Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Γεωγραφίας Μάθημα: Γεωγραφία της Υπαίθρου Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Απόστολος Γ. Παπαδόπουλος
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Στη σύγχρονη γεωγραφία και κοινωνιολογία υπάρχει ένας επιστημονικός καταμερισμός της εργασίας ανάμεσα: σε αυτούς που ασχολούνται με τον αγροτικό χώρο και μελετούν τη γεωργία και τις τοπικές της διαφοροποιήσεις (αγροτική κοινωνιολογία, αγροτική γεωγραφία) και σε εκείνους που ασχολούνται με τα τρόφιμα (κοινωνιολογία της κατανάλωσης, γεωγραφία των τροφίμων)
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Η γεωγραφία/κοινωνιολογία της αγροτικής παραγωγής ασχολείται κυρίως με την απασχόληση, την οργάνωση της παραγωγής και τις οικονομικές διαδικασίες και λίγο ενδιαφέρεται για τον τρόπο που οι άνθρωποι καταναλώνουν τα τρόφιμα Η γεωγραφία/κοινωνιολογία της κατανάλωσης ασχολείται με το «φαγητό, τη διατροφή και τον πολιτισμό», ενώ οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές πλευρές της παραγωγής τροφίμων είναι εκτός της εμβέλειάς της
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Έχουν υπάρξει προσπάθειες γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στη θεώρηση της αγροτικής παραγωγής και της κατανάλωσης των τροφίμων: Πρώτη προσέγγιση: Υποστηρίζει ότι και οι δύο πλευρές είναι συστατικά του «σύγχρονου συστήματος τροφίμων», καθώς σημειώνονται σημαντικές αλλαγές στην τεχνολογία της παραγωγής τροφίμων που επηρεάζουν την παραγωγή στην εκμετάλλευση, το βιομηχανικό σύστημα μεταποίησης των τροφίμων και τις παρεχόμενες υπηρεσίες εστίασης Δεύτερη προσέγγιση: Αφορά την «πολιτική οικονομία της γεωργίας και των τροφίμων» και επιχειρεί το συγκερασμό της μελέτης των εμπορευματικών συστημάτων παραγωγής τροφίμων και της παγκοσμιοποίησης της βιομηχανίας τροφίμων με το ζήτημα των τροφίμων
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Ένας τρόπος επανένωσης των δύο πλευρών (της παραγωγής και της κατανάλωσης) είναι η σύγχρονη πεποίθηση ότι η καταναλωτική δραστηριότητα είχε από πάντα την εξουσία να αλλάξει την κοινωνία Ιδιαίτερα όσον αφορά στη γεωργία και τα τρόφιμα γίνονται όλο και πιο ισχυρές οι συνδέσεις ανάμεσα σε αυτό που κάνουν οι αγρότες και σε αυτό που καταλήγουν να φάνε οι καταναλωτές Στο επιστημονικό και πολιτικό αίτημα της διασύνδεσης ανάμεσα στον τρόπο που παράγονται τα τρόφιμα και στην κατανάλωσή τους είναι που έρχεται να απαντήσει το κίνημα των πολιτών/καταναλωτών προς την κατεύθυνση των εναλλακτικώνποιοτικών προϊόντων
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Σε αυτά εντάσσονται τόσο η βιολογική γεωργία όσο και οι προσπάθειες για την ενδυνάμωση των τοπικών παραγωγικών συστημάτων, των εναλλακτικών δικτύων ποιοτικών προϊόντων, του αργού φαγητού (slow food) κτλ. Αρχίζει να ενδυναμώνεται εκείνη η τάση που υποστηρίζει εκείνους που «γνωρίζουν τα τρόφιμα αλλά καλλιεργούν και τρόφιμα» (knows food and grows food) Ένας σημαντικός παράγοντας για τη μεγέθυνση της σημασίας του κινήματος περί ποιοτικών/εναλλακτικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή γεωργία είναι το αυξημένο δημόσιο ενδιαφέρον για την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων και για την υγεία των ζώων
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Ένας αριθμός συμβάντων ή/και οξύτατων κρίσεων της βιομηχανικής γεωργίας όπως: η σαλμονέλα, η σπογκώδης εγκεφαλοπάθεια (BSE), οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (GMOs) και ο αφθώδης πυρετός των ζώων (foot-and-mouth-disease) είχαν σημαντικές επιπτώσεις στις αντιλήψεις του κοινού για την αξία της οργανικής και της βιομηχανικής παραγωγής τροφίμων Η παραγωγή τροφίμων έχει επηρεαστεί σε σημαντικότατο βαθμό από την ανάγκη εξασφάλισης της εμπιστοσύνης στην παραγωγή τροφίμων στο πλαίσιο της Ε.Ε.
