Περιεχόμενα. Πρόλογος... σελ. 3 Εισαγωγή... σελ. 5

1

Περιεχόμενα Πρόλογος... σελ. 3 Εισαγωγή... σελ. 5 Θεωρητικό πλαίσιο Πρώτο Κεφάλαιο: Ιστορική αναδρομή 1. Η ιστορία του Volleyball... σελ. 8 2. Η ιστορία του βόλεϊ στην Ελλάδα... σελ. 10 Δεύτερο Κεφάλαιο: Στοιχεία τεχνικής 1. Πεδίο της έρευνας... σελ. 14 2. Τεχνικά αγωνιστικά στοιχεία... σελ. 15 Ερευνητικό πλαίσιο Τρίτο Κεφάλαιο: Μεθοδολογία έρευνας 1. Μέθοδος... σελ. 21 2. Συζήτηση αποτελεσμάτων-γενικά συμπεράσματα... σελ. 25 Παράρτημα: Συγκεντρωτικά στατιστικά της Α1 ανδρών βόλεϊ της χρονικής περιόδου 2010-2011... σελ. 27 Επίλογος... σελ. 40 Περίληψη... σελ. 41 Βιβλιογραφικές αναφορές... σελ. 42 2

Πρόλογος Ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο στράφηκε η προσοχή μου στη μελέτη της σπουδαιότητας των τεχνικών αγωνιστικών στοιχείων που συμβάλλουν στη διάκριση μεταξύ νικητών και ηττημένων ομάδων της ελληνικής πετοσφαίρισης (2010-2011) ήταν η ανάδειξη του αθλήματος της πετοσφαίρισης ως ένα από αυτά που έχουν πολύ μεγάλη συμμετοχή αθλητών και θεατών, τόσο σε διεθνές όσο, και σε εθνικό επίπεδο. Στάθηκε ιδιαίτερα χρήσιμο και ελπιδοφόρο, ως πρώην πετοσφαιριστής και κυρίως ως μελλοντικός καθηγητής Φυσικής Αγωγής ή προπονητής ομάδας βόλεϊ, να γνωρίσω βαθύτερα τους λόγους εκείνους που ανέδειξαν το άθλημα της πετοσφαίρισης, στους πρόσφατους Ολυμπιακούς αγώνες του Πεκίνου, ως ένα από τα αθλήματα που κατατάχθηκαν στις πρώτες θέσεις από πλευράς παρακολούθησης των αγώνων. Κατά την πορεία της πτυχιακής αυτής εργασίας διαπίστωσα ότι οι τεχνικές δεξιότητες που καταγράφονται στο βόλεϊ (πάσα, μανσέτα, σερβίς, υποδοχή, μπλόκ, άμυνα), χρησιμοποιούνται από τους παίκτες και μάλιστα εκτελούνται με υψηλό δείκτη αποτελεσματικότητας με απώτερο σκοπό το νικηφόρο αποτέλεσμα (Kollath, 1996). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Ζέτου και Χαριτωνίδης (2002), το βόλεϊ ως αγώνισμα αποτελείται από γεγονότα-αγωνιστικά επεισόδια που επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και σε συνδυασμό μεταξύ τους επιτυγχάνεται η κατάκτηση ενός πόντου. Βέβαια, η ελληνική πετοσφαίριση θα μπορούσε εύκολα να αποθαρρύνει πολλούς προς τη διερεύνησή της μιας και τα τελευταία χρόνια οι κρατικές επιχορηγήσεις και ιδιωτικές χορηγίες έχουν ελαττωθεί δραματικά, ωστόσο αποτελεί ένα γοητευτικότατο άθλημα που απευθύνεται σε ένα ολοένα και ευρύτερο βολεϊμπολικό κοινό: παίκτες, προπονητές, διαιτητές, θεατές και σχολιαστές. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου σε κάποιους ανθρώπους που δίχως την ανεκτίμητη συνδρομή τους, η εργασία αυτή θα ήταν ίσως αδύνατη. Αρχικά, τον ανηψιό μου και φιλόλογο, Ιωάννη Καλαϊτζή, ο οποίος βοήθησε στην επιμέλεια της συντακτικής δομής της πτυχιακής εργασίας τον πρώην συναθλητή και αγαπητό φίλο, κύριο Ανέστη Γιαννακόπουλο που μου εμπιστεύτηκε τα υπό έκδοση συγγράμματά του προκειμένου να εμπλουτιστεί η διπλωματική μου τον κύριο Κωνσταντίνο Χαριτωνίδη, λέκτορα του γνωστικού αντικειμένου της πετοσφαίρισης στο Τ.Ε.Φ.Α.Α. του Α.Π.Θ., ο οποίος ανέλαβε την εποπτεία της παρούσας πτυχιακής εργασίας και τέλος, τη σύντροφό μου και εκπαιδευτικό, Τάνια Φαϊτατσίδου για την εκπαιδευτική, ηθική και 3

ψυχολογική συμπαράσταση και βοήθειά της καθόλη τη διάρκεια τούτης της εργασίας. 4

Εισαγωγή Το βόλεϊ (πετοσφαίριση) συγκαταλέγεται στα πιο επιτυχημένα και δημοφιλή ανταγωνιστικά και ψυχαγωγικά αθλήματα στον κόσμο. Είναι γρήγορο, συναρπαστικό και με εκρηκτική δράση. Επιπλέον, το βόλεϊ περιλαμβάνει αρκετά σημαντικά στοιχεία που επικαλύπτει το ένα το άλλο, των οποίων οι επιτυχείς αλληλεπιδράσεις το καθιστούν μοναδικό ανάμεσα στα άλλα αθλήματα με διαδοχικές φάσεις: Σέρβις ΠΕΡΑΣΜΑ ΜΠΑΛΑΣ Περιστροφή Αλτική δύναμη Εκρηκτική δράση Επίθεση ΟΜΑΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΧΩΡΙΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ Άμυνα Τα τεχνικά αγωνιστικά στοιχεία του αθλήματος που αναφέρθηκαν και παραπάνω (στον πρόλογο), μπορούν να καταγραφούν, να ταξινομηθούν και τα αποτελέσματα να ερμηνευθούν ως προς την ποσότητα και την ποιότητά τους. Η ποιοτική καταγραφή προσφέρει καθυστερημένα τις απαραίτητες πληροφορίες στον προπονητή σχετικά με την εξέλιξη του παιχνιδιού (Μπεργελές, 1993). Αντίθετα, η ποσοτική στατιστική καταγραφή βοηθάει τον προπονητή μιας ομάδας να διαπιστώσει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, όσα έχουν πραγματοποιηθεί κατά τον αγώνα και να λάβει τις ανάλογες αποφάσεις (Λάιος, 1994). Στις μέρες μας, η καταγραφή των αγωνιστικών καταστάσεων και επεισοδίων με τη χρήση υπολογιστών και αντίστοιχων λογισμικών έγινε τόσο επιτακτική, ώστε να αποτελεί απαραίτητο εργαλείο στη διάθεση των προπονητών ομάδων υψηλού επιπέδου (Zetou, Tsigilis, Moustakidis & Komninakidou, 2006). Θεωρούνται και είναι χρήσιμα εργαλεία που χρησιμοποιούνται από τους προπονητές προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα λόγου χάρη, να τροποποιήσουν την τεχνική τους κατά τη διάρκεια του αγώνα (Zadražnik, Marelić & 5

