησιμοποιούμε την όρασή μας για να κατευθύνουμε τις κινήσεις μας «Κατασκευάζουμε» μια εσωτερική αναπαράσταση της πραγματικότητας Κατευθύνουμε τις κινήσεις και τις πράξεις μας ανάλογα με το που νομίζουμε ότι βρίσκεται το αντικείμενο που βλέπουμε και όχι εκεί που βρίσκεται πραγματικά Με την κατάλληλη εκπαίδευση μπορούμε να βρίσκουμε την πραγματική θέση ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες
ΟΡΑΣΗ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΑΝΤΙΞΟΕΣ ή ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με: Σταθερό εξεταζόμενο, σταθερό στόχο Σταθερό εξεταζόμενο, κινούμενο στόχο Κινούμενο εξεταζόμενο, κινούμενο στόχο Κινούμενο εξεταζόμενο, σταθερό στόχο
ΣΧΕΣΗ ΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Σε όλα σχεδόν τα αθλήματα οι αθλητές βρίσκονται σε κίνηση και η κίνησή τους αλληλεπιδρά με κάποιο κινούμενο αντικείμενο. Ακόμα όμως και στα στατικά αθλήματα είναι εξαιρετικά σημαντικό ο αθλητής να είναι σταθερός και η όραση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο.
ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Η ικανότητα του αθλητή να επαναλαμβάνει, να αναπαράγει νοητικά ή και να προβλέπει σχέσεις χώρου και χρόνου χωρίς εσωτερικό διάλογο (visualization)
ΠΡΟΛΗΨΗ Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της αθλητικής όρασης είναι η προστασία και η πρόληψη από τραυματισμούς. Τα οφθαλμικά τραύματα αποτελούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα, διότι ο οφθαλμός αποτελεί το κυριότερο αισθητήριο όργανο καθώς ελέγχει όλες τις αθλητικές δραστηριότητες. Στατιστικές που έγιναν στις Ηνωμένες Πολιτείες αναφέρουν ότι ξοδεύονται ετησίως περίπου 200.000.000 δολάρια για 227.000 ημέρες νοσηλείας οφειλόμενες σε οφθαλμικά τραύματα.
Ανάλογα με τις πιθανότητες τραυματισμού τα αθλήματα χωρίζονται σε: Χαμηλού κινδύνου: Γυμναστική, κολύμβηση, ποδηλασία κλπ. Υψηλού κινδύνου: Ποδόσφαιρο, μπάσκετ, τένις, βόλεϊ, πόλο, ιππασία κλπ. Πολύ υψηλού κινδύνου: Πυγμαχία, πάλη και πολεμικές τέχνες κλπ.
Τα τραύματα μπορεί να είναι από επιφανειακά έως διαμπερή. Σε αθλήματα με ρακέτα ή στενή σωματική επαφή μπορούν να προκληθούν συνήθως τραυματισμοί του προσθίου ημιμορίου του οφθαλμού, π.χ. από δάκτυλα και νύχια του αντιπάλου στο μπάσκετ ή στο water polo κ.α. Ατυχήματα που προκαλούνται όπως απώθηση ή πτώση, π.χ. από άλογο, μπορούν να προκαλέσουν ρήξη του βολβού ή διείσδυση ξένου σώματος στον οφθαλμό. Αιτία τραυματισμών με μορφή εγκαύματος αποτελεί και η ακτινοβολία του ηλιακού φωτός, π.χ. στο σκι ή σε θαλάσσια σπορ.
Πολλοί αθλητές γυμνάζονται χωρίς διαθλαστική διόρθωση φοβούμενοι θόλωμα ή θραύση των φακών των γυαλιών τους ή απώλεια των φακών επαφής. Για το λόγο αυτό οι φακοί των γυαλιών τους πρέπει να είναι από polycarbonate το οποίο έχει μεγάλη αντοχή στην πρόσκρουση, εξαιρετικές οπτικές ιδιότητες και παρέχει προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Ο σκελετός των γυαλιών πρέπει να είναι χωρίς μεταλλικά στοιχεία με αφρώδες προστατευτικό στρώμα, να έχει καλή εφαρμογή και να επιτρέπει τον καλό αερισμό για την αποφυγή θολώματος των φακών. Επίσης για τα αθλήματα σε ανοιχτούς χώρους πρέπει να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα χρωματικά φίλτρα.
Εκτός από τα γυαλιά και τους φακούς επαφής πολλοί αθλητές στρέφονται στη διαθλαστική χειρουργική για τη διόρθωση του διαθλαστικού τους σφάλματος (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός, πρεσβυωπία). Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένας αθλητής επιλέγει τη διαθλαστική χειρουργική. Σε κάποια αθλήματα δεν επιτρέπονται γυαλιά, όπως οι πολεμικές τέχνες, ή οι αθλητές έχουν δυσανεξία στους φακούς επαφής ή τους χάνουν κατά τη διάρκεια του αγώνα, π.χ. κολύμβηση. Επίσης προσφεύγουν στη χειρουργική διόρθωση για βελτίωση επιδόσεων, υπερόραση, ανεξαρτησία από γυαλιά-φακούς επαφής, ελευθερία κινήσεων, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, καλύτερη περιφερική όραση και απαλλαγή από ενοχλήσεις που προκαλεί η κακή εφαρμογή των φακών επαφής (αλλεργίες, δυσανεξία). 90% των οφθαλμικών ατυχημάτων στους αθλητές μπορούν να αποφευχθούν με σωστή πρόληψη.
ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Τα όργανα που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των οπτικών δεξιοτήτων λειτουργούν ως προκλητοί ερεθισμοί του οπτικού συστήματος των αθλητών σε διάφορες συνθήκες, π.χ. σε στάση ή κίνηση αλλά και κάτω από πίεση. Αυτό που αξιολογείται δεν είναι η επιτυχία στα τεστ, αλλά η ταχύτητα αντίδρασης σε αυτά. Όσο πιο υψηλές είναι οι οπτικές ικανότητες ενός αθλητή, τόσο πιό δύσκολα γίνονται τα τεστ. Επίσης στον εξοπλισμό περιλαμβάνονται και πλήρεις οφθαλμολογικές μονάδες για την διερεύνηση οπτικών προβλημάτων, όπως και μονάδες διαθλαστικών επεμβάσεων (LASER) για τη διόρθωση των διαθλαστικών εκτροπών. Η τεχνολογία αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη, όχι μόνο στους αθλητές, αλλά και στους κοινούς ανθρώπους που θέλουν να εξασκήσουν την αίσθηση της όρασης.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΡΑΣΗ Η συχνότητα εμφάνισης οφθαλμολογικών προβλημάτων σε πολλές περιπτώσεις είναι μεγαλύτερη από τον γενικό πληθυσμό. τα σημαντικά προβλήματα εμφάνισης οφθαλμολογικών / οπτικών προβλημάτων που παρουσιάζουν, οι ασθενείς με ειδικές ικανότητες πολλές φορές παραμελούνται από την οφθαλμολογική κοινότητα. Παρόλο που η προσέγγιση και η αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να φαίνεται και να είναι πιο δύσκολη, οι δυνατότητες οφθαλμολογικής οπτομετρικής παρέμβασης και βελτίωσης της οπτικής τους λειτουργίας είναι πολλές.
VISION THERAPY Πρώιμη παρέμβαση και οπτική διέγερση μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία της όρασης Μερικοί ασθενείς δεν μπορούν να σταθεροποιήσουν τη θέση του κεφαλιού ή του σώματός τους, με αποτέλεσμα τα μάτια τους να μην έχουν ποτέ μια σταθερή θέση από την οποία να βλέπουν και να επεξεργάζονται το περιβάλλον, και να συλλέγουν στοιχεία απαραίτητα για να προσανατολίζονται Εξέταση σε δυναμικές συνθήκες Ο πρωταρχικός σκοπός των προγραμμάτων είναι να επιτρέψουμε στον ασθενή να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του σύμφωνα με τις ανάγκες του π.χ. για την οφθαλμοκινητική άσκηση θα πρέπει να γίνεται υπό συνθήκες τέτοιες ώστε το άτομο να βρίσκεται σε θέση τέτοια στην οποία να αποφεύγεται η υπερέκταση και ο μυικός σπασμός και να μπορεί πιο εύκολα να συγκεντρωθεί σε αυτό που κάνει
ΕΙΔΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΑΙΤΙΑ Αναπτυξιακά προβλήματα (γενετικά κληρονομούμενα νοσήματα, εγκεφαλική παράλυση, αυτισμός κ.τ.λ) Επίκτητη εγκεφαλική βλάβη (υποξία, μόλυνση, όγκοι, κατάχρηση ουσιών, νευρολογικές εκφυλιστικές ασθένειες, ΑΕΕ, τραύμα) Επίκτητες κινητικές και αισθητηριακές βλάβες
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΣΥΝΗΘΗ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ανατομικά ελλείμματα Δομικές και λειτουργικές διαταραχές οφθαλμού και κεντρικού νευρικού συστήματος Στραβισμός Καταρράκτης Αμετρωπία μέτριου / υψηλού βαθμού Νυσταγμός Ελλείμματα οπτικού πεδίου Φλοιϊκή τύφλωση Κινητικά προβλήματα
ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΒΛΑΒΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Ελλείμματα οπτικού πεδίου Οπτική αγνωσία: οι ασθενείς δεν αναγνωρίζουν αυτό που βλέπουν και δεν έχουν επίγνωση του μεγέθους της απώλειας όρασης Διαταραχές ταχύτητας μετάδοσης και επεξεργασίας του οπτικού ερεθίσματος Διαταραχές οπτικής μνήμης Διαταραχές οπτικής χωροταξικής αντίληψης Διαταραχές ισορροπίας
VISION THERAPY Φακοί: Διορθώνουν το διαθλαστικό σφάλμα αλλά και με τους κατάλληλους συνδυασμούς φακών ή πρισμάτων μπορεί να βελτιωθεί η σπαστικότητα των μυών και η στάση του ασθενή Πρίσματα: Διορθώνουν την παρέκλιση. Ομόπλευρα πρίσματα (Βελτιώνουν τη στάση του ασθενή, την προσαρμογή, την σύγκλιση, την απόκλιση, μεταφέρουν την εικόνα προς την κατεύθυνση όπου η απόκλιση των οφθαλμών είναι μικρότερη) Βελτίωση του οπτικού πεδίου: Πρίσματα Fresnel, καθρέπτες, φακοί ευρείας γωνίας, τηλεσκόπια
VISION THERAPY Eξάσκηση αναλυτικής ικανότητας: Διαδικασίες που αφορούν στην εικόνα του σώματος, οπτικό χωροταξικό προσανατολισμό, αναγνώριση και κατασκευή αντικειμένων, αφαιρετικές δεξιότητες Ασκήσεις οφθαλμικών κινήσεων Ασκήσεις αντίληψης, οπτικής μνήμης, κίνησης στο χώρο, αναγνώρισης κατευθύνσεων, προσανατολισμού Ασκήσεις ταύτισης Ασκήσεις προσαρμογής Ασκήσεις σύγκλισης-απόκλισης οφθαλμών Αντιμετώπιση της οπτικής αγνωσίας: σωματοαισθητηριακή αντίληψη, βασική οπτική σάρωση, εκτίμηση μεγέθους και πολύπλοκες ασκήσεις οργάνωσης
VΙSION THERAPY ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΕΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Mirror rotations Object tracking Swinging ball Magnet motilities Racetrack motility Follow the leader Graffman tracking Record player pursuits Lazy susan rotations The spelling flashlight
VISION THERAPY ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΑΚΚΑΔΙΚΩΝ ΟΦΘΑΛΜΙΚΩΝ ΚΙΝΗΣΕΩΝ Object localization Chalkboard saccadics Grid activities Tic-tac-toe grids Cops and robbers Picture fixations ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ Monocular accommodative pushout Monocular minus lens rock Near-far monocular accommodative rock
Συμπεράσματα Η όραση δεν είναι μόνο οπτική οξύτητα 10/10 Η όραση αποτελεί ένα πολύπλοκο και ευπροσάρμοστο σύστημα, το οποίο συλλέγει, ομαδοποιεί, αναλύει, εξομοιώνει και αποθηκεύει πληροφορίες
ΣΤΟΧΟΙ Βελτίωση της ταχύτητας με την οποία ο εγκέφαλος αφομοιώνει και μεταδίδει την πληροφορία, άρα και μείωση του χρόνου αντίδρασης και ταχύτερη λήψη αποφάσεων Η προαγωγή της ικανότητας κίνησης των οφθαλμών ανεξάρτητα από το σώμα
VISION TRAINING Τόσο για τον μέσο αθλητή όσο και για τον πρωταθλητή ισχύει ότι... Η βελτίωση των οπτικών ικανοτήτων οδηγεί στη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ! Ιατρικό Συμπόσιο Αθλητικής Επιστήμης και Ιατρικής, 9/9/2013, Αθήνα