Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ"

Δάμαλις Ζυγομαλάς
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ

2 Φαρμακογενωμική Κλϊδοσ τησ γενετικόσ Προβλϋπει την ανταπόκριςη του αςθενό ςε φαρμακευτικϋσ αγωγϋσ μελετώντασ το γενετικό του υλικό Γενετικϋσ μεταβολϋσ Μεταλλαγϋσ Μικρϋσ προςθόκεσ / αφαιρϋςεισ Γονιδιακό επϋκταςη Έκφραςη γονιδύων Δομικϋσ μεταβολϋσ

γενετικό του υλικό Γενετικϋσ μεταβολϋσ Μεταλλαγϋσ Μικρϋσ

3 Οι τεχνικές στη Φαρμακογενωμική Real-Time PCR Τεχνική μοριακής διαγνωστικής που εφαρμόζεται για την ποσοτική μέτρηση μοριακών "στόχων" στο γενετικό υλικό. Η τεχνική είναι κατάλληλη για τον προσδιορισμό σημειακών μεταλλαγών και πολυμορφισμών (SΝPs) Αλληλούχιση DNA Η αλληλούχιση DNA χρησιμοποιείται ευρέως για την ανίχνευση μεταλλαγών σε ένα γονίδιο. Η αλληλούχιση πραγματοποιείται σε προϊόντα PCR και η μέθοδος είναι ευαίσθητη ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει μεταλλαγές μεγέθους 1 βάσης FISH Τεχνολογία εξαιρετικά ευαίσθητη και αξιόπιστη βασίζεται στην υβριδοποίηση φθοριοχρωμοσημασμένων ανιχνευτών με το υπό μελέτη γενετικό υλικό. Η παρατήρηση του αποτελέσματος γίνεται σε μικροσκόπιο φθορισμού

4 Φαρμακογενωμική στον Μη-Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμονα (NSCLC) Συνοπτικά Γονίδιο Θεραπεία Υλικό Τεχνική Χρόνοσ EGFR Anti-EGFR TKi Καρκινικϊ κύτταρα ςε κύβο παραφύνησ ό κυτταρολογικό υλικό Real-Time PCR Sequencing 3-4 ημϋρεσ 7-10 ημϋρεσ ERCC1 Platin RT-PCR 3-4 ημϋρεσ RRM1 Gemcitabine RT-PCR 3-4 ημϋρεσ BRCA1 Platin RT-PCR 3-4 ημϋρεσ EML4-ALK Crizotinib FISH 2-3 ημϋρεσ KRAS Real-Time PCR 2-3 ημϋρεσ

Real-Time PCR Sequencing 3-4 ημϋρεσ 7-10 ημϋρεσ ERCC1 Platin RT-PCR 3-4 ημϋρεσ RRM1 Gemcitabine

5 Μεταλλαγές στο γονίδιο του EGFR Το ενδοκυττάριο μονοπάτι του EGFR Μεταλλαγές στην περιοχή της τυροσινικής κινάσης του γονιδίου EGFR αυξάνουν τη δραστηριότητα της ενδοκυττάριας σηματοδότησης Τα καρκινικά κύτταρα «εξαρτώνται» από το μονοπάτι του EGFR και προάγουν τον πολλαπλασιασμό τη διήθηση την επιβίωση τη μετάσταση τη νέο-αγγειογένεση αναστέλλουν την απόπτωση

σηματοδότησης Τα καρκινικά κύτταρα «εξαρτώνται» από το μονοπάτι του EGFR και προάγουν τον

6 Εντόπιση των μεταλλαγών του EGFR Οι μεταλλαγές εντοπίζονται στα εξώνια (περιοχή τυροσινικής κινάσης) Αφαιρέσεις στο εξώνιο 19 και μια σημειακή μεταλλαγή στο εξώνιο 21, η L858R, αποτελούν περίπου το 90% των ενεργοποιητικών μεταλλαγών Μεταλλαγές στον EGFR έχουν ανιχνευτεί στο 30-50% των ασθενών με NSCLC στην Ανατολική Ασία περίπου στο 10% των ασθενών στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη Μεταλλαγές στο γονίδιο EGFR είναι αμοιβαίως αποκλειόμενες με τις μεταλλαγές στα γονίδια KRAS και ALK Sharma et al., 2007

EGFR έχουν ανιχνευτεί στο 30-50% των ασθενών με NSCLC στην Ανατολική Ασία περίπου στο 10% των ασθενών στη Βόρεια Αμερική και τη

7 Μεταλλαγές στο γονίδιο του EGFR Κλινικά δεδομένα Ciuleanu T. et al., Efficacy and safety of erlotinib versus chemotherapy in second-line treatment of patients with advanced, non-small-cell lung cancer with poor prognosis (TITAN): a randomised multicentre, open-label, phase 3 study. The LANCET oncology, 13(3): , 2012

of patients with advanced, non-small-cell lung cancer with poor prognosis

8 Χρήση Αναστολέων Τυροσινικής Κινάσης (TKis) σε ασθενείς με NSCLC Tarceva (erlotinib) Το Τarceva ενδείκνυται ως μονοθεραπεία για θεραπεία συντήρησης σε ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα με σταθερή νόσο μετά από 4 κύκλους πρώτης γραμμής καθιερωμένης χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα για τη θεραπεία ασθενών με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα μετά από αποτυχία ενός τουλάχιστον προηγούμενου χημειοθεραπευτικού σχήματος Iressa (gefitinib) Το Iressa ενδείκνυται για την αντιμετώπιση ενηλίκων ασθενών με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΜΚΠ) με ενεργοποιούμενες μεταλλάξεις του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα με δράση κινάσης τυροσίνης [EGFR-TK] Δεν έχει καταδειχθεί όφελος επιβίωσης ή άλλες κλινικά σημαντικές επιδράσεις από την αγωγή σε ασθενείς με υποδοχείς του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR)- αρνητικούς όγκους

μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα μετά από αποτυχία ενός τουλάχιστον προηγούμενου χημειοθεραπευτικού σχήματος Iressa (gefitinib) Το Iressa ενδείκνυται για την αντιμετώπιση ενηλίκων ασθενών με

9 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου ERCC1 (Excision Repair Cross-Complementing factor 1) Tα σύμπλοκα πλατίνας προκαλούν τη δημιουργία εγκάρσιων ομοιοπολικών δεσμών (γέφυρες cross-linking) μέσα στην ίδια ή και σε διαφορετικές αλυσίδες DNA H κυτταρική μηχανή επιδιόρθωσης με εκτομή νουκλεοτιδίων προσπαθεί να επιδιορθώσει τις παραπάνω βλάβες Ένα σημαντικό γονίδιο στο σύστημα επιδιόρθωσης του DNA είναι το ERCC1 Ο ρυθμός απομάκρυνσης της πλατίνας από το DNA είναι ανάλογος των επιπέδων έκφρασης του ERCC1

κυτταρική μηχανή επιδιόρθωσης με εκτομή νουκλεοτιδίων προσπαθεί να επιδιορθώσει τις παραπάνω βλάβες Ένα σημαντικό γονίδιο

10 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου ERCC1 (Excision Repair Cross-Complementing factor 1) Κλινικά δεδομένα Μελέτη Φάσης ΙΙΙ Τροποποίηση θεραπείας βασισμένης σε cisplatin με τη χρήση ποσοτικής εκτίμησης της έκφρασης του ERCC1 mrna στον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα Cobo et al., JCO Jul 2007:

βασισμένης σε cisplatin με τη χρήση ποσοτικής εκτίμησης της έκφρασης του

11 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου RRM1 (Ribonucleosidediphosphate Reductase subunit M1) Το RRM1 είναι η ενεργή υπομονάδα της ριβονουκλεοτιδικής ρεδουκτάσης (RR), ένα από τα βασικά ένζυμα στη σύνθεση του DNA Το αντικαρκινικό φάρμακο gemcitabine παρεμποδίζει τη δράση του RRM1 και επακόλουθα τη σύνθεση DNΑ Tα επίπεδα έκφρασης του RRM1 στα κύτταρα καθορίζουν την κυτταροτοξικότητα του φαρμάκου.

σύνθεση του DNA Το αντικαρκινικό φάρμακο gemcitabine παρεμποδίζει τη δράση του RRM1 και

Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου RRM1 (Ribonucleosidediphosphate Reductase subunit M1) Κλινικά δεδομένα Έκφραςη γονιδίου RRM1 ςε ςχήματα μεgemcitabine ςτον NSCLC Μελϋτη Ceppi et al 2006 (7) N=61 Σχόμα

12 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου RRM1 (Ribonucleosidediphosphate Reductase subunit M1) Κλινικά δεδομένα Έκφραςη γονιδίου RRM1 ςε ςχήματα μεgemcitabine ςτον NSCLC Μελϋτη Ceppi et al 2006 (7) N=61 Σχόμα RRM1 χαμηλό Μϋςη Επιβύωςη (μόνεσ) RRM1 υψηλό Μϋςη Επιβύωςη (μόνεσ) Τιμό P Gem/Cis Rosell 2004 (6) N=67 Gem/Cis Rosell 2003 (5) N=16 Gem/Cis Τα επιστημονικά δεδομένα αναδεικνύουν το RRM1 ως ισχυρό προβλεπτικό δείκτη για την αποτελεσματικότητα του gemcitabine στα θεραπευτικά σχήματα για τον μημικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.

Gem/Cis 13.9 10.9 0.039 Rosell 2004 (6) N=67 Gem/Cis 13.7 3.6 0.009 Rosell 2003 (5) N=16 Gem/Cis 15.5 6.8 0.

13 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου BRCA1 (BReast CAncer type 1 susceptibility gene) Το BRCA1 είναι γονίδιο «φροντιστής» (caretaker) και εκφράζει την πρωτεΐνη breast cancer type 1 susceptibility protein Η πρωτεΐνη είναι υπεύθυνη για την επιδιόρθωση του DNA Μελέτες έχουν δείξει ότι χαμηλά επίπεδα BRCA1 αυξάνουν την ευαισθησία στην cisplatin αλλά οδηγούν σε ανθεκτικότητα στο paclitaxel

protein Η πρωτεΐνη είναι υπεύθυνη για την επιδιόρθωση του DNA Μελέτες έχουν δείξει ότι χαμηλά

14 Επίπεδα έκφρασης του γονιδίου BRCA1 (BReast CAncer type 1 susceptibility gene) Κλινικά δεδομένα Rosell R, et al. PLoS ONE 4(5): e5133 (2009)

15 Φαρμακογενωμική στον NSCLC Αλγόριθμος φαρμακογενωμικής αξιολόγησης αποτελεσμάτων έκφρασης των γονιδίων ERCC1, RRM1, BRCA1 στον καρκίνο του πνεύμονα

16 Το γονίδιο σύντηξης EML4-ALK Το άκρο N του EML4 συντήκεται με την ενδοκυτταρική κινάση του ALK Και τα δύο βρίσκονται στον μικρό βραχίονα του χρωμοσώματος (2p21 και 2p23 αντίστοιχα) 5 /75 δείγματα NSCLC βρέθηκαν EML4-ALK (+) Δεν ανιχνεύθηκε σε 261 δείγματα άλλων καρκίνων (εκτός πνεύμονα) Soda et al. Nature (2007) 448: 561-6

και 2p23 αντίστοιχα) 5 /75 δείγματα NSCLC βρέθηκαν EML4-ALK (+) Δεν ανιχνεύθηκε

17 Το γονίδιο σύντηξης EML4-ALK Ο φυσιολογικός υποδοχέας τυροσινικής κινάσης ALK ενεργοποιείται μόνο κατόπιν σύνδεσης με το πρόσδεμά του Σε παθολογική περίπτωση γονιδιακής αναδιάταξης, μπορεί να προκύψει το γονίδιο σύντηξης EML4-ALK Η πρωτεΐνη EML4 ALK ενεργοποιείται μέσω των δομών ελικοειδούς έλικας του EML4, χωρίς να απαιτείται η ύπαρξη προσδέματος Η ιδιοσύστατα ενεργή αυτή πρωτεΐνη σηματοδοτεί αδιάλειπτα στη διαδικασία ανεξέλεγκτου κυτταρικού πολλαπλασιασμού Οι αναστολείς του ALK (Crizotinib) έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα στους EML4-ALK (+) NSCLC

δομών ελικοειδούς έλικας του EML4, χωρίς να απαιτείται η ύπαρξη προσδέματος Η ιδιοσύστατα ενεργή αυτή πρωτεΐνη σηματοδοτεί αδιάλειπτα στη

18 Μεταλλαγές στο γονίδιο KRAS Η πρωτεΐνη KRAS συμμετέχει στο ενδοκυτταρικό μονοπάτι του EGFR Σε παθολογική περίπτωση γονιδιακής μεταλλαγής, μπορεί να προκύψει μια ιδιοσύστατα ενεργή πρωτεΐνη KRAS, η οποία σηματοδοτεί ανεξάρτητα από την παρουσία προσδέματος για τον EGFR Μεταλλαγές στο γονίδιο KRAS είναι αμοιβαίως αποκλειόμενες με τις μεταλλαγές στα γονίδια EGFR και ALK

πρωτεΐνη KRAS, η οποία σηματοδοτεί ανεξάρτητα από την παρουσία προσδέματος για τον EGFR

Σχετικά έγγραφα

Φαρµακογενωµική στον µη- µικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύµονα (NSCLC)

Φαρµακογενωµική στον µη- µικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύµονα (NSCLC) Γρηγόριος)Τιμόλογος)M.Med.Sc. Γενικός)Διευθυντής Κέντρο)Μοριακής)Βιολογίας)και)Γενετικής)ΚΑΡΥΟ! Φαρμακογενωμική Κλάδος'της'γενετικής