ΘΕΜΑ : Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΡΑΞΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Γ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΡΑΞΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : ΝΤΟΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ : ΤΣΑΚΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

2 Περίληψη Η παρούσα εργασία προβάλλει τη συμβολή των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στην προώθηση των επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η ανάλυση εστιάζεται κυρίως στην αποτύπωση των πλεονεκτημάτων του θεσμού, ως εναλλακτική επιλογή εξεύρεσης κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των έργων που δομούν κατά κύριο λόγο επενδυτικά προγράμματα αναπτυξιακού χαρακτήρα. Η σημαντικότητα όμως των ΣΔΙΤ δεν οριοθετείται μόνο στο πεδίο εύρεσης χρηματικών κεφαλαίων, αλλά στα πλαίσια αλληλεπίδρασης των κινήτρων των συμβαλλόμενων μερών επιτυγχάνεται ο βέλτιστος συνδυασμός επενδυμένου κεφαλαίου και ανθρώπινου δυναμικού, στοχεύοντας στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των βασικών πυλώνων οικονομικής ανάπτυξης, με αιχμή την τεχνολογική πρόοδο. Επιπροσθέτως, μέσα από την καταγραφή στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία της εμπειρικής γνώσης, σχετικά με τις επιπτώσεις των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, αναδεικνύεται και η σημαντικότητα του θεσμού ως μέσο διαρθρωτικής μεταρρύθμισης. Abstract This study provides the contribution of Public Private Partnerships (PPP) relevant to the procedure of investments propulsion of local government organizations. The analysis focuses primarily on the advantages of the institution as an alternative when seeking funds for projects primarily undertaken by investment programs for economic development. The significance of PPPs is however not restricted to locating capital. Through the mutually interacting interests of the parties involved, the best possible combinations of capital and manpower are achieved. These aim at the most effective possible management of the basic pillars of economic development, with technical progress leading the way. In addition, by means of a review of the Greek and international literature concerning the impact of PPPs on economic development, the significance of the institution as a means of structural reform is highlighted. 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Γενικά ΙΙ. Σκοπός Μέσα και Μεθοδολογία ΙΙΙ. Διάρθρωση Κεφαλαίων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Εννοιολογική αποκωδικοποίηση και θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ Εννοιολογικός προσδιορισμός των ΣΔΙΤ Ιστορική αναδρομή του θεσμού σε Ευρώπη και Ελλάδα Παρουσίαση θεσμικού πλαισίου ΣΔΙΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Κατηγορίες συμπράξεων και διαδικασία υλοποίησης δημοσί ων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ Κατηγορίες Συμπράξεων Διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ Κίνδυνοι Συμπράξεων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η Συμβολή των ΣΔΙΤ στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης Εισαγωγή Οι Βασικοί πυλώνες ανάπτυξης Οι οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ Οι επιπτώσεις στην Δημοσιονομική Πολιτική Οι επιπτώσεις στην διαδικασία προσέλκυσης ΑΞΕ Οι Κοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ Περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΣΔΙΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων των ΟΤΑ μέσω ΣΔΙΤ Κατηγορίες επενδύσεων των ΟΤΑ Πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων των ΟΤΑ Χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό Εξωτερικός Δανεισμός Χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα μέσω ΣΔΙΤ Περιγραφή του προγράμματος «ΘΗΣΕΑΣ» Εξειδίκευση κινδύνων Παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή σχήματος ΣΔΙΤ στην περίπτωση των ΟΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση και υλοποίηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για την περίοδο Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ Τελικά συμπεράσματα προτάσεις ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΑ

4 ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΑΡΘΡΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ-ΤΟΠΟΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΑΡΘΡΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (APPENDIX) Σχήμα 1 : Ενδεικτικός Βαθμός επιμερισμού κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα Σχήμα 2 : Σχέση κλασσικής μεθόδου Ανάθεσης Δημόσιων Έργων και μορφών Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.) Σχήμα 3 : Χρηματοροές σε παραδοσιακό έργο και σε έργο μέσω Σ.Δ.Ι.Τ Σχήμα 4 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε μη ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ Σχήμα 5 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ Πίνακας 1 : Βασικά χαρακτηριστικά ανταποδοτικών και μη ανταποδοτικών έργων Σ.Δ.Ι.Τ. 71 Σχήμα 6 : Τύποι συμβάσεων ανάλογα με την κατανομή κινδύνων στα εμπλεκόμενα μέρη και τη διάρθρωση της χρηματοδότησης Σχήμα 7 : Τυπικό σχήμα σύμβασης ΣΔΙΤ Σχήμα 8 : Διαφορές συμβάσεων Δημοσίων έργων με συμβάσει ς ΣΔΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος Σχήμα 10 : Επιμερισμός κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα Σχήμα 11 : Βήματα μιας τυπικής διαδικασίας ΣΔΙΤ Σχήμα 13 : Έργα ΣΔΙΤ στο πρώην Ανατολικό μπλοκ Σχήμα 14 : Εξειδίκευση έργων ΣΔΙΤ ανά κατηγορία Πίνακας 2: Εγκεκριμένα Έργα μέσω ΣΔΙΤ 2,5 ΔΙΣ Πίνακας 3 : Στοιχεία Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού του ΥΠ.Ε Σ. σχετικά με την υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ των ΟΤΑ την πενταετία

5 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα Διάγραμμα ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας Πίνακας Πίνακας

6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ΑΕΠ ΑΞΕ ΔΕΣΔΙΤ ΕΓΣΔΙΤ ΕΕ ΕΣΑ ΚΠΑ ΝΠΔΔ ΟΝΕ ΟΟΣΑ ΟΤΑ παρ ΠΔΕ ΣΔΙΤ ΤΕΕ BBO BOLT BOO BOOT BOT DBFO PFI LRO Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις Διυπουργική Επιτροπή Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα Ευρωπαϊκή Ένωση Εσωτερικός Συντελεστής Απόδοσης Καθαρά Παρούσα Αξία Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Οικονομική Νομισματική Ένωση Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης παράγραφος Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Buy Build Operate Buy Own Lease Transfer Build Own Operate Build Own Operate Transfer Build Operate Transfer Design Build Finance Operate Private Finance Initiative Lease Rehabilitate Operate 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Γενικά Η δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί στρατηγικό στόχο στον άξονα προτεραιοτήτων της οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται σε μια χώρα. Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής, ο οικονομικός προγραμματισμός ως θεσμοθετημένη και χ ρονικά εξειδικευμένη διαδικασία, οριοθετεί το πλαίσιο των πολιτικών που εξυπηρετούν ένα σύνολο ενδιάμεσων στόχων, η επίτευξη των οποίων οδηγεί στην ενεργοποίηση ενός δυναμικού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης. Οι στόχοι της συγκεκριμένης κατηγορίας προγραμματισμού αφορούν ως προς το περιεχόμενό τους τη δημιουργία υποδομών, την επέκταση των δεξιοτήτων του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, την αύξηση της παραγωγικότητας του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των φυσικών και οικονομικών πόρων μέσα από μια διαδικασία ορθολογικής χρήσης και σχηματισμού του διαθέσιμου κεφαλαίου, με αιχμή όλων αυτών την τεχνολογική πρόοδο. Τα παραμετρικά χαρακτηριστικά του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης των περισσότερων αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών, παρά τις διαφοροποιήσεις τους ανάλογα με το μέγεθος της οικονομίας, τη γεωγραφική περιοχή αναφοράς και το επιτευχθέν έως τώρα επίπεδο ανάπτυξης, συγκλίνουν σε ένα βασικό σημείο, που είναι η άμβλυνση των ανισορροπιών μεταξύ περιφέρειας και κέντρου. Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής αναδεικνύεται η συμβολή του Δημόσιου Τομέα, τόσο λόγω των εποπτικών δραστηριοτήτων του σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του, όσο και με τη συνεισφορά του στο παραγόμενο προϊόν ως βασικός παραγωγικός πυλώνας. Ειδικότερα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων αποτελεί βασικό εργαλείο στην εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών, καθώς η προώθησή του συνιστά την πλήρωση μιας σειράς παραμέτρων, οι οποίες συνιστούν την παροχή κινήτρων για προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, κυρίως όμως ενεργοποιεί τα κίνητρα για την ανάπτυξη ιδιωτικής επενδυτικής πρωτοβουλίας. Δεδομένου ότι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα εντάσσονται και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεχόμαστε αξιωματικά τη θετική συμβολή αυτών στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, καθώς τα επενδυτικά προγράμματα των συγκεκριμένων οργανισμών αποτελούν μέρος του γενικότερου προγραμματισμού έργων ανάπτυξης, που συντελείται από 7

8 την εθνική οικονομική πολιτική. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η αξιολόγηση των επενδύσεων των ΟΤΑ στην ευρύτερη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, εστιάζοντας στη συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση των επενδύσεών τους. Η επιχειρηθείσα προσέγγιση έχει κυρίως οικονομικό υπόβαθρο, το οποίο οριοθετείται στο νομικό πλαίσιο που αφορά την εφαρμογή του θεσμού. ΙΙ. Σκοπός Μέσα και Μεθοδολογία Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διττός. Αρχικά επιχειρείται η ανάδειξη του ειδικού βάρους του θεσμού των ΣΔΙΤ στη διαδικασία προώθησης των επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εν συνεχεία, μέσα από τη διάρθρωση της ακολουθούμενης μεθοδολογίας, διακρίνεται ο στόχος για ενίσχυση του ειδικού βάρους του θεσμού, αποδίδοντας σε αυτόν όχι μόνο τη μονοδιάστατη ιδιότητα του χρηματοδότη των επενδύσεων των ΟΤΑ, αλλά και την ιδιότητα του δημιουργού νέας γνώσης και φορέα τεχνολογικής προόδου. Η παρούσα προσέγγιση φιλοδοξεί να αναδείξει το θεσμό των ΣΔΙΤ, ως βασικό μέρος των δημόσιων πολιτικών, που απαιτούνται για την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο δομικό ιστό της οικονομίας. Στα πλαίσια αυτά, η ακολουθούμενη μεθοδολογία εστιάζει στην αποσαφήνιση βασικών εννοιών που αφορούν το θεσμό των ΣΔΙΤ και το θεσμικό τους πλαίσιο, ενώ επιχειρείται επίσης και η ανάδειξη της σημαντικότητάς του, ως ευέλικτο, διαχειριστικό και προπάντων αναπτυξιακό εργαλείο. Εν συνεχεία, μέσα από την αποκωδικοποίηση του εννοιολογικού περιεχομένου και τη συσχέτισή του με το εννοιολογικό περιεχόμενο της ανάπτυξης, επιχειρείται η τεκμηρίωση του ειδικού βάρους του θεσμού, ως προς τη συμβολή του στα πεδία που ήδη έχουν επισημανθεί. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει από απόψεως μεθοδολογικής προσέγγισης η ανάλυση των κατηγοριών έργων των ΟΤΑ σε συνδυασμό με τις πηγές χρηματοδότησης, ενώ η εξειδίκευση των κινδύνων κυριαρχεί στο σύνολο της ανάλυσης και της καταγραφής των επιχειρημάτων που αφορούν την επιλογή του θεσμού ως εναλλακτικό μέσο προώθησης των δημοσίων επενδύσεων. 8

9 ΙΙΙ. Διάρθρωση Κεφαλαίων Όσον αφορά τη διάρθρωση της παρούσας εργασίας, αυτή δομείται σε έξι κεφάλαια. Ακολουθεί μια περιληπτική αναφορά του περιεχομένου των κεφαλαίων. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η εννοιολογική αποκωδικοποίηση, η παρουσίαση του θεσμικού πλαισίου και η ιστορική αναδρομή του θεσμού των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι κατηγορίες των συμπράξεων και η διαδικασία σύνδεσής τους με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Από την ανάλυση που επιχειρείται στο παρόν κεφάλαιο, επιδιώκεται τόσο η κατανόηση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων του θεσμού μέσα από την παρουσίαση και την αξιολόγηση των κινδύνων που συνοδεύουν μια σύμπραξη, όσο και μια αντικειμενική αποτίμηση της συμβολής τους στην υλοποίηση των στόχων της οικονομικής πολιτικής, που συνδέονται με τη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στη συμβολή των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, παρουσιάζοντας τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης, τις οικονομικοκοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ, όπως επίσης και τις επιπτώσεις των συμπράξεων στη Δημοσιονομική Πολιτική και στη διαδικασία προσέλκυσης ΑΞΕ. Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει τις κατηγορίες επενδύσεων των ΟΤΑ, τη χρηματοδότηση των συμπράξεων από τον κρατικό προϋπολογισμό και από τον Ιδιωτικό Τομέα, το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ, την εξειδίκευση των κινδύνων των ΣΔΙΤ και τέλος τους παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή σχήματος ΣΔΙΤ στην περίπτωση των ΟΤΑ. Το πέμπτο κεφάλαιο εντοπίζει τη συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση και υλοποίηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για την περίοδο με τη βοήθεια σχετικών πινάκων. Τέλος, το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εν λόγω εργασία, καθώς επίσης και προτάσεις που θα βελτίωναν την αποτελεσματικότητα του θεσμού των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, ως εργαλείου προώθησης των επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Εννοιολογική αποκωδικοποίηση και θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ 1.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός των ΣΔΙΤ Οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στα πλαίσια μιας γενικής εννοιολογικής θεώρησης αναφέρονται στην περιγραφή του θεσμού, που ορίζει το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα 1. Η παρουσία του στην Ευρώπη χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 90 με προέλευση το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο στα πλαίσια μιας προσπάθειας δημοσιονομικής εξυγίανσης χωρίς αυτή να συνοδεύεται από περιορισμούς στην υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, επιχειρεί μια νέα προσέγγιση αποτελούμενη από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό πλαίσιο, που χαρακτήριζε το σύνολο των σταδίων της διαδικασίας πραγμάτωσης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων με αιχμή το πεδίο της χρηματοδότησης. Ειδικότερα, η νομοθετική ρύθμιση προέβλεπε τη συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα στη χρηματοδότηση των έργων του προαναφερθέντος προγράμματος επενδύσεων. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης ήταν η ανάπτυξη ενός πρωτοποριακού για την εποχή «σχήματος» συνεργασίας μεταξύ Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα, γνωστού ως πρωτοβουλία ιδιωτικής χρηματοδότησης (PFI) 2. Οι θετικές επιδόσεις που παρατηρήθηκαν στην αγγλική οικονομία ως συνέπεια της προώθησης των δημοσίων επενδύσεων υπό το προαναφερθέν νομικό καθεστώς, οδήγησαν το σύνολο των χωρών της Ευρώπης στην υιοθέτηση του θεσμού των συμπράξεων και στην ανάδειξή του σε καθοριστικό παράγοντα δημιουργίας όρων οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι, ένα σημαντικό μέρος των δημόσιων πολιτικών προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση αυτή με πρώτο άξονα προτεραιότητας την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας με βάση τη συνεχώς ανανεώσιμη εμπειρία από τη χρήση του θεσμού των συμπράξεων. Στα πλαίσια της θεσμικής ολοκλήρωσης, επιχειρείται η αύξηση της αποδοτικότητας της διαδ ικασίας προώθησης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, αλλά και η ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής χρησιμότητας των πραγματοποιηθέντων έργων. Η εντατικοποίηση της χρήσης του θεσμού των συμπράξεων σε συνδυασμό με την προσπάθεια ολοκλήρωσης του 1 Νόμος 3389/ Ακολουθεί ανάλυση σε μεταγενέστερο κεφάλαιο. 10

11 θεσμικού πλαισίου διεξαγωγής τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο ανάγουν αυτόν σε βασικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης 3. Σε ότι αφορά την εννοιολογική αποκωδικοποίηση των ΣΔΙΤ, αφετηρία αυτής αποτελεί η Πράσινη Βίβλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένος εννοιολογικός προσδιορισμός σε κοινοτικό επίπεδο, αναφέρεται στα «είδη μορφών συνεργασίας του Δημόσιου Τομέα με τον Ιδιωτικό Τομέα με σκοπό την εξασφάλιση χρηματοδότησης, κατασκευής, ανακαίνισης, διαχείρισης ή συντήρησης μιας υποδομής, παροχή υπηρεσίας» (Πράσινη Βίβλος, 2004). Αυτές οι μορφές συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάγονται στη δικαιοδοσία των γενικών διατάξεων του κοινοτικού δικαίου περί συμβάσεων, παρόλο που σε εθνικό επίπεδο οριοθετούνται από συγκεκριμένο νομικό σχήμα. Στην ενότητα 1.3 του παρόντος κεφαλαίου, όπου επιχειρείται η αναλυτική παρουσίαση του νομικού καθεστώτος των ΣΔΙΤ, θα έχουμε την δυνατότητα να αναλύσουμε το περιεχόμενο της Πράσινης Βίβλου ως προς το συγκεκριμένο θεσμό. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ως ΣΔΙΤ «νοούνται οι συμφωνίες συνεργασίας από επαχθή αίτια οι οποίες προσλαμβάνουν τον τύπο της έγγραφης σύμβασης και συνάπτονται μεταξύ ενός Δημόσιου Φορέα και ιδιωτικών Νομικών Προσώπων, για την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών. Αποτελούν ειδικές μορφές μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ κράτους και ιδιωτών που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης, της κατασκευής, της συντήρησης και της λειτουργίας μιας υποδομής ή και στην παροχή μιας υπηρεσίας σε διάφορους τομείς της οικονομίας» (Ν.3389/2005, αρ.1 παρ.2) Ένας εναλλακτικός ορισμός που συναντάται στην ελληνική βιβλιογραφία αναφέρει ότι οι ΣΔΙΤ «είναι μορφές συνεργασίας των δημόσιων αρχών με επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τομέα, οι οποίες αποσκοπούν στην εξασφάλιση του σχεδιασμού, της χρηματοδότησης, της κατασκευής, της διαχείρισης, της λειτουργίας, της ανακαίνισης ή της συντήρησης δημοσίων υποδομών, αλλά και στην παροχή υπηρεσιών σε διάφορους τομείς της εθνικής οικονομίας». (Καλογήρου Ι, 2007). Ένας ακόμη ορισμός των ΣΔΙΤ που συναντάμε στη διεθνή βιβλιογραφία είναι του Yescombe (2007), σύμφωνα με τον οποίο οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα αναφέρονται στη χρηματοδότηση των κοινωνικών υπηρεσιών από μη δημόσιους οργανισμούς. Κατά τον Yescombe ο θεσμός των συμπράξεων έχει ως αφετηρία τις ΗΠΑ την δεκαετία του '50, όπου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μέσα από την θεσμοθέτηση των μικτών συμβάσεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, υλοποίησε τα εκπαιδευτικά της προγράμματα, ενώ ενίσχυσε οικονομικά και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Εντατικοποίηση της χρήσης 3 Στο κεφάλαιο 3 αναλύεται η συμβολή των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. 11

12 του θεσμού παρατηρείται κατά την δεκαετία του '60 μέσα από την υλοποίηση συνεργασιών Δημόσιων και Ιδιωτικών Φορέων με σκοπό την αστική ανανέωση. Ένας ακόμη ορισμός 4 που συναντάται στην τρέχουσα βιβλιογραφία αναφέρει ότι οι συμπράξεις αποτελούν ρυθμίσεις που χαρακτηρίζονται από κοινή εργασία μεταξύ του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα με δυνατότητα την κάλυψη όλων των μορφών εργασίας σε όλο το εύρος έργων, η υλοποίηση των οποίων επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία αυτή. Η παρούσα εννοιολογική προσέγγιση επί της ουσίας προβάλλει τη σημαντικότητα του στόχου για ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων που συνοδεύουν την υλοποίηση ενός έργου, διασφαλίζοντας έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα του Δημοσίου. Συνεπώς, η συνεργασία μεταξύ των δύο τομέων οριοθετείται εντός ενός ισχυρού νομικού πλαισίου του οποίου οι ρυθμίσεις ορίζουν με ακρίβεια τόσο τους ειδικούς, όσο και τους γενικούς όρους κοινής εργασίας ιδιώτη και Δημοσίου. Στα πλαίσια των παραπάνω ενδεικτικών αναφορών οι οποίες συγκλίνουν στο σύνολό τους με αυτές που δομούν τόσο την ελληνική όσο και τη διεθνή βιβλιογραφία (Ορισμός ΣΔΙΤ της Ειδικής Γραμματείας Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) σχετικά με την εννοιολογική αποκωδικοποίηση των ΣΔΙΤ και την κατάληξη σε ένα ολοκληρωμένο ορισμό, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα αναφέρονται σε μακροχρόνιες συνεργασίες με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και την υλοποίηση μιας σειράς έργων απαραίτητων για την αποτελεσματική λειτουργία του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα. Βασικός άξονας αυτής της στρατηγικής υλοποίησης έργων από την πλευρά του Δημοσίου αποτελεί, από την μια η ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων, που προκύπτουν από την πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει την συγκεκριμένη κατηγορία συνεργασιών, καθώς και από μια ομάδα ειδικών χαρακτηριστικών τα οποία διαφοροποιούνται από έργο σε έργο και σχετίζονται με τον σχεδιασμό, την χρηματοδότηση, την κατασκευή, την λειτουργία, τους περιβαλλοντικούς περιορισμούς και από την άλλη με την ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση των δημόσιων αγαθών που προσφέρονται στους πολίτες. Σε ότι αφορά το εννοιολογικό περιεχόμενο των επιμέρους όρων που χρησιμοποιούνται στην περιγραφή του θεσμού, όπως η έννοια του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, η έννοια της επιχείρησης κλπ υιοθετείται η κλασσική οικονομική ορολογία αποδίδοντας σε αυτές και την ιδιότητα της οικονομικής μονάδας, δεδομένου ότι σε κάποιους ορισμούς η σύμπραξη περιγράφεται ως συνεργασία μεταξύ οικονομικών μονάδων

13 1.2 Ιστορική αναδρομή του θεσμού σε Ευρώπη και Ελλάδα Στις αρχές της δεκαετίας του 90 η προώθηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο με τη χρήση ιδιωτικής χρηματοδότησης (Private Finance Initiative) αποτέλεσε την αφετηρία για την καθιέρωση του θεσμού των συμπράξεων (Steane, P., και Carroll, P.,2000), οι οποίες άρχισαν να αποτελούν κοινή πρακτική στην δημιουργία δημόσιων υποδομών. Ειδικότερα στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρατηρήθηκε μια έξαρση των συμπράξεων μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα για την υλοποίηση αναπτυξιακών υποδομών, όπως σιδηροδρομικά δίκτυα, 5 αυτοκινητόδρόμους, συστήματα επικοινωνίας, κτιριακές εγκαταστάσεις, γέφυρες κλπ. ( Yescombe E.R., 2007). Σε ότι αφορά την πρωτοπόρο χώρα (Ηνωμένο Βασίλειο) στην υιοθέτηση του θεσμού η πρώτη μεγάλη σύμβαση υπογράφτηκε το 1996 και ακολούθησαν μια σειρά συμπράξεων, που αφορούσαν αυτοκινητόδρομους, κτιριακές εγκαταστάσεις, κατασκευή τρένων κτλ. Επιπροσθέτως, δημιουργήθηκαν σημαντικές υποδομές, τόσο στον τομέα της υγείας, όσο και στον τομέα της εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά αν και τα έργα που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ καλύπτουν το 20% των έργων που περιλαμβάνονταν στο Πρόγραμμα των Δημοσίων Επενδύσεων, υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ως προς το βαθμό επιτυχίας τους (Μουστάκα Α., 2008, σελ. 24). Σε ότι αφορά την συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην διαδικασία υλοποίησης έργων μέσω ΣΔΙΤ, 200 έργα σε σύνολο 700 έχουν πραγματοποιηθεί μέσω ΣΔΙΤ (Μπέκου Β, 2008), ενώ πρόσφατη έρευνα (IFSL Research, 2009) αναφέρει ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν υπογραφεί έως το σχέδια πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης και ΣΔΙΤ με αξία κεφαλαίου $66 bn. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύονται στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι τομείς συμβάσεων έργων ΣΔΙΤ για την περίοδο Εστιάζοντας στον τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διαπιστώνεται ότι δεν ακολουθείται κανονική κατανομή ως προς τον αριθμό των έργων που υλοποιούνται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση από έτος σε έτος για την περίοδο αναφοράς, πιθανόν λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της βρετανικής οικονομίας, τόσο ως προς την θέση που είχε την περίοδο αυτή στον οικονομικό κύκλο, όσο 5 Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι ήδη από τη δεκαετία του 80 στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δημόσιο ξεκίνησε τις πρώτες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα για την υλοποίηση έργων, η εντατικοποίηση όμως της χρήσης του θεσμού χρονικά τοποθετείται στην δεκαετία του 90 και ύστερα. 13

14 και από τις προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής. Με εξαίρεση το 2004 για την υποπερίοδο , διαπιστώνεται μια εντατικοποίηση του θεσμού στην υλοποίηση των επενδυτικών προγραμμάτων των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένδειξη για την σημαντική συμβολή του στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων. Στα πλαίσια αυτά θα ήταν δόκιμο να υποστηριχθεί ότι η ποσότητα των έργων ενός φορέα του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη θέση που έχει στον άξονα προτεραιοτήτων της ευρύτερης πολιτικής που ακολουθείται από την γενική κυβέρνηση, με αναφορά το σύνολο των τομέων της οικονομίας. Συνεπώς, η υποχώρηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για κάποια χρονική περίοδο με την χρήση των ΣΔΙΤ δεν συνεπάγεται εγκατάλειψη του θεσμού. Πίνακας 1 Πίνακας έργων ΣΔΙΤ στο Ην. Βασίλειο κατά τομέα και ετήσια αξία ( ) σε εκ Λίρες Άμυνα Εκπαίδευση Υγεία Τοπική αυτοδιοίκηση, Στέγαση Σκωτία Βόρεια Ιρλανδία Γεωργία (Υπουργείο Γεωργίας) Υπουργείο Εσωτερικών Ουαλία Μεταφορές

15 Άλλα ΣΥΝΟΛΟ ΠΗΓΗ: Public Private Finance 2009 Συνεχίζοντας την ιστορική αναδρομή σχετικά με την «πορεία» του θεσμού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η εφαρμογή των ΣΔΙΤ επικεντρώνεται σε έργα βελτίωσης υποδομών, τα οποία συνηγορούν στη δημιουργία όρων οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης τόσο σε κεντρικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Η σημασία που δίνεται από τις χώρες της Ευρώπης στην έννοια της ανάπτυξης αιτιολογείται από την κατηγορία των έργων που υλοποιήθηκαν στις δύο τελευταίες δεκαετίες. Οι διαδικασίες αυτές στο σύνολο των χωρών μελών εναρμονίζονται με την κοινοτική νομοθεσία, καθώς και με τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών συνθηκών με σκοπό την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, η οποία περνά από το μικροσκόπιο της αναβάθμισης του εγχώριου παραγωγικού συστήματος. Σε ότι αφορά την εφαρμογή του θεσμού των ΣΔΙΤ στην Ελλάδα, διαπιστώνεται εντατική χρήση αυτού στο σύνολο των αναπτυξιακών έργων, που υλοποιήθηκαν την περίοδο με χαρακτηριστικά παραδείγματα το μετρό, την γέφυρα ζεύξης Ρίου Αντιρρίου, το νέο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, την Αττική Οδό, την Ιόνια Οδό, την Εγνατία Οδό κλπ. Η αποδέσμευση κεφαλαίων και κατ επέκταση η θετική συμβολή των ΣΔΙΤ στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των χωρών που συνιστούν την νομισματική περιοχή του ευρώ χωρίς να αναστέλλεται η υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, οδήγησε τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην λήψη μέτρων για την περαιτέρω προώθηση του θεσμού ενώ το 2003 δημοσίευσε κατευθυντήριες οδηγίες για επιτυχημένες συνεργασίες μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Κουμής Γ., 2009). 1.3 Παρουσίαση θεσμικού πλαισίου ΣΔΙΤ Το θεσμικό πλαίσιο εντός του οποίου οριοθετούνται οι συμβάσεις συνεργασίας Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στην Ελλάδα, περιέχεται στο Ν. 3389/2005. Σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του νόμου, Δημόσιοι Φορείς ορίζονται το Δημόσιο, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, οι ανώνυμες εταιρίες των οποίων το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στους παραπάνω φορείς. Σε ότι αφορά το πεδίο 15

16 εφαρμογής του νόμου, τα έργα που υπάγονται σε αυτόν πρόκειται να υλοποιηθούν μέσω Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα και δεν υποκαθιστούν σαφώς τα δημόσια έργα που υλοποιούνται μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Γίνεται αντιληπτό ότι ο νόμος εισάγει ένα σταθερό νομοθετικό πλαίσιο για τις συμπράξεις προσαρμοσμένο στην κοινοτική νομοθεσία, με σκοπό πέραν του ορισμού των Δημοσίων Φορέων, τον προσδιορισμό των κινδύνων που απορρέουν από την σύμβάση, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αντισυμβαλλόμενων μερών. Ειδικότερα ως προς τις προϋποθέσεις υπαγωγής μιας σύμβασης στην δικαιοδοσία του παρόντος νομοθετικού πλαισίου προβλέπονται τα ακόλουθα (Ν.3389/2005, αρ 2): - «Οι συμπράξεις να έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργου ή παροχή υπηρεσιών που ανήκουν στην αρμοδιότητα των Δημοσίων Φορέων βάσει διάταξης νόμου ή σύμβασης ή του καταστατικού τους.» - «Οι συμπράξεις να προβλέπουν ότι οι Ιδιωτικοί Φορείς, έναντι ανταλλάγματος που καταβάλλεται εφάπαξ ή τμηματικά από τους Δημόσιους Φορείς ή τους τελικούς χρήστες των έργων ή υπηρεσιών αυτών, αναλαμβάνουν ουσιώδες μέρος των κινδύνων που συνδέονται με τη χρηματοδότηση, την κατασκευή, τη διαθεσιμότητα ή τη ζήτηση του αντικειμένου της Σύμπραξης και των συναφών κινδύνων όπως, ενδεικτικά, το διαχειριστικό και τον τεχνικό κίνδυνο.» - «Οι συμπράξεις να προβλέπουν ότι η χρηματοδότηση, εν όλω ή εν μέρει, της κατασκευής των έργων ή της παροχής των υπηρεσιών θα γίνει με κεφαλαία και πόρους που εξασφαλίζουν οι Ιδιωτικοί Φορείς.» -«Το συνολικό συμβατικό προϋπολογιζόμενο κόστος της υλοποίησης του αντικειμένου της Σύμπραξης δεν υπερβαίνει το ποσό των διακοσίων εκατομμυρίων ευρώ χωρίς συνυπολογισμό του αναλογούντος Φόρου Προστιθέμενης Αξίας». Σχετικά με την χρήση του εργαλείου των ΣΔΙΤ από τους Ο.Τ.Α προηγείται του νόμου 3389/2005 ο αναπτυξιακός νόμος 3299/2004, στο άρθρο 3, εδ. 6, δ, περιγράφει το θεσμικό πλαίσιο για την παραχώρηση προς τον ανάδοχο ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου για τουλάχιστον δεκαπέντε έτη. Εν συνεχεία μεταγενέστερος νόμος, ο 3463/2006 προβλέπει τα ακόλουθα: Στο άρθρο 223 παρ.4 αναφέρεται ότι «Δήμοι, Κοινότητες, σύνδεσμοι και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου αυτών μπορούν να αναθέτουν με τη διενέργεια διαγωνισμού σε φυσικά ή Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου ή κοινοπραξίες την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας τους, την εκτέλεση έργων, την παροχή υπηρεσιών προς τον αναθέτοντα φορέα ή προς τους δημότες και την εφαρμογή προγραμμάτων. Η ανάθεση του έργου ή της υπηρεσίας συνοδεύεται είτε με την καταβολή αμοιβής (δημόσια σύμβαση έργου ή υπηρεσίας) είτε με την καταβολή αμοιβής (παραχώρηση δημόσιου έργου ή δημόσιας υπηρεσίας)». Στην 16

17 παρ.5 του εν λόγω άρθρου αναφέρεται ότι «Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, μετά από γνώμη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας, που παρέχεται μέσα σε τρεις μήνες αφότου της ζητηθεί, προσδιορίζεται ειδικότερα το πεδίο εφαρμογής της προηγούμενης παραγράφου και τα σχετικά με τη διενέργεια του διαγωνισμού». Επιπρόσθετα, στο άρθρο 224 αναφέρεται ότι «Για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών, οι Δήμοι και οι Κοινότητες μπορούν να συνάπτουν συμβάσεις με Νομικά Πρόσωπα του Ιδιωτικού Τομέα, σύμφωνα και με τους όρους και τη διαδικασία του Ν.3389/2005 όπως κάθε φορά ισχύει». Από την παραπάνω αναδρομή στις αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, που ορίζει τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, διακρίνεται η σπουδαιότητα της καταγεγραμμένης εμπειρίας από την χρήση του θεσμού, καθώς αυτή συμβάλλει στην διαρκή αναβάθμισή του παρέχοντας στον νομοθέτη πέραν της άμεσης πληροφόρησης 6 που αφορά τη θεσμική αναθεώρηση, πληροφοριακά δεδομένα που αναδεικνύουν την συμβολή του θεσμού στις γενικότερες επιδόσεις της οικονομικής πολιτικής. 6 Αναφερόμαστε στις ατέλειες και τα κενά του θεσμικού πλαισίου τα οποία αναδεικνύονται από την εμπειρία εφαρμογής του, οπότε παρέχεται η δυνατότητα διόρθωσης αυτών, ώστε να είναι εφικτή η αύξηση της αποτελεσματικότητάς του. 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Κατηγορίες συμπράξεων και διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ 2.1. Κατηγορίες Συμπράξεων Η Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ, ως το αρμόδιο θεσμικό όργανο διαχείρισης των συμπράξεων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, διακρίνει τα έργα που εντάσσονται στο θεσμικό πλαίσιο ΣΔΙΤ σε ανταποδοτικά και μη ανταποδοτικά. Όσον αφορά τα ανταποδοτικά έργα, αυτά αποπληρώνονται εν όλω ή εν μέρει από τα δικαιώματα και τα τέλη που καταβάλλουν οι χρήστες και εισπράττονται για προκαθορισμένο διάστημα από τον ιδιώτη επενδυτή. Τα ανταποδοτικά έργα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και ως έργα παραχώρησης. (Σορτίκος, Κ, σελ 4-5). Στην κατηγορία των ανταποδοτικών έργων ανήκουν τόσο τα συγκοινωνιακά έργα (λιμάνια, αεροδρόμια, σταθμοί αυτοκινήτων, γέφυρες, οδικά δίκτυα), όσο και τα περιβαλλοντικά έργα και τα έργα τουριστικής υποδομής. Σε ό,τι αφορά την κατανομή των κινδύνων και όπως αυτή διαμορφώνεται στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο φορέων, η πολιτική του Δημοσίου στη διαδικασία αυτή ακολουθώντας την στρατηγική για ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων, επιδιώκει την ανάθεση αυτών που αφορούν την χρηματοδότηση, την κατασκευή, τον σχεδιασμό, την λειτουργία και την ζήτηση στον ιδιώτη. Μετά την ολοκλήρωση της σύμβασης το Δημόσιο επανακτά τα παραχωρηθέντα στον ιδιώτη δικαιώματα. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι οι νομικοί κίνδυνοι λόγω της φύσης τους αναλαμβάνονται εξολοκλήρου από το Δημόσιο. Όσον αφορά τα μη ανταποδοτικά έργα, (πχ σχολεία, νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα κτλ),πρόκειται για έργα που η χρησιμοποίησή τους από τους πολίτες δεν δημιουργεί άμεσο κόστος σε αυτούς υπό την μορφή ανταποδοτικού τέλους όπως στην πρώτη περίπτωση έργων όπου άμεσα ο πολίτης για να χρησιμοποιήσει το έργο καταβάλλει κόμιστρα πχ διόδια. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι από την χρήση αυτών των έργων δεν αποκλείονται οι πολίτες οι οποίοι είτε φοροδιαφεύγουν, είτε δεν έχουν την δυνατότητα καταβολής φόρου εισοδήματος. Στην κατηγορία των μη ανταποδοτικών έργων ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος τόσο για τη χρηματοδότηση και την κατασκευή τους, όσο και για τη διαθεσιμότητά τους, έτσι ώστε να τηρούνται οι κατάλληλες προδιαγραφές συντήρησης και ποιότητας. Όπως συμβαίνει και στην 18

19 περίπτωση των ανταποδοτικών έργων, μετά το πέρας της συμβατικής περιόδου 7, ο ιδιώτης απαλλάσσεται από τις υποχρεώσεις του, οι οποίες βαρύνουν αποκλειστικά το Δημόσιο. Επιπροσθέτως, εκτός από τις δύο ευρέως γνωστές κατηγορίες έργων που υλοποιούνται μέσω συμπράξεων, μια άλλη λιγότερο γνωστή κατηγορία είναι αυτή των πλήρως ανταποδοτικών και των μερικώς ανταποδοτικών έργων. Πρόκειται για ανεξάρτητα οικονομικά έργα, τα έσοδα των οποίων προέρχονται άμεσα από πληρωμές τέλη των πολιτών, οι οποίοι χρησιμοποιούν το εν λόγω υλοποιηθέν έργο ή την υπηρεσία. (Μουστάκα, Α. 2008). Σε ότι αφορά τα μερικώς ανταποδοτικά έργα, κατά τον Μπριάστικα (2007), το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι «η αποπληρωμή των κεφαλαίων γίνεται τόσο μέσα από πληρωμές διαθεσιμότητας εκ μέρους της Αναθέτουσας Αρχής, όσο και από την καταβολή χρεών από τους πολίτες που χρησιμοποιούν το εν λόγω έργο ή υπηρεσία». Πέρα από την κατηγοριοποίηση των έργων που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ, τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία συναντάμε διάφορες μορφές συμπράξεων από τις οποίες, ύστερα από αξιολόγηση από τον ενδιαφερόμενο φορέα (κράτος ή φορέας), επιλέγεται η πιο συμφέρουσα λύση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές του φορέα. Οι πιο συνηθισμένες μορφές συμπράξεων, το περιεχόμενο των οποίων αναλύεται στα εγχειρίδια που αφορούν τον θεσμό των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα είναι οι ακόλουθες (Δεληθέου, Β., Ντόκας, Ι., Μιχαλοπούλου, Σ, 2008) : 1). Κατασκευή Λειτουργία Μεταφορά / B.O.T. (Build, Operate, Tranfer) ή Κατασκευή Ιδιοκτησία Λειτουργία / B.O.O. (Buid, Own, Operate) Στην περίπτωση αυτή, ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση και τη λειτουργία του έργου, το οποίο είτε ανήκει στο κράτος, είτε στον ίδιο για ένα συγκεκριμένο διάστημα και μετά τη λήξη της περιόδου εκμετάλλευσης ή μεταβιβάζει τη λειτουργία του ή την ιδιοκτησία του στο Δημόσιο. Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη μορφή σύμβασης, η οποία εφαρμόστηκε στην υλοποίηση του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», της «Αττικής Οδού», της «Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού» και της ζεύξης «Ρίου Αντιρρίου». 7 Ο συμβατικός χρόνος αναφέρεται στην περίοδο όπου το έργο χρησιμοποιείται από τον ιδιώτη προκειμένου να αποσβεστεί το κεφάλαιο του και να εισπράξει τις προσδοκώμενες αποδόσεις. 19

20 2). Μέθοδος Πρωτοβουλίας Ιδιωτικής Χρηματοδότησης ( P.F.I. Private Finance Initiative) Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, ο ιδιώτης παράγει προϊόντα και τις υπηρεσίες τα οποία αγοράζει ο Δημόσιος Τομέας. Βασικός στόχος είναι η ορθολογικότερη κατανομή του κινδύνου, καθώς ο κίνδυνος λειτουργίας της επένδυσης αναλαμβάνεται από τον ιδιώτη. Επίσης το κόστος του Δημοσίου από την λήψη αυτών των υπηρεσιών οριοθετείται μόνο στο ποσό που έχει συμφωνηθεί να καταβάλλεται στον ιδιώτη, διότι δεν πραγματοποιείται επένδυση από μέρους του Δημοσίου σε υποδομή. Επισημαίνεται ότι η επιτυχία της συγκεκριμένης μεθόδου υλοποίησης σύμπραξης, συνδέεται με τον προϋπολογισμό του Δημοσίου για το έργο αυτό, δεδομένου ότι η μελλοντική αναπροσαρμογή του τιμήματος που καταβάλλει το Δημόσιο, αποτελεί βασική συνιστώσα για την περαιτέρω βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. 3). Μέθοδος Χρηματοδότησης από τον Κατασκευαστή (Developer Financing) Η εφαρμογή αυτής της μεθόδου ενδείκνυται σε περιοχές με χαρακτηριστικά γρήγορης ανάπτυξης. Ειδικότερα, μια κατασκευαστική εταιρία χρηματοδοτεί την κατασκευή ή επέκταση ενός έργου αναπτυξιακού χαρακτήρα, με την δυνατότητα κατασκευής παράπλευρων στο έργο υποδομών η χρήση των οποίων συνδέεται με την λειτουργία του έργου, και δημιουργήσει έσοδα μέρος των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του κόστους του έργου. 4). Αγορά Κατασκευή- Λειτουργία / B.B.O. (Buy, Build, Operate) Στα πλαίσια αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και παράλληλα την ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων που συνοδεύουν τη διαδικασία αυτή, το Δημόσιο μεταβιβάζει τα ιδιοκτησιακά του δικαιώματα σε υποδομή που δεν χρησιμοποιεί ή απαιτεί υψηλό κόστος συντήρησης και επισκευής σε ιδιώτες οι οποίοι αναλαμβάνουν την επισκευή ή επέκταση, ακόμη και τη συντήρηση των υποδομών αυτών με σκοπό την λειτουργία τους. Ουσιαστικά ο κίνδυνος λειτουργίας μεταβιβάζεται στον Ιδιωτικό Τομέα. 20

21 5).Κατασκευή Ιδιοκτησία Μίσθωση Μεταφορά / B.O.L.T. (Build, Own, Tranfer) Lease, Στην περίπτωση αυτή, ο ιδιώτης κατασκευάζει την υποδομή που περιγράφει η σύμπραξη και την μισθώνει στο Δημόσιο με μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης. Με τη λήξη της περιόδου μίσθωσης το Δημόσιο αποκτά την ιδιοκτησία των υποδομών. 6). Κατασκευή Ιδιοκτησία Λειτουργία Μεταβίβαση / B.O.O.T. (Build, Own, Operate, Transfer) Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο σύμπραξης, ο Ιδιωτικός Τομέας έχει την ευθύνη του σχεδιασμού, της κατασκευής, της χρηματοδότησης, της λειτουργίας και τη συντήρηση του έργου. Μετά το πέρας του συμβατικού χρόνου, για τον οποίο προβλέπεται η χρήση του έργου από τον ιδιώτη, παραχωρείται στο Δημόσιο. 7). Συνεργασίες Παροχής Υπηρεσιών (Service Delivery Partnership) Οι συνεργασίες αυτές στοχεύουν στην παροχή υπηρεσιών, που συνάπτονται μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικών Φορέων με σκοπό τον περιορισμό του κόστους παροχής τους. Κλασσικό παράδειγμα της συγκεκριμένης κατηγορίας σύμπραξης αποτελούν οι υπηρεσίες καθαρισμού δημοσίων κτηρίων, σταθμών του μετρό, νοσοκομείων, πανεπιστημίων κτλ. Στα ειδικά πλαίσια αυτής της κατηγορίας σύμπραξης θα μπορούσαμε μα εντάξουμε κ αι την σύναψη συμβολαίου παροχής «ολοκληρωμένων» υπηρεσιών (Private Services Contract : Maintenance and Management), όπου η σύμβαση μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Φορέα, προβλέπει την παραχώρηση στον ιδιώτη των υπηρεσιών που αφορούν την λειτουργία, τη συντήρηση και την διαχείριση του έργου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Κουμουτσάκου (2007) στην διπλωματική της εργασία, «Το Δημόσιο διατηρεί την ιδιοκτησία του έργου, αλλά ο ιδιώτης μπορεί να επενδύσει και δικά του κεφάλαια σε αυτό. Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια του συμβολαίου, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα ο ιδιώτης να επενδύσει δικά του κεφάλαια στο έργο, δεδομένου ότι έχει περισσότερο χρόνο να τα αποσβέσει και να επιτύχει μια ελάχιστη απόδοση επί αυτών των κεφαλαίων. Η μέθοδος αυτή προτιμάται όταν το έργο απαιτεί υψηλή 21

22 εξειδίκευση και ο κρατικός φορέας δεν έχει την απαιτούμενη διοικητική εμπειρία σε σύνθετα έργα». 8). Σχεδιασμός Κατασκευή Χρηματοδότηση Λειτουργία / D.B.F.O. (Design, Built, Finance, Operate) Πρόκειται για συμβάσεις με σκοπό το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη χρηματοδότηση και τη λειτουργία υποδομών ή επενδυτικών στοιχείων, για τα οποία είναι υπεύθυνος ο Ιδιωτικός Φορέας. Επιπλέον, ο ιδιώτης επανακτά την αξία των επενδυμένων κεφαλαίων από τις πληρωμές του Δημοσίου κατά τη διάρκεια της σύμ βασης. Τέλος, το εν λόγω μοντέλο είναι το πλέον αρμόδιο για την υλοποίηση συμβάσεων που αφορούν έργα υποδομών και ανάπτυξης παγίων του Δημοσίου με τη μέθοδο της πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης (PFI). 9). Παραχώρηση Εκμετάλλευσης (Concession) Πρόκειται για μια μορφή σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, όπου η ζήτηση για το έργο ή τις υπηρεσίες είναι επαρκής και επομένως τα έσοδα από την εκμετάλλευση του έργου εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Χαρακτηριστικό στοιχείο της συγκεκριμένης μορφής ΣΔΙΤ είναι η εκχώρηση στον ιδιώτη του δικαιώματος εκμετάλλευσης των οικονομικών εμπορικών δυνατοτήτων του παγίου για μια συγκεκριμένη περίοδο, συνήθως ετών, ενώ η ιδιοκτησία του παγίου παραμένει στο Δημόσιο. Ο Ιδιωτικός Φορέας αντίθετα, είναι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία και τη συντήρηση του προς υλοποίηση έργου. 10). Μέθοδος Μίσθωσης Αποκατάστασης Λειτουργίας / L.R.O. (Lease, Rehabilitate, Operate) Στα πλαίσια αυτής της μεθόδου ο ιδιώτης ενοικιάζει εγκαταστάσεις πο υ αποτελούν ιδιοκτησία του Δημοσίου αναλαμβάνοντας το κόστος επιδιόρθωσης και εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεων. Στη συνέχεια λειτουργεί την συγκεκριμένη υποδομή στα πλαίσια της 22

23 συμφωνίας που έχει υπογράψει με το Δημόσιο. Ο συμβατός χρόνος εκμετάλλευσης των εγκαταστάσεων από τον ιδιώτη, καθορίζεται από τις προβλέψεις σχετικά με τις αποδόσεις της συγκεκριμένης επένδυσης, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο την επανάκτηση του επενδυμένου κεφαλαίου, αλλά και τα κόστη των ιδίων και ξένων κεφαλαίων που αποτελούν την κεφαλαιακή διάρθρωση της χρηματοδότησης. Επιχειρώντας μια κριτική σύνοψη στα όσα αναφέρονται στις παραπάνω κατηγορίες συμπράξεων, διαπιστώνεται ότι οι ΣΔΙΤ, δεν αποτελούν μόνο ένα απλό εργαλείο προώθησης του προγράμματος των δημοσίων επενδύσεων αλλά ενισχύουν τον αναπτυξιακό χαρακτήρα των έργων που υλοποιούνται, καθώς συμβάλλουν στην προαγωγή της επιχειρηματικότητας. Επίσης, σημαντική είναι και η συμβολή τους στην ενίσχυση των δημοσιονομικών θεσμών. Ειδικότερα, η δυνατότητα αποδοτικής αξιοποίησης της περιουσίας του δημοσίου χωρίς επιβαρύνσεις στον κρατικό προϋπολογισμό, δημιουργεί όρους για συρρίκνωση του δημοσίου ελλείμματος και του χρέους, γεγονός που συμβάλλει στην μακροχρόνια ενίσχυση της ευελιξίας των πολιτικών άσκησης δημοσιονομικής και εισοδηματικής πολιτικής. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι ακόμη και σε περιόδους έντονων οικονομικοπολιτικών κύκλων, οι ΣΔΙΤ έχουν θετική συμβολή στην δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης λόγω της ευελιξίας που χαρακτηρίζει το θεσμικό τους πλαίσιο ως προς την διαμόρφωση των όρων συνεργασίας. Εκτός από τα προαναφερθέντα, οι ΣΔΙΤ χωρίζονται στις εξής κατηγορίες ( Γιάνναρος Ι., 2005). Α) ΣΔΙΤ καθαρού συμβατικού τύπου Η παρούσα κατηγορία σύμβασης μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα βασίζεται αποκλειστικά σε συμβατικούς δεσμούς. Το συγκεκριμένο σχήμα ΣΔΙΤ καλύπτει διάφορες ρυθμίσεις, με τις οποίες ανατίθενται λειτουργίες στον Ιδιωτικό Φορέα, όπως ο σχεδιασμός, η χρηματοδότηση, η υλοποίηση και η εκμετάλλευση του έργου ή της υπηρεσίας. Επίσης, στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι συμβάσεις παραχώρησης, στις οποίες παρατηρείται άμεση σχέση μεταξύ του Ιδιωτικού Φορέα και του τελικού χρήστη του έργου ή της υπηρεσίας. Επιπροσθέτως, θα ήταν σκόπιμο να επισημάνουμε τις διάφορες υποκατηγορίες των δημοσίων έργων, οι οποίες προκύπτουν κυρίως από την διεθνή εμπειρία και είναι καταγεγραμμένες στην βιβλιογραφία. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες : 23

24 Α.1) Κλασικές Μέθοδοι Χρηματοδότησης (Conventional procurement) Πρόκειται για συμβόλαια στα οποία στηρίζεται το Δημόσιο, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει το υψηλό κόστος και τις δυσκολίες συντήρησης των έργων υποδομής. Οι επιλογές του Δημοσίου σε αυτήν την κατεύθυνση είναι τα συμβόλαια διαχείρισης και συντήρησης (Management and Maintenance Contracts) και τα ποσοτικά βασισμένα συμβόλαια συντήρησης (Quantity Based maintenance contracts). Α.2) Συμβάσεις συντήρησης βάσει απόδοσης (Performance based maintenance contracts) Οι συμβάσεις αυτές αφήνουν στον ανάδοχο περισσότερη αυτονομία να δράσει και προκαθορισμένη στο συμβόλαιο αμοιβή, συνδεδεμένη με τους δείκτες απόδοσης. Α.3) Συμβάσεις διαχείρισης (Management Contracts) Στην κατηγορία αυτή ο Ιδιωτικός Φορέας αναλαμβάνει διάφορες απαιτήσεις και στόχους και οι συμβάσεις εστιάζουν στη διαχείριση λειτουργίας των προς υλοποίηση έργων. Α.4) Παραχωρήσεις (Concessions) Ο Δημόσιος Φορέας παραχωρεί στον Ιδιωτικό Φορέα την ευθύνη και τη συντήρηση των έργων και των υπηρεσιών, ώστε να αποκομίσει εισόδημα από τους χρήστες. Β) ΣΔΙΤ θεσμοθετημένου τύπου Στην περίπτωση αυτή υπάρχει συνεργασία μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός άλλου φορέα ή εισόδου του ιδιώτη σε ένα υπάρχοντα φορέα. Στην κατηγορία αυτή των συμπράξεων, σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένας φορέας, που ελέγχεται από κοινού από τον εταίρο του Δημόσιου Τομέα και να υπάρξει ένα υψηλό επίπεδο ελέγχου των εργασιών, το οποίο να προσαρμόζεται κατά διαστήματα ανάλογα με τις περιστάσεις, μέσω της παρουσίας του στη μετοχική ομάδα και τα διοικητικά έργα του κοινού φορέα. 24

25 Η σύσταση ΣΔΙΤ θεσμοθετημένου τύπου μπορεί να γίνει τόσο με τη δημιουργία ενός φορέα που ελέγχεται από κοινού από τον Δημόσιο και τον Ιδιωτικό Τομέα, όσο και με την απόκτηση του ελέγχου μιας υπάρχουσας δημόσιας επιχείρησης από τον Ιδιωτικό Τομέα. Χαρακτηριστική μορφή τέτοιας μορφής αποτελούν οι κοινές επιχειρήσεις με ιδιώτες ( Joint Venture Companies), στις οποίες συμμετέχουν Δημόσιο και Ιδιωτικοί Φορείς για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών. Ανακεφαλαιώνοντας, θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε πως η κάθε κατηγορία ΣΔΙΤ (συμβατικού και θεσμοθετημένου τύπου) δημιουργεί ιδιαίτερα ζητήματα ως προς την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου για τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης. 2.2 Διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ Οι Δημόσιοι Φορείς που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε κάποια ΣΔΙΤ, σύμφωνα με το Ν.3389/2005 (Εγχειρίδιο για την Υλοποίηση Έργων και Υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ, 2006.), νοούνται οι εξής : Α) Το Ελληνικό Δημόσιο Β) Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Γ) Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) Δ) Οι ανώνυμες εταιρείες, των οποίων το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στους ανωτέρω φορείς, δηλαδή στο Ελληνικό Δημόσιο, σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ή σε άλλη ή άλλες ανώνυμες εταιρείες που υπάγονται στην παρούσα περίπτωση. Οι Ιδιωτικοί φορείς μπορεί να είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των προσώπων που ορίζονται από το Ν.3389/2005 ως «Δημόσιοι Φορείς». Για να συμμετάσχουν σε Σύμβαση Σύμπραξης ή σε παρεπόμενο σύμφωνο, οι Ιδιωτικοί Φορείς οφείλουν να συστήσουν «Ανώνυμη Εταιρεία Ειδικού Σκοπού». Επιπρόσθετα, ο εν λόγω νόμος συνέστησε τη «Διυπουργική Επιτροπή Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΔΕΣΔΙΤ). Πρόκειται για ένα κυβερνητικό όργανο, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξειδίκευση της κυβερνητικής πολιτικής για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών με τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων. Στις αρμοδιότητες της ΔΕΣΔΙΤ εμπίπτουν : 25

26 Α) Η έγκριση της υπαγωγής συμπράξεων στις διατάξεις του Ν.3389/2005 Β) Η ανάκληση τέτοιων εγκρίσεων, αν οι Δημόσιοι Φορείς έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του ανωτέρου νόμου δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους να : α) ακολουθούν τις υποδείξεις της ΕΓΣΔΙΤ, ως προς τη διαδικασία ανάθεσης, β) επεξεργάζονται κάθε κείμενο που σχετίζεται με τη διαδικασία ανάθεσης ( Τεύχη Δημοπράτησης, ειδική και τεχνική συγγραφή υποχρεώσεων, πρόκληση υποβολής προσφορών, σχέδιο σύμβασης κλπ) σύμφωνα νε τις οδηγίες, τροποποιήσεις και αλλαγές που εισηγείται η ΔΕΣΔΙΤ, στην οποία και κοινοποιούνται πριν από τη διανομή ή τη δημοσίευση όλα τα κείμενα και η αλληλογραφία που αφορούν στη διαδικασία ανάθεσης και γ) μεριμνούν για τη συμμετοχή εκπροσώπου της ΕΓΣΔΙΤ στις επιτροπές αξιολόγησης ή και σε άλλα όργανα που συνιστώνται στα πλαίσια της Διαδικασίες Ανάθεσης για την επιλογή του Ιδιωτικού Φορέα που θα συμμετάσχει στη σύμπραξη. Γ) Η απόφαση για την ένταξη στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του καταβλητέου στους Ιδιωτικούς Φορείς ανταλλάγματος. Δ) Η απόφαση για τη συμμετοχή ή μη του Δημοσίου στη χρηματοδότηση της κατασκευής των έργων ή της παροχής των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείμενο της Σύμπραξης Ε) Η λήψη κάθε άλλης συναφούς απόφασης Όσον αφορά την «Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα» (ΕΓΣΔΙΤ), αυτή συστάθηκε με το άρθρο 4 του Ν.3389/2005. Σκοπός της ΕΓΣΔΙΤ είναι η επικουρία της ΔΕΣΔΙΤ και των Δημοσίων Φορέων και έργο της είναι : - Ο εντοπισμός των έργων ή υπηρεσιών που μπορούν να εκτελεσθούν ή να παρασχεθούν μέσω Συμπράξεων και να υπαχθούν στις διατάξεις του Ν.3389/ Η εν γένει προώθηση της εκτέλεσης έργων ή της παροχής υπηρεσιών μέσω του θεσ μού των Συμπράξεων - Η διευκόλυνση και υποστήριξη των Δημόσιων Φορέων στα πλαίσια των Διαδικασιών Ανάθεσης που προβλέπονται στο Ν.3389/2005 για την επιλογή των Ιδιωτικών Φορέων που θα αναλάβουν την εκτέλεση των έργων ή την παροχή των υπηρεσιών στα πλαίσια των Συμπράξεων - Η παρακολούθηση της υλοποίησης των Συμβάσεων Σύμπραξης και των παρεπομένων συμφώνων, η τακτική ενημέρωση της ΔΕΣΔΙΤ και η επεξεργασία και υποβολή εισηγήσεων για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων και 26

27 - Η σύνταξη ετήσιας έκθεσης και η παρουσίασή της στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής. Όσον αφορά τη διαδικασία υποβολής μιας πρότασης στην Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ για την υπαγωγή μιας υπηρεσίας ή ενός έργου στο σύστημα των Συμπράξεων, το Δημόσιο είναι υποχρεωμένο να προσκομίσει στοιχεία που σχετίζονται με το αντικείμενο της Σύμπραξης, όπως : Παρουσίαση Αναθέτουσας Αρχής, αναλυτική περιγραφή του έργου ή της υπηρεσίας που αποτελεί το αντικείμενο της σύμπραξης, παρουσίαση προτεινόμενης σύμπραξης (μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, συντήρηση, λειτουργία, εκμετάλλευση), ενδεικτικό προϋπολογισμό εκτέλεσης έργου κτλ. Σύμφωνα με το περιεχόμενο του αναλυτικού οδηγού του εγχειριδίου για την υλοποίηση έργων και υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ του Υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, Τα κριτήρια έγκρισης της υπαγωγής στο σύστημα των Συμπράξεων έχουν ως ακολούθως: - «η αρμοδιότητα του προτείνοντος τη Σύμπραξη Δημοσίου Φορέα - η ωριμότητα ή η δυνατότητα ωρίμανσης του προτεινόμενου έργου ή των υπηρεσιών - χρηματοοικονομικά κριτήρια (πχ βιωσιμότητα του έργου, ανταποδοτικότητα) - κοινωνικοοικονομικά κριτήρια (πχ αναγκαιότητα υλοποίησης της σχετικής υποδομής, η σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας κτλ) - τεχνικά κριτήρια που σχετίζονται με την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στους τελικούς χρήστες». Όσον αφορά τη διαδικασία επιλογής των έργων που θα πραγματοποιηθούν με ΣΔΙΤ, οι Δημόσιοι Φορείς υποβάλλουν σχετική πρόταση προς την Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ. Η Ειδική Γραμματεία επεξεργάζεται την πρόταση και κρίνει αν μπορεί να υλοποιηθεί ως Σύμπραξη, βάσει των προδιαγραφών που ορίζει ο Ν.3389/2005 και στην περίπτωση θετικής απάντησης, την εντάσσει στον «Κατάλογο Προτεινόμενων Συμπράξεων», συντάσσει αιτιολογική έκθεση και μετά τη γνωστοποίησή της στο Δημόσιο Φορέα, ο ίδιος οφείλει εντός δύο μηνών να καταθέσει στη Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ «Αίτηση Υπαγωγής» της Σύμπραξης στο Ν.3389/2005. Στη συνέχεια, η ΕΓΣΔΙΤ συνεκτιμά τις διάφορες μορφές παραμέτρων που έχουν προαναφερθεί, όπως : την Αρμοδιότητα του Δημόσιου Φορέα, τη βιωσιμότητα, των 27