Rešetar, 2009). Σκοπός λοιπόν, της παρούσας βιβλιογραφικής και στατιστικής έρευνας είναι η καταγραφή και αξιολόγηση των διαφορών που υπάρχουν στα τεχνικά στοιχεία ανάμεσα στις νικήτριες και ηττημένες ομάδες που συμμετείχαν στην Α1 ανδρών του ελληνικού πρωταθλήματος πετοσφαίρισης της περιόδου 2010-11. Βέβαια, σ' αυτό το σημείο οφείλουμε να επισημάνουμε πως οι μελέτες και τα συγγράμματα που κατά καιρούς γράφτηκαν για το γοητευτικότατο αυτό ομαδικό άθλημα τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στο παγκόσμιο, υπήρξαν σημαντικοί αρωγοί τούτης της προσπάθειάς μου και εμπλούτισαν σημαντικά το θεωρητικό πλαίσιο της. Ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί σαν αδύνατο σημείο του συγκεκριμένου θέματος και να τονιστεί ιδιαιτέρως, η έλλειψη διαθέσιμων στοιχείων από αντίστοιχες εργασίες. Τρείς είναι οι θεματικές ενότητες (κεφάλαια) της εργασίας: α) η ιστορική αναδρομή στο παρελθόν του αθλήματος της πετοσφαίρισης τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο, β) το πεδίο της υλοποιήσιμης έρευνας και τα τεχνικά στοιχεία ως καθοριστικοί παράγοντες στο αποτέλεσμα του αγώνα, γ) η μεθοδολογία της έρευνας και η καταγραφή των γενικών συμπερασμάτων. Όπως διαπιστώνεται, μέσω της συγκεκριμένης εργασίας δώθηκε η ευκαιρία να αναδυθεί η θεωρία μέσω της πράξης και η πράξη να αναδυθεί μέσω της θεωρίας καμία δεν υπερτερεί έναντι της άλλης, απλά και οι δύο αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται. 6

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 7

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ιστορία του Volleyball Το βόλεϊ σαν άθλημα εμφανίστηκε στο Χόλλιοκ της Μασαχουσέτης των Η.Π.Α, το 1895 εισαγόμενο από τον Ουίλλιαμ Κ. Μόργκαν. Στην αρχή του το άθλημα ονομαζόταν ''Μα'ι'νονετ'' και πιθανότατα άλλαξε ονομασία από τον Δόκτορα Χάλστηντ του Σπρίγκφηλντ της Μασαχουσέτης των Η.Π.Α., γιατί η βασική ιδέα του παιχνιδιού ήταν το πέταγμα της μπάλας από τη μια πλευρά στην άλλη, πάνω από το δίχτυ. Το βόλεϊ σαν παιχνίδι βασικά προορισμένο για δραστηριότητα αναζωογόνησης των εργαζομένων έγινε δημοφιλέστατο στις καλοκαιρινές εξοχές και τα γήπεδα όλων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ουίλλιαμ Κ. Μόργκαν: ο άνθρωπος που εισήγαγε το βόλεϊ σαν άθλημα 1 Το 1900 ο Καναδάς ήταν η πρώτη ξένη χώρα που υιοθέτησε το άθλημα. Η διεθνής Χριστιανική Αδελφότητα Νέων (Χ.Α.Ν.) βοήθησε πολύ, για να διαδοθεί η δημοτικότητα του βόλεϊ σ'ολο τον κόσμο. Παίχτηκε για πρώτη φορά στην Κούβα το 1905, στο Πουέρτο Ρίκο το 1909, στις Φιλιππίνες το 1910, στην Ουρουγουάη το 1912, στην Κίνα και στην Ιαπωνία το 1913. Η Ευρώπη μυήθηκε για πρώτη φορά στο βόλεϊ από τα Αμερικανικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το βόλεϊ εξαπλώθηκε σε διάφορες χώρες, όπως η Γαλλία, η Τσεχοσλοβακία, η Πολωνία και η Σοβιετική Ένωση. Το στυλ του παιχνιδιού και οι κανονισμοί αναπτύχθηκαν διαφορετικά σε κάθε περιοχή και χώρα του κόσμου. Το πρώτο βήμα ήταν η προσπάθεια οργάνωσης μιας Διεθνούς Ομοσπονδίας Βόλεϊ κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, αλλά αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν. Στην Ασία, εξαιτίας του μικρού ύψους του πληθυσμού, δημιουργήθηκε σύστημα κανόνων προσαρμοσμένων στα χαρακτηριστικά της Άπω Ανατολής. π.χ.: η ύπαρξη 9 παικτών ανά ομάδα και όχι 6, όχι αλλαγές στο Σέρβις, όχι περιστροφή (ρολόι), δύο προσπάθειες στο Σέρβις, και γήπεδο 1 http://www.maplefloor.org 8

λίγο μεγαλύτερο. Το ύψος του φιλέ χαμήλωσε σχεδόν 6 ίντσες. Αυτοί οι Ασιατικοί κανόνες χρησιμοποιούνται ακόμα στην Ιαπωνία, όμως χάνουν τη δημοτικότητα τους σε όφελος του παιχνιδιού με 6 παίκτες. Άλλες παραλλαγές αναπτύχθηκαν στις ακτές της Νότιας Καλιφόρνιας, στην Κοπακαμπάνα του Ρίο ντε Τζανέιρο και στις Μεσογειακές ακτές της Γαλλίας. Το ''Διπλό'' Βόλεϊ (παιγμένο από ομάδες 2 παικτών) είναι πολύ δημοφιλές στην ύπαιθρο, όχι μόνο σαν άθλημα αναζωογόνησης, αλλά και σαν πολύ ανταγωνιστικό. Εντωμεταξύ οι Ανατολικές Ευρωπαϊκές χώρες ανέπτυξαν το άθλημα σε τέτοια έκταση, ώστε από τους παίκτες απαιτούνται υψηλές αθλητικές επιδόσεις, Επίσημοι αγώνες συγκέντρωσαν 30.000 μέχρι 60.000 θεατές και γέμισαν ανοιχτά Στάδια. Η συνεχής και επιτυχημένη πρόοδος του βόλεϊ στον κόσμο δοκίμασε πολύ μεγάλη ώθηση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι προηγούμενες προσπάθειες για οργάνωση μιας Διεθνούς Ομοσπονδίας κατά το 1936 επαναλήφθηκαν στο Παρίσι της Γαλλίας το 1946, αυτή τη φορά με επιτυχία. Τελικά, στο Παρίσι, στις 20 Απριλίου 1947, με πρωτοβουλία της Γαλλίας, της Σοβιετικής Ένωσης, της Πολωνίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Τσεχοσλοβακίας ιδρύεται η Διεθνής Ομοσπονδία του Βόλεϊ-μπολ, στην οποία έλαβαν μέρος 14 Εθνικές Ομοσπονδίες: (Βέλγιο, Βραζιλία, Αίγυπτος, Γαλλία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία, Ουρουγουάη, Η.Π.Α. και Γιουγκοσλαβία). Μετά τη μικρή αυτή αρχή και αλλά Έθνη προσχώρησαν και το 1978 έχουμε περισσότερες από 140 Εθνικές Ομοσπονδίες να έχουν προσχωρήσει στη Διεθνή Ομοσπονδία του Βόλεϊ-μπολ. Μετά την ίδρυση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Βόλεϊ-μπολ η ανάπτυξη και η δημοτικότητα του αθλήματος αναζωπυρώθηκε από την καθιέρωση ενοποιημένων κανόνων και οργανωμένων διεθνών Τουρνουά. Τα πρώτα Παγκόσμια Πρωταθλήματα του Βόλεϊ έγιναν το 1949 στην Πράγα της Τσεχοσλοβακίας με τη συμμετοχή 10 Εθνών. Τα πρώτα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα έγιναν το 1948 στη Ρώμη με τη συμμετοχή 6 ομάδων. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το βόλεϊ κέρδισε μεγάλη δημοτικότητα στις Ευρωπαϊκές Σοσιαλιστικές χώρες, όπου τα σπόρ διαδραμάτισαν έναν ηγετικό ρόλο στη Φυσική Αγωγή (καλλιέργεια). Κατά συνέπεια μέχρι την κατάρρευση του συγκεκριμένου πολιτικού συστήματος αυτές οι χώρες κυριαρχούσαν στις παγκόσμιες αναμετρήσεις. Οι Εθνικές ομάδες της Σοβιετικής Ένωσης, της Τσεχοσλοβακίας, της Ανατολικής Γερμανίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας πάντα κατατάσσονταν στο κορυφαίο γκρουπ των Ολυμπιακών Αγώνων και των Παγκόσμιων Πρωταθλημάτων. Στα τελευταία χρόνια και άλλες χώρες όπως Βραζιλία, Η.Π.Α., Κούβα, Κίνα, έχουν συμπεριληφθεί στο κορυφαίο επίπεδο. 2 2 Εγχειρίδιο Προπονητών, έκδοση συνδέσμου Ελλήνων Προπονητών Πετοσφαίρισης, σελ. 1-2, Αθήνα, 1985. 9

Ο μεγάλος Σοβιετικός βολεϊμπολίστας Αλεξάντρ Σάβιν σε προσπάθεια επίθεσης 3 Το βόλεϊ συνεχίζει ακόμα και σήμερα να αυξάνει συνεχώς τον αριθμό των οπαδών του, γιατί στη τωρινή του μορφή, με την ταχύτητα που συναντάμε στους αγώνες υψηλού επιπέδου, το πέρασμα από την άμυνα στην επίθεση γίνεται σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Αυτή η ταχύτητα εναλλαγής φάσεων και θέσης της κάθε ομάδας, σε συνδυασμό με τον περιορισμένο χρόνο σκέψης και εκτέλεσης που έχει ο κάθε παίκτης στη διάθεση του, δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά στο άθλημα και το διαφοροποιούν από τα άλλα ομαδικά σπορ. 4 2. Η ιστορία του βόλεϊ στην Ελλάδα 1922 Ο αθλητικός σύλλογος του Πανιωνίου φέρνει πρώτος την Πετοσφαίριση στην Ελλάδα. Ο γυμναστής κ.αναστάσιος Λευκαδίτης, ήταν ο πρώτος που δίδαξε το άθλημα του βόλεϊ (στο σύλλογο του Πανελληνίου). Το πρώτο επίσημο όργανο του βόλεϊ ήταν ο Σ.Ε.Γ.Α.Σ ( Σύνδεσμος Ελληνικών Γυμναστικών Αθλητικών Σωματίων). 1924-25 Το πρώτο πρωτάθλημα ανδρών με συμμετοχή ομάδων από την Αθήνα, Πειραιά και περιχώρων. Ομάδες που διακρίθηκαν ο Πανιώνιος Γ.Σ., ο Πανελλήνιος Γ.Σ., ο Εθνικός Γ.Σ. κ.τ.λ.. 1926 Διοργανώνεται το πρώτο γυναικείο πρωτάθλημα στη Θεσσαλονίκη και το 1927 στην Αθήνα. Ουσιαστικός πρωτεργάτης του γυναικείου βόλεϊ στη βόρεια Ελλάδα ήταν ο κ. Δ. Δάλλας και πρόεδρος του Πανιωνίου Γ.Σ.. 1949 Η Ελλάδα έγινε μέλος της Παγκόσμιας ομοσπονδίας βόλεϊ. 3 http://www.sportstars-international.blogspot.com 4 Volleyball, Τακτική υποδοχής σερβίς, Τσιάτσης Παύλος, σελ. 3, Θεσσαλονίκη, 1988. 10

1952 Συγκροτήθηκε η πρώτη εθνική ομάδα. Την Άνοιξη του ίδιου χρόνου έδωσε το πρώτο φιλικό αγώνα στο Παρίσι με αντίπαλο τη Γαλλία από την οποία και έχασε 3-1. 1960-61 Γίνεται το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα στην Αθήνα με πρωταθλήτρια ομάδα τον Πανελλήνιο. 1966 Διοργανώνεται το πρώτο πρωτάθλημα Α' Εθνικής, με συμμετοχή ομάδων από όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Νικήτρια ομάδα ήταν ο Παναθηναϊκός. 1970 Ιδρύεται η Ελληνική Ομοσπονδία Πετοσφαίρισης (Ε.Ο.ΠΕ.). Πριν, το βόλεϊ ήταν στο Σ.Ε.Γ.Α.Σ. και μετά στην Ελληνική Ομοσπονδία Αθλοπαιδιών (Ε.Ο.ΑΠ). 1972 Διεξάγεται το πρώτο γυναικείο πρωτάθλημα Κέντρου στην Αθήνα με νικήτρια ομάδα τον Παναθηναϊκό. 1975 Το βόλεϊ εισάγεται σαν κανονικό μάθημα στη Γυμναστική Ακαδημία, τωρινή ονομασία Τ.Ε.Φ.Α.Α. 5. Στην Ελλάδα, το βόλεϊ-μπολ έγινε γνωστό το 1922 από τον γυμναστή του Πανελληνίου Αναστάσιο Λευκαδίτη. Ο σύλλογος των Ολυμπιονικών κατέκτησε και το πρώτο πρωτάθλημα Ελλάδος στους άνδρες το 1936. Το 1952 δημιουργείται από τον ΣΕΓΑΣ η πρώτη Εθνική Ομάδα Ανδρών, η οποία την άνοιξη του ίδιου χρόνου δίνει το πρώτο της φιλικό στο Παρίσι και ηττάται 3-1 σετ από τη Γαλλία. Μετά από 15 χρόνια θα δώσει το πρώτο της επίσημο παιγνίδι με αντίπαλο την Τουρκία και θα χάσει με 3-0 σετ. Γρήγορα, το βόλεϊ θα παρουσιάσει θεαματική άνοδο στη χώρα μας, χάρη στις προσπάθειες του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού, που κυριαρχούν σε συλλογικό επίπεδο στους άνδρες. Το 1987 η Εθνική Ομάδα θα κατακτήσει το χάλκινο μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό της Γάνδης και το 1994 την 6 η θέση στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που έγινε στη χώρα μας. Στις γυναίκες, η πρώτη Εθνική Ομάδα συγκροτήθηκε το 1966. Έδωσε δύο φιλικά παιγνίδια στην Κωνσταντινούπολη με αντίπαλο την Τουρκία από την οποία έχασε και στα δύο με 3-0 σετ. Το 1991 τερμάτισε 8η στο Ευρωβόλεϊ της Ρώμης και το 2002 10η στο Παγκόσμιο της Γερμανίας, οι 5 http://www.livepedia.gr/index.php/βόλεϊ_μπολ 11

καλύτερες θέσεις που έχει πάρει στις κορυφαίες διοργανώσεις του αθλήματος. Σε συλλογικό επίπεδο συνολικά σε άνδρες και γυναίκες, αναμφισβήτητη είναι η κυριαρχία του Παναθηναϊκού. Πρωταθλητές της Α1 Ανδρών του Ελληνικού πρωταθλήματος βόλεϊ 1936: Πανελλήνιος 1937: Πανελλήνιος 1938: Ε.Α Πατρών 1939: Πανελλήνιος 1940: Πανελλήνιος 1944: Πανελλήνιος 1961: Πανελλήνιος 1962: Μίλων 1963: Παναθηναϊκός 1964: Μίλων 1965: Παναθηναϊκός 1966: Παναθηναϊκός 1967: Παναθηναϊκός 1968: Ολυμπιακός 1969: Ολυμπιακός 1970: Παναθηναϊκός 1971: Παναθηναϊκός 1972: Παναθηναϊκός 1973: Παναθηναϊκός 1974: Ολυμπιακός 1975: Παναθηναϊκός 1976: Ολυμπιακός 1977: Παναθηναϊκός 1978: Ολυμπιακός 1980: Ολυμπιακός 1981: Ολυμπιακός 1982: Παναθηναϊκός 1984: Παναθηναϊκός 1983: Ολυμπιακός 1985: Παναθηναϊκός 1986: Παναθηναϊκός 1987: Ολυμπιακός 1988: Ολυμπιακός 1989: Ολυμπιακός 1990: Ολυμπιακός 1991: Ολυμπιακός 1992: Ολυμπιακός 1993: Ολυμπιακός 1994: Ολυμπιακός 1995: Παναθηναϊκός 1996: Παναθηναϊκός 1997: Άρης Θ. 1998: Ολυμπιακός 1999: Ολυμπιακός 2000: Ολυμπιακός 2001: Ολυμπιακός 2002: Ηρακλής 2003: Ολυμπιακός 2004: Παναθηναϊκός 2005: Ηρακλής 2006: Παναθηναϊκός 2007: Ηρακλής 2008: Ηρακλής 2009: Ολυμπιακός 2010: Ολυμπιακός 2011: Ολυμπιακός Ηρακλής: Πρωταθλητής περιόδου 2004-2005 6 Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Γυναικών: Από το 1970, οπότε δημιουργήθηκε ο θεσμός, ο Παναθηναϊκός στέφθηκε πρωταθλητής 24 φορές, ο ΖΑΟΝ και τα Βριλήσσια από 5, ο Φιλαθλητικός 4, ο Πανελλήνιος και ο Ιωνικός ΝΦ από 2. 7 6 http://www.sport-fm.gr 7 http://www.sansimera.gr 12

Πρωταθλητές της Α1 Γυναικών του Ελληνικού πρωταθλήματος βόλεϊ 1970: Παναθηναϊκός 1971: Παναθηναϊκός 1972: Παναθηναϊκός 1973: Παναθηναϊκός 1974: ΖΑΟΝ 1975: ΖΑΟΝ 1976: ΖΑΟΝ 1977: Παναθηναϊκός 1978: Παναθηναϊκός 1979: Παναθηναϊκός 1980: ΖΑΟΝ 1981: ΖΑΟΝ 1982: Παναθηναϊκός 1983: Παναθηναϊκός 1984: Φιλαθλητικός 1985: Παναθηναϊκός 1986: Φιλαθλητικός 1987: Φιλαθλητικός 1988: Παναθηναϊκός 1989: Ιωνικός Ν.Φ. 1990: Παναθηναϊκός 1991: Παναθηναϊκός 1992: Παναθηναϊκός 1993: Παναθηναϊκός 1994: Ιωνικός Ν.Φ. 1995: Βριλήσσια 1996: Βριλήσσια 1997: Βριλήσσια 1998: Παναθηναϊκός 1999: Βριλήσσια 2000: Παναθηναϊκός 2001: Πανελλήνιος 2002: Πανελλήνιος 2003: Φιλαθλητικός 2004: Βριλήσσια 2005: Παναθηναϊκός 2006: Παναθηναϊκός 2007: Παναθηναϊκός 2008: Παναθηναϊκός 2009: Παναθηναϊκός 2010: Παναθηναϊκός 2011: Παναθηναϊκός Παναθηναϊκός: απονομή κυπέλλου Πρωταθλητή 2009-2010 8 8 http://www.prasinanea.gr 13

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Πεδίο της έρευνας Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τους στατιστικούς παράγοντες ενός παιχνιδιού βόλεϊ και την αλληλεπίδραση που αυτοί έχουν με το τελικό αποτέλεσμα του αγώνα. Εξετάζει, όμως, όχι μόνο την κατά αγώνα στατιστική παρουσία των παραγόντων διαμόρφωσης αποτελέσματος, αλλά και την εξέλιξή της παρουσίας αυτής σε βάθος ενός αγωνιστικού έτους, στο πρωτάθλημα Α1 Ανδρών της αγωνιστικής περιόδου 2010 2011. Η ανάλυση σε βάθος ενός έτους των στατιστικών δεδομένων, θα μας δώσει και μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα για το επίπεδο του Ελληνικού πρωταθλήματος και των ομάδων που συμμετέχουν σε αυτό και θα βοηθήσει τον αναγνώστη να εμβαθύνει στους παράγοντες που βαραίνουν περισσότερο στο τελικό αποτέλεσμα ενός αγώνα βόλεϊ. 9 Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί δηλώνουν την ποσοστιαία συμμετοχή των παραγόντων επιδεξιότητας ως προς το τελικό αποτέλεσμα. Υπάρχει όμως και ένα ποσοστό ανειλικρίνειας σε σχέση με το αποτέλεσμα και την απόδοση, αφού δεν λαμβάνουν υπόψη την ποσότητα και τα είδη των πραγματοποιηθέντων λαθών. 10 Η κύρια δυσκολία που συναντά κανείς στην συγγραφή μιας έρευνας τέτοιου τύπου, είναι η έλλειψη αρκετών αντίστοιχων ερευνών σε σχέση με το Ελληνικό πρωτάθλημα βόλεϊ Α1 Ανδρών και γι' αυτό τα συμπεράσματα αυτής της έρευνας εκτός της αποτύπωσης και της βαρύτητας των στατιστικών παραγόντων, σκοπό έχουν και να παροτρύνουν τον αναγνώστη σε ακόμη μεγαλύτερη διερεύνηση αυτού του πεδίου. 11 9 Χαριτωνίδου Μαρία, Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών στοιχείων που συμβάλλουν στη νίκη ή στην ήττα στην Πετοσφαίριση: Διαχρονική μελέτη των Ελληνικών πρωταθλημάτων Α1 Ανδρών, σελ. 5, Α.Π.Θ, 2010 10 Λάιος Γιάννης, Σύνδεσμος Ελλήνων Προπονητών Πετοσφαίρισης, Πλαταμώνας Πιερίας 2009 11 Χαριτωνίδου Μαρία, Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών στοιχείων που συμβάλλουν στη νίκη ή στην ήττα στην Πετοσφαίριση: Διαχρονική μελέτη των Ελληνικών πρωταθλημάτων Α1 Ανδρών, σελ. 5, Α.Π.Θ, 2010 14

Σέρβις 12 Το σέρβις είναι η πρώτη επίθεση μιας ομάδας και υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες του, με 2. Τεχνικά αγωνιστικά στοιχεία άλμα και χωρίς άλμα. Έχει δύο άμεσους σκοπούς. Ο πρώτος είναι να σημειωθεί πόντος, ο οποίος ονομάζεται άσσος. Σ' έναν αγώνα υψηλού επιπέδου οι άσσοι που σημειώνονται είναι λιγότεροι από αυτούς που σημειώνονται σε αγώνες χαμηλότερου επιπέδου. Στην περίπτωση που δεν καταφέρει να σημειώσει απευθείας πόντο μια ομάδα, τότε ο δεύτερος σκοπός του σέρβις είναι να εμποδίσει την Α' επίθεση των αντιπάλων μετά από υποδοχή, καθιστώντας την έτσι αδύναμη, ώστε να ανακοπεί από το μπλοκ. Επιπλέον των άμεσων σκοπών του όμως, το σέρβις μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο του ρυθμού ενός αγώνα, διασπώντας με τον τρόπο αυτό την προσοχή της αντίπαλης ομάδας. Η ιδιαιτερότητα του σέρβις στο βόλεϊ, έγκειται στο ότι αποτελεί τη μόνη στιγμή που ο παίκτης έχει εξ ολοκλήρου τη μπάλα στην κατοχή του και επιλέγει ο ίδιος το χρόνο δράσης του. 13 Υποδοχή και πρώτη μπάλα Σέρβις με άλμα 14 Η υποδοχή του σέρβις είναι η στιγμή που η ομάδα δέχεται ένα σέρβις. Ο όρος υποδοχή, εμπεριέχει μέσα την πρώτη μπάλα, η οποία είναι μια ατομική δεξιότητα που χρησιμοποιείται από τους αθλητές για την υποδοχή ενός σέρβις. Η πρώτη μπάλα είναι η πρώτη επαφή που γίνεται μετά από ένα σέρβις και έχει ως πρωταρχικό σκοπό να κατευθύνει με καλή τροχιά τη μπάλα στον πασαδόρο σε μια προκαθορισμένη περιοχή, που ορίζεται στο φιλέ ανάμεσα στις θέσεις (3) και (2). 12 Τα τρία συνηθέστερα σερβίς είναι: το float, το jump-float, το επιθετικό και το σερβίς μπανάνα (το σερβίς που έχει μεγάλη πτήση). 13 Ελ. Ζέτου, Κ. Χαριτωνίδης, Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης, σελ. 122-126, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2001 Ελ. Ζέτου, Θ. Κασαμπαλής, Πετοσφαίριση, σελ. 85-90, εκδ. ΤΕΛΕΘΡΙΟ, Αθήνα 2006 Bonnie Kenny, Kindy Gregory, Πετοσφαίριση Βήματα για την επιτυχία, σελ. 47-68, εκδ. Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη 2008 14 http://www.photo-expo.fr 15

Όταν αυτό επιτυγχάνεται στη διάρκεια ενός αγώνα, τότε η υποδοχή θεωρείται εξαιρετική (excellent). Αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν, τότε σκοπός του παίκτη που εκτελεί την πρώτη μπάλα είναι να την κατευθύνει σε μια ευρύτερη περιοχή (ακτίνας περίπου ενός μέτρου) από την προκαθορισμένη. Σε περίπτωση επιτυχίας η υποδοχή θεωρείται θετική (possitive). Εάν δεν επιτευχθεί ούτε ο πρωταρχικός ούτε ο δευτερεύον σκοπός της πρώτης μπάλας, προτεραιότητα του υποδοχέα γίνεται να μη δεχθεί άσσο και αμέσως μετά η ομάδα να εκδηλώσει επίθεση με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι εκτέλεση της πρώτης μπάλας γίνεται με τους πήχεις και αυτή η τεχνική ονομάζεται μανσέτα. Στα σέρβις, όμως, με λιγότερη δύναμη, είναι πιο αποτελεσματικό η πρώτη μπάλα να γίνεται με τα δάχτυλα. Όταν η θέση ενός παίκτη δεν είναι η σωστή για την υποδοχή ή το σέρβις του αντιπάλου δεν του επιτρέπει να εκτελέσει την πρώτη μπάλα με τους προαναφερόμενους τρόπους, τότε ο παίκτης μπορεί να προσπαθήσει να εκτελέσει πρώτη μπάλα ακόμη και με το ένα χέρι. 15 Η υποδοχή της πρώτης μπάλας έχει κεφαλαιώδη σημασία για την ανάπτυξη του παιχνιδιού μιας ομάδας, γιατί πάνω σε μια σωστή πρώτη μπάλα μπορεί να χτιστεί μια σωστή επίθεση, ενώ μια κακή πρώτη μπάλα μειώνει κατά πολύ τις πιθανότητες επιτυχημένης επίθεσης. Αυτή η βαρύνουσα σημασία της, είναι και η αιτία των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι παίκτες στην σωστή και επιτυχή εκτέλεση της. Ένας άλλος λόγος που συντείνει στην αύξηση του δείκτη δυσκολίας, είναι η ψυχολογική και διανοητική πίεση που ασκείται στον παίκτη, στην πράξη ενός αγώνα. Ο τελευταίος λόγος, οδηγεί πολλούς αθλητές να μην ακολουθούν αυστηρά την προκαθορισμένη τεχνική για την υποδοχή της πρώτης μπάλας, αλλά να αναπτύσσουν και προσωπικές τεχνικές. 16 Θέση υποδοχής ενός σέρβις 17 15 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 53, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 16 Ελ. Ζέτου, Κ. Χαριτωνίδης, Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης, σελ. 129-137, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2001 17 http://www.mivavolleyball.com 16

Πάσα Η επιδεξιότητα που ορίζεται ως πάσα είναι βασική για το βόλεϊ και χρησιμοποιείται από τους παίκτες μιας ομάδας ως δεύτερη πάσα. Είναι η πιο ακριβής μεταβίβαση του παιχνιδιού και εκτελείται με τα δάχτυλα, πάνω από το κεφάλι στο ύψος του μετώπου. Η ταχύτητα της δεν είναι μεγάλη, γιατί η μπάλα έρχεται από ψηλά στον παίκτη που θα κάνει την πάσα και έτσι ο τελευταίος έχει αρκετό χρόνο να αποφασίσει για την επιλογή του, 18 Η σπουδαιότητα της πάσας είναι καθοριστική, καθώς έπεται της υποδοχής και προηγείται της επίθεσης και αποτελεί έτσι τη σύνδεση ανάμεσα στις δύο αυτές επιδεξιότητες. Όπως γίνεται αντιληπτό μια σωστή αμυντική ενέργεια, είναι απαραίτητο να μετατραπεί μέσω της πάσας σε σωστή επιθετική ενέργεια. Από τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα, ότι η επίθεση είναι άμεσα εξαρτώμενη από την πάσα και αυτό ισχύει σε κάθε βαθμίδα του παιχνιδιού και σε όλα τα επίπεδα. Στο πιο υψηλό επίπεδο όμως, η ανάγκη για απόλυτα σωστή, πετυχημένη και ακριβή πάσα αγγίζει τον μέγιστο βαθμό, γι' αυτό και αφενός ο δύσκολος ρόλος που επωμίζεται ο πασαδόρος τον καθιστά παίκτη κλειδί, αφετέρου οι μεγάλοι πασαδόροι είναι ελάχιστοι στο ανδρικό, αλλά και στο γυναικείο βόλεϊ. 19 Στις μικρότερες ηλικίες και στα αρχικά στάδια ενός παίκτη, η πάσα μπορεί να πάρει τη θέση όλων των υπόλοιπων επιδεξιοτήτων σε ένα παιχνίδι, κάτι που αντίστοιχό του δε συναντάμε σε άλλη επιδεξιότητα. Με τον τρόπο αυτό ο παίκτης μπορεί να εκτελέσει πιο ακριβείς μεταβιβάσεις και να σημαδεύει, με μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας, σημεία του αντίπαλου τερέν. Η ακρίβεια αυτή βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τις κινήσεις που έχουν τη δυνατότητα να εκτελούν τα δάχτυλα και αυτός είναι ο λόγος που η πάσα βρίσκεται, όσον αφορά τις ανάγκες του παιχνιδιού, στην κορυφή της τεχνικής απαίτησης.20 Η σωστή εκτέλεση της πάσας βασίζεται στη σωστή θέση του πασαδόρου και στην άρτια τεχνική του 21 18 Αλκινόη Κατσικαδέλη, Πετοσφαίριση (Volleyball), Διδακτική της Τεχνικής, Θεωρία και άσκηση, σελ. 34, Αθήνα 1982 19 Νίκος Μπεργελές, Προπόνηση Πασαδόρου, σελ. 5, εκδόσεις Αθλότυπο, Αθήνα 1991 20 Νίκος Μπεργελές, Βόλλεϋ μπωλ, Τόμος Δεύτερος (Τεχνική), σελ. 69, Αθήνα 1982 21 http://www.volleyballblog.org 17

Επίθεση Η επίθεση ως γενικός όρος συμπεριλαμβάνει όλες τις επιθετικές ενέργειες της ομάδας, αλλά και καθενός παίκτη ξεχωριστά. Στόχος της επίθεσης είναι η ομάδα να σημειώσει πόντο και η επιτυχία της αποτελεί έναν συνδυασμό τεχνικών και τακτικών ικανοτήτων. 22 Σε ατομικό επίπεδο, όταν μιλάμε για εκδήλωση επίθεσης, εννοούμε το επιθετικό χτύπημα ενός παίκτη, το οποίο έχει δύο βασικές κατηγορίες, το καρφί και το πλασέ. Το επιθετικό χτύπημα είναι μια σύνθετη και συνάμα μεγάλης δυσκολίας επιδεξιότητα που προσδίδει, όμως, θέαμα στο άθλημα. 23 Η τεχνική του επιθετικού χτυπήματος είναι περίπλοκη, λόγω του συντονισμού κινήσεων που απαιτεί για να εκτελεστεί με σωστό τρόπο. Η εκτέλεσή του περιλαμβάνει τη φορά, το άλμα, το χτύπημα της μπάλας με χρήση του καρπού και την προσγείωση. Ο παίκτης οφείλει να έχει εκτός από φυσικά προσόντα (μεγάλο άλμα, καλή φυσική κατάσταση) και τεχνικές δεξιότητες, γρήγορη αντίληψη, αλλά και να διαβάζει σωστά το στήσιμο του αντίπαλου μπλοκ και της αντίπαλης άμυνας. 24 Η επίθεση έχει άμεση σχέση με την επίτευξη ή όχι νικηφόρου αποτελέσματος σε έναν αγώνα, αλλά και ευρύτερα σε μία διοργάνωση. Μια επιτυχημένη επιθετικά ομάδα, μπορεί να αντισταθμίσει μια μέτρια αμυντική λειτουργία, ενώ αντίθετα δύσκολα μια ομάδα θα θεωρηθεί επιτυχημένη, χωρίς δυνατή επιθετική λειτουργία.25 Ένα εντυπωσιακό επιθετικό χτύπημα πάνω από τριπλό μπλοκ 26 22 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 105, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 23 Αλκινόη Κατσικαδέλη, Πετοσφαίριση (Volleyball), Διδακτική της Τεχνικής, Θεωρία και άσκηση, σελ. 119, Αθήνα 1982 24 Ντ. Ζαχάριεφ, Μ. Ντιμιτρόφ, Α. Έινκορν, Βόλλεϋ μπωλ, σελ. 60-61. εκδόσεις Ποσειδώνας, Θεσσαλονίκη 1978 25 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 105, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 26 http://www.volleyball1on1.com 18

Μπλοκ Το μπλοκ αποτελεί την πρωταρχική γραμμή άμυνας μιας ομάδας και είναι το πιο αποτελεσματικό αμυντικό μέσο, γιατί η ομάδα έχει τη δυνατότητα και να ανακόψει την επίθεση του αντιπάλου, αλλά και να σημειώσει άμεσα πόντο στην ιδανική για αυτήν περίπτωση. 27 Υπάρχουν δύο μορφές μπλοκ και τρεις ιεραρχικές καταστάσεις για μια ομάδα που εκτελεί μπλοκ. Οι μορφές είναι το ενεργητικό και το παθητικό μπλοκ. Στο ενεργητικό μπλοκ τα χέρια βρίσκονται πάνω από το φιλέ, εγγύτερα στο αντίπαλο τερέν και προσπαθούν να βρεθούν όσο το δυνατόν πιο κοντά στη μπάλα με κάμψη των δακτύλων προς τα κάτω. Στο παθητικό μπλοκ τα χέρια βρίσκονται υψωμένα πάνω από το φιλέ σε πλήρη κάθετη στάση, παράλληλα με το φιλέ και καλύπτουν ένα τμήμα του γηπέδου. Οι καταστάσεις για μια ομάδα με ιεράρχηση αποτελεσματικότητας είναι, πρώτον η άμεση επίτευξη πόντου, δεύτερον η αποστράκιση της μπάλας στο γήπεδο των αμυνόμενων, ώστε να εκδηλωθεί αντεπίθεση (κόντρα μπάλα), τρίτον η κάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τομέα του τερέν, ώστε είτε ο επιθετικός να αναγκαστεί σε λάθος (άουτ, φιλέ κλπ) είτε να γίνει ευκολότερο στους αμυνόμενους στο έδαφος να αποσοβήσουν τον πόντο. 28 Το μπλοκ μπορεί να σχηματιστεί από έναν, δύο ή και τρεις παίκτες και έτσι έχουμε αντίστοιχα το μονό, το διπλό και το τριπλό μπλοκ. Αποτελεί μια δύσκολη επιδεξιότητα, γιατί απαιτεί πολύ μικρό χρόνο αντίδρασης, σωστή τοποθέτηση και άριστο συντονισμό. Ένας καλό μπλοκέρ πρέπει εκτός από φυσικά και τεχνικά προσόντα να έχει αίσθηση του χώρου και να μπορεί να προβλέπει τον τρόπο εκδήλωσης της αντίπαλης επίθεσης. 29 Τριπλό μπλοκ από την εθνική ομάδα των Η.Π.Α 30 27 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 194, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 Ντ. Ζαχάριεφ, Μ. Ντιμιτρόφ, Α. Έινκορν, Βόλλεϋ μπωλ, σελ. 78, εκδόσεις Ποσειδώνας, Θεσσαλονίκη 1978 Νίκος Μπεργελές, Βόλλεϋ μπωλ, Τόμος Δεύτερος (Τεχνική), σελ. 259, Αθήνα 1982 28 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 194, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 Νίκος Μπεργελές, Βόλλεϋ μπωλ, Τόμος Δεύτερος (Τεχνική), σελ. 259, Αθήνα 1982 29 Δρ. Α. Σέλινγκερ, Τζ. Άκερμαν Μπλάουντ, Power Volleyball, σελ. 194, εκδόσεις Salto, Αθήνα 1991 Νίκος Μπεργελές, Βόλλεϋ μπωλ, Τόμος Δεύτερος (Τεχνική), σελ. 260, Αθήνα 1982 30 http://adhityaspeakers.pirate13.com 19

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 20

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Μέθοδος Εξεταζόμενοι Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν οι αγώνες του πρωταθλήματος Βόλεϊ Α1 ανδρών που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια 2010-11. Για όλες τις ομάδες παρατηρήθηκαν, καταγράφηκαν και αναλύθηκαν συνολικά 495 σετ, όπου σημειώθηκαν 24.862 επιθετικά επεισόδια, 18.746 προσπάθειες για υποδοχή και 22.150 σερβίς. Μέσα συλλογής Για την καταγραφή των δεδομένων των αγώνων, χρησιμοποιήθηκε το εγκεκριμένο από την ευρωπαϊκή συνομοσπονδία πετοσφαίρισης (CEV) λογισμικό, Data Volley 2 Professional της εταιρείας Data Project. Το λογισμικό καταγράφει όλα τα τεχνικά στοιχεία που εμπλέκονται σε ένα παιχνίδι πετοσφαίρισης και διαχωρίζει με αυτό τον τρόπο σε παράγοντες. Οι παράγοντες που αξιολογήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σαν μεταβλητές στη στατιστική ανάλυση ήταν: Πόντοι από κόντρα επίθεση, W-L, Πόντοι από σερβίς, Λάθος υποδοχή, Λάθος επίθεση, Μπλοκαρισμένη επίθεση, Κερδισμένες επιθέσεις, Πόντοι από μπλόκ. Διαδικασία της μέτρησης Η καταγραφή της κάθε φάσης ξεκινούσε από την στιγμή της έναρξης της μέχρι και την αποπεράτωσή της. Συγχρόνως γινόταν η καταγραφή των φάσεων αγωνιστικών επεισοδίων και για τις δυο ομάδες. Ο αξιολογητής που κατέγραψε όλα τα αγωνιστικά επεισόδια των αγώνων του δείγματος ήταν ο ίδιος. Στατιστική ανάλυση Ο έλεγχος των διαφορών μεταξύ των ομάδων που συμμετείχαν στην τελική φάση του παγκοσμίου 21

πρωταθλήματος βόλεϊ ανδρών που έγινε στην Ιταλία (2010), πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του SPSS και συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διακριτότητας (Discriminant). Βρέθηκαν οι διαφορές μεταξύ των ομάδων που νίκησαν και των ομάδων που ηττήθηκαν. Το επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε ως p < 0.05. Αποτελέσματα Από την εφαρμογή της ανάλυσης διακριτότητας διαπιστώθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ νικητών και ηττημένων κατά σειρά προτεραιότητας στις ακόλουθες μεταβλητές: Πόντοι από κόντρα επίθεση, W-L, Πόντοι από σερβίς, Λάθος υποδοχής, Ποσοστό θετικής υποδοχής, Ποσοστό άριστων υποδοχών, Λάθος επίθεση, Μπλοκαρισμένη επίθεση, Κερδισμένες επιθέσεις, Ποσοστό κερδισμένων επιθέσεων, Πόντοι από μπλόκ (πίνακας 1) ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Σημαντικότερες μεταβλητές για την διάκριση μεταξύ νικητών και ηττημένων. Νικητές Ηττημένοι Πόντοι από κόντρα επίθεση 64,6±11,3 55,2±15,1 F 1,26 =110,8 p<0,05 W-L 34,9±12,4 21,1±14,8 F 1,26 =66,8 p<0,05 Πόντοι από σερβίς 5,5±2,6 3,9±2,4 F 1,26 =24,5 p<0,05 Λάθος υποδοχή 3,9±2,4 5,5±2,9 F 1,26 =24,3 p<0,05 Λάθος επίθεση 8,2±3,4 10,1±3,3 F 1,26 =21,9 p<0,05 Μπλοκαρισμένη επίθεση 7,8±3,9 10,3±3,7 F 1,26 =26,6 p<0,05 Κερδισμένες επιθέσεις 48,9±9,6 43,5±11,7 F 1,26 =16,4 p<0,05 Πόντοι από μπλόκ 10,2±3,5 7,8±3,9 F 1,26 =28,2 p<0,05 Η σπουδαιότητα των μεταβλητών για τη διαφοροποίηση μεταξύ νικητών και ηττημένων (με σειρά κατάταξης) φαίνεται στον παρακάτω πίνακα 2. 22

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Σπουδαιότητα μεταβλητών, διαφοροποίηση μεταξύ νικητών - ηττημένων (Structure Matrix) Function 1 Pontoi apo kontra epithesi -,503 W_L -,391 Sinolo ponton gia kathe agona -,271 Pontoi apo block -,254 Blokarismeni epithesi,247 Pontoi apo servis -,237 Lathos ipodoxis,236 Sinolo ipodoxon,232 Lathos epithesi,224 Sinolo servis -,217 Kerdismenes epithesis -,194 Sinolo epitheseon,039 Xamena servis,013 Pooled within-groups correlations between discriminating variables and standardized canonical discriminant functions Variables ordered by absolute size of correlation within function. Όπως προκύπτει από τον παρακάτω πίνακα 3, με την ανάλυση διακριτικότητας επιτυγχάνεται βάσει των εξαρτημένων μεταβλητών αποτελεσματική κατάταξη κάποιας ομάδας στους νικητές ή τους ηττημένους κατά 89.8% (πολύ υψηλό και καλό ποσοστό σωστής κατάταξης) 23

Results(a) ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Αποτελεσματική κατάταξη σε νικητές και ηττημένους Classification Predicted Group niki_htta Membership Total νίκη ήττα Original Count νίκη 121 11 132 ήττα 16 116 132 % νίκη 91,7 8,3 100,0 ήττα 12,1 87,9 100,0 a 89,8% of original grouped cases correctly classified. 24

2. Συζήτηση των αποτελεσμάτων Γενικά Συμπεράσματα Η μεγαλύτερη συγκομιδή πόντων τόσο για τις νικήτριες ομάδες όσο και για τις ομάδες που ηττήθηκαν, έγινε από αγωνιστικά επεισόδια στα οποία υπήρχε πάντα το στοιχείο της επίθεσης (Kollath, 1996). Στην παρούσα έρευνα, μετά από την καταγραφή και ανάλυση των αγωνιστικών φάσεων των αγώνων, προέκυψε ότι οι ομάδες που είχαν πετύχει νικηφόρο αποτέλεσμα, είχαν καλύτερες επιδόσεις στο ποσοστό θετικής υποδοχής, στο ποσοστό άριστων υποδοχών και στο ποσοστό κερδισμένων επιθέσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι νικήτριες ομάδες εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο τα καλά ποσοστά στην υποδοχή τους και τα μετέτρεψαν σε κερδισμένη επίθεση, κατά συνέπεια κερδισμένο πόντο. Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη των παικτών, αλλά και των προπονητών, είναι οι πόντοι που κερδήθηκαν από κόντρα επίθεση. Είναι ένα στοιχείο που θα πρέπει να εκμεταλλευτεί μια ομάδα που θέλει να είναι νικήτρια, ώστε να έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας στην επίθεση μετά από μια καλή θετική αμυντική ενέργεια (Κατσικαδέλλη Α., Αγγελονίδης Ι., Κουντούρης Π., Λάιος Ι., 2000). Οι διαδοχικές ενέργειες της υποδοχής ή της άμυνας εδάφους που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της επίθεσης (McGown, 1994; Papadimitriou Paschali E., Sermaki I., Mellas S., & Papas M., 2004), θα έπρεπε να επικεντρωθούν και να βελτιωθούν παίκτες και ομάδες, όσων συμμετέχουν στο ελληνικό πρωτάθλημα που τείνει να φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο (ευρωπαϊκό). Πρέπει επίσης η ομάδα που θέλει να είναι νικήτρια, να έχει περιορισμένα τα λάθη στην μπλοκαρισμένη επίθεση, πράγμα που φαίνεται και από τα αποτελέσματα που παραθέτονται στον πίνακα 1. Στα στοιχεία πόντοι από σερβίς και λάθος υποδοχής, θα έπρεπε νικητές και ηττημένοι να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή και βελτίωση στα ποσοστά τους ώστε να πετύχουν περισσότερους πόντους και επιδόσεις σε αυτά (Μουστακίδης, Γιαννακόπουλος και Γούργουλης, 2010), πράγματα που είναι πολύ σημαντικά ως αρχική ενέργεια μιας ομάδας (επιθετική ενέργεια με το σερβίς) αλλά και με την αφετηριακή ενέργεια (υποδοχή) που θα γίνει αποτελεσματική τελική προσπάθεια με τις καλύτερες προϋποθέσεις (επίθεση). Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης θα μπορούσαν να ερμηνευθούν και να χρησιμοποιηθούν ποικιλοτρόπως. Από μέρους των αντιπάλων ομάδων προπονητών, με επικέντρωση στον παράγοντα που ενδιαφέρει (κερδισμένοι πόντοι από επίθεση). Τα παραπάνω 25

στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σχετικά με την ομάδα που πρόκειται να αντιμετωπίσουν σε επόμενο παιχνίδι ενός τουρνουά ή του επομένου παιχνιδιού ενός πρωταθλήματος. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως κομμάτι της προπόνησης της τακτικής της ομάδας (Papageorgiou & Spitzley, 1994) που θα αντιμετωπίσει μια αντίπαλη ομάδα που έχει παρατηρηθεί, ώστε να είναι προετοιμασμένοι οι παίκτες γι αυτό που θα ακολουθήσει. Επίσης τα ποσοστά επιτυχίας στην επίθεση και ο τρόπος που επιφέρει κερδισμένους πόντους από επιθετικές ενέργειες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από όλες τις ελληνικές ομάδες υψηλού επιπέδου, στα πρωταθλήματα όπου αγωνίζονται (εσωτερικό ή εξωτερικό), ώστε να φτάσουν τα επιθυμητά επίπεδα νίκης (Κασαμπαλής, Παπαδημητρίου, Γιαννακόπουλος, Μουστακίδης, Φαράτσης, & Κουντουρίδης, 2009). Μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να επικεντρωθούν αναλυτικότερα στη σπουδαιότητα των ζωνών εκδήλωσης της επίθεσης και την αντιμετώπισής της (κατεύθυνση θέση) που επιφέρει πόντους και συγκριτικά πάντοτε, με ομάδες υψηλού επιπέδου ευρωπαϊκού ή/και παγκόσμιου βεληνεκούς. 26

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (συγκεντρωτικά στατιστικά της Α1 ανδρών Βόλεϊ 2010-2011) 27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

Επίλογος Η μελέτη και διερεύνηση των τεχνικών στοιχείων που καθορίζουν τους νικητές και τους ηττημένους σε έναν αγώνα βόλεϊ είναι ουσιαστικά η μελέτη και διερεύνηση ολόκληρης της φιλοσοφίας του αθλήματος. Όποια ελληνική ομάδα της Α1 αγωνιστικής του βόλεϊ (2010-2011) εκμεταλλεύτηκε το στοιχείο της επίθεσης που επέφερε και τη μεγαλύτερη συγκομιδή πόντων για την κατάκτηση όλων των αγώνων, υπήρξε η τελική νικήτρια. Αναμφισβήτητα, ως τεχνικό αγωνιστικό στοιχείο που αποφέρει τους περισσότερους πόντους η επίθεση, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση της προπόνησης μιας ομάδας. Επιπρόσθετα, η προσαρμογή των αντίστοιχων στοιχείων του μπλοκ και της άμυνας στο παιχνίδι των αντιπάλων, γνωρίζοντας την συχνότητα των ενεργειών, με απώτερο σκοπό διαδοχικά την κατάκτηση του πόντου, του σετ και τελικά του αγώνα, μπορεί κι αυτή με τη σειρά της να αξιοποιηθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της προπόνησης τακτικής μιας ομάδας προκειμένου να είναι οι παίκτες της προετοιμασμένοι για τις επιθέσεις που θα δεχθούν, εφαρμόζοντας τακτικούς συνδυασμούς τόσο στο μπλοκ όσο και στην άμυνα. 40

Περίληψη Στην παρούσα εργασία επιχειρείται μία εκτενής παρουσίαση των τεχνικών αγωνιστικών χαρακτηριστικών που συμβάλλουν στη διάκριση μεταξύ νικητών και ηττημένων ομάδων βόλεϊ του ελληνικού πρωταθλήματος της αγωνιστικής περιόδου 2010-2011. Καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν διάφορα τεχνικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα παιχνίδι της πετοσφαίρισης (σερβίς, υποδοχή, επίθεση, άμυνα κλπ.). Η καταγραφή τους έγινε με τη χρήση του λογισμικού στατιστικής καταγραφής (Data Volley 2 Professional) της διεθνούς ομοσπονδίας. Η περαιτέρω στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω του στατιστικού προγράμματος SPSS. Abstract In this present work an extensive presentation of the technical game elements is attempted which contribute to the distinction between wins and losses in Greek volleyball tournaments during 2010-2011. Several technical elements were documented and evaluated which comprise a volleyball game, such as serving, reception, attack, defence, etc. Recording of the data was implemented using Data Volley 2 Professional of the International Federation. Further statistic analysis of the results was implemented through SPSS software. 41

Βιβλιογραφικές αναφορές Bonnie Kenny, Kindy Gregory, Πετοσφαίριση Βήματα για την επιτυχία, (Θεσσαλονίκη: εκδ. Χριστοδουλίδη, 2008), σσ. 47-68. Γιαννακόπουλος Ανέστης, Σπουδαιότητα των τεχνικών αγωνιστικών στοιχείων για τη διάκριση μεταξύ νικητών και ηττημένων ομάδων βόλεϊ ανδρών στο παγκόσμιο πρωτάθλημα 2010 (Ιταλία), (υπό έκδοση). Εγχειρίδιο Προπονητών, (Αθήνα: εκδ. Συνδέσμου Ελλήνων Προπονητών Πετοσφαίρισης, 1985), σελ. 1-2. Ζαχάριεφ Ντ., Ντιμιτρόφ Μ., Έινκορν Α., Βόλλεϋ μπωλ, (Θεσσαλονίκη: εκδ. Ποσειδώνας, 1978), σελ. 60. Ζέτου Ελ., Κασαμπαλής Θ., Πετοσφαίριση, (Αθήνα: εκδ. ΤΕΛΕΘΡΙΟ, 2006), σσ. 85-90. Ζέτου Ελ., Χαριτωνίδης Κ., Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης, (Θεσσαλονίκη: εκδ. University Studio Press, 2001), σσ. 122-126 και σσ. 129-137. Κασαμπαλής Α., Παπαδημητρίου Κ., Γιαννακόπουλος Α., Μουστακίδης Α., Φαράτσης Ι., Κουντουρίδης Π., Καταγραφή της επιθετικής τακτικής του Ηρακλή σε αγώνες Πετοσφαίρισης, (υπό έκδοση). Κατσικαδέλη Αλκινόη, Πετοσφαίριση (Volleyball), Διδακτική της Τεχνικής, Θεωρία και άσκηση, (Αθήνα: εκδ. χ.χ., 1982), σελ. 34 και σελ. 119. Λάιος Γιάννης, Σύνδεσμος Ελλήνων Προπονητών Πετοσφαίρισης, (Πλαταμώνας Πιερίας: εκδ. Συνδέσμου Ελλήνων Προπονητών Πετοσφαίρισης, 2009). Μουστακίδης Α., Γιαννακόπουλος Α., Γούργουλης Β., Σύγκριση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών στοιχείων μεταξύ των ομάδων βόλεϊ ανδρών του Ηρακλή και της εθνικής Αμερικής, (υπό έκδοση). Μουστακίδης Α., Γιαννακόπουλος Α., Γούργουλης Β., Μπερμπερίδου Φ., Ζέτου Ε., Κασαμπαλής Α., Καταγραφή και ανάλυση τεχνικών στοιχείων ομάδων Πετοσφαίρισης ανδρών και εφήβων κατά την αγωνιστική περίοδο 2010-2011, (υπό έκδοση). Μπεργελές Νίκος, Βόλλεϋ μπωλ (Τεχνική), τόμ. 2 ος, (Αθήνα: εκδ. χ.χ., 1982), σελ.69. Μπεργελές Νίκος, Προπόνηση Πασαδόρου, (Αθήνα: εκδ. Αθλότυπο, 1991), σελ. 5. Σέλινγκερ Α. (Δρ.), Άκερμαν-Μπλάουντ Τζ., Power Volleyball, (Αθήνα: εκδ. Salto, 1991), σελ. 53 και σελ. 105. 42

Τσιάτσης Παύλος, Volleyball, Τακτική Υποδοχής Σερβίς, (Θεσσαλονίκη: εκδ. χ.χ., 1988), σελ.3. Χαριτωνίδου Μαρία, Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών στοιχείων που συμβάλλουν στη νίκη ή στην ήττα στην Πετοσφαίριση: Διαχρονική μελέτη των Ελληνικών πρωταθλημάτων Α1 Ανδρών, (Θεσσαλονίκη: εκδ. Α.Π.Θ., 2010), σελ. 5. Ηλεκτρονική βιβλιογραφία http://www.maplefloor.org http://www.sportstars-international.blogspot.com http://www.livepedia.gr/index.php/βόλεϊ_μπολ http://www.sport-fm.gr http://www.sansimera.gr http://www.prasinanea.gr http://www.photo-expo.fr http://www.mivavolleyball.com http://www.volleyballblog.org http://www.volleyball1on1.com http://adhityaspeakers.pirate13.com http://www.obde.gr http://kabegami-e.tank.jp/sp-bal/sp.bal07/img.shtml 43