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Αυτό το αυξανόμενο ενδιαφέρον έχει οδηγήσει στην πίεση προς την αναθεώρηση της ΚΑΠ που συνδέεται με τη δημιουργία κινήτρων για τη μείωση της παραγωγής και την έμφαση στις ποιοτικές διαστάσεις των προϊόντων αλλά και των μεθόδων παραγωγής Η διατροφική κρίση της «σπογκώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών» (ή νόσου των «τρελών αγελάδων») οδήγησε στην πλήρη ανατροπή των στάσεων των καταναλωτών στην Ε.Ε. σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων Από την πλευρά των καταναλωτών, αυτή η διατροφική κρίση δεν θεωρήθηκε απλώς ως μια αποτυχία του θεσμικού ή/και ρυθμιστικού συστήματος της Ε.Ε.
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Η κρίση εμπιστοσύνης αφορούσε στην αποτυχία της επιστήμης αφού ο κίνδυνος μετάδοσης της νόσου μεταξύ των ειδών δεν είχε εντοπιστεί έγκαιρα ή μάλλον αποκλείστηκε από τους επιστήμονες Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι το κίνημα των ποιοτικώνεναλλακτικών αγροτικών προϊόντων ενσωματώνεται στην κρατική στρατηγική για τη διαχείριση του αγροτικού χώρου Αυτό το γεγονός μπορεί ενδεχομένως να εντείνει τις εσωτερικές αντιφάσεις αυτού του κινήματος
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Η ανάπτυξη μιας εμπορευματικής παραγωγής ποιοτικών προϊόντων αφορά στη δημιουργία ενός συστήματος πιστοποίησης και τη διενέργεια ελέγχων για την επιβεβαίωση του γεγονότος ότι τα τρόφιμα που πωλούνται είναι αυθεντικά προϊόντα Αυτό οδηγεί τις οργανώσεις των παραγωγών στην ανάληψη αρμοδιοτήτων πιστοποίησης και διενέργειας ελέγχων που βέβαια χρησιμοποιούνται για τη διασφάλιση των όρων παραγωγής μιας ακόμα κατηγορίας εμπορευμάτων. Αυτό το γεγονός μπορεί ενδεχομένως να εντείνει τις εσωτερικές αντιφάσεις αυτού του κινήματος. Αναφερόμενοι στη θεσμοποίηση των διαφορετικών μορφών παραγωγής ποιοτικών προϊόντων θα λέγαμε ότι η επικέντρωση των κανονισμών στις τεχνικές πρακτικές διευκολύνει την ενσωμάτωσή τους στο ευρύτερο οικονομικό σύστημα της αγοράς
Ποιοτικά Προϊόντα και η Νέα Γεωγραφία της Υπαίθρου Όπως στην Ε.Ε. έτσι και στις ΗΠΑ οι κανονισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων δίνουν περισσότερη έμφαση στο προϊόν και λιγότερο στα χαρακτηριστικά της διαδικασίας παραγωγής Στην πραγματικότητα μια ετικέτα διαχωρίζει τα οργανικά ή τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα από τα συμβατικά παραγόμενα τρόφιμα Παράλληλα, οι ετικέτες που πιστοποιούν τη «γνησιότητα» ή/και τα χαρακτηριστικά των αποκαλούμενων «οργανικών» ή «ποιοτικών τροφίμων» νομιμοποιούν στη συνείδηση των καταναλωτών μια τεχνοκεντρική αντίληψη της ασφάλειας των τροφίμων αφήνοντας χώρο για την διαμόρφωση των «επιλογών των καταναλωτών», στην κυριαρχία του καταναλωτή και της αγοράς αλλά και στο άτομο
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι: Υπάρχει από τη μια μεριά το τομεακό γεωργικό μοντέλο της μαζικής παραγωγής των τεχνικο-οικονομικά αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων των οποίων το προϊόν απευθύνεται στο εθνικό και διεθνές αγροδιατροφικό σύστημα στη βάση των οικονομιών κλίμακας Και από την άλλη μεριά, αναδύεται ένα νέο «οριζόντιο» μοντέλο που συσπειρώνει τοπικές δυναμικές και επαναταξινομεί το χώρο στη βάση των «οικονομιών των δεξιοτήτων» μέσω της διαφοροποίησης Από το «παραγωγικό» αγροδιατροφικό μοντέλο περνάμε σε ένα «μεταπαραγωγικό» διαιτητικό μοντέλο που προβάλλει την ποιότητα και την υγιεινή διατροφή στη βάση κοινωνικά δομημένων κριτηρίων
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Παράλληλα εναλλακτικά αγροδιατροφικά δίκτυα παραγωγής και εμπορίας (βραχείες αγροδιατροφικές αλυσίδες, απευθείας πώληση στην εκμετάλλευση κ.ά.) προστίθενται στα ήδη υπάρχοντα συμβατικά Οι χωρικές επικράτειες (territoire) βρίσκονται σήμερα στην ανάγκη αναπροσδιορισμού της ταυτότητάς τους, ξανα-ανακαλύπτοντας μια πλούσια πατροπαράδοτη κληρονομιά που συνδέεται με τον πολιτισμό, την ιστορία, τις τέχνες και τις τεχνικές του τόπου τους Είναι αυτή η κληρονομιά που διαφοροποιεί τη μια επικράτεια/ χωροεδαφική ενότητα από κάποια άλλη και που χρησιμεύει, σήμερα, σαν αντίβαρο στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Η αξιοποίηση αυτής της κληρονομιάς, ως ένας ιδιόμορφος τοπικός πόρος - που δεν είναι αναπαράξιμος αλλού (όπως π.χ. βοσκοτόπια με τη συγκεκριμένη ποιότητα χλωριδικής σύνθεσης, φυλές ζώων, συνταγές και τεχνολογίες μεταποίησης που δημιουργούν συγκεκριμένους τύπους προϊόντων κτλ.) - αποτελεί για ορισμένες περιοχές ένα ισχυρό πλεονέκτημα για την τοπική ανάπτυξη Η έννοια της κληρονομιάς, ενώ μέχρι πριν μερικά χρόνια περιοριζόταν σε κάποια μοναδικής αξίας μνημεία, σήμερα διευρύνεται όλο και περισσότερο συμπεριλαμβάνοντας «κληρονομιές-μάρτυρες ενός πολιτισμού» Π.χ. μια αγροτική κατοικία μαρτυρά ένα τοπικό αρχιτεκτονικό ύφος ή «ζώσες κληρονομιές», όπως τα αγροτικά τοπία, οι τοπικές φυλές ζώων και τα ιδιότυπα προϊόντα ενός τόπου
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Η πρόσφατη αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τα ιδιότυπα αγροτικά προϊόντα, που κατά κανόνα αφορούν σε προϊόντα που παραπέμπουν σε εικόνες και αναπαραστάσεις του «παραδοσιακού», «φυσικού» ή «αυθεντικού», οδηγεί σε μια κοινωνική ανακατασκευή των προϊόντων αυτών και σε μια αναδιατύπωση της τοπικής ταυτότητας Πρόκειται για τη διαχείριση θεσμοθετημένων ονομασιών προέλευσης των τοπικών ιδιότυπων προϊόντων (όπως π.χ., προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ή γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ) για τυριά, κρασιά, λάδια και άλλα τρόφιμα) ή πιστοποιημένα αγροδιατροφικά και βιοτεχνικά προϊόντα μέσα από μηχανισμούς ελέγχου των παραγωγικών διαδικασιών και διασφάλισης της ποιότητας (π.χ. HACCP και ISO)
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Η αξιοποίηση της αγροτικής κληρονομιάς και των τοπικών τεχνογνωσιών, ειδικότερα, που θεωρείται ότι αποτελεί μοχλό για την ανάπτυξη της δεδομένης χωρικής επικράτειας, αναδεικνύει τρεις βασικές διαστάσεις της διαδικασίας αυτής: η διάσταση του τοπικού, αντιπροσωπεύει ένα σύστημα αξιών, τρόπων σκέψης σχετικά ομοιογενών και μια ηθική της εργασίας, της οικογένειας, της υπευθυνότητας και της αλλαγής η διάσταση του ενδογενούς, που μας παραπέμπει στους ενδογενείς πόρους ενός δεδομένου τόπου (ανθρώπινους, φυσικούς, πολιτισμικούς, κεφαλαιουχικούς) η διάσταση της καινοτομίας, με την έννοια της αναζήτησης νέων λύσεων στις προκλήσεις και τις αυξανόμενες αβεβαιότητες που γεννά ο ανταγωνισμός των διεθνών αγορών
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Η καινοτομία προέρχεται από τη πρωτοβουλία των τοπικών δρώντων, ενώ τα δίκτυα συνεργασίας και οργάνωσης σε τοπική κλίμακα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση και διάδοσή της Η καινοτομία, στην περίπτωση της (επανα)αξιοποίησης ενός τοπικού προϊόντος, μπορεί να αναφέρεται σε ένα διαφοροποιημένο, νέο τελικά, προϊόν μέσω της πιστοποίησης της ποιότητάς του που σχετίζεται με τη γεωγραφική προέλευση (προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ), τις βιολογικές μεθόδους παραγωγής (βιολογικής ή ολοκληρωμένης διαχείρισης) ή προχωρημένες και σύνθετες μορφές μεταποίησης της πρώτης ύλης (π.χ. ζυμαρικά από βιολογικό σιτάρι ορεινής περιοχής, γλυκά με τοπικό μέλι)
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Οι Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (ΠΟΠ) και οι Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΠΓΕ) (Καν. 2081/92), είναι στενά συνδεδεμένα με την έννοια του χώρου-τόπου, αλλά και με ό,τι συνδέεται και εμπεριέχεται σε αυτόν ως τοπική παράδοση, κουλτούρα, φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον: Από τα 658 προϊόντα που δηλώθηκαν ως το 2004 ως ΠΟΠ/ΠΓΕ το 81% προέρχονται από τις νότιες χώρες της Ευρώπης (21% Γαλλία, 21% Ιταλία, 14% Πορτογαλία, 13% Ελλάδα και 12% Ισπανία) (βλέπε Γραφήματα). Οι βεβαιώσεις ιδιοτυπίας (Β.Ι.) (Κανον. 2082/92) αφορούν όχι σε συγκεκριμένο τόπο, αλλά σε συγκεκριμένο παραδοσιακό τρόπο παραγωγής κοινό σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο
Γράφημα 3. Αριθμός ΠΟΠ/ΠΓΕ ανά κράτος μέλος, 2004 Belgium Czech Rep Danemark Germany Greece Spain France Ireland Italy Luxemburg Netherlands Austria Portugal Findland Sweden United Kingdom 0 20 40 60 80 100 120 140
Γράφημα 4. Κατηγορίες προϊόντων που έχουν αναγνωρισθεί ως ΠΟΠ/ΠΓΕ Τυριά Προϊόντα κρέατος Φρέσκο κρέας Ψάρια Λοιπά προϊόντα ζωϊκής προέλευσης Λάδι, λίπη, ελαιόλαδο Επιτραπέζιες ελιές Φρούτα, λαχανικά και σιτηρά Προϊόντα άρτου Μπύρα Άλλα ποτά Μη-τρόφιμα και άλλα Μπαχαρικά 0 20 40 60 80 100 120 140 160
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Εδώ δεν προστατεύεται η τοπική προέλευση, αλλά η σύσταση του προϊόντος, την οποία μπορούν να «επιτύχουν» όλοι οι παραγωγοί της Κοινότητας αρκεί να τηρήσουν ορισμένες προδιαγραφές από τις οποίες θα προκύπτουν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του ιδιότυπου προϊόντος και έτσι θα διακρίνεται από άλλα προϊόντα ή τρόφιμα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία Πρόκειται για μια προσπάθεια «επανατοπικοποίησης» της αγοράς και «επανυλοποίησης» των προϊόντων Τα αγροτικά προϊόντα μπορούν πλέον να κυκλοφορούν και αυτά συνιστούν και το πλεονέκτημα της πώλησής των: συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής και γεωγραφικής σύνδεσης με τις «ρίζες» του προϊόντος αλλά και της ενιαίας πλέον αγοράς, με το παραπάνω σύστημα ενοποιούνται ταυτόχρονα και εξομοιώνονται οι διάσπαρτες και ανόμοιες εθνικές διατάξεις
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Πρόκειται ταυτόχρονα για νέα ανταγωνιστική διαδικασία «ενσωμάτωσης των παραγωγών αγροτών στην τοπική ανάπτυξη», ιδίως μειονεκτικών ζωνών με βάση τη διαχείριση της «εικόνας του τόπου», την ποιότητα του γνήσιου και την εξειδικευμένη ζήτηση Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) αφορά την ονομασία ενός προϊόντος του οποίου η παραγωγή, η μεταποίηση και η επεξεργασία πρέπει να λαμβάνουν χώρα σε μία οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή με αναγνωρισμένη τεχνογνωσία Προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ): Εδώ ο δεσμός με τη γεωγραφική περιοχή παραμένει τουλάχιστον για ένα από τα στάδια της παραγωγής, της μεταποίησης ή της επεξεργασίας. Επιπλέον, το προϊόν να επωφελείται του καλού του ονόματος Το ειδικό παραδοσιακό προϊόν εγγυημένο (ΕΠΠΕ): δεν αναφέρεται στην προέλευση του προϊόντος, αλλά αποσκοπεί στην ανάδειξη της παραδοσιακής σύνθεσης ή του παραδοσιακού τρόπου παραγωγής του
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Προϋποθέσεις υπό τις οποίες δίδεται μια ονομασία "ΠΓΕ" ή "ΠΟΠ": Οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες δίδεται μια ονομασία "ΠΓΕ" ή "ΠΟΠ" που περιλαμβάνεται στις προδιαγραφές είναι: Ονομασία Περιγραφή του προϊόντος Γεωγραφική οριοθέτηση Μέθοδοι παραγωγής Στοιχεία που αφορούν το γεωγραφικό περιβάλλον Οργανισμοί ελέγχου Σήμανση Ενδεχόμενες απαιτήσεις σχετικά με τα πρότυπα οι οποίες θα πρέπει να πληρούνται
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Ο δεσμός μεταξύ του προϊόντος και του γεωγραφικού χώρου έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για την ένδειξη "ΠΟΠ", ενώ η ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στο γεωγραφικό περιβάλλον Διαδικασία καταγραφής: Η αίτηση καταγραφής μιας ονομασίας "ΠΓΕ" ή "ΠΟΠ" μπορεί να υποβάλλεται από κάθε ομάδα παραγωγών ανεξάρτητα από τον νομικό της χαρακτήρα ή τη σύνθεσή της, ή, κατ' εξαίρεση, από φυσικό ή νομικό πρόσωπο Η αίτηση υποβάλλεται στο κράτος μέλος στο οποίο βρίσκεται η γεωγραφική περιοχή απ όπου προέρχεται το προϊόν Το κράτος μέλος ελέγχει την αίτηση και τη διαβιβάζει στα λοιπά κράτη μέλη και στην Επιτροπή
Νέες ευκαιρίες για αγροτική ανάπτυξη στη βάση των τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων? Η Επιτροπή εξετάζει την αίτηση και τη δημοσιεύει στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Εφόσον δεν κοινοποιηθεί καμία ένσταση εντός προθεσμίας τριών μηνών, η ένδειξη "ΠΓΕ" ή "ΠΟΠ" καταγράφεται σε μητρώο της Επιτροπής Σε περίπτωση ένστασης, η Επιτροπή προβαίνει στην εξέταση των επιχειρημάτων που αναφέρονται στην ένσταση με σκοπό τη λήψη απόφασης Χορηγούμενη προστασία: Οι καταχωρημένες ενδείξεις "ΠΓΕ" και "ΠΟΠ" προστατεύονται νομικά από κάθε κατάχρηση ή εσφαλμένη ή παραπλανητική ένδειξη Τα κράτη μέλη δύνανται να διατηρούν την εθνική προστασία των ονομασιών που έχουν ανακοινωθεί έως την ημερομηνία που θα ληφθεί η απόφαση καταχώρησης.
Ορισμένα συμπερασματικά σχόλια Στο βαθμό που η αγορά τοπικών/ποιοτικών/οργανικών προϊόντων επεκτείνεται τόσο περισσότερο οι μεγάλες αγρο-βιομηχανικές επιχειρήσεις εισέρχονται σε αυτή την αγορά είτε μετατρέποντας τις συμβατικές τους καλλιέργειες σε ποιοτικές/οργανικές είτε μέσα από την υπογραφή συμβολαίων με ή την εξαγορά επιτυχημένων επιχειρήσεων Ιδιαίτερα για το κίνημα της οργανικής γεωργίας, φαίνεται ότι παρά την σοβαρή κριτική του στη συμβατική γεωργία, ενσωματώνεται όλο και περισσότερο σε ένα σύστημα που επιτρέπει στη συμβατική γεωργία να συνεχίσει να υφίσταται Πρέπει να σημειώσουμε ότι σήμερα τα τοπικά/ποιοτικά/ οργανικά προϊόντα καταναλώνονται κυρίως από τα «μεσαία στρώματα» που είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στο αυξημένο κόστος αυτών των προϊόντων
Ορισμένα συμπερασματικά σχόλια Τα τοπικά/ποιοτικά/οργανικά τρόφιμα μπορούν να θεωρηθούν ως μια μορφή «ταξικής διατροφής», όπου τα μεσαία στρώματα διαμορφώνουν μια «πολιτική τροφίμων», επιλέγοντας να «γνωρίζουν» τα τρόφιμα αυτά συχνά αγνοώντας τις απόψεις των αγρεργατών και των φτωχότερων καταναλωτών Ένα βασικό συστατικό του κινήματος της εναλλακτικής-ποιοτικήςοργανικής γεωργίας είναι η αστική καταγωγή των ατόμων και των φορέων που εμπλέκονται σε αυτό με αποτέλεσμα να υιοθετείται ευκολότερα η τάση μαζικοποίησης και εμπορευματοποίησης της παραγωγής των ποιοτικών προϊόντων