ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ K ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ K ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΩΝ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: ΟΗ ΔΤΔΛΗΚΣΔ ΜΟΡΦΔ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Δ ΠΔΡΗΟΓΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ: ΜΗΑ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ Δπηβιέπσλ: Γξ. Γεώξγηνο Παπαγεσξγίνπ πνπδάζηξηα: νθία Πνιηηηθνύ ΑΘΖΝΑ

2 ηελ αγαπεκέλε κνπ κεηέξα, Δηξήλε 2

3 Πεξίιεςε Σν αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. Αξρηθά πεξηγξάθεηαη ε παξνχζα νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηφζν ζηελ ΔΔ- 27 φζν θαη ζηελ Διιάδα αλαθνξηθά κε ηα επίπεδα αλεξγίαο, ην κέζν εβδνκαδηαίν εξγάζηκν ρξφλν θαη ηηο κεηαβνιέο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ιφγσ ηεο απψιεηαο ζέζεσλ πιήξνπο θαη ζηαζεξήο εξγαζίαο. Αθνινπζεί ε αλάιπζε ησλ επέιηθησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζε ζεζκηθφ επίπεδν θαη ζχκθσλα κε ηηο θνηλνηηθέο επηηαγέο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επειημίαο κε αζθάιεηα θαη ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο ζηα Κξάηε Μέιε. Ζ επηξξνή ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαζψο νδεγεί ζε πνζνηηθή θαη πνηνηηθή κεηαβνιή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. Γη απηφ θαη θξίλεηαη ζθφπηκν λα εμεηαζηεί θαηά πφζν νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ε κεξηθή θαη πξνζσξηλή απαζρφιεζε, κεηαβάινπλ ηα γεληθά επίπεδα απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα ην 2008 θαη 2009 εληνπίδνληαο ηαπηφρξνλα ηηο αληζφηεηεο σο πξνο ηε ρνξήγεζε κηζζνχ θαη γεληθφηεξα ηελ πξνζηαζία ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ζε ζρέζε κε ηνπο πιήξσο απαζρνινχκελνπο. Με βάζε ηηο αληζφηεηεο απηέο ζα θαηαιήμνπκε ζηελ αλάγθε ιήςεο κέηξσλ ελίζρπζεο ηεο πξνζηαζίαο ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ, έηζη ψζηε ε επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο λα γίλεη πεξηζζφηεξν ειθπζηηθή. Ζ ελίζρπζε ησλ επέιηθησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ηφλσζε ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζα ζπκβάιινπλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αλεξγίαο, ζηνλ άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ζ κειέηε πεξίπησζεο εάλ θαη ζε πνην βαζκφ ε επειημία ηεο εξγαζίαο κεηαβάιιεη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο απνηειεί ηνλ ππξήλα ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο πνπ πηνζεηείηαη ζηελ ελ ιφγσ έξεπλα. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ: νηθνλνκηθή θξίζε θαη αγνξά εξγαζίαο, επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε, πνζνζηά αλεξγίαο, επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, επειημία ζηελ ΔΔ, κνξθέο επειημίαο, πνζνζηά ζπκκεηνρήο, κεξηθή απαζρφιεζε, πξνζσξηλή απαζρφιεζε, επειημία κε αζθάιεηα, Πξάζηλε Βίβινο, ελίζρπζε αγνξάο εξγαζίαο. 3

4 Abstract The purpose of this study is to evaluate the impact of economic crisis on labour market with special emphasis on flexible forms of employment. Initially it describes the current economic situation in the EU-27 and Greece, with regard to unemployment, average weekly working time and changes in part-time employment because of the loss of full and stable employment. The study continues with the analysis of flexible labour relations at the institutional level and in line with EU requirements to promote flexicurity and increase employment in the Member - States. The influence of the financial crisis in industrial relations is of particular interest since it results in quantitative and qualitative changes in flexible forms of employment. This is why it is important to consider whether flexible forms of employment, namely partial and temporary work, alter the overall levels of employment in Greece in 2008 and 2009 identifying disparities in wages and generally protecting the employment rights compared to full-time workers. Based on these differences, we will conclude to the need for taking measures to strengthen the protection of flexible workers so that flexible labour market becomes more attractive. The increase of both flexible industrial relations and full employment will help to reduce unemployment, rise productivity and economic growth. The case study of whether and to what extent flexible work changes industrial relations is the core of the methodological approach adopted in this paper. KEY WORDS: economic crisis and the labour market, effects on employment, unemployment rates, flexible industrial relations, flexibility in the EU, types of flexibility participation rates, part time employment, temporary employment, flexicurity, Green Paper, strengthening labour market. 4

5 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ην θείκελν πνπ αθνινπζεί αλαιχνληαη νη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ απαζρφιεζε ην 2008 θαη 2009, έλα ζέκα εμαηξεηηθά επίθαηξν, πνπ ζπλδέεηαη φρη κφλν κε ηηο κεηαβνιέο ηνπ αλδξηθνχ θαη γπλαηθείνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηνλ ρψξν εξγαζίαο αιιά θαη κε ηηο κεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. ην ζεκείν απηφ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο φζνπο κε βνήζεζαλ λα ζπιιέμσ ην απαξαίηεην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ, ηφζν ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν φζν θαη ζε πξαθηηθφ γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Αξρηθά ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ, απφ ηα βάζε ηεο θαξδηάο κνπ, ηνλ Γξ. Γεώξγην Παπαγεσξγίνπ γηα ηελ επθαηξία πνπ κνπ έδσζε λα αζρνιεζψ κε απηφ ην ζέκα, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ ζηε ζπιινγή ησλ απαξαίηεησλ πεγψλ βηβιηνγξαθίαο θαη ηηο ρξήζηκεο νδεγίεο ηνπ ζηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο. Σνλ επραξηζηψ γηα ηνλ πνιχηηκν ρξφλν ηνπ θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ζπγγξαθήο απηήο ηεο κειέηεο. Δπηπξφζζεηα, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ Γξ. Ησάλλε Γελδξηλό, Πξντζηάκελν ηνπ Κέληξνπ Τγηεηλήο θαη Αζθάιεηαο ηεο Δξγαζίαο θαη ηνλ θ. Υαξάιακπν Βνύξηζε, Πξντζηάκελν ηεο Γηεχζπλζεο Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ γηα ηελ άκεζε αληαπφθξηζή ηνπο ζηε ζπγθέληξσζε ηνπ ζρεηηθνχ πιηθνχ. Έλα κεγάιν επραξηζηψ ζην επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ ηνπ ΗΝΔ-ΓΔΔ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνπο θ.θ. Γεώξγην Κξηηηθίδε, Γεώξγην Κόιιηα θαη Γεκήηξην Καηζνξίδα θαζψο θαη ζηνλ θ. Κσλζηαληίλν Λνίδν, ππάιιειν ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο γηα ηελ ζπιινγή ηφζν ησλ απαξαίηεησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ φζν θαη ησλ πιεξνθνξηψλ αλαθνξηθά κε ηελ πνξεία ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ηελ πεξίνδν Δπραξηζηίεο αλαινγνχλ θαη ζηνλ Γξ. ηαύξν Εσγξαθάθε, Δπίθνπξν Καζεγεηή ηνπ ηκήκαηνο Αγξνηηθήο Οηθνλνκίαο θαη Αλάπηπμεο ηνπ Γεσπνληθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ γηα ηελ απνζηνιή επίθαηξσλ εξεπλψλ φζνλ αθνξά ηηο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθή θξίζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Έλα ζεξκφ επραξηζηψ ζα ήζεια λα εθθξάζσ θαη ζηελ θ. Κσλζηαληίλα Πεληάξρνπ, ππάιιειν ηεο Βηβιηνζήθεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ηζφηεηαο γηα ηελ 5

6 θαζνδήγεζή ηεο ζηελ ζπιινγή ηεο απαξαίηεηεο βηβιηνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σέινο, δελ ζα κπνξνχζα λα παξαιείςσ ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπ θ. ΓΔΩΡΓΗΟΤ ΡΩΜΑΝΗΑ, Δπηζηεκνληθνχ πκβνχινπ ηνπ ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ θαη Πξνέδξνπ «Παξαηεξεηεξίνπ Απαζρφιεζεο Δξεπλεηηθή Πιεξνθνξηθή Α.Δ.» γηα ηελ ζπλέληεπμε πνπ κνπ έδσζε αλαθνξηθά κε ηηο πξνηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηελ έμνδν ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο απφ ηελ θξίζε. 6

7 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΩΝ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΟ Α, Γ ΚΑΗ Γ... 9 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ ΥΩΡΩΝ ΔΗΑΓΩΓΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΤΛΛΟΓΖ ΣΑΣΗΣΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ ΤΠΟΘΔΖ ΔΡΓΑΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 0 : Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΚΑΗ Ζ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΔΔ ΣΩΝ Ζ νηθνλνκηθή θξίζε ζηηο ΖΠΑ θαη ε επηξξνή ηεο ζηελ ΔΔ Ζ αλεξγία θαη ε απαζρφιεζε ζηελ ΔΔ-27 ην 2008 θαη Ζ αλεξγία θαη ε απαζρφιεζε ζηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 0 ΟΗ ΔΤΔΛΗΚΣΔ ΜΟΡΦΔ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Δ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΗ ΔΘΝΗΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο ζην ρψξν εξγαζίαο θαη νη επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο Οη επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο α Ζ επειημία ηεο απαζρφιεζεο α) Ζ επειημία ηνπ κεγέζνπο ηεο απαζρφιεζεο β) Ζ επειημία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απαζρφιεζεο β Ζ επειημία ησλ απνδνρψλ γ Ζ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο Ζ Πνιηηηθή ηεο ΔΔ γηα ηελ Απαζρφιεζε Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Ζ επειημία κε αζθάιεηα ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 0 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΚΑΗ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ ΜΔΡΗΚΖ ΚΑΗ ΠΡΟΩΡΗΝΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Ζ Πιήξεο θαη ε Μεξηθή Απαζρφιεζε ζηελ Διιάδα Ζ επηινγή ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο Ζ πιήξεο θαη ε κεξηθή απαζρφιεζε αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο Ζ πιήξεο θαη ε κεξηθή απαζρφιεζε ζην δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο Ζ Μφληκε θαη Πξνζσξηλή Απαζρφιεζε ζηελ Διιάδα Ζ επηινγή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο Ζ κφληκε θαη πξνζσξηλή απαζρφιεζε αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο Οη κεηαβνιέο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζην δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα πκπεξάζκαηα ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 0 Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΔΤΔΛΗΚΣΩΝ ΔΡΓΑΗΑΚΩΝ ΥΔΔΩΝ ΣΖΝ ΜΔΗΩΖ ΣΖ ΑΝΔΡΓΗΑ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΑ ΦΑΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ Ο επηζθαιήο ραξαθηήξαο ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο Ζ απάληεζε ζηελ ππφζεζε εξγαζίαο Πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ

8 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α: ΣΑΣΗΣΗΚΟΗ ΠΗΝΑΚΔ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β: Ν. 3846/2010(ΦΔΚ 66/Α / ) ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ: ΡΤΘΜΗΔΗ, ΤΜΦΩΝΗΔ ΚΑΗ ΜΔΣΡΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΖ ΒΛΑΠΣΗΚΖ ΜΔΣΑΒΟΛΖ ΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΡΓΑΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ : ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ FLEXICURITY ΣΖΝ ΔΤΡΩΠΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ Γηάγξακκα 1: Απμήζεηο - Μεηώζεηο Θέζεσλ Δξγαζίαο ( ).. 21 Γηάγξακκα 2: Μείσζε Θέζεσλ Δξγαζίαο αλά ρώξα (1/10/ /12/2009) 22 Γηάγξακκα 3: Μείσζε Θέζεσλ Δξγαζίαο αλά ρώξα (1/10/ /12/2008) 22 Γηάγξακκα 4: Μεηαβνιέο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο αλά θιάδν (2008). 23 Γηάγξακκα 5: Μεηαβνιέο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο αλά θιάδν (2009) Γηάγξακκα 6: Ζ αλεξγία ηνλ Φεβξνπάξην ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΩΝ Πίλαθαο 1: Πνζνζηηαία αύμεζε ηνπ ΑΔΠ - ηξίην ηεηξάκελν ηνπ Πίλαθαο 2: Ζ αλεξγία ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο 29 Πίλαθαο 3: Πίλαθαο 4: Πίλαθαο 5: Πίλαθαο 6: Ζ κεξηθή απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηεο πιήξνπο απαζρόιεζεο ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ειηθίαο εηώλ ζηελ ΔΔ-27 ( ). 48 Ζ πξνζσξηλή απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηνπ ζπλνιηθνύ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ειηθίαο 15 έσο 64 εηώλ ζηελ ΔΔ -27 ( ) 48 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) 15 εηώλ θαη άλσ θαηά είδνο απαζρόιεζεο (πιήξεο - κεξηθή) ηα έηε 2008 θαη Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, 2008 θαη Πίλαθαο 7: Μεηαβνιέο ηνπ αξηζκνύ ησλ απαζρνινύκελσλ ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό ηνκέα κε θαζεζηώο πιήξνπο ή κεξηθήο απαζρόιεζεο, 2008 θαη Πίλαθαο 8: Μεηαβνιέο ζηελ κόληκε θαη πξνζσξηλή απαζρόιεζε Πίλαθαο 9: Πίλαθαο 10: Οη κεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, Μηζζσηνί άλσ ησλ 15 εηώλ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε κόληκε ή πξνζσξηλή απαζρόιεζε ην Γ ηξίκελν ηνπ

9 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΩΝ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΟ Α, Γ ΚΑΗ Γ Πίλαθαο Α1: Πίλαθαο Α2: Πίλαθαο Α3: Πίλαθαο Α4: Πίλαθαο Α5: Πίλαθαο Α6: Πίλαθαο Α7: Πίλαθαο Α8.1: Πίλαθαο Α8.2: Πίλαθαο Α9: Πίλαθαο Α10: Πίλαθαο Α11.1: Πίλαθαο Α11.2: Πίλαθαο Α12.1: Πίλαθαο Α12.2: Πίλαθαο Α13.1: Πίλαθαο Α13.2: Πίλαθαο Α14.1: Πίλαθαο Α14.2: Πίλαθαο Α14.3: Πίλαθαο Α14.4: Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ εξγαδνκέλσλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%).. 79 Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ αληξώλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%) Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ γπλαηθώλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%) Μέζνο όξνο ησλ εβδνκαδηαίσλ σξώλ εξγαζίαο ησλ απαζρνινύκελσλ ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ Ζ Μεξηθή Απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηνπ ζπλόινπ ηεο απαζρόιεζεο ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, θαηά ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, θαηά είδνο απαζρόιεζεο (πιήξεο-κεξηθή) αλά ηξίκελν, Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη Μεηαβνιέο ηνπ αξηζκνύ ησλ απαζρνινύκελσλ (ζε ρηιηάδεο), θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο 2008 θαη Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά ζέζε ζην επάγγεικα, Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαη ιόγνη πνπ απαζρνινύληαη κεξηθώο, θαηά θύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ. Γ ηξίκελν Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαη ιόγνη πνπ απαζρνινύληαη κεξηθώο, θαηά θύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ. Γ ηξίκελν Aπαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε κεξηθή απαζρόιεζε θαηά κνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν. Γ ηξίκελν Aπαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε κεξηθή απαζρόιεζε θαηά κνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν, Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη θύιν, 2008 θαη Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη θύιν, 2008 θαη Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαηά θύιν, Πεξίνδνο αλαθνξά: Γ ηξίκελν Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαηά θύιν, Πεξίνδνο αλαθνξά: Γ ηξίκελν Μεηαβνιέο ηεο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζην δεκόζην ηνκέα, Μεηαβνιέο ηεο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηνλ ηδησηηθό ηνκέα,

10 Πίλαθαο Α15.1: Πίλαθαο Α15.2: Πίλαθαο Α15.3: Πίλαθαο Α15.4: Πίλαθαο Α15.5: Μηζζσηνί 15 εηώλ θαη άλσ κε κόληκε ή πξνζσξηλή εξγαζία, ιόγνο πνπ ε εξγαζία είλαη πξνζσξηλή, θαηά νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν, Γ ηξίκελν Μηζζσηνί 15 εηώλ θαη άλσ κε κόληκε ή πξνζσξηλή εξγαζία, ιόγνο πνπ ε εξγαζία είλαη πξνζσξηλή, θαηά νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν, Γ ηξίκελν Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο θαηά νκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν, Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνλ Γεκόζην Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνλ Ηδησηηθό Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, Πνζνζηά αθνύζηαο κεξηθήο απαζρόιεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ, Πίλαθαο Α16: ειηθίαο 15 έσο 64 εηώλ, ζην ζύλνιν ησλ κεξηθώο απαζρνινύκελσλ ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ - 27, πεξίνδνο Πίλαθαο Α17: Οη επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηελ πεξίνδν Πίλαθαο Α18: Έξεπλα Γηάξζξσζεο θαη Καηαλνκήο ησλ Ακνηβώλ ζηηο επηρεηξήζεηο έηνο Πίλαθαο Α19: Απαζρνινύκελνη, άλεξγνη, νηθνλνκηθά κε ελεξγνί θαη πνζνζηό αλεξγίαο Ηαλνπάξηνο Πίλαθαο Α20: Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά πεξηθέξεηα (Ηαλνπάξηνο ). 111 Πίλαθαο Α21: Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά θύιν, Ηαλνπάξηνο Πίλαθαο Α22: Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά νκάδεο ειηθηώλ, Ηαλνπάξηνο Πίλαθαο Γ1: Ρπζκίζεηο, πκθσλίεο θαη Μέηξα Γηαρείξηζεο Αλζξώπηλνπ Γπλακηθνύ ζρεηηθά κε ηε βιαπηηθή κεηαβνιή ησλ όξσλ εξγαζίαο 133 Πίλαθαο Γ1: Παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ηεο flexicurity ζηελ Δπξώπε

11 ΔΛΛΖΝΗΚΔ ΟΟΑ ΔΔ-27 ΜΜΔ ΔΛ ΣΑΣ ΔΔΓ ΖΠΑ ΑΔΠ ΗΝΔ - ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ ΔΠΑ ΤΠΔΘΟ ΓΔΚΟ ΟΝΔ ΔΚ ΟΚΔ ΤΠΑΚΠ ΓΓ ΔΤΔ ΔΠΔ ΚΔΘΗ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Δπξσπατθή Έλσζε ησλ 27 Κξαηψλ - Μειψλ Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή Έξεπλα Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο -Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαδνκέλσλ Διιάδνο Αλψηαηε Γηνίθεζε Δλψζεσλ Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ Δηαηξείεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο π. Τπνπξγείν Δζληθήο Οηθνλνκίαο Γεκφζηα Δπηρείξεζε Κνηλήο Ωθέιεηαο Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ Γεληθή Γξακκαηεία Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο Διιάδνο ψκα Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο ΑΓΓΛΗΚΔ OECD ERM Organisation for Economic Co-operation and Development European Restructuring Monitor 11

12 12 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ ΥΩΡΩΝ AT Απζηξία BE Βέιγην BG Βνπιγαξία CH Διβεηία CY Κχπξνο CZ Γεκνθξαηία ηεο Σζερίαο DE Γεξκαλία DK Γαλία EE Δζζνλία EL Διιάδα ES Ηζπαλία FI Φηλιαλδία FR Γαιιία HR Κξναηία HU Οπγγαξία IE Ηξιαλδία IT Ηηαιία LT Ληζνπαλία LU Λνπμεκβνχξγν LV Λεηνλία MT Μάιηα NL Οιιαλδία NO Ννξβεγία PL Πνισλία PT Πνξηνγαιία RO Ρνπκαλία SE νπεδία SI ινβελία SK ινβαθία UK Ζλσκέλν Βαζίιεην

13 ΔΗΑΓΩΓΖ Ζ παγθφζκηα νηθνλνκία δηέξρεηαη ζήκεξα ζνβαξή θξίζε, ηα πξψηα ζεκάδηα ηεο νπνίαο εκθαλίζηεθαλ ην θαινθαίξη ηνπ 2007 φηαλ νξηζκέλεο δηεζλείο ηξάπεδεο αληηκεηψπηζαλ ζνβαξά πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο πξνεξρφκελα απφ ηηο αγνξέο ελππφζεθσλ δαλείσλ. Ζ θξίζε απηή κεηεμειίρζεθε δηεζλψο ζε θξίζε ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο (νηθνλνκηθή θξίζε θαη χθεζε) θαη εμειίζζεηαη ζε θξίζε απαζρφιεζεο κε ηελ αξλεηηθή ηάζε ηεο αλεξγίαο ε νπνία δηεζλψο αιιά θαη ζηελ Δπξψπε θαη ζηε ρψξα καο ζα θζάζεη θαηά ην 2010 ζε πςειά επίπεδα. Απνηέιεζκα ηεο θξίζεο απηήο ήηαλ ζε έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ θξαηψλ λα ζεκεησζεί κείσζε ηεο παξαγσγήο θαη απψιεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, κε απνηέιεζκα ηελ πςειή αχμεζε ηεο αλεξγίαο ηδηαίηεξα ησλ λέσλ, ησλ γπλαηθψλ, ησλ αλεηδίθεπησλ θαη ησλ κεηαλαζηψλ. ηελ Διιάδα ε ζηαδηαθή κείσζε ηνπ εηήζηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο απφ 4,0% ην 2007 ζην -1,3% ην 2009 νδεγεί ζηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηoχ ηεο αλεξγίαο απφ 8,3% ην 2007 ζην 9,5% ην 2009 (OECD, 2009b). Ζ πξφβιεςε ηνπ ΟΟΑ γηα αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζηα Κξάηε - Μέιε απφ ην 2007 ζην 2010 θαηά 25 εθαηνκκχξηα άηνκα (OECD, 2009a) επεξεάδεη αξλεηηθά ηηο πξνζδνθίεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ λνηθνθπξηψλ, κε πεξαηηέξσ επηδείλσζε ησλ καθξννηθνλνκηθψλ πξννπηηθψλ ηεο νηθνλνκίαο. ηελ πξνζπάζεηα ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο, πνιιέο ρψξεο πξνρσξνχλ ζε απνξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ κε ζθνπφ είηε ηελ δεκηνπξγία πην επέιηθησλ ζρεκάησλ φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν, ηηο απνδνρέο θαη ην ρξφλν εξγαζίαο, είηε ηε δηαηήξεζε ησλ πθηζηάκελσλ ζέζεσλ εξγαζίαο κέζσ ηεο κεηαηξνπήο ηεο «ηππηθήο» εξγαζηαθήο ζρέζεο ζε επέιηθηεο κνξθήο εξγαζηαθή ζρέζε. Οη ππνζηεξηθηέο ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο ζεσξνχλ ηελ ηειεπηαία σο κέζν πξνψζεζεο ηεο έληαμεο ησλ αλέξγσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, εμαζθάιηζεο ειάρηζηνπ επηπέδνπ εηζνδήκαηνο, έζησ θαη δηαηήξεζεο, αλ φρη αλαβάζκηζεο, ησλ δεμηνηήησλ ηνπο πνπ ζα ηνπο επηηξέςεη κεζν καθξνπξφζεζκα λα εληαρζνχλ ζε πιένλ θαηλνηνκηθέο θαη ηερλνινγηθέο ζέζεηο εξγαζίαο φηαλ επηηαρπλζεί ε δηαδηθαζία ηεο αλάθακςεο. Ωζηφζν, ε δηαθχιαμε ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ηίζεηαη ππφ ακθηζβήηεζε απφ πνιινχο εξεπλεηέο. Οη ζπγθξηηηθά κηθξφηεξεο απνδνρέο ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ ζε ζρέζε κε ηα άηνκα πιήξνπο θαη ζηαζεξήο εξγαζίαο ιφγσ ησλ κεησκέλσλ σξαξίσλ, ν θίλδπλνο ησλ απνιχζεσλ θαη ε ζπρλή παξαβίαζε ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο εηο βάξνο ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαζηζηά ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν επηζθαιείο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο. Ζ 13

14 αλαζθάιεηα απηή ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ εξγαηηθψλ δηαθνξψλ (Διιάδα) αιιά θαη απφ ηελ αχμεζε ησλ απνιχζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ ππφ θαζεζηψο επειημίαο. ε κία πεξίνδν χθεζεο ηεο επξσπατθήο θαη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο φπνπ ε κείσζε είλαη πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηελ αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο (κε ηελ αχμεζε λα πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηε ρξήζε επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο), θαζίζηαηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε αλάθακςεο ησλ νηθνλνκηψλ κέζα απφ ηηο κεηαβνιέο ησλ πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ρακεινί ξπζκνί αλάπηπμεο πνπ «ηξνθνδνηνχλ» ηελ ΔΔ θαη ηελ Διιάδα κε πςειά πνζνζηά αλεξγίαο ρξεηάδεηαη λα αληηκεησπηζηνχλ κέζα απφ πνιηηηθέο πξνψζεζεο θαη ζηήξημεο ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ Μηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο ζα απμήζνπλ ηε δήηεζε, ηελ απαζρφιεζε θαη ην εηζφδεκα ησλ εξγαδνκέλσλ ζπκβάιινληαο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θάζε ρψξαο. Ζ αλάθακςε ζα επέιζεη ζηαδηαθά θαζψο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο ε δήηεζε είλαη ρακειή θαη ζπλεπψο νη εξγνδφηεο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα παξαγσγηθφηεηαο (αχμεζε ηεο παξαγσγήο κε ην ρακειφηεξν δπλαηφ θφζηνο) ζε έλα δηεζλέο αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ, ζα ζηξαθνχλ ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. Ζ επίδξαζε ησλ επέιηθησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζα είλαη ζεηηθή ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε επειημία ζα ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ ( flexicurity ). Ο ζπλδπαζκφο ηεο παξνρήο θηλήηξσλ γηα ηελ είζνδν ησλ αλέξγσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηεο επξείαο ρξήζεο ηεο ρξήζεο ηνπ φξνπ «επειημία κε αζθάιεηα» απνηεινχλ ζχιαθεο θηλεηήξηαο δχλακεο ηεο επξσπατθήο θαη ειιεληθήο νηθνλνκηθήο αλάθακςεο (Ρνκπφιεο 2009). Ζ παξνχζα εξγαζία απνζθνπεί αθελφο ζηελ αλάιπζε ησλ κεηαβνιψλ ηεο απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ - 27 θαη ηελ Διιάδα ππφ ηελ επίδξαζε ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη αθεηέξνπ ζηελ επηξξνή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ. Γηαξζξψλεηαη ζε έμη επηκέξνπο ελφηεηεο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο εηζαγσγήο. ηε δεχηεξε ελφηεηα γίλεηαη αλαθνξά ζηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε ζπγθέληξσζε θαη επεμεξγαζία ηνπ ζηαηηζηηθνχ πιηθνχ, απαξαίηεηνπ γηα ηελ δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ αλαθνξηθά κε ηελ ππφζεζε εξγαζίαο. Ζ ηξίηε ελφηεηα αλαιχεη ηελ επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηα επίπεδα απαζρφιεζεο ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν αλαδεηθλχνληαο ηαπηφρξνλα ηηο ρψξεο κε ηα πςειφηεξα θαη ρακειφηεξα επίπεδα αλεξγίαο ράξηλ ηεο αμηνπνίεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. Ζ ηέηαξηε αθνξά ηελ αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο έλλνηαο ηεο επειημίαο φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν, ην ρξφλν εξγαζίαο 14

15 θαη ηηο απνδνρέο, ηελ εηζαγσγή ηεο επειημίαο κε αζθάιεηα ζην ρψξν εξγαζίαο σο θνηλνηηθή επηηαγή γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο (Πξάζηλε Βίβινο) θαη ηελ «κεηάιιαμε» ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο ιφγσ ηεο παξνχζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ζ πέκπηε ελφηεηα αθνξά ηηο κεηαβνιέο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο αιιά θαη ηελ ζπκβνιή ηνπο ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο ζε εζληθφ επίπεδν. Αλ θαη ε αλαζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη κεγαιχηεξε ζε θαζεζηψο επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο απφ φηη ζε θαζεζηψο ζηαζεξήο θαη πιήξνπο εξγαζίαο, σζηφζν ζηελ παξνχζα θάζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ε απαζρφιεζε κπνξεί λα δηαηεξεζεί κέζσ ηεο επειημίαο ππφ θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο. Έηζη ε έθηε ελφηεηα, δίλνληαο απάληεζε ζηελ κειέηε πεξίπησζεο (ππφζεζε εξγαζίαο), νινθιεξψλεηαη κε ηηο πξνηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επειημίαο θαη θαη επέθηαζε ηεο απαζρφιεζεο. 15

16 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΤΛΛΟΓΖ ΣΑΣΗΣΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ ΤΠΟΘΔΖ ΔΡΓΑΗΑ Πεγέο ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ηηο κεηαβνιέο ησλ ππφ εμέηαζε κεηαβιεηψλ απνηεινχλ ε Eurostat (ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο) θαη ε Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ.ΣΑΣ. - πξψελ Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο). Γηα ηελ ζπιινγή ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο Διιάδαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε έξεπλα ηνπ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ (ΔΔΓ) ε νπνία δηελεξγείηαη δεηγκαηνιεπηηθά απφ ηελ ΔΛ. ΣΑΣ. ζε ηξηκεληαία βάζε απφ ην Δλ φςεη ηεο παξνχζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο σο πεξίνδνη αλαθνξάο νξίδνληαη νη πεξίνδνη απφ 1/10/2008 έσο 31/12/2008 θαη απφ 1/10/2009 έσο 31/12/2009, δειαδή ηα δχν ηειεπηαία ηξίκελα ησλ εηψλ 2008 θαη Ζ αλάιπζε ησλ πνζνζηψλ αλεξγίαο ζην ζχλνιν ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ 27 αθνξά ην αλδξηθφ θαη γπλαηθείν εξγαηηθφ δπλακηθφ, αλά εζληθφηεηα, ειηθίαο 15 εηψλ θαη άλσ. Δπηπιένλ, ζε επξσπατθφ επίπεδν, ηα επίπεδα απαζρφιεζεο αλαιχνληαη πεξαηηέξσ κε βάζε ην θαζεζηψο πιήξνπο ή κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ην κέζν εβδνκαδηαίν ρξφλν εξγαζίαο. Γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηεο επειημίαο επηρεηξείηαη ε αλάιπζή ηεο ζηηο ηξεηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο επειημίαο, ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην. Ζ επίδξαζε ηεο ηξέρνπζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ απαζρφιεζε επηθέξεη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ξχζκηζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ γη απηφ θαη θξίζεθε ζεκαληηθφ λα αλαθεξζνχλ νη πξνζαξκνγέο ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ. Με βάζε ηηο θνηλνηηθέο επηηαγέο πνπ ζεζπίζηεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 90 γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επειημίαο κε αζθάιεηα ζηα Κξάηε Μέιε, γίλεηαη αλαθνξά ζηηο κεηαβνιέο ηεο κεξηθήο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ηελ πεξίνδν ε εζληθφ επίπεδν, ε επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο γίλεηαη ηδηαίηεξα έληνλε απφ ην 2008 θαη κεηά επνκέλσο ε αλάιπζε ησλ κεηαβνιψλ ηεο απαζρφιεζεο εζηηάδεηαη ζηα δχν ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 θαη πγθεθξηκέλα, ε ελφηεηα επηθεληξψλεηαη ζηηο κεηαβνιέο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο κεηαβνιέο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο θαζψο θαη ηηο κεηαβνιέο ηεο πξνζσξηλήο εξγαζίαο ζε ζρέζε κε ηηο αληίζηνηρεο κεηαβνιέο ηεο κηζζσηήο. Σφζν ε κεξηθή φζν θαη ε πξνζσξηλή εμεηάδνληαη σο πξνο α) ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ηα άηνκα επηιέγνπλ ηηο επέιηθηεο απηέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, β) ηηο κεηαβνιέο αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη γ) ηηο κεηαβνιέο ζηνλ δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. 16

17 Λφγσ ηνπ κηθξφηεξνπ αξηζκνχ ησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο κεξηθψο απαζρνινχκελνπο θαη ζπλεπψο πςεινχ θηλδχλνπ δεκηνπξγίαο ηππηθνχ ζθάικαηνο, ηα θξηηήξηα επηινγήο ηεο πξνζσξηλήο εξγαζίαο εμεηάδνληαη ζχκθσλα κε ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ησλ αηφκσλ θαη ηελ ειηθία αλά δεθαεηίεο. Γηα ηνλ ίδην ιφγν απνθεχγεηαη ν δηαρσξηζκφο ηεο ζπκκεηνρήο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Βαζηθφο ζθνπφο ηεο έξεπλαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο ππφζεζεο εάλ νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο βειηηψλνπλ ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο κε ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην. Με άιια ιφγηα, εμεηάδεηαη θαηά πφζνλ ε επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζπκβάιιεη ζηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο (θαη ζπλεπψο νδεγεί ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αλεξγίαο) πξνζηαηεχνληαο ηαπηφρξνλα ηα δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ φπσο απηά νξίδνληαη ζην πιαίζην ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. ηελ νπζία ε κειέηε πεξίπησζεο απνηειείηαη απφ δχν επηκέξνπο δηαζηάζεηο. Ζ πξψηε δηεξεπλά εάλ ππάξρεη εμηζνξξφπεζε ηεο απψιεηαο ζέζεσλ εξγαζίαο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ θαζεζηψηνο ησλ επέιηθησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ή ηε δηαηήξεζε πθηζηάκελσλ ζέζεσλ εξγαζίαο πξνζαξκνζκέλσλ ζην «κεηαιιαγκέλν» (απφ ηηο επηπηψζεηο ηεο θξίζεο) νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. ηελ πεξίπησζε πνπ ε ρξήζε ηνπ επέιηθηνπ εξγαζηαθνχ θαζεζηψηνο ζπκβάιιεη, έσο έλα βαζκφ, ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο απψιεηαο ζέζεσλ εξγαζίαο, ε δεχηεξε δηάζηαζε εμεηάδεη εάλ πξνζηαηεχνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηηο απνιχζεηο θαη ηηο ζπρλέο παξαβηάζεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο απφ ηνπο εξγνδφηεο (π.ρ. ηήξεζε ησλ εκεξήζησλ, εβδνκαδηαίσλ θιπ. σξαξίσλ εξγαζίαο, ηηο απνδνρέο θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο). Ζ κειέηε πεξίπησζεο ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηα αίηηα πνπ σζνχλ ηνπο εξγαδφκελνπο λα επηιέμνπλ ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο βάζεη ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ αηνκηθψλ επηινγψλ ιφγσ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ, απφθηεζεο εξγαζηαθήο εκπεηξίαο, ή άιισλ αηηηψλ. Ζ ζχγθξηζε ησλ πνζνζηψλ ηεο αθνχζηαο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζηε ρψξα καο ηφζν ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ φζν θαη κε ην ζχλνιν ησλ αληίζηνηρσλ πνζνζηφ ζε επξσπατθφ επίπεδν ( ) παξέρεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ην αλ ε επέιηθηε απηή κνξθή απαζρφιεζεο, πνπ είλαη θαη ε πην ζπλεζηζκέλε πεξίπησζε επειημίαο ηεο εξγαζίαο, ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ φζνλ αθνξά ηα εξγαζηαθά ηνπο δηθαηψκαηα. 17

18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 0 : Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΚΑΗ Ζ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΔΔ ΣΩΝ Ζ νηθνλνκηθή θξίζε ζηηο ΖΠΑ θαη ε επηξξνή ηεο ζηελ ΔΔ Ζ ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε, κε αθεηεξία ηηο ΖΠΑ, ην 2007, κεηεμειίρζεθε δηεζλψο ζε νηθνλνκηθή θξίζε θαζψο επεξέαζε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία (αλάπηπμε, απαζρφιεζε, αλεξγία) δεκηνπξγψληαο ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο θαη αλαζθάιεηαο ζηα λνηθνθπξηά, ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ νηθνλνκία ζηελ ΔΔ ησλ 27. Σν λενθηιειεχζεξν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ επηηάρπλε ηελ εμάπισζή ηεο ζηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα επεξεάδνληαο αξλεηηθά ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Ακεξηθή θαη θαη επέθηαζε ζηελ Δπξψπε. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε εμειίζζεηαη ζε «θξίζε απαζρφιεζεο» 1 κε ηελ αλεξγία λα απμάλεηαη θαηαθφξπθα ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν θαη ε νπνία αλακέλεηαη ην 2010 λα θζάζεη ζε αθφκε πην πςειά επίπεδα. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε ζηελ ΔΔ απνηειεί απφξξνηα ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο πνπ μεθίλεζε ζηελ Ακεξηθή, κέζσ ηεο αλαπνηειεζκαηηθήο ελίζρπζεο ηεο ξεπζηφηεηαο ζηελ νηθνλνκία 2. Ζ ρνξήγεζε επηζθαιψλ δαλείσλ εθ κέξνπο ησλ ηξαπεδψλ, ζε λνηθνθπξηά αξρηθά κε ρακειά επηηφθηα θαη ζηε ζπλέρεηα κε πςειά έηζη ψζηε λα απμεζεί ε θεξδνθνξία ησλ ηξαπεδψλ, ζπλέβαιε ζηελ δηφγθσζε πιαζκαηηθνχ θεθαιαίνπ δεκηνπξγψληαο ηελ ιεγφκελε «ρξεκαηηζηεξηαθή θνχζθα» ησλ αθηλήησλ κε ηηκέο πνπ δελ είραλ ζρέζε κε ην θφζηνο. Ζ ρξεκαηηθή «απνζηξάγγηζε» ησλ ηξαπεδψλ κέζσ ηεο ρνξήγεζεο αλεμέιεγθησλ δαλείσλ αλάγθαζε πνιιέο απφ απηέο λα δαλεηζηνχλ απφ ηελ δηαηξαπεδηθή αγνξά 3. Δπηπιένλ, ε θαζπζηέξεζε απνπιεξσκήο ησλ δαλείσλ νδήγεζε νξηζκέλεο ηξάπεδεο ζηελ κεηαηξνπή ησλ δαλείσλ ζε («ηνμηθά») νκφινγα θαη ζηελ εθ λένπ πξνζθνξά ηνπο ζηελ αγνξά κε πςειέο απνδφζεηο ψζηε λα είλαη πην ειθπζηηθά. Οη επξσπατθέο ηξάπεδεο απνηεινχλ κεηαμχ άιισλ (φπσο π.ρ. αζθαιηζηηθά 1 Ρνκπφιεο. «Οηθνλνκηθή θξίζε θαη θξίζε απαζρφιεζεο», 2 Ζ ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε νθείιεηαη θπξίσο ζηελ αλεμέιεγθηε ρνξήγεζε δαλείσλ ζηηο ΖΠΑ γηα αγνξά θαηνηθηψλ θαη ηνπνζεηήζεσλ πςεινχ θηλδχλνπ εθ κέξνπο ησλ ηξαπεδψλ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ πξνυπνζέζεηο πςειήο θεξδνθνξίαο. Ζ θαηαλάισζε, ζπλεπψο, απμαλφηαλ φρη κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ κηζζψλ αιιά κέζσ ηεο ρνξήγεζεο επηζθαιψλ δαλείσλ, φπσο γηα ηελ αγνξά θαηνηθίαο, ζε αλζξψπνπο πνπ δελ είραλ θαλέλα νηθνλνκηθφ πφξν λα ηα απνπιεξψζνπλ. Έηζη, πξνζθέξνληαο ζηεγαζηηθά δάλεηα αξρηθά ζε ρακειά επηηφθηα ζα έβαδαλ ηνπο αλζξψπνπο απηνχο ζηνλ θχθιν ηεο δαλεηνδφηεζεο. κε ζθνπφ ηελ κεηέπεηηα αχμεζε ησλ επηηνθίσλ ψζηε ηα δάλεηα απηά λα γίλνπλ πην θεξδνθφξα. 3 Ο δαλεηζκφο αθνξά πξνζσξηλά δάλεηα πξνθεηκέλνπ λα μεπεξαζηνχλ νη δπζθνιίεο νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ ηελ ππεξβνιηθή ρνξήγεζε δαλείσλ θάζε είδνπο (π.ρ. γηα αγνξά απηνθηλήησλ, θαηνηθηψλ, δηαθνπψλ, ενξηψλ θηι.) 18

19 ηακεία, νξγαληζκνί, ηδξχκαηα θηι.) «ζχκαηα» ηεο αγνξάο νκνιφγσλ κε ζεκαληηθέο απψιεηεο ησλ ρξεκαηηθψλ ηνπο απνζεκάησλ. Οη θαηαζρέζεηο θαηνηθηψλ σο απνηέιεζκα ηεο αδπλακίαο απνπιεξσκήο ησλ ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ, νδεγεί ζε δηαδνρηθέο απμήζεηο ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ πάγσκα ηεο αγνξάο, πηψζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζπλεπψο κηαο αιπζηδσηήο θξίζεο φρη κφλν ζηηο ΖΠΑ αιιά θαη ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Ζ εκπηζηνζχλε κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ κεηψλεηαη ελψ ηαπηφρξνλα πεξηνξίδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ε ρξεκαηνδνηηθή ηνπο ελίζρπζε απφ ηελ δηαηξαπεδηθή αγνξά. Οη επηρεηξήζεηο αδπλαηνχλ λα ιάβνπλ δάλεηα ηα νπνία θαη ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα κειινληηθέο επελδχζεηο, ελψ πνιιέο απφ απηέο πξνρψξεζαλ ζε απνιχζεηο εμαηηίαο κείσζεο ησλ θεξδψλ ηνπο. Ζ απνζάξξπλζε ησλ επελδχζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ απφ ηηο επελδπηηθέο ηξάπεδεο ζηελ ΔΔ 27, νδήγεζε ζε κείσζε ησλ θεξδψλ ηνπο κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ παξαγσγή, ζηνπο κηζζνχο θαη ζηελ απαζρφιεζε. Έηζη, ε κείσζε ησλ επελδχζεσλ, επέδξαζε αξλεηηθά ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο (Ρνκπφιεο 2010). Πεξηφξηζε ηε δήηεζε γηα εξγαζία θαη θαη επέθηαζε ηελ παξαγσγή θαη ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη επηδξάζεηο απηέο νδήγεζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζε κείσζε ησλ κηζζψλ θαη ζπλεπψο κείσζε ηεο δήηεζεο θ.ν.θ (αθειιάξεο Π. 2008). πλέβαιιαλ, δειαδή, ζηελ επηβξάδπλζε ησλ πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο. Απνηέιεζκα απηψλ ήηαλ ε αχμεζε ησλ απνιχζεσλ πξνζσπηθνχ, ε πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ ηνπο άξα θαη ηεο θεξδνθνξίαο ησλ επηρεηξήζεσλ, νδεγψληαο πνιιέο απφ απηέο ζε ρξενθνπία. Ο θινληζκφο ηεο βησζηκφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ κνλάδσλ ν νπνίνο εληζρχζεθε πεξαηηέξσ απφ ηελ κείσζε ησλ δεκνζίσλ θαη θνηλσληθψλ δαπαλψλ (θαζψο πξαγκαηνπνηείηαη επέλδπζε κεγαιχηεξεο κεξίδαο ηεο ππεξαμίαο ηνπ παξαγσγηθνχ θεθαιαίνπ ζηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα εηο βάξνο ηνπ πάγηνπ θεθαιαίνπ) πξνψζεζε ηελ ζπξξίθλσζε ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηεο θαηαλάισζεο. Οη πξνζπάζεηεο αλάθακςεο ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο δηαθέξνπλ ζε ΖΠΑ 4 θαη ΔΔ. «ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε εθαξκνγή ηεο δεκνζηνλνκηθήο θαη εηζνδεκαηηθήο πεηζαξρίαο θηινδνμεί κάηαηα ηελ επίηεπμε ζπλζεθψλ ζηαζεξνπνίεζεο ηεο επξσπατθήο 4 ηηο ΖΠΑ νη πξνζπάζεηεο ζρεηίδνληαλ κε ηηο ιεγφκελεο «ελέζεηο ξεπζηφηεηαο», επεθηαηηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο κε απνδίδνληαο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ αχμεζε ησλ δεκνζίσλ ειιεηκκάησλ θαη ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. 19

20 νηθνλνκίαο 5». πλζήθεο ζηαζηκφηεηαο (π.ρ. κέζσ κείσζεο ησλ επελδχζεσλ θαη ησλ πνιιαπιαζηαζηηθψλ επηδξάζεσλ πνπ απηέο επηθέξνπλ ζηελ παξαγσγή θαη ηελ απαζρφιεζε) θαη ζηαζηκνπιεζσξηζκνχ (πςειφ πιεζσξηζκφ θαη ρακειή αλάπηπμε) θάζε άιιν παξά επλννχλ ηελ έμνδν ηεο νηθνλνκίαο απφ ηελ θξίζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνπλ νη επηρεηξήζεηο ζηελ ΔΔ απνζθνπνχλ ζηελ κείσζε ησλ κηζζψλ θαη ησλ εηζνδεκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηνπο θφζηνπο κε παξάιιειε δηαηήξεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηνπο. Ζ απνθπγή ησλ απνιχζεσλ εηο βάξνο ησλ κηζζψλ, απνηειεί έλα θαηλφκελν «..πνπ κπνξεί λα επηδεηλψζεη πεξαηηέξσ ηελ πγεία ηεο αζζελνχο νηθνλνκίαο» (P. Krugman, 2009). Ζ κείσζε ησλ κηζζψλ επηθέξεη κείσζε ηεο δήηεζεο, θαη φπσο είδακε πξνεγνπκέλσο, ζα νδεγήζεη ζε επηβξάδπλζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο κέζσ κείσζεο ηεο παξαγσγήο θαη αχμεζεο ηεο αλεξγίαο. ηελ Διιάδα, νη πξνβιέςεηο ησλ δηεζλψλ θαη φρη κφλν νξγαληζκψλ αλαθέξνπλ φηη κε ξπζκφ αχμεζεο ηνπ ΑΔΠ 1% ή 2% θαηά ην 2009, ε αλεξγία ζα απμεζεί θαηά ή άηνκα, πνιιψ δε κάιινλ φηαλ ε αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ππνιείπεηαη ηεο κίαο εθαηνζηηαίαο κνλάδαο. Σν 2009 ραξαθηεξίδεηαη απφ ρξενθνπίεο θαη δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο επηρεηξήζεσλ, καδηθέο απνιχζεηο θαη δηαζεζηκφηεηεο εξγαδνκέλσλ, κεηψζεηο ησλ κηζζψλ, απμεκέλε αλεξγία, εξγαζηαθέο ξπζκίζεηο εηο βάξνο ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ θαη απνδνρψλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Σα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηελ αλάθακςε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο ζπκβάιινπλ ζηελ επηδείλσζε ηνπ εηζνδεκαηηθνχ θαη βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ Δπξσπαίσλ θαη Διιήλσλ πνιηηψλ δεκηνπξγψληαο ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο θαη αλαζθάιεηαο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. χκθσλα κε πξνηάζεηο ηνπ ΗΝΔ / ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ 6, ε αλάθακςε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο ζα πξνέιζεη κέζα απφ κέηξα ελίζρπζεο ηεο δήηεζεο, θξνληίδαο ησλ δαλεηνιεπηψλ, ελδπλάκσζεο ησλ κέηξσλ αλάπηπμεο θαη ζηήξημεο ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θαη ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη θπξίσο ησλ κηθξνκεζαίσλ. ηελ Διιάδα, απαηηείηαη ε απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνγξακκάησλ ηεο ΔΔ ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο ζα ζπκβάιινπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο δήηεζεο, ηεο παξαγσγηθήο θαη ηερλνινγηθήο βάζεο ηεο 5 Βι. Ρνκπφιεο. «Δξγαζία θαη νηθνλνκηθή θξίζε» Γειηίν Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, Αξηζκφο Σεχρνπο 1549, 1-15 Γεθεκβξίνπ, Αζήλα Βι. Δηήζηα Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ «Ζ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ε απαζρφιεζε»,

21 ρψξαο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ καθξννηθνλνκηθψλ, εηζνδεκαηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη εξγαζηαθψλ αληζνξξνπηψλ. 1.2 Ζ αλεξγία θαη ε απαζρόιεζε ζηελ ΔΔ-27 ην 2008 θαη 2009 χκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ Δπξσπατθνχ Παξαηεξεηεξίνπ Αλαδηαξζξψζεσλ, ην ΑΔΠ ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ δελ αλακέλεηαη λα θζάζεη ηα επίπεδα ηεο πξν-θξίζεο επνρήο ζην πξνζερέο κέιινλ θαζψο ε εγρψξηα θαη εμσηεξηθή δήηεζε, σο ηππηθνί δείθηεο αλάθακςεο ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο, παξακέλνπλ ρακεινί ή αθφκα θαη αξλεηηθνί. Πξνγξάκκαηα νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ 7, δελ είλαη βέβαην φηη ζα επηθέξνπλ καθξνρξφληα αλάθακςε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο. Ζ αλεξγία ζπλερίδεη λα απμάλεηαη ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, θζάλνληαο ην 2009 ζην 9,5%, θαη δελ αλακέλεηαη λα κεησζεί ην 2010 δεδνκέλεο ηεο πηζαλφηεηαο αλάθακςεο κε ρακειά πνζνζηά απαζρφιεζεο. ( jobless recovery ). Παξάιιεια, ν ρξεκαηνπηζησηηθφο ηνκέαο παξακέλεη «αδχλακνο» θαη ν δαλεηζκφο ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο απφ ηηο ηξάπεδεο ζπλερίδεη λα είλαη αλεπαξθήο ιφγσ ηεο απμεκέλεο ρνξήγεζεο δαλείσλ, ε απνπιεξσκή ησλ νπνίσλ είλαη ηδηαίηεξα δπζρεξήο απφ ηνπο δαλεηνιήπηεο. Με βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Έθζεζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Παξαηεξεηεξίνπ Αλαδηαξζξψζεσλ γηα ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 (1/10/ /12/2009) 8, ζηελ ΔΔ ησλ 27 ε αλάπηπμε 9, απμήζεθε θαηά 0,3% ζε αληίζεζε κε ην αληίζηνηρν ηξίκελν ηνπ 2008 φπνπ ππήξμε κείσζε θαηά 0,2% Πξφθεηηαη γηα «ελέζεηο ξεπζηφηεηαο» χςνπο 200 δηο επξψ (ην νπνίν απνηειεί ην 1,5% ηνπ Κνηλνηηθνχ ΑΔΠ) απφ ηα νπνία 30 δηο ζα δνζνχλ απφ ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ 8 ERM, European restructuring monitor quarterly Issue 4, winter Ζ αλάπηπμε ππνινγίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ Αθαζάξηζηνπ Δγρψξηνπ Πξντφληνο (ΑΔΠ) ζηελ ΔΔ ησλ 27 θαηά ηελ πεξίνδν απφ 1/10/2009 έσο 31/12/ Σελ κεγαιχηεξε ψζεζε ζε απηήλ ηελ κηθξή αχμεζε ζπλέβαιιαλ ε Ληζνπαλία (+6,1%), ην Λνπμεκβνχξγν (+4,2%) θαη ε ινβαθία (+1,6%). Αληίζεηα, ε Λεηνλία (-4,0%), ε Δζζνλία (-3,0%) θαη ε Οπγγαξία (-1,8%) ήηαλ νη ρψξεο κε ηελ κεγαιχηεξε πηψζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. ERM, European restructuring monitor quarterly Issue 4, winter

22 Πίλαθαο 1: Πνζνζηηαία αύμεζε ηνπ ΑΔΠ - ηξίην ηεηξάκελν ηνπ 2009 (ζε ζύγθξηζε κε ην πξνεγνύκελν ηεηξάκελν) Απζηξία 0,5 Γεξκαλία 0,7 Μάιηα 0,4 νπεδία 0,2 Βέιγην 0,5 Διιάδα -0,4 Οιιαλδία 0,5 Ζλσκέλν Βαζίιεην - 0,2 Κύπξνο -0,6 Οπγγαξία -1,8 Πνισλία 0,5 ΔΔ27 0,3 Σζερηθή Γεκνθξαηία 0,8 Ηξιαλδία 0,3 Πνξηνγαιία 0,7 ΖΠΑ 0,6 Γαλία 0,6 Ηηαιία 0,6 Ρνπκαλία - 0,6 Ηαπσλία 0,3 Δζζνλία -3,0 Λεηνλία -4,0 ινβαθία 1,6 Φηλιαλδία 0,3 Ληζνπαλία 6,1 ινβελία 1,0 Γαιιία 0,3 Λνπμεκβνύξγν 4,2 Ηζπαλία - 0,3 Πεγή ERM Issue 4, winter 2009 Ωζηφζν, ε αλεξγία ζηελ ΔΔ ησλ 27 απφ ην ηειεπηαίν ηξίκελν ηνπ 2008 έσο ην ηειεπηαίν ηξίκελν ηνπ 2009 απμήζεθε ζεκαληηθά. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Eurostat, ε αλεξγία 11 αλήιζε ζην 9,2% (1/10/ /12/2009) απφ 7,3% (1/10/ /12/2008), πνζνζηφ πνπ ραξαθηεξίδεηαη σο ην κεγαιχηεξν ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Σν αλδξηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο ζηελ ΔΔ-27 αλήιζε ζην 9,3% (δ ηξίκελν ηνπ 2009) απφ 7,0% (δ ηξίκελν ηνπ 2008) ελψ ην αληίζηνηρν γπλαηθείν πνζνζηφ αλήιζε ζην 9,1% απφ 7,7%. πλεπψο ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο ησλ αλδξψλ (2,3%) ήηαλ κεγαιχηεξε απφ ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ (1,4%). Οη ρψξεο κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ αλεξγίαο ην ηειεπηαίν ηξίκελν ηνπ 2008 είλαη ε Ηζπαλία (13,9%), ε ινβαθία (8,6%) θαζψο θαη ε Γαιιία θαη Ληζνπαλία (7,9%) ελψ νη ρψξεο κε ην κηθξφηεξν πνζνζηφ αλεξγίαο είλαη ε Οιιαλδία (2,6%), ε Κχπξνο (3,3%) θαη ε Απζηξία (4,0%). Αληίζηνηρα, νη ρψξεο κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά αλεξγίαο ζηελ ΔΔ-27 ην ηειεπηαίν ηξίκελν ηνπ 2009 είλαη ε Λεηνλία (19,7%), ε Ηζπαλία (18,8%), ε Ληζνπαλία (15,6%) θαη ε Δζζνλία (15,5%). Αληίζεηα νη ρψξεο κε ηα ρακειφηεξα επίπεδα αλεξγίαο είλαη ε Οιιαλδία (3,8%), ε Απζηξία (4,7%) θαη ην Λνπμεκβνχξγν (5,3%). Ζ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ηα ηειεπηαία δχν έηε (2008 θαη 2009) ζηελ ΔΔ-27 επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηελ απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο (Job loss Total jobs) θαζψο θαη ηελ κείσζε ησλ λέωλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζην ζχλνιν ηεο απαζρφιεζεο (Job gains Total jobs). 11 Ζ αλεξγία, βάζεη ησλ ζηνηρείσλ ηεο Eurostat, αληηπξνζσπεχεη ην ζχλνιν ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ πνπ είλαη άλεξγνη, ειηθίαο άλσ ησλ 15 εηψλ γηα φια ηα ηξίκελα ηνπ 2008 θαη Βι. Πίλαθεο Α1, Α2 θαη Α3, Παξαξηήκαηνο Α. 22

23 Γηάγξακκα 1 Απμήζεηο Μεηώζεηο Θέζεσλ Δξγαζίαο (ERM ηξίην ηξίκελν 2007 ηέηαξην ηξίκελν 2009) Πεγή: ERM, European restructuring monitor quarterly Issue 4, winter 2009 Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα 12, ην πξψην ηξίκελν ηνπ 2009, πεξίπνπ ζέζεηο εξγαζίαο ράζεθαλ ζηελ ΔΔ 27 ζε πεξίπνπ 700 πεξηπηψζεηο απψιεηαο ζέζεσλ εξγαζίαο ελψ γηα ηελ ίδηα πεξίνδν ζέζεηο εξγαζίαο δεκηνπξγήζεθαλ ζε 280 πεξηπηψζεηο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 «ράζεθαλ» πεξίπνπ ζέζεηο εξγαζίαο, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο αθνξνχζαλ ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ θιάδν, ελψ δεκηνπξγήζεθαλ κφλν λέεο ζέζεηο. πλνιηθά νη απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο γηα 18 Κξάηε Μέιε ηεο ΔΔ απνηππψλνληαη ζην Γηάγξακκα Παξαηεξψληαο ηα δηαγξάκκαηα 2 θαη 3 ζπκπεξαίλνπκε φηη ε ρψξα κε ηελ κεγαιχηεξε απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο θαη γηα ηα δχν έηε είλαη ε Μεγάιε Βξεηαλία (2008: θαη 2009: ) θαη ε Γεξκαλία (2008: θαη 2009: ). 12 Βι. ERM, European Restructuring Monitor quarterly Issue 4, winter 2008 φ.π. 13 Οη πέληε κεγαιχηεξεο πεξηπηψζεηο ζέζεσλ εξγαζίαο πνπ ράζεθαλ θαηά ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 αθνξνχλ επηρεηξήζεηο ηεο Γαιιίαο, Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θαη Βειγίνπ. ην δηάγξακκα 2, νη επηρεηξήζεηο κε ηηο κεγαιχηεξεο απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο ήηαλ ε PSA Peugeot Citroen (Γαιιία), First Quench, Lloyds TSB, RBS (Ζλσκέλν Βαζίιεην) θαη ε Belgian Armed Forces (Βέιγην). 23

24 Γηάγξακκα 2 Μείσζε Θέζεσλ Δξγαζίαο αλά ρώξα (1/10/ /12/2009) Ζλσκέλν Βαζίιεην Γεξκαλία Γαιιία Βέιγην Πνισλία Σζερία Ηηαιία Ηξιαλδία Γαλία ινβελία ινβαθία νπεδία Απζηξία Ρνπκαλία Ηζπαλία Οιιαλδία Διιάδα Πεγή: ERM, European restructuring monitor quarterly Issue 4, winter Ληζνπαλία 800 Γηάγξακκα 3 Μείσζε Θέζεσλ Δξγαζίαο αλά ρώξα (1/10/ /12/2008) Ζλσκέλν Βαζίιεην Γεξκαλία νπεδία Πνισλία Σζερία Γαιιία Ρνπκαλία Ηηαιία Ηζπαλία Βέιγην Ννξβεγία ινβαθία Οπγγαξία ινβελία Ηξιαλδία Γαλία Διιάδα Οιιαλδία Ληζνπαλία Φηλιαλδία Απζηξία Λνπμεκβνύξγν Δζζνλία Πνξηνγαιία Μάιηα 84 Πεγή: ERM, European restructuring monitor quarterly Issue 4, winter 2008 Οη θχξηνη θιάδνη παξαγσγήο πνπ πιήηηνληαη απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη πξνρσξνχλ ζε ζεκαληηθέο κεηψζεηο πξνζσπηθνχ ηα ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 θαη 2009 ζπλνςίδνληαη ζηα αθφινπζα ζρεδηαγξάκκαηα. 24

25 Γηάγξακκα 4: Μεηαβνιέο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο αλά θιάδν (2008) Μείσζε ζέζεσλ εξγαζίαο αλά θιάδν (2008) Παξαγσγήο κε κεηαιιη θώλ πξντ όλησλ Γξαζη/ηεο επηβνεζεηηθέο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ηνκέα Υνλδξη θήο Πώιεζεο Παξαγσγήο Πξώησλ Τιώλ Πιεξνθνξη θήο (Ζ/Τ) Μεηαθνξώλ θαη Σειεπηθνηλσληώλ εη ξά1 Παξαγσγήο Μεραλεκάησλ/Δμνπιη ζκνύ Υξεκαηνπη ζησηη θόο θιάδνο Λη αλη θήο Πώιεζεο Απηνθη λεηνβη νκεραλί α Πεγή: ERM, 1 Οθησβξίνπ 31 Γεθεκβξίνπ 2008 Γηάγξακκα 5: Μεηαβνιέο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο αλά θιάδν (2009) Μεί σζε ζέζεσλ εξγαζί αο αλά θιάδν (2009) Υεξζαί σλ κεηαθνξώλ Παξαγσγήο εη δώλ ελδπκαζί αο Παξαγσγήο Υεκη θώλ θαη Υεκη θώλ Πξντ όλησλ Αεξνκεηαθνξώλ Παξαγσγήο Μεραλεκάησλ/Δμνπιη ζκνύ Μεηαθνξώλ θαη Σειεπηθνηλσληώλ εη ξά1 Γεκόζη αο Γη νί θεζεο θαη Άκπλαο Λη αλη θήο Πώιεζεο Απηνθη λεηνβη νκεραλί α Υξεκαηνπη ζησηη θόο θιάδνο Πεγή: ERM, 1 Οθησβξίνπ 31 Γεθεκβξίνπ 2009 Δλψ ε απηνθηλεηνβηνκεραλία ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2008 ήηαλ ν θιάδνο κε ηηο πεξηζζφηεξεο απνιχζεηο ζηελ ΔΔ-27 ην (33.467), ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 θαηέιεμε λα είλαη ν δεχηεξνο θαηά ζεηξά θιάδνο ( απνιχζεηο), κεηά απφ ηνλ ρξεκαηνπηζησηηθό (16.411). Οη ιηαληθέο πσιήζεηο ζεκείσζαλ κεγάιε πηψζε ζε πξνζσπηθφ ζηα ηέιε ηνπ 2008 (31.443), αξηζκφο πνπ ην 2009 κεηψλεηαη αξθεηά (8.968). Αδηακθηζβήηεηα ε νηθνλνκηθή θξίζε επεξέαζε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία πεξηνξίδνληαο ηελ απαζρφιεζε ζε πνιιέο ρψξεο ηεο ΔΔ-27. Ωζηφζν ηα επίπεδα αλεξγίαο παξακέλνπλ πςειά θπξίσο ιφγσ ησλ απνιχζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ ζε πνιιέο ρψξεο ηεο ΔΔ-27. Ζ δηαθνξά κεηαμχ ησλ πνζνζηψλ αλεξγίαο ηνπ ηέηαξηνπ ηξηκήλνπ 2009 θαη ηνπ ηέηαξηνπ ηξηκήλνπ ηνπ 2008 αλαδεηθλχνπλ ηηο 25

26 ρψξεο κε ηα κεγαιχηεξα απμήζεηο αλεξγίαο ηελ πεξίνδν απηή. (Βι. Παξάξηεκα Α, πίλαθα Α1 Γ(4Q2009 4Q2008)), Έηζη ην Λνπμεκβνχξγν απνηειεί ηε κνλαδηθή ρψξα πνπ θαηάθεξε λα κεηψζεη ηελ αλεξγία θαηά 0,1%. Ζ Γεξκαλία (0,3%), ε Απζηξία (0,7%), ε Μάιηα (1,1%), ε Οιιαλδία (1,2%) θαη ην Βέιγην (1,3%) είλαη νη ακέζσο επφκελεο ρψξεο κε ηηο ρακειφηεξεο απμήζεηο αλεξγίαο ηα δχν ηειεπηαία ηεηξάκελα ηνπ 2008 θαη Ζ θαηάξξεπζε ηεο δήηεζεο ησλ λνηθνθπξηψλ εμαηηίαο καδηθψλ απνιχζεσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξεκαηνδνηηθή αζθπμία ησλ επηρεηξήζεσλ, ζα νδεγνχζε ηηο νηθνλνκίεο απφ κία αξρηθά κεγάιε ππνρψξεζε ΑΔΠ ζε έλα θαχιν θχθιν χθεζεο. Ζ δηάγλσζε απηή νδεγεί πνιιέο ρψξεο φπσο ηε Γεξκαλία, ην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία ζε κεηψζεηο ηνπ εβδνκαδηαίνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Πξάγκαηη, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Eurostat γηα ην ηειεπηαίν ηεηξάκελν ηνπ 2009, (βι. πίλαθα Α4 Παξάξηεκα Α,), ν εβδνκαδηαίνο ρξφλνο εξγαζίαο ζηελ Οιιαλδία (30,5), ηελ Γεξκαλία (35,6) θαη ην Βέιγην (36,7) είλαη απφ ηνπο πιένλ ρακειφηεξνπο ζηελ ΔΔ-27. Ο ζπγθξηηηθά ρακειφηεξνο εβδνκαδηαίνο ρξφλνο εξγαζίαο ησλ αλσηέξσ ρσξψλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο ξπζκίζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ην εξγαζηαθφ θαζεζηψο ησλ εξγαδνκέλσλ. Ο πίλαθαο Α5 ηνπ Παξαξηήκαηνο A παξνπζηάδεη ηα πνζνζηά ησλ κεξηθώο απαζρνινύκελσλ ζην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θάζε ρψξαο. Γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ε Οιιαλδία (48,6%), φπνπ ραξαθηεξίδεηαη θαη απφ ηνλ ρακειφηεξν εβδνκαδηαίν ρξφλν εξγαζίαο ζηελ ΔΔ-27, θαηέρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο. Δπηπιένλ, ε Γεξκαλία (26,1), ην Βέιγην (24,4) αιιά θαη ε Απζηξία (24,6) ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειά πνζνζηά ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Καζεζηψηα εξγαζηαθψλ ξπζκίζεσλ φπσο ε κεξηθή απαζρφιεζε ζπκβάιινπλ ζηε δηαηήξεζε ηεο αλεξγίαο ζε ρακειά επίπεδα θαη ηνλ πεξηνξηζκφ κεγάισλ κεηψζεσλ ηεο απαζρφιεζεο ζε ρψξεο ηεο ΔΔ-27. Πξάγκαηη ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat γηα ηα επίπεδα απαζρφιεζεο θάζε ρψξαο (βι. Πίλαθα Α5, ζηήιε Γ(Q42009 Q42008)- Παξάξηεκα A) απνδεηθλχνπλ φηη νη ηξεηο απηέο ρψξεο παξνπζηάδνπλ ηε κηθξφηεξε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο κεηαμχ ησλ ηειεπηαίσλ ηξηκήλσλ ηνπ 2008 θαη Με εμαίξεζε ηε Γεξκαλία ηεο νπνίαο ε δηαθνξά ήηαλ ζεηηθή αλαδεηθλχνληαο ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαηά 0,2%, ην Βέιγην θαη ε Απζηξία παξνπζηάδνπλ κείσζε ηνπ πνζνζηνχ απαζρφιεζεο θαηά 0.5% ζε αληίζεζε κε άιιεο ρψξεο φπσο ε Ηξιαλδία θαη ε Ηζπαλία φπνπ ε απαζρφιεζε κεηψζεθε θαηά 4,7% θαη 3,2% αληίζηνηρα. Αληίζεηα, νη ηξεηο ρψξεο κε ηηο πςειόηεξεο δηαθνξέο ζηα πνζνζηά αλεξγίαο κεηαμχ ησλ ηειεπηαίσλ 26

27 NL AT LU SI CY MT DE DK RO* UK** CZ BE IT BG PL FI SE EU27 EA16 FR EL* PT HU IE SK EE* LT* ES LV % ηξίκελσλ ηνπ 2008 θαη 2009 είλαη ε Λεηνλία (9,8%), ε Δζζνλία (7,9%) θαη ε Ληζνπαλία (7,7%). Ζ άλνδνο ηεο αλεξγίαο ζπλνδεχεηαη απφ ρακειά επίπεδα κεξηθήο απαζρόιεζεο θαη ζπλεπψο πςειόηεξν κέζν εβδνκαδηαίν ρξόλν εξγαζίαο 14. Ζ αχμεζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ 27 δελ θαηαθέξλεη απφ κφλε ηεο λα πεξηνξίζεη ηελ αλεξγία θαζψο ζηηο αξρέο ηνπ 2010 ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ ζπλερίδεη λα απμάλεηαη. χκθσλα κε επίζεκε αλαθνίλσζε ηεο Eurostat 15, ην Φεβξνπάξην ηνπ 2010 ε αλεξγία ζην ζχλνιν ησλ Κξαηψλ Μειψλ ηεο ΔΔ αλήιζε ζην 9,6% κε ηνλ αξηζκφ ηνπ αλέξγσλ λα απμάλεηαη απφ ηνλ Ηαλνπάξην ζηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2010 θαηά ε επίπεδν θχινπ, ηα πνζνζηά αλεξγίαο ησλ αλδξψλ απμήζεθαλ απφ 8,2% ζε 9,8% ελψ ηα πνζνζηά αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ απμήζεθαλ απφ 8,4% ζε 9,3%. Γηάγξακκα 6: Ζ αλεξγία ηνλ Φεβξνπάξην 2010 Πνζνζηά αλεξγίαο (Φεβξνπάξηνο 2010) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 εηξά1 * 4ν ηξίκελν 2009 ** Γεθέκβξηνο 2009 Πεγή: Eurostat Υψξεο φπσο ε Γεξκαλία θαη ην Βέιγην 17, κε ηηο κηθξφηεξεο απμήζεηο αλεξγίαο κεηαμχ Ηαλνπαξίνπ 2009 θαη Ηαλνπαξίνπ 2010, ζπλερίδνπλ λα δηαηεξνχλ πςειφ αξηζκφ αλέξγσλ νδεγψληαο ζην ζπκπέξαζκα φηη νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο (π.ρ. κεξηθή απαζρφιεζε) γίλνληαη ιηγφηεξν ειθπζηηθέο αθφκε θαη ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο. Οη ρακειέο απνδνρέο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ιίγεο ψξεο θαη ηηο ειάρηζηεο 14 Σα πνζνζηά ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζηελ Λεηνλία (9,0%), ηελ Δζζνλία (9,3%) θαη ηε Ληζνπαλία (8,4%) είλαη πνιχ ρακειφηεξα ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα πνζνζηά άιισλ ρσξψλ εληζρχνληαο πεξαηηέξσ ηελ πηψζε ηεο απαζρφιεζεο κεηαμχ ησλ δχν ηεηξακήλσλ. Όζνλ αθνξά ηνλ κέζν εβδνκαδηαίν ρξφλν εξγαζίαο νη ππφ εμέηαζε ρψξεο παξνπζηάδνπλ ζρεηηθά πςειά επίπεδα (Λεηνλία: 39,1, Δζζνλία: 38,8 θαη Ληζνπαλία: 38,5). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη, πέξαλ ησλ ηξηψλ απηψλ ρσξψλ, πνιιέο άιιεο ρψξεο παξνπζηάδνπλ πςειέο δηαθνξέο ησλ επηπέδσλ απαζρφιεζεο κεηαμχ ησλ δχν ηειεπηαίσλ ηεηξακήλσλ: Ηξιαλδία (-4,7%), Γαλία (-3,7%), ινβαθία (-3,3%), Ηζπαλία (-3,2%), Φηλιαλδία (-2,6%) θ.ν.θ. 15 Eurostat, newsrelease, euroindicators, Euro area unemployment rate at 10%, 46/ March 2010 ( EN.PDF) 16 Οη ρψξεο κε ηα ρακειφηεξα πνζνζηά αλεξγίαο είλαη ε Οιιαλδία (4,0%) θαη ε Απζηξία (5,0%) ελψ νη ρψξεο κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά είλαη ε Λεηνλία (21,7%) θαη ε Ηζπαλία (19,0%). 17 ηελ Γεξκαλία ε αλεξγία απμήζεθε απφ 7,3% ζε 7,5% ελψ ζην Βέιγην απφ 7,7% ζε 8,0%. 27

28 επθαηξίεο γηα εμέιημε ζχκθσλα κε ηνπο I. Kurz-Scherf & A. Scheele (1998) νδεγεί ιηγφηεξνπο απφ ηνπο κηζνχο Γεξκαλνχο εξγαδφκελνπο/λεο ζηελ εθνχζηα επηινγή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. 1.3 Ζ αλεξγία θαη ε απαζρόιεζε ζηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο Ζ δηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε πιήηηεη πιένλ ηηο πηπρέο ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο θαη ζηελ ρψξα καο κε απνηέιεζκα λα είλαη νξαηέο νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σα απνηειέζκαηα είλαη νξαηά ζπγθξίλνληαο ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία αλεξγίαο θαη απαζρφιεζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο θαζψο θαη ζε ζεκαληηθνχο θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηα ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 θαη χκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο (ΔΛ. ΣΑΣ.) 18, ε αλεξγία ζηελ Διιάδα ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 απμήζεθε ζην 10,3% απφ 7,9% ην αληίζηνηρν ηξίκελν ηνπ Πην ζπγθεθξηκέλα, κε βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα Α6 ηνπ Παξαξηήκαηνο A, ην αλδξηθφ πνζνζηφ αλεξγίαο απμήζεθε θαηά 2,4% ( δ ηξίκελν ηνπ 2008 : 5,5%, δ ηξίκελν ηνπ 2009: 7,7%) ελψ ην γπλαηθείν πνζνζηφ αλεξγίαο απμήζεθε θαηά 2,3% (δ ηξίκελν ηνπ 2008: 11,7%, δ ηξίκελν ηνπ 2009: 14,0%). 19 Σα αληίζηνηρα πνζνζηά απαζρφιεζεο αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο κεηαβνιέο ζηα επίπεδα απαζρφιεζεο θαη θπξίσο ησλ γπλαηθψλ ιφγσ ηνπ ρακειφηεξνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην πνζνζηφ αλεξγίαο ησλ αλδξψλ. Έηζη, ε απαζρφιεζε απφ ην δ ηξίκελν ηνπ 2008 ζην δ ηξίκελν ηνπ 2009 απμήζεθε κφλν θαηά 0,3% 20. Δπηπιένλ, ην ζχλνιν ηνπ αλδξηθνχ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο κεηψζεθε απφ 64,7% ζε 64,4% ελψ ην ζχλνιν ηνπ γπλαηθείνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ απμήζεθε απφ 42,8% ζε 43.6%. 18 Ζ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο (Δ..Τ.Δ.) ηνλ Μάξηην ηνπ 2010 κεηνλνκάδεηαη ζε Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία (ΔΛ. ΣΑΣ.) 19 Σα πνζνζηά απηά κεηαθξαδφκελα ζε λνχκεξα έρνπλ σο εμήο: Σν δ ηξίκελν ηνπ 2008 απφ ην ζχλνιν πιεζπζκνχ (9.245,8 εθαηνκκχξηα άηνκα) ην εξγαηηθφ δπλακηθφ αλεξρφηαλ ζηα 4.946,3 εθαη. απφ ηα νπνία 2.919,9 εθαη. ήηαλ άλδξεο θαη 2.026,4 εθαη. ήηαλ γπλαίθεο. Ο αξηζκφο ησλ άλεξγσλ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ήηαλ θαη αληίζηνηρα. Σν δ ηξίκελν ηνπ 2009, κε πιεζπζκφ 9.282, 4 εθαη. άηνκα, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ αλήιζε ζε 4.991,2 εθαη. απφ ηα νπνία 2.918,4 εθαη. ήηαλ άλδξεο θαη 2.072,8 εθαη. ήηαλ γπλαίθεο. Ο αξηζκφο ησλ άλεξγσλ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ηελ πεξίνδν απηή ήηαλ πεξίπνπ θαη αληίζηνηρα. 20 Σν πνζνζηφ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ παξνπζίαζε κηθξή αχμεζε: απφ 53,5% (δ ηξίκελν ηνπ 2008) αλήιζε ζην 53,8% (δ ηξίκελν ηνπ 2009). 28

29 Δμεηάδνληαο ηελ απαζρφιεζε ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο πιήξνπο φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο κεξηθήο απαζρόιεζεο, γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη θαη νη δχν εθθάλζεηο ηεο επεξεάδνληαη άκεζα απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Παξαηεξψληαο ηα ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα Α7 ηνπ παξαξηήκαηνο Α, ζπκπεξαίλεηαη φηη ε πιήξεο απαζρόιεζε κεηψζεθε απφ 4.293,1 ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2008 ζε 4.200,1 ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009, κία πηψζε πνπ ηζνδπλακεί ζε ζέζεηο εξγαζίαο. Σαπηφρξνλα ε κεξηθή απαζρόιεζε απμήζεθε θαηά (276,7 260,5) γεγνλφο πνπ νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ν ρξφλνο εξγαζίαο κεηψλεηαη αηζζεηά 21. Παξαηεξνχκε φηη γηα ηνπο κεξηθψο απαζρνινχκελνπο (απφ ην ζχλνιν ησλ ) ε κεξηθή απαζρφιεζε απνηειεί δηέμνδν ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο πξνζθέξνληαο ρακειά ακεηβφκελεο θαη αλεηδίθεπηεο ζέζεηο εξγαζίαο (Νη. Βαίνπ & Μ. ηξαηεγάθε 1989) πνπ εληζρχνπλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηνλ επαγγεικαηηθφ δηαρσξηζκφ 22 ησλ δχν θχισλ (Μ. ηξαηεγάθε 1996). πλεπψο, αλ θαη ην 2009 ε κεξηθή απαζρφιεζε απνηειεί κφλν ην 6,2% ησλ απαζρνινχκελσλ, εληνχηνηο ην 48,5% έθαλε απηή ηελ επηινγή δηφηη δελ κπνξνχζε λα βξεη πιήξε απαζρφιεζε. Ζ ξαγδαία άλνδνο ηεο αλεξγίαο ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009 ζε αλέξγνπο (άλδξεο θαη γπλαίθεο) 23 απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε θαη πξσηνθαλή εμέιημε ζε δηάζηεκα κφιηο ελφο έηνπο δεκηνπξγψληαο ζνβαξέο επηπηψζεηο ζην παξαγσγηθφ δπλακηθφ ησλ επηρεηξήζεσλ φισλ ησλ θιάδσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. πγθξίλνληαο ηα ζηνηρεία ησλ δ ηξηκήλσλ ηνπ 2008 θαη 2009, (Πίλαθεο Α8.1 θαη Α8.2 Παξάξηεκα Α), νη θιάδνη πνπ θαηαγξάθνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο ρακέλεο ζέζεηο εξγαζίαο είλαη εθείλνη ηνπ ρνλδξηθνχ - ιηαληθνχ εκπνξίνπ, επηζθεπήο κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ - κνηνζπθιεηψλ (42.300) θαη ηηο κεηαπνίεζεο (22.700) Ζ ΔΛ. ΣΑΣ. δελ παξαζέηεη ζηνηρεία γηα ην κέζν εβδνκαδηαίν ρξφλν εξγαζίαο παξά κφλν γηα ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ην Ο επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο δηαθξίλεηαη ζηνλ θάζεην θαη ηνλ νξηδφληην. Ο θάζεηνο δηαρσξηζκφο αλαθέξεηαη ζην δηαθνξνπνηεκέλν είδνο εξγαζηψλ ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ κέζα ζηνλ ίδην θιάδν πνπ νδεγεί ζηελ ππεξζπγθέληξσζε ησλ γπλαηθψλ/αλδξψλ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ηεο επαγγεικαηηθήο ηεξαξρίαο. Ο νξηδφληηνο δηαρσξηζκφο αθνξά ηε ζπγθέληξσζε ησλ δχν θχισλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (Νηεξκαλάθεο, 2004). 23 Ζ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ππνινγίδεηαη απφ ηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ αξηζκνχ ησλ αλέξγσλ ηνπ ηέηαξηνπ ηξίκελν ηνπ 2009 θαη ηνπ ηέηαξηνπ ηξηκήλνπ ηνπ Δπνκέλσο: = Σα λνχκεξα πξνθχπηνπλ σο εμήο: α) γηα ηνλ θιάδν ηνπ εκπνξίνπ (ρνλδξηθνχ-ιηαληθνχ), κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ-κνηνζπθιεηψλ = , β) γηα ηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ = Δπηπιένλ, ζηνλ θιάδν ηνπ εκπνξίνπ νη ρακέλεο ζέζεηο θαηαλέκνληαη σο εμήο: απαζρνινχκελνη κε πξνζσπηθφ , απαζρνινχκελνη ρσξίο πξνζσπηθφ , κηζζσηνί θαη βνεζνί 1.700, ελψ ζηνλ θιάδν ηνπ εκπνξίνπ ε κείσζε ησλ ζέζεσλ αθνξά θαη απαζρνινχκελνπο κε ή ρσξίο πξνζσπηθφ, κηζζσηνχο θαη 100 βνεζνχο. Δπίζεο, ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηηο θαηαζθεπέο (22.700) αθνξά κφλν ζηε κείσζε ησλ κηζζσηψλ. 29

30 Αληίζεηα, νη θιάδνη πνπ παξνπζηάδνπλ ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο είλαη εθείλνη ηνπ πξσηνγελή ηνκέα θαη ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ 25. Ζ κείσζε ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο απνηειεί κία απφ ηηο θχξηεο αηηίεο ηεο κείσζεο ηεο απαζρφιεζεο, εμέιημε πνπ εκθαλίδεηαη γηα πξψηε θνξά ην 2008 απφ ην (Πίλαθαο Α10 Παξάξηεκα Α) πγθξίλνληαο ηνλ αξηζκφ ησλ κηζζσηψλ ηα ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 θαη 2009, παξαηεξνχκε φηη κεηψλεηαη θαηά (2.931,4 2871,4) ελψ αληίζηνηρα ηα δχν ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2007 θαη 2008 ε πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ κηζζσηψλ αλήιζε ζε Δμίζνπ ζεκαληηθή είλαη θαη ε κείσζε ησλ εξγνδνηψλ ιφγσ θιεηζίκαηνο πνιιψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα κε αθνξκή ηελ δηεζλή νηθνλνκηθή θξίζε. Ζ πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εξγνδνηψλ γηα ηελ ίδηα πεξίνδν ππνινγίδεηαη ζε ( ), πηψζε κε πνιιαπιαζηαζηηθέο επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε ησλ ζπκβνεζνχλησλ κειψλ πνπ ζπλδένληαη θπξίσο κε ηε ιεηηνπξγία νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ (Πίλαθαο Α10 Παξάξηεκα Α) 26. Σέινο ε αλεξγία επεξεάδεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ησλ 13 Πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο καο. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο 27, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ αλεξγίαο παξαηεξείηαη ζην Νφηην Αηγαίν κε 13,2% θαη ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε κε 12,2%. Αληίζεηα, ην κηθξφηεξν πνζνζηφ αλεξγίαο παξαηεξείηαη ζην Βφξεην Αηγαίν κε 5,3% θαη ζηε Γπηηθή Διιάδα θαη Πεινπφλλεζν κε 8,7%. 25 Απφ ην δ ηξίκελν ηνπ 2008 ζην δ ηξίκελν ηνπ 2009 (Πίλαθαο Α9 Παξάξηεκα Α,), νη ζέζεηο εξγαζίαο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα απμήζεθαλ θαηά ( ) ελψ ζηνλ θιάδν ησλ λνηθνθπξηψλ απμήζεθαλ θαηά ( ). 26 O αξηζκφο ησλ βνεζψλ κεηψλεηαη θαηά ( ) επηδεηλψλνληαο πεξαηηέξσ ηα νηθνλνκηθά ησλ λνηθνθπξηψλ. Αμίδεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη νη απηναπαζρνινχκελνη είλαη θαη ε κνλαδηθή θαηεγνξία εξγαδνκέλσλ πνπ απμάλνληαη ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ Ζ αχμεζε απηή ηζνδπλακεί κε ( ). 27 Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή, «Έξεπλα Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Γ ηξίκελν 2009, Γειηίν Σχπνπ, 18 Μαξηίνπ

31 Πίλαθαο 2: Ζ αλεξγία ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδνο Αλεξγία (%) θαηά Πεξηθέξεηα: Γ ηξίκελν 2008 θαη 2009 Πεξηθέξεηεο Γ ηξίκελν ύλνιν ρώξαο 7,9 10,3 Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε 8,8 12,2 Κεληξηθή Μαθεδνλία 8,1 10,5 Γπηηθή Μαθεδνλία 12,6 12,0 Ήπεηξνο 10,5 11,8 Θεζζαιία 9,3 10,0 Ηόληνη Νήζνη 9,3 8,7 Γπηηθή Διιάδα 9,8 8,7 ηεξεά Διιάδα 8,7 10,7 Αηηηθή 6,8 10,2 Πεινπόλλεζνο 7,0 8,7 Βόξεην Αηγαίν 4,6 5,3 Νόηην Αηγαίν 7,2 13,2 Κξήηε 8,2 10,1 Πεγή: ΔΛ. ΣΑΣ. Γ ηξίκελν 2009 πκπεξαζκαηηθά ε νηθνλνκηθή θξίζε σο απφξξνηα ηεο δεκνζηνλνκηθήο θξίζεο πνπ μεθίλεζε απφ ηελ Ακεξηθή κέζσ ηεο αλεμέιεγθηεο ρνξήγεζεο επηζθαιψλ δαλείσλ, νδήγεζε ζε δπζκελείο εμειίμεηο ησλ πξαγκαηηθψλ κεγεζψλ ηεο επξσπατθήο θαη θαη επέθηαζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Ζ αλεξγία ζηελ ΔΔ 27 ην 2009 ζην 9,5% κε ηε κεγαιχηεξε απψιεηα ζέζεσλ λα πξαγκαηνπνηείηαη ζηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ θιάδν. Οη πξνζπάζεηεο πεξηνξηζκνχ ηεο αλεξγίαο, ε νπνία εκθαλίδεηαη κεγαιχηεξε ζηνλ αλδξηθφ εξγαηηθφ δπλακηθφ, ζε ρψξεο φπσο ε Οιιαλδία, ην Βέιγην θαη ε Γεξκαλία, αλ θαη ζηεξίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ αχμεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο σζηφζν δελ θαηαθέξλνπλ λα δηαηεξήζνπλ ηελ απαζρφιεζε ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα. Ζ αχμεζε ηεο αλεξγίαο είλαη ηδηαίηεξα αηζζεηή θαη ζηελ ρψξα καο θαζψο ην 2009 απμήζεθε ζην 10,3% πιήηηνληαο θπξίσο ηνλ θιάδν ηνπ εκπνξίνπ, ηεο κεηαπνίεζεο θαη επηζθεπήο νρεκάησλ. Ζ κείσζε ηεο απαζρφιεζεο, ε νπνία είλαη ειαθξψο κεγαιχηεξε ζηνπο άλδξεο απφ φηη ζηηο γπλαίθεο, αληηθαηνπηξίδεηαη απφ ηε κείσζε ησλ εξγνδνηψλ, ησλ ζέζεσλ ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ θαη ησλ κηζζσηψλ. Αληίζεηα, ε απαζρφιεζε ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα θαη ζηνλ θιάδν ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ απμάλεηαη φπσο επίζεο θαη ε κεξηθή απαζρφιεζε αληηζηαζκίδνληαο, έηζη, ηελ απψιεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο. 31

32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 0 ΟΗ ΔΤΔΛΗΚΣΔ ΜΟΡΦΔ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Δ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΗ ΔΘΝΗΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ 2.1 Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο ζην ρώξν εξγαζίαο θαη νη επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο Οη αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηεο νηθνλνκίαο, φπσο νη αιιαγέο ηνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, νη αλαδηαξζξψζεηο ηνκέσλ θαη θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη νη ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο, δεκηνπξγνχλ λένπο φξνπο ζην πεδίν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζηελ πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ηνπ ζηηο δηεζλείο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο εμειίμεηο. Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο είλαη άκεζα ζπλπθαζκέλε κε ηελ ζπλερή πξνζπάζεηα ησλ επηρεηξήζεσλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο αλάγθεο πνπ δεκηνπξγνχλ νη θαλφλεο ηνπ αληαγσληζκνχ 28. Ζ αλάγθε γηα επειημία κε ζηφρν ηε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ άξρηζε λα εκθαλίδεηαη ζηελ αγνξά απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη ηδηαίηεξα ηελ δεθαεηία ηνπ 1980, φηαλ ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζηελ απφδνζε ησλ επξσπατθψλ νηθνλνκηψλ (π.ρ. ε άλνδνο ηεο αλεξγίαο θαη ε ρακειή παξαγσγηθφηεηα), απνδφζεθαλ ζηηο αθακςίεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Ζ κεγάιε επειημία ζε ζπλδπαζκφ κε ρακειή αλεξγία πνπ ππήξρε ζηελ ακεξηθαληθή νηθνλνκία, επέηεηλε ηελ πεπνίζεζε απηή 29. ήκεξα, ε νινέλα θαη επηηαθηηθφηεξε αλάγθε γηα επειημία ζηελ εξγαζία νθείιεηαη ζηηο επηπηψζεηο ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο ζηελ νηθνλνκία ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ θαη θαη επέθηαζε ζηελ Διιάδα: απμεκέλνη ξπζκνί πιεζσξηζκνχ, πςειά δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα, αλαδηαξζξψζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ, θαη κείσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε επηηάρπλε ηελ ρξήζε επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο αζθψληαο πηέζεηο ζηνλ παξαδνζηαθφ ηππηθφ ηξφπν νξγάλσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. ε αληίζεζε κε ηελ ηππηθή εξγαζηαθή ζρέζε, βαζηθά ζηνηρεία ηεο νπνίαο είλαη εμαξηεκέλε κηζζσηή εξγαζία, ε ζηαζεξή θαη πιήξεο απαζρφιεζε, ην ζηαζεξφ σξάξην, ε εμαζθάιηζε ακνηβήο ηνπιάρηζηνλ ίζεο κε ηα ηζρχνληα θαηψηαηα λφκηκα, θαη ε πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ θαη εξγαηηθψλ δηθαησκάησλ, νη πνιηηηθέο επειημίαο 28 Κνπδήο Γ., «Εξγαζηαθέο Σρέζεηο θαη Επξωπαϊθή ελνπνίεζε: Επειημία θαη απνξξύζκηζε ή αλαβάζκηζε ηεο εξγαζίαο ;», Μειέηεο ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, Αζήλα Θενραξάθεο Ν. «Επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο», ζην Π. Γεηίκεο θ.α. (επηκ.) 2002, Ηλζηηηνχην Αζηηθνχ Πεξηβάιινληνο θαη Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, Πάληεην Παλεπηζηήκην, Αζήλα 32

33 πξνζαλαηνιίδνληαη θπξίσο πξνο ηελ επειημία ηεο απαζρφιεζεο κε ζηφρν ηε κείσζε ηνπ θνηλσληθνχ θφζηνπο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ επειημία ησλ απνδνρψλ, ηε ζχλδεζε ηεο εμαηνκίθεπζεο ησλ απνδνρψλ κε ηελ εμαηνκηθεπκέλε παξαγσγηθφηεηα ηνπ θάζε εξγαδφκελνπ 30. Με απηφ ηνλ ηξφπν νη εξγνδφηεο πξνηηκνχλ ηε ρξήζε επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο απφ ηελ παξαδνζηαθή ηππηθή ζχκβαζε εξγαζίαο Ζ έλλνηα ηεο επειημίαο πξνζδηνξίδεηαη ζε αληηδηαζηνιή κε ην παξαδνζηαθφ Σευινξηθφ Φνξληηθφ ηεο πξφηππν ηεο καδηθήο παξαγσγήο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ έλαλ άθακπην θαη ιεπηνκεξψο νξηνζεηεκέλν θαηακεξηζκφ εξγαζίαο θαζψο θαη απφ ζηαζεξέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Παξάιιεια κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη αθ ελφο πνηνηηθέο ή πνζνηηθέο κεηαβνιέο ηνπ παξαδνζηαθνχ πξνηχπνπ ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη αθεηέξνπ εζσηεξηθέο ή εμσηεξηθέο πξνο ην πξνζσπηθφ δηεπζεηήζεηο ησλ φξσλ εξγαζίαο 31. Ζ επειημία ζπλεπψο, δελ είλαη κηα κνλνδηάζηαηε έλλνηα αιιά κία έλλνηα πνπ ζηεξίδεηαη ζε δχν βαζηθέο δηαζηάζεηο θαζεκία απφ ηηο νπνίεο κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο: α) Πνζνηηθή (ή αξηζκεηηθή) θαη πνηνηηθή (ή ιεηηνπξγηθή) επειημία φπνπ θαη επηηπγράλεηαη επρέξεηα πξνζαξκνγήο ηεο πνηφηεηαο θαη πνζφηεηαο ηεο εξγαζίαο ζηηο κεηαβνιέο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Με ηελ πνζνηηθή ή αξηζκεηηθή επειημία κεηαβάιιεηαη ε πνζφηεηα ηεο εξγαζίαο δειαδή νη ψξεο εξγαζίαο ή ν αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ (π.ρ. εθηελήο ρξήζε ππεξσξηψλ, δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ζπρλέο πξνζιήςεηο απνιχζεηο θηι.) ελψ κε ηελ πνηνηηθή ή ιεηηνπξγηθή επειημία αλαθέξεηαη ζηε δηεχξπλζε ησλ δεμηνηήησλ θαη αξκνδηνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαζψο θαη ζηελ άκβιπλζε ησλ δηαρσξηζηηθψλ γξακκψλ αλάκεζα ζηηο δηνηθεηηθέο θαη εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ δηέπεη ηνλ Σευινξηζκφ. Με άιια ιφγηα ν ιεηηνπξγηθά επέιηθηνο εξγαδφκελνο είλαη ζε ζέζε λα ζπλεηζθέξεη ελεξγά ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ηεο παξαγσγήο αιιά θαη ζηηο απαηηνχκελεο αλαδηαξζξψζεηο ηεο παξαγσγήο. β) Δζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή επειημία. Ζ πξψηε επηηπγράλεηαη κέζα απφ «εζσηεξηθέο» δηεπζεηήζεηο κε ην ππάξρνλ πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο ελψ ε δεχηεξε επηηπγράλεηαη κέζα απφ «εμσηεξηθέο» πξνζαξκνγέο ησλ σξψλ απαζρφιεζεο (π.ρ. πξνζσξηλή απαζρφιεζε) ή ησλ απαηηνχκελσλ δεμηνηήησλ (π.ρ. ππεξγνιαβία). 30 Βι. «Αλαιπηηθφ Γισζζάξην», ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, Αζήλα 2003 ζει Γαβξφγινπ., Όςεηο επειημίαο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε, Παξαηεξεηήξην Απαζρφιεζεο Δξεπλεηηθή Πιεξνθνξηθή ΑΔ, Μάηνο

34 χκθσλα κε ηνλ Γαβξφγινπ. (2009) «ε εζσηεξηθή επειημία κπνξεί λα ζεσξεζεί σο επειημία ηεο εξγαζίαο θαη ε εμσηεξηθή επειημία σο επειημία ησλ ζπκβάζεσλ». Πξνο απνθπγήλ ζπγρχζεσλ, αμίδεη λα γίλεη δηαρσξηζκφο ηεο έλλνηαο ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο απφ ηηο έλλνηεο «άηππεο». χκθσλα κε ηνλ Γ. Κνπδή (2001), ε άηππε απαζρφιεζε δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ ηππηθή θαζψο ζηεξείηαη ελφο ή πεξηζζφηεξσλ ζηνηρείσλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ηππηθή κνξθή. πλεπψο δελ ζα πξέπεη λα ηαπηίδεηαη κε ηελ παξάλνκε θαζψο πνιιέο απφ ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο, σο λφκηκα ζεζκνζεηεκέλεο, κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ άηππεο ζην βαζκφ πνπ ε ηππηθή κνξθή ζεσξείηαη πξφηππν εξγαζηαθήο ζρέζεο Οη επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο Ζ επειημία ηεο εξγαζίαο πξνβάιιεηαη σο ν θαηεμνρήλ ηξφπνο αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αλεξγίαο ην νπνίν απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ησλ αλεπηπγκέλσλ νηθνλνκηψλ ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία. χκθσλα κε ηνλ Γ. Κνπδή (2001) νη επηκέξνπο εθθξάζεηο ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο πνπ εκθαλίδνληαη ζηνλ επξσπατθφ θαη επξχηεξν γεσγξαθηθφ ρψξν δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο : α). ηελ επειημία ηεο απαζρφιεζεο, β). ηελ επειημία ησλ απνδνρψλ θαη γ) ηελ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο α Ζ επειημία ηεο απαζρόιεζεο Ζ κνξθή απηή ππάγεηαη ζηελ επξχηεξε έλλνηα ηεο «εμσηεξηθήο» επειημίαο θαζψο αθνξά είηε ηηο απμνκεηψζεηο (πξνζιήςεηο απνιχζεηο) ηνπ πξνζσπηθνχ κε ζθνπφ ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο, είηε ηηο πξνζιήςεηο πξνζσπηθνχ ππφ θαζεζηψο επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. Έηζη ε θαηεγνξία απηή δηαηξείηαη ζε δχν επηκέξνπο θαηεγνξίεο: α) ηελ επειημία ηνπ κεγέζνπο θαη β) ηελ επειημία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απαζρφιεζεο. 32 Πέξαλ ηνπ φξνπ «άηππεο» κνξθέο απαζρφιεζεο ππάξρνπλ θαη νη ιεγφκελεο «αηππηθέο». Οη ηειεπηαίεο έρνπλ ηελ έλλνηα κηαο κε ηππηθήο απαζρφιεζεο πνπ αλαθέξεηαη ζε κηα θιαζηθή κνξθή απαζρφιεζεο, κε κηα εμαξηψκελε ζχκβαζε εξγαζίαο κε πιήξεο σξάξην θαη θάπνηα ζηαζεξφηεηα ηεο νπνίαο νη απνδνρέο θαζνξίδνληαη ζηα πιαίζηα κηαο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο εξγαζίαο θαη ε νπνία πξνζηαηεχεηαη λνκνζεηηθά. Οη αηππηθέο κνξθέο κπνξνχλ λα ζπκπεξηιάβνπλ φιεο ηηο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο απφ ηε κεξηθή απαζρφιεζε, ηηο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ θαη ηηο ζπκβάζεηο έξγνπ κέρξη θαη ηηο παξάλνκεο κνξθέο απαζρφιεζεο, φπσο ηε καχξε εξγαζία. 34

35 α) Ζ επειημία ηνπ κεγέζνπο ηεο απαζρόιεζεο Σν κέγεζνο ηεο απαζρφιεζεο κεηαβάιιεηαη κέζσ ησλ αηνκηθψλ ή νκαδηθψλ απνιχζεσλ. Σν θαζεζηψο ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ πνπ δελ νθείινληαη ζην πξφζσπν ηνπ κηζζσηνχ αιιά ζε νηθνλνκνηερληθνχο ιφγνπο ζηεξίδνληαη ζε ζρεηηθνχο θνηλνηηθνχο θαλφλεο κε βάζε ηελ Οδεγία 75/129. ε εζληθφ επίπεδν, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ (Ν. 1387/1983 φπσο ηξνπνπνηήζεθε απφ ην Ν. 2874/2000) πξνβιέπεη φηη ην φξην ησλ απνιχζεσλ είλαη 20% γηα επηρεηξήζεηο ή εθκεηαιιεχζεηο άλσ ησλ 20 αηφκσλ θαη κεηψλεηαη θιηκαθσηά κέρξη 2% γηα φζνπο απαζρνινχλ πεξηζζφηεξνπο απφ Με βάζε ην λφκν απαηηείηαη απφ ηνλ εξγνδφηε πιεξνθφξεζε θαη δηαβνχιεπζε κε ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηππηθή έγθξηζε ηεο δηαηηεηηθήο αξρήο. Αλαθνξηθά κε ηηο αηνκηθέο απνιχζεηο, ηα αίηηα ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο απφ κέξνπο ηνπ εξγνδφηε εκπίπηνπλ ζηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 3198/1955, θαη δελ απαηηείηαη επίθιεζε θάπνηνπ ηδηαίηεξνπ ιφγνπ. Ζ επειημία ηνπ κεγέζνπο ηεο απαζρφιεζεο αθνξά ηε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ απνδεκηψζεσλ ηφζν γηα ηηο νκαδηθέο φζν θαη γηα ηηο αηνκηθέο απνιχζεηο, ηελ αχμεζε ηνπ νξίνπ ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ θαη ν πεξηνξηζκφο ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ εκπνδίδνπλ ηελ ηαρχηεηα πινπνίεζεο ησλ ζρεηηθψλ απνθάζεσλ (π.ρ. πεξηνξηζκφο ρξφλνπ πξνεηδνπνίεζεο, παξέκβαζεο θαη ειέγρνπ ηεο δηνηθεηηθήο αξρήο θαη πεξηνξηζκφο ηεο δηάξθεηαο ησλ δηαβνπιεχζεσλ κε εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ). ηφρνο ηεο επειημίαο απνηειεί ε κείσζε ησλ «άθακπησλ» θαη ρξνλνβφξσλ δηαδηθαζηψλ ησλ απνιχζεσλ πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ χκθσλα κε ηελ Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο (2008), ην φξην πέξα απφ ην νπνίν νη απνιχζεηο ζηε δηάξθεηα ελφο κήλα ζεσξνχληαη νκαδηθέο θαζνξίδνληαη ζε ηέζζεξηο (4) εξγαδφκελνπο πξνθεηκέλνπ γηα επηρεηξήζεηο ή εθκεηαιιεχζεηο πνπ ζηελ αξρή ηνπ κήλα απαζρνινχλ 20 έσο 200 άηνκα. 34 Απφ ηελ ξχζκηζε ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ κέζσ ηνπ Ν. 2874/2000 δελ ιείπνπλ θαη νη αληίζεηεο απφςεηο θπξίσο απφ ηελ πιεπξά ηεο ΓΔΔ. Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα είλαη κηθξνκεζαίεο κε αξηζκφ απαζρνινχκελσλ θάησ ησλ 20 αηφκσλ (82,5% ησλ επηρεηξήζεσλ κε 32,5% ησλ απαζρνινχκελσλ ζηε βηνκεραλία, κε απαζρφιεζε άλσ ησλ 10 αηφκσλ) ζπλεπψο δελ ηζρχεη ν ζεζκφο ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ θαη ν αξηζκφο ησλ αηνκηθψλ απνιχζεσλ είλαη αλεμέιεγθηνο (βι. 35

36 β) Ζ επειημία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απαζρόιεζεο Ζ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο πνπ ζηφρν έρνπλ ηελ πεξαηηέξσ κείσζε ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο ηδηαίηεξα ζε έλα πεξηβάιινλ αληαγσληζκνχ. Οη κνξθέο, αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ νπνίσλ γίλεηαη παξαθάησ, είλαη: ε πξνζσξηλή θαη ε κεξηθή απαζρφιεζε, ν δαλεηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ, ε απαζρφιεζε πξνζσπηθνχ εξγνιαβηθήο επηρείξεζεο, ε απαζρφιεζε πξνζσπηθνχ ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο δηθηχσλ επηρεηξήζεσλ, ε παξνρή «έξγνπ» εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ εξγνδφηε, ε επηδνηνχκελε απαζρφιεζε, ε επέιηθηε απαζρφιεζε ζηε Γεκφζηα Γηνίθεζε θαη ε παξάλνκε επειημία. i. Ζ κεξηθή απαζρόιεζε. Ωο κεξηθή απαζρφιεζε κπνξεί λα νξηζηεί ε ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο φπνπ ν εξγαδφκελνο πξνζθέξεη εξγαζία κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ηελ θαλνληθή θαη ιακβάλεη αληηζηνίρσο θαη κηθξφηεξε ακνηβή. Σν πιαίζην ιεηηνπξγίαο θαη ξχζκηζεο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο δηακνξθψλεηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα ην 1990 κε ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ Ν.1892/1990 γηα «Σνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αλάπηπμε θαη άιιεο δηαηάμεηο» (άξζξν 38). ηελ ζπλέρεηα, ζπκπιεξψλεηαη κε ηνλ λφκν Ν. 2639/1998 γηα ηελ «Ρχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη άιιεο δηαηάμεηο» (άξζξν 2) πνπ επεθηείλεη ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ηεο ζε κεληαία βάζε, εληάζζεη ζην πιαίζηφ ηεο ηελ εθ πεξηηξνπήο εξγαζία κε ηελ κνλνκεξή επηβνιή απφ ηνλ εξγνδφηε ηεο εβδνκάδαο κεησκέλσλ εκεξψλ (π.ρ. ηεηξαήκεξν) θαη εηζάγεη ηε κεξηθή απαζρφιεζε ζην Γεκφζην. Ο Νφκνο 2639/1998 ηξνπνπνηείηαη ην 2000 κε ηνλ λφκν Ν.2874/2000 (άξζξν 7) ζε φηη αθνξά ηελ πξνζαχμεζε ηεο ακνηβήο ησλ κεξηθψο απαζρνινπκέλσλ. Δπηπξφζζεηα, κε ηνλ Νφκν 3174/2003 εληζρχνληαη νη ζπκβάζεηο κεξηθήο εηθνζάσξεο εβδνκαδηαίαο απαζρφιεζεο πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα ζε θνξείο ηνπ Γεκνζίνπ θαη ησλ ΟΣΑ. Σέινο κε ηνλ Νφκν 3250/2004 δηαηεξείηαη ην πιαίζην κε δχν δηαθνξέο: νη πξνζιήςεηο γίλνληαη απεπζείαο απφ ηνπο ελδηαθεξφκελνπο δεκφζηνπο θνξείο αληί ηεο δεκηνπξγίαο ελδηάκεζσλ θνξέσλ πξφζιεςεο ηνπ πξνεγνχκελνπ λφκνπ, νη δε πξνζσξηλέο ζπκβάζεηο απφ εηθνζηηεηξάκελεο πεξηνξίδνληαη ζην δεθανρηάκελν. χκθσλα ινηπφλ κε ηνλ αξρηθφ λφκν (Ν.1892/1990), θαηά ηε ζχζηαζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ή θαηά ηελ δηάξθεηά ηεο ν εξγνδφηεο θαη ν κηζζσηφο κπνξεί κε 36

37 έγγξαθε αηνκηθή ζχκβαζε λα ζπκθσλήζνπλ, γηα νξηζκέλν ή αφξηζην ρξφλν, εκεξήζηα ή εβδνκαδηαία ή δεθαπελζήκεξε ή κεληαία εξγαζία, ε νπνία ζα είλαη κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ηελ θαλνληθή θαη νξίδεηαη σο κεξηθή απαζρφιεζε. Παξάιιεια, δηαζθαιίδεηαη ε αλαινγία εξγαζηαθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζε ζρέζε κε ηα δηθαηψκαηα πνπ απνιακβάλνπλ νη εξγαδφκελνη κε θαζεζηψο πιήξνπο απαζρφιεζεο. ηελ επξχηεξε έλλνηα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο εληάζζνληαη, θπξίσο ιφγσ ηεο δηεχξπλζεο ηνπ ρξφλνπ ππνινγηζκνχ ζε επξχηεξα ηεο εβδνκάδαο δηαζηήκαηα, ε εθ πεξηηξνπήο θαη ε δηαιείπνπζα εξγαζία. Δθ πεξηηξνπήο εξγαζία ζεσξείηαη ε κεησκέλε απαζρφιεζε θαηά ηελ νπνία ν εξγαδφκελνο απαζρνιείηαη κελ κε πιήξεο εκεξήζην σξάξην αιιά ιηγφηεξεο απφ ηηο ηζρχνπζεο ζηελ επηρείξεζε εκέξεο εξγαζίαο, κε βάζε ππνινγηζκνχ ηελ εβδνκάδα, ην δεθαπελζήκεξν, ηνλ κήλα ή ην έηνο. Ζ Γηαιείπνπζα αθνξά ηελ πεξηνδηθή απαζρφιεζε ρσξίο ηνλ εθ ησλ πξνηέξσλ θαζνξηζκφ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεξηφδσλ εξγαζίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κε ηελ Οδεγία 96/34 (1996/34 ΔΚ) θαηνρπξψλεηαη ε αξρή ηεο κε δηάθξηζεο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζε έλα πιαίζην θαηνρπξσκέλεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Πξνσζείηαη ε άξζε ησλ εκπνδίσλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ε δεκηνπξγία ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηε κεηαηξνπή ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε κεξηθή θαη ην αληίζηξνθν. ii. Ζ πξνζσξηλή απαζρόιεζε Ζ πξνζσξηλή απαζρφιεζε απνηειεί κηα ππεξεζία πνπ παξέρεηαη ζην πιαίζην ζεζκνζεηεκέλνπ λφκνπ, ηνπ Ν. 2956/2001 ζχκθσλα κε ην νπνίν: «Ωο πξνζσξηλή απαζρφιεζε λνείηαη ε εξγαζία, ε νπνία παξέρεηαη ζε άιινλ εξγνδφηε (έκκεζνο εξγνδφηεο) γηα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, απφ κηζζσηφ ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηνλ εξγνδφηε ηνπ (άκεζνο εξγνδφηεο) κε ζχκβαζε ή ζρέζε εμεξηεκέλεο εξγαζίαο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ, θαη επηηξέπεηαη κφλνλ ππφ ηνπο φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ παξφληνο». Κπξηφηεξε έθθξαζή ηεο απνηεινχλ νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ θάιπςε έθηαθησλ θαη πξνζσξηλψλ αλαγθψλ ησλ 37

38 επηρεηξήζεσλ 35. Οη εξγνδφηεο κε ηελ πξφζιεςε ζπκβαζηνχρσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ κεηψλνπλ ην θφζηνο εξγαζίαο θαζψο δελ δεκηνπξγνχλ πξνυπφζεζε γηα ρνξήγεζε επηδφκαηνο πξνυπεξεζίαο ελψ ε ιήμε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο δελ ππνρξεψλεη ηνλ εξγνδφηε ζηελ θαηαβνιή απνδεκίσζεο. 36 Με ηελ Οδεγία 99/70 (1999/70/ΔΚ) ξπζκίδνληαη ζεκαληηθέο παξάκεηξνη ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ φπσο γηα παξάδεηγκα ε αλψηαηε δηάξθεηα ησλ δηαδνρηθψλ ζπκβάζεσλ, ην δηθαίσκα ζε άδεηα θαη ε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. Δμίζνπ ζεκαληηθή έθθξαζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο είλαη θαη ε επνρηθή ηεο νπνίαο ην πξνζσπηθφ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη είηε πάγηεο αλάγθεο ακηγψο επνρηθψλ επηρεηξήζεσλ είηε έθηαθηεο αλάγθεο επηρεηξήζεσλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξε δξαζηεξηφηεηα ζε ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθέο πεξηφδνπο. iii. Ο «δαλεηζκόο» εξγαδνκέλσλ. Ο δαλεηζκφο εξγαδνκέλσλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ην φηη ν εξγαδφκελνο πξνζιακβάλεηαη θαη ακείβεηαη απφ ηνλ (άκεζν) εξγνδφηε, αιιά πξνζθέξεη πξνζσξηλά ηελ εξγαζία ηνπ ζε έλαλ δεχηεξν (ηνλ έκκεζν) εξγνδφηε. Γηαθξίλνληαη δχν θαηεγνξίεο ηεο «δαλεηζηηθήο ζρέζεο» 37 : α) ν «γλήζηνο» δαλεηζκφο θαη β) ν «θαη επάγγεικα» δαλεηζκφο. Καηά ηνλ γλήζην δαλεηζκφ, ν κηζζσηφο πξνζιακβάλεηαη γηα λα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν αξρηθφ εξγνδφηε, θαη κφλν επθαηξηαθά γηα ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα, παξαρσξείηαη ζε ηξίην, ζπλήζσο ζε άιιε επηρείξεζε ηνπ ίδηνπ νκίινπ, γηα ιφγνπο πνπ νθείινληαη ζε ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ή δηαξζξσηηθέο θαηαζηάζεηο ησλ ζπγγελψλ (ή θαη κε ζπγγελψλ) εηαηξεηψλ. Αληηζέησο ζηνλ θαη επάγγεικα δαλεηζκφ, ν αξρηθφο εξγνδφηεο πνπ πξνζιακβάλεη ηνλ κηζζσηφ, έρεη σο απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ απαζρφιεζε απηνχ φρη ζηελ ίδηα επηρείξεζε, αιιά ηελ παξαρψξεζε ησλ ππεξεζηψλ ηνπ ζε άιιν εξγνδφηε γηα κηθξφηεξν ή κεγαιχηεξν 35 πκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ φπσο θαη άιιεο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο (π.ρ. «αλαπιεξσηέο» θαη «βνεζεηηθφ πξνζσπηθφ») εκθαλίδνληαη θαη ζηε δεκφζηα δηνίθεζε φπνπ ζην ζχλνιφ ηνπο ραξαθηεξίδνληαη απφ ην ζηνηρείν ηεο πξνζσξηλφηεηαο. 36 Σν δηθαίσκα απηφ ζπλαληάηαη κφλν ζε ζπγθεθξηκέλεο ρψξεο ηεο ΔΔ (Γαιιία, Ηηαιία Πνξηνγαιία, Απζηξία), βι. Κνπδή Γ. «Δξγαζηαθέο ρέζεηο θαη Δπξσπατθή Δλνπνίεζε» φ.π. 37 Μεηδεηάθνο Α. «Ζ δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεσο κε επέιηθηεο θαη ειαζηηθέο ζπκβάζεηο», Γειηίν Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, Αξηζκφο Σεχρνπο 1533, Μαξηίνπ

39 ρξνληθφ δηάζηεκα αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπ ηειεπηαίνπ 38. Ο θαη επάγγεικα δαλεηζκφο επηηξέπεηαη κφλν κέζσ Δηαηξεηψλ Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο (ΔΠΑ) 39. ηελ Διιάδα ν θαη επάγγεικα δαλεηζκφο ζεζκνζεηήζεθε κε ην Ν. 2956/2001 ελψ κε ηελ ππ αξηζκ /2002 απφθαζε ξπζκίζηεθαλ δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηνπο φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ αθνξνχλ ηε ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ΔΠΑ, ηα ζηνηρεία ησλ ζπκβάζεσλ πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο θαη άιια ζπλαθή δεηήκαηα. Ζ Οδεγία 2008/104/ΔΚ γηα ηελ εξγαζία δηακέζνπ ΔΠΑ δηέπεηαη απφ δχν ζεκαληηθέο δηαηάμεηο: α) ηελ αξρή ηεο κε δηάθξηζεο ησλ δαλεηζκέλσλ εξγαδνκέλσλ απφ ηελ πξψηε κέξα ηνπνζέηεζήο ηνπο ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε θαη β) ηε ζέζπηζε δηαδηθαζίαο επαλεμέηαζεο ησλ πεξηνξηζκψλ ή απαγνξεχζεσλ ζηε ρξήζε εξγαζίαο δηακέζνπ ΔΠΑ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ παξνπζηάζηεθαλ ην 2008 ζηηο ρψξεο ηεο ΔΔ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ 3 εθαη. εξγαδφκελνη δηακέζνπ ΔΠΑ 40, ησλ νπνίσλ ν αξηζκφ αλέξρεηαη ζηηο ε απφιπηνπο αξηζκνχο, ε εξγαζία δηακέζνπ ΔΠΑ δελ είλαη ηδηαίηεξα δηεπξπκέλε ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο κνξθέο απαζρφιεζεο. Δίλαη φκσο ε πην γξήγνξα αλαπηπζζφκελε κνξθή επέιηθηεο εξγαζίαο ηελ ηειεπηαία 20εηία. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηα ηειεπηαία 5 ρξφληα παξνπζίαζε αχμεζε 60%3 ζε επίπεδν ΔΔ 41. iv. Ζ απαζρόιεζε πξνζσπηθνύ εξγνιαβηθήο επηρείξεζεο Οξηζκέλεο επηρεηξήζεηο αλαζέηνπλ ζε εξγνιάβνπο ηελ εθηέιεζε νξηζκέλσλ εξγαζηψλ. Σηο εξγαζίεο απηέο εθηεινχλ νη εξγνιάβνη κε δηθφ ηνπο πξνζσπηθφ. Οη κνξθέο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη πνηθίιεο θαη πνιιέο θνξέο ηαπηίδνληαη κε ηνλ δαλεηζκφ. Μεξηθέο απφ ηηο εξγαζίεο απηέο είλαη: ε αλάζεζε νξηζκέλσλ ππεξεζηψλ ζε εξγνιάβν πνπ ρξεζηκνπνηεί δηθφ ηνπ πξνζσπηθφ (π.ρ. επηρεηξήζεηο θαζαξηζκνχ γξαθείσλ ή θχιαμεο ρψξσλ), ε εθηέιεζε εξγαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε ζηελφ ζχλδεζκν 38 Ζ παξαρψξεζε ηνπ δαλεηδφκελνπ κηζζσηνχ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ησλ Δηαηξεηψλ Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο. 39 Ο θαη επάγγεικα δαλεηζκφο ιεηηνπξγεί σο εμήο: Σνλ εξγαδφκελν πξνζιακβάλεη ε ΔΠΑ ε νπνία θαη ηνλ ακείβεη. Ζ πξφζιεςε γίλεηαη κε απνθιεηζηηθφ ζθνπφ λα ηνπνζεηεζεί ν εξγαδφκελνο πξνζσξηλά ζε έκκεζν εξγνδφηε (ή ρξήζηξηα επηρείξεζε) γηα λα εξγαζηεί γηα ινγαξηαζκφ ηνπ. Ζ ΔΠΑ ακείβεηαη απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε γηα ηελ παξαρψξεζε εξγαδνκέλσλ. Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. Λακπνπζάθε., «Ζ λέα Οδεγία γηα ηνλ δαλεηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ», Ελεκέξωζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, Σεχρνο 160, Απξίιηνο Βι. ηελ νκηιία ηνπ εηζεγεηή Harlem Disir ζηε ζπδήηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ γηα ηελ ςήθηζε ηεο Οδεγίαο γηα ηελ εξγαζία δηακέζνπ ΔΠΑ ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: TEXT+CRE ITEM- 013+DOC+XML+V0//EN 41 Βι. Λακπνπζάθε., «Ζ λέα Οδεγία γηα ηνλ Γαλεηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ» φ.π. 39

40 κε ηελ παξαγσγηθή ιεηηνπξγία ή κε ην έξγν πνπ εθηειεί ε επηρείξεζε πνπ δέρεηαη ηηο ππεξεζίεο (αλάιεςε ηεο ζπληήξεζεο ελφο εξγνζηαζίνπ) θαη ε αλάιεςε εθηέιεζεο κέξνπο ελφο έξγνπ. v. Ζ παξνρή «έξγνπ» εθηόο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ εξγνδόηε ηηο κνξθέο απηέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο ε εγθαηάζηαζε εξγαζίαο δελ αληηζηνηρεί ζηελ εξγνδφηξηα επηρείξεζε αιιά ζηνλ πξνζσπηθφ ρψξν ηνπ απαζρνινχκελνπ. Ο εξγαδφκελνο δελ ραξαθηεξίδεηαη σο κηζζσηφο θαη ζπλεπψο δελ εκπίπηεη ζηηο πξνζηαηεπηηθέο, αζθαιηζηηθέο θαη εξγαηηθέο λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο. Ηδηαίηεξεο εθθξάζεηο ηεο απνηεινχλ ε απαζρφιεζε κε ζχζηεκα θαζφλ θαη ε ηειεξγαζία. Καηά ηελ εξγαζία ζην ζπίηη κε ην θνκκάηη (θαζφλ) ν εξγαδφκελνο ιεηηνπξγεί σο εξγνιάβνο, θαηαζθεπάδεη ηκήκα ηνπ πξντφληνο ή νιφθιεξν εθηφο ηεο εγθαηάζηαζεο ηεο επηρείξεζεο θαη πιεξψλεηαη κε ην θνκκάηη. Ζ ηειεξγαζία είλαη κηα ζχγρξνλε κνξθή απαζρφιεζεο ζην ζπίηη θαη ζπλδέεηαη κε ηελ ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο 42. Ωο ηειεξγαδφκελνη 43 κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ νη εξγνδφηεο, νη απηναπαζρνινχκελνη, νη εκη-απαζρνινχκελνη (Οιιαλδία), νη ζπληνληζκέλνη ειεχζεξνη ζπλεξγάηεο (Ηηαιία), νη εκη-ππάιιεινη, νη δεκφζηνη ππάιιεινη θαη νη κηζζσηνί. Ζ Διιάδα δελ είρε πξηλ ηελ επξσπατθή ζπκθσλία γηα ηελ ηειεξγαζία πηνζεηήζεη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο κε εμαίξεζε εθείλε ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Ν. 2639/1998 ε νπνία αζρνιείηαη κε ην δήηεκα ηνπ λνκηθνχ ραξαθηεξηζκνχ ηεο ελ ιφγσ ζρέζεσο νξίδνληαο φηη «Η κεηαμύ εξγνδόηε θαη απαζρνινύκελνπ ζπκθωλία γηα παξνρή ππεξεζηώλ ή έξγνπ, γηα νξηζκέλν ή αόξηζην ρξόλν, ηδίωο ζηηο πεξηπηώζεηο ακνηβήο θαηά κνλάδα εξγαζίαο (θαζόλ), ηειεξγαζίαο, θαη νίθνλ απαζρόιεζεο, ηεθκαίξεηαη όηη δελ ππνθξύπηεη ζύκβαζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, εθόζνλ ε ζπκθωλία απηή θαηαξηίδεηαη εγγξάθωο θαη γλωζηνπνηείηαη κέζα ζε δεθαπέληε εκέξεο ζηελ Επηζεώξεζε Εξγαζίαο. Τν ηεθκήξην απηό δελ ηζρύεη εάλ ν απαζρνινύκελνο πξνζθέξεη ηελ εξγαζίαο ηνπ απνθιεηζηηθά ή θαηά θύξην 42 Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη πξνηείλεη έλαλ επξχηεξν νξηζκφ γηα ηελ ηειεξγαζία, σο «κέζνδνο νξγάλωζεο θαη εθηέιεζεο ηεο εξγαζίαο, ζύκθωλα κε ηελ νπνία ζεκαληηθό κέξνο ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο πξαγκαηνπνηείηαη εθηόο ηωλ εγθαηαζηάζεωλ ηεο επηρείξεζεο θαη ηωλ ρώξωλ όπνπ παξαδίδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο, ελώ ε ίδηα ε εξγαζία εθηειείηαη κε ηε ρξήζε πιεξνθνξηθήο ηερλνινγίαο θαη ηεο ηερλνινγίαο κεηαθνξάο δεδνκέλωλ ( ework Status Report on New Ways to Work in the Knowledge Economy, September 2002, ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/ist/docs/ka2/ework2002en.pdf). 43 Κνπδήο Γ., «Δξγαζηαθέο ρέζεηο θαη Δπξσπατθή Δλνπνίεζε» φ.π. ζει

41 ιόγν ζηνλ εξγνδόηε». Ζ ξχζκηζε απηή εηζάγεη ηεθκήξην ππέξ ηνπ αλεμάξηεηνπ ραξαθηήξα ηεο ηειεξγαζίαο, εθηφο εάλ παξέρεηαη ζε έλαλ εξγνδφηε. vi. Ζ παξάλνκε επειημία. Ζ παξάλνκε επειημία απνηειεί ηελ αθξαία έθθξαζε ηεο επειημίαο θαζψο ε εξγαζία δελ ιεηηνπξγεί ζηα πιαίζηα ησλ ζρεηηθψλ ξπζκίζεσλ πνπ νξίδεη ν λφκνο. Ζ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ έληνλε παξνπζία ηεο παξάλνκεο επειημίαο κε 20% ηελ αλαζθάιηζηε εξγαζία θαη έληνλε ηελ παξαβαηηθή ζηάζε ελφο κεγάινπ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ. Δπηπιένλ ε παξάλνκε επειημία επλνείηαη θαη απφ ηνπο αλεπαξθείο κεραληζκνχο ειέγρνπ εθαξκνγήο ηεο λνκνζεζίαο, θαη ηε βξαδεία απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο. vii. Ζ «επηδνηνύκελε απαζρόιεζε» ηελ επέιηθηε απηή κνξθή απαζρφιεζεο εληάζζνληαη ηα πξνγξάκκαηα καζεηείαο ( Stage ) ζχκθσλα κε ηα νπνία ην Κξάηνο επηδνηεί ζέζεηο εξγαζίαο ζε επηρεηξήζεηο αλαιακβάλνληαο κέξνο ηνπ θφζηνπο γηα ηελ πξφζιεςε θαη απαζρφιεζε πξνζσπηθνχ κε ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ. ηφρνο ηνπο απνηειεί ε απφθηεζε εξγαζηαθήο εκπεηξίαο ησλ λενεηζεξρφκελσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαζψο θαη ν ζπλδπαζκφο ηνπ επαγγεικαηηθνχ θαη νηθνγελεηαθνχ βίνπ. Ζ επηδνηνχκελε απαζρφιεζε, αθνινπζψληαο ηελ επξσπατθή εκπεηξία, ζπλδπάδνπλ ηελ πξνζσξηλφηεηα ηεο απαζρφιεζεο κε ηελ θάιπςε ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο απφ θνηλνηηθνχο θαη δεκφζηνπο πφξνπο πξνζθέξνληαο ζηνλ εξγνδφηε «θζελφ» εξγαηηθφ δπλακηθφ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο. viii. Ζ απαζρόιεζε πξνζσπηθνύ ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο «δηθηύσλ επηρεηξήζεσλ» Ο εξγαδφκελνο δελ απαζρνιείηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε, αιιά ζε έλα επξχηεξν αξηζκφ επηρεηξήζεσλ πνπ ζπλδένπλ ην δίθηπν κε ην νπνίν ελδέρεηαη λα κε ζπκβάιιεηαη κε ζχκβαζε εξγαζίαο αιιά κε ζχκβαζε δξαζηεξηφηεηαο. 41

42 2.1.2.β Ζ επειημία ησλ απνδνρώλ Ζ ηάζε γηα αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ κείσζεο ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο παξαηεξείηαη ηδηαίηεξα έληνλε ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη εζληθφ επίπεδν. Ζ κείσζε ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ επειημία ησλ απνδνρψλ θαζψο νη απνδνρέο απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο. Ο πεξηνξηζκφο ησλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ ησλ επηρεηξήζεσλ επλνεί ηελ πξνψζεζε κέηξσλ επειημίαο πνπ απνζθνπνχλ ζηε κείσζε ηνπ άκεζνπ θαη έκκεζνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο απνηεινχλ ην θχξην εξγαιείν δηακφξθσζεο ησλ ακνηβψλ ζπλεπψο ε κείσζε ηνπ άκεζνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο ζα επέιζεη κέζα απφ ηηο κεηαξξπζκίζεηο απηψλ. χκθσλα κε ηνλ Γ. Κνπδή (2001), ε εθαξκνγή ηεο επειημίαο ζηα επίπεδα ησλ κηζζψλ ζα πξνέιζεη κέζα απφ ηελ επαλαμηνιφγεζε ηνπ ξφινπ ησλ θαηψηαησλ κηζζψλ κε βάζε ην επίπεδν ησλ ηηκψλ, ηε ζχλδεζε ηεο ακνηβήο κε ηελ αηνκηθή ή ζπιινγηθή απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαζψο θαη ηελ ζχλδεζε ηεο ακνηβήο κε ηα απνηειέζκαηα ηεο επηρείξεζεο (θέξδε ή δεκίεο). ρεηηθά κε ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ (θαηψηαησλ) κηζζψλ ε πιεηνλφηεηα ησλ ζσκαηείσλ ζηε ρψξα καο (95,7%) 44 ηάζζεηαη ππέξ κηαο πνιηηηθήο πνπ ζα δηαζθαιίδεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ κηζζψλ. Με άιια ιφγηα ηάζζνληαη ππέξ κηαο πνιηηηθήο γλήζηαο ηηκαξηζκηθήο αλαπξνζαξκνγήο θαη εγγχεζεο ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο (ελίζρπζε πξαγκαηηθνχ κηζζνχ) απφ ην θξάηνο ή/θαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ απμήζεσλ κέζα απφ ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο ζηηο νπνίεο ζα ιακβάλνληαη, σο βάζε εθθίλεζεο ε αχμεζε ηνπ Γείθηε Σηκψλ Καηαλαισηή, φπσο ζπκβαίλεη ζε ΔΔ θαη ΖΠΑ. Ζ επειημία ηεο ακνηβήο κε ηελ αηνκηθή ή ζπιινγηθή απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ παξνρή θηλήηξσλ γηα αχμεζε ηεο απφδνζεο κε ηελ ζπλνιηθή παξαγσγηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ. Μάιηζηα κε ην Ν. 1892/1990 θαζηεξψλεηαη ε ζχλδεζε ηεο ακνηβήο θαη παξαγσγηθφηεηαο. Έηζη, ε ζεηηθή απηή ζπζρέηηζε αληαλαθιά έλα αίηεκα ησλ εξγαδνκέλσλ γηα αμηνθξαηηθή κεηαρείξηζε θαη αλαγλψξηζε ηεο ζεηηθήο ζπλεηζθνξάο ηνπο ζηε βειηίσζε ή ηε κε επηδείλσζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο επηρείξεζεο. Παξάιιεια, απνηειεί αμίσζε αχμεζεο ηεο αγνξαζηηθήο ηνπο δχλακεο 44 Γεσξγαθνπνχινπ Β. θαη Κνπδήο Γ. «Δπειημίεο θαη Νέεο Δξγαζηαθέο ρέζεηο», κειέηεο ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, Αζήλα

43 (κέζσ ηεο αμίσζεο πςειφηεξσλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ) θαζψο απμάλεηαη ε παξαγσγηθφηεηα κε αλάινγε δηαηήξεζε/βειηίσζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο εξγαζίαο ζην ζπλνιηθά παξαγφκελν πιεφλαζκα 45. Απφ ηελ άιιε πιεπξά δελ ιείπνπλ θαη νη αληηξξήζεηο σο πξνο ην είδνο ηεο επειημίαο απηήο θαζψο ειινρεχεη ν θίλδπλνο απνζηαζεξνπνίεζεο εμαηνκίθεπζεο αθφκα θαη ησλ βαζηθψλ απνδνρψλ κε ηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο εξγαζίαο θαη ηελ ακθηζβήηεζε ησλ ζπιινγηθψλ ξπζκίζεσλ θαη δηαδηθαζηψλ. ηνλ αζηαζή θαη ζπγθπξηαθφ ραξαθηήξα ηεο ζχλδεζεο ηεο ακνηβήο κε ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ κηζζσηψλ πξνζηίζεηαη θαη ε ζχλδεζε ηεο ακνηβήο κε ηα απνηειέζκαηα ηεο επηρείξεζεο. ηελ πεξίπησζε απηή ην πξνζσπηθφ θαζίζηαηαη ζπλππεχζπλν κε ηνλ αζθψληα ην δηεπζπληηθφ δηθαίσκα θαη ιακβάλνληα θχξηεο απνθάζεηο γηα ηελ πνξεία ηεο επηρείξεζεο. Σέινο, ην έκκεζν κηζζνινγηθφ θφζηνο αθνξά ηε κείσζε ησλ εξγνδνηηθψλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ θαη δηαρσξίδεηαη ζε δχν επηκέξνπο θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε αθνξά ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ απαζρνινχκελσλ (αλεηδίθεπησλ, καθξνρξφληα αλέξγσλ θηι.) θαζψο θαη ην γεσγξαθηθφ ρψξν ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο (π.ρ. πεξηνρήο ζε νηθνλνκηθή θξίζε). Ζ δεχηεξε αλαθέξεηαη ζηελ θνξνιφγεζε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη ηελ πεξίπησζε αθεξεγγπφηεηαο ηνπ εξγνδφηε κε ην επηρείξεκα φηη δελ αθνξνχλ ηα θαηλφκελα απηά ζηνλ ίδην βαζκφ, ην ζχλνιν ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ κείσζε ηνπ κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε κέηξα επηδφηεζεο ηεο απαζρφιεζεο, κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ησλ λέσλ θαη γεληθά ησλ λενεηζεξρφκελσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο νη νπνίνη, ζπρλά, αληηκεησπίδνπλ πεξηνξηζκέλε δηαθνξνπνίεζε ησλ απνδνρψλ θαη πςειφ κε κηζζνινγηθφ θφζηνο 46. ε επίπεδν λνκνζεζίαο ε επειημία ησλ απνδνρψλ είλαη ηδηαίηεξε έληνλε κε ηνλ Ν. 2639/1998 φπνπ θαη ζεζπίδεηαη ε «δηάβξσζε» ηνπ κηζζνχ ησλ θιαδηθψλ ζπκβάζεσλ. Απηή πινπνηείηαη είηε ζηα πιαίζηα ησλ Σνπηθψλ πκθψλσλ Απαζρφιεζεο, είηε θαη αλεμάξηεηα απφ απηά κέρξη ην 2001, κε επηρεηξεζηαθέο αιιά θαη αηνκηθέο ζπκβάζεηο Δπηπιένλ θαζηεξψλεηαη δηαθνξεηηθφ κηζζνινγηθφ θαζεζηψο γηα ηνπο λενπξνζιακβαλφκελνπο ζηηο ΓΔΚΟ (αιιά θαη γηα ην παιαηφηεξν πξνζσπηθφ ζε 45 Βι. Γεσξγαθνπνχινπ Β. θαη Κνπδή Γ. «Δπειημίεο θαη Νέεο Δξγαζηαθέο ρέζεηο», φ.π. 46 ακπεζάη Η., «Ζ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο: ραξαθηεξηζηηθά πξνβιήκαηα θαη πνιηηηθέο», Οηθνλνκηθφ Γειηίν ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο, Σεχρνο 16, Γεθέκβξηνο

44 πεξίπησζε δεκηνγφλνπ ρξήζεο κε απφθαζε ηνπ ΤΠΔΘΟ), αιινηψλνληαο ηνλ ππξήλα ηνλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ. χκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, ην 2009 ε ρξεκαηννηθνλνκηθή επειημία δειαδή ε ηθαλφηεηα ηεο επηρείξεζεο λα πξνζθέξεη δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ αληακνηβέο πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο θαίλεηαη, ηέινο, θαη απφ ην γεγνλφο φηη ην 56,5% ησλ επηρεηξήζεσλ δελ ρξεζηκνπνηεί ζπζηήκαηα πιεξσκψλ, πνπ λα αληακείβνπλ ηελ απφθηεζε λέσλ πξνζφλησλ. Παξάιιεια ην 64,2% ρξεζηκνπνηεί ελζσκαησκέλν ζχζηεκα πιεξσκψλ, δειαδή θξάκα πιεξσκήο κε αμηνιφγεζε θαη θαηακεξηζκνχ θεξδψλ (bonus), ελψ ην 35,8% ρξεζηκνπνηεί θαζαξά ζχζηεκα πιεξσκήο κε αμηνιφγεζε γ Ζ επειημία ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο Ζ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο απνηειεί κηα επηκέξνπο πξαθηηθή επειημίαο πέξαλ εθείλσλ ηεο πνζνηηθήο απαζρφιεζεο θαη ησλ απνδνρψλ. Αθνξά πξαθηηθέο νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο εθαξκφδνληαη θαη ζε ειιεληθέο επηρεηξήζεηο. Οη ηχπνη ηεο επέιηθηεο απηήο κνξθήο αθνξνχλ ηελ ππεξσξηαθή εξγαζία, ηε ζπλνιηθή δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ην θπθιηθφ θαη δηαθεθνκκέλν εκεξήζην σξάξην θαζψο θαη ηελ απαζρφιεζε θαηά βάξδηεο. i. Ζ ππεξσξηαθή απαζρόιεζε Τπεξσξηαθή ζεσξείηαη θαη ακείβεηαη ε εξγαζία πέξα απφ ηηο ψξεο εξγαζίαο πνπ έρνπλ νξηζηεί ζηα πιαίζηα ηεο επέιηθηεο απαζρφιεζεο. χκθσλα κε ηελ Οδεγία 2003/88/ΔΚ, ηα θξάηε κέιε ζε ζπλάξηεζε κε ηηο επηηαγέο ηεο πξνζηαζίαο ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ ζεζπίδνπλ ηα εμήο αλαγθαία κέηξα: α) ε εβδνκαδηαία δηάξθεηα εξγαζίαο λα πεξηνξίδεηαη κε λνκνζεηηθέο, θαλνληζηηθέο ή δηνηθεηηθέο δηαηάμεηο ή κε ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο ή ζπκθσλίεο κεηαμχ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη β) ν ρξφλνο εξγαζίαο λα κελ ππεξβαίλεη, αλά επηαήκεξν, ηηο 48 ψξεο, θαηά κέζν φξν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ππεξσξηψλ. ηα πεξηζζφηεξα Κξάηε Μέιε νη κέγηζηεο ψξεο ππεξσξηαθήο απαζρφιεζεο νξίδνληαη απφ ηνλ λφκν, εθηφο απφ ηελ Γαλία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, φπνπ νη ππεξσξηαθή απαζρφιεζε νξίδεηαη απφ ηηο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο. Γεληθψο ε λνκνζεζία 44

45 ζεσξείηαη σο ην κέγηζην επηηξεπηφ. Απηά ηα φξηα πνιχ ζπρλά αληηθαζίζηαληαηηξνπνπνηνχληαη κε άιιεο ζπκθσλίεο κέζσ ησλ ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ 47. ii. Ζ πλνιηθή Γηεπζέηεζε ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο Σν είδνο απηφ ηεο επειημίαο αθνξά ηελ απμνκείσζε ησλ εκεξεζίσλ θαη εβδνκαδηαίσλ σξαξίσλ απαζρφιεζεο (κε βάζε ηε ζπγθπξία θαη ηηο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ) ζηα πιαίζηα ηνπ λφκηκνπ ζπλνιηθνχ εξγάζηκνπ ρξφλνπ θαη ηεο θαηά κέζν φξν εβδνκαδηαίαο απαζρφιεζεο 48. Σαπηφρξνλα δηαζθαιίδεη κε δηάθνξεο εγγπήζεηο ηε δπλαηφηεηα πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ηδησηηθνχ ρξφλνπ θαη ηεο ηδησηηθήο δσήο ηνπ εξγαδνκέλνπ. Ζ ξχζκηζε απηή αλαπφθεπθηα δελ κεηαβάιιεη ηα επίπεδα ακνηβψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ηζρχνλ εβδνκαδηαίν σξάξην απαζρφιεζεο θαζψο ν ζπλνιηθφο ρξφλνο εξγαζίαο παξακέλεη ζηαζεξφο. Ζ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο 49 ρξεζηκνπνηείηαη ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο φπνπ πνιιέο επηρεηξήζεηο αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα απαζρφιεζεο, θαζψο απνηειεί κέζν γηα ηελ απνθπγή ησλ απνιχζεσλ. Ννκνζεηηθά, εηζάγεηαη θαη εληζρχεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ ειαζηηθή δηεπζέηεζε ηνπ ζπλνιηθνχ ρξφλνπ εξγαζίαο. Με ηνλ Ν. 1892/1990 δφζεθε γηα πξψηε θνξά ε δπλαηφηεηα εμάκελεο δηεπζέηεζεο κε αλψηαηα φξηα εκεξήζηαο θαη εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο (9σξν θαη 48σξν), θαηφπηλ επηρεηξεζηαθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο. Με ηνλ Ν. 2639/1998 επεθηείλεηαη ην ρξνληθφ φξην γηα δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζηνπο 12 κήλεο, κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζπκβάζεσλ ή ηε ζπκθσλία εξγνδφηε θαη ζπκβνπιίνπ εξγαδνκέλσλ. Σέινο κε ην Ν. 3385/2005 θαηαξγείηαη ε επέθηαζε ηνπ ρξνληθνχ απηνχ νξίνπ (12 κήλεο) θαη πξνζηίζεηαη ε ηεηξάκελε δηεπζέηεζε, ε νπνία ζε πεξίπησζε αζπκθσλίαο, 47 ηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Δπξσπατθνχ Κέληξνπ Πιεξνθνξηψλ, ε εβδνκαδηαία εξγαζία νξίδεηαη ζηηο 43 ψξεο αλά εβδνκάδα, ζπλεπψο θάζε απαζρφιεζε πάλσ απφ ηηο 43 ψξεο /εβδνκάδα ζεσξείηαη ππεξσξηαθή. Νφκηκε είλαη ε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κεηά απφ άδεηα ηεο αξκφδηαο αξρήο. Παξάλνκε ζεσξείηαη ε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ρσξίο ηελ άδεηα ηεο αξκφδηαο αξρήο. Μέρξη ηηο 120 ψξεο / έηνο ε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε ζεσξείηαη λφκηκε. Απφ ηηο 120 θη επάλσ ζεσξείηαη παξάλνκε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε. 48 Δηδηθή Δπηζηεκνληθή Δπηηξνπή Τπνπξγείνπ Απαζρφιεζεο θαη Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, «Δλδηάκεζε Έθζεζε ηεο επηηξνπήο γηα ηε ζχδεπμε επειημίαο κε αζθάιεηα», Αλάηππν απφ ηελ «Δπηζεψξεζηλ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ», ηφκνο 67 νο (2008), ζει 993 επ. 49 Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο δηεπζέηεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο απαηηείηαη ε ζχλαςε ηεο ζρεηηθήο ζπκθσλίαο κεηαμχ ηνπ εξγνδφηε θαη ηεο πιένλ αληηπξνζσπεπηηθήο επηρεηξεζηαθήο ζπλδηθαιηζηηθήο νξγαλψζεσο ησλ εξγαδνκέλσλ κεηά απφ δηαβνχιεπζή ηνπο. 45

46 νδεγείηαη ζε επηηξνπή επίιπζεο ηεο δηαθνξάο κε δπζκελή ζχλζεζε γηα ηα ζπλδηθάηα. Παξάιιεια, κεηψλεηαη ζην ήκηζπ ην πξνζαπμεκέλν θφζηνο ηεο ππεξεξγαζίαο. Με ηελ Οδεγία 93/104/ΔΚ, φπσο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηελ Οδεγία 200/34 ΔΚ, πηνζεηνχληαη νη ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο πνπ αθνξνχλ νξηζκέλεο πιεπξέο ηεο δηεπζέηεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ. Ρπζκίζεηο ζρεηηθά κε ηελ πεξίνδν αλάπαπζεο, ηα φξηα εκεξήζηαο εξγαζίαο, ηηο εηήζηεο άδεηεο κε απνδνρέο θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο εβδνκαδηαίαο δηάξθεηαο εξγαζίαο έρνπλ σο ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηελ αχμεζε ηεο επειημίαο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Ζ ηειεπηαία νθείιεη λα αλαπηχζζεηαη ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ ζα απνθεχγεηαη ε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή πγεία ησλ εξγαδνκέλσλ. iii. Σν επέιηθην θπθιηθό σξάξην θαη ην δηαθεθνκκέλν εκεξήζην σξάξην εκαληηθέο κνξθέο επειημίαο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο απνηεινχλ ην θπθιηθφ σξάξην θαη ην δηαθεθνκκέλν σξάξην εξγαζίαο. Σν θπθιηθφ αθνξά ηηο κεηαβνιέο ηνπ εκεξήζηνπ σξαξίνπ κέζα ζηα πιαίζηα ηεο εβδνκάδαο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο ζεζκνζεηείηαη θαη ην δηαθεθνκκέλν βάζεη ηνπ νπνίνπ ην εκεξήζην σξάξην παχεη λα είλαη ζπλερέο θαζψο δηαθφπηεηαη θαηά δχν ηνπιάρηζηνλ πεξηφδνπο. iv. Ζ απαζρόιεζε θαηά βάξδηεο Πξφθεηηαη γηα ηε κνξθή επειημίαο ζχκθσλα κε ηελ νπνία δηαθνξεηηθέο νκάδεο εξγαδνκέλσλ θαιχπηνπλ ηηο ίδηεο ζέζεηο ζηελ επηρείξεζε πνπ ιεηηνπξγεί γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα εληφο ηεο εκέξαο 50. Με ην Ν. 1892/1990 θαζηεξψλεηαη ε ηέηαξηε βάξδηα ηνπ αββαηνθχξηαθνπ κε δσδεθάσξε εκεξήζηα απαζρφιεζε. Ο Ν. 2639/1998 πξνβιέπεη ηελ θαηαβνιή ηεο λφκηκεο πξνζαχμεζεο γηα απηνχο πνπ εξγάδνληαη ηελ Κπξηαθή ή άιιε κέξα αξγίαο θαζψο θαη γηα απηνχο πνπ εξγάδνληαη ηε λχρηα. 50 Ζ λπρηεξηλή βάξδηα ιφγσ ηνπ φηη δηαθνξνπνηείηαη απφ ην «ηππηθφ» εκεξήζην σξάξην, ζεσξείηαη επέιηθηε κνξθή απαζρφιεζεο. 46

47 2.2 Ζ Πνιηηηθή ηεο ΔΔ γηα ηελ Απαζρόιεζε Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Μέρξη θαη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ `90 ε πνιηηηθή ηεο ΔΔ ζηνλ ηνκέα ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ραξαθηεξίδεηαη απνζπαζκαηηθή 51. Ζ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο ζπλέηεηλε ζηελ επίηεπμε ησλ νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ ππνβαζκίδνληαο ηελ θνηλσληθή δηάζηαζε θαη θαη επέθηαζε ηελ βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηνπ εξγαηηθνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Σν 1986 κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε θαη ηελ πξννπηηθή ηεο εληαίαο αγνξάο επαλέξρεηαη ζην πξνζθήλην ην δήηεκα ηεο Κνηλσληθήο Δπξψπεο, κε απνηέιεζκα ηελ ςήθηζε ην 1989 ηνπ «Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ» πνπ απνηέιεζε κέξνο ηνπ Πξσηνθφιινπ Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο ηεο πκθσλίαο ηνπ Μάαζηξηρη ην Με ηελ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη πνπ αλαζεψξεζε ηελ ηδξπηηθή ζπλζήθε ηεο Ρψκεο ε πξνζνρή ησλ πνιηηηθψλ εγεζηψλ επηθεληξψλεηαη ζηελ νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή νινθιήξσζε κέζσ ηεο πηνζέηεζεο ζαθψο θαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ ππφ ηελ επνπηεία ππεξεζληθψλ νξγάλσλ. Αληίζεηα, ε θνηλσληθή δηάζηαζε παξακέλεη ζηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ησλ εζληθψλ θξαηψλ κε βάζε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Σν πιαίζην κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Οινθιήξσζε (ΟΝΔ) είλαη νη ρακεινί ξπζκνί αλάπηπμεο, ην απμαλφκελν πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο θαη νη πςεινί ξπζκνί πιεζσξηζκνχ. Καηά ζπλέπεηα νη ζπγθεθξηκέλεο πξνηεξαηφηεηεο, νη πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δηαδηθαζίεο ελνπνίεζεο νδεγνχλ ζε πεξηνξηζκφ ησλ πφξσλ γηα ηελ άζθεζε θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαζψο θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πξαθηηθήο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο 52. ηελ δεθαεηία ηνπ 90 εθδειψλεηαη κία λέα δηάζηαζε ζην επξχηεξν πεδίν ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη ζηνλ ρψξν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Πξφθεηηαη γηα ηελ δηακφξθσζε θεληξηθψλ θαηεπζχλζεσλ κε πξνζαλαηνιηζκνχο πνπ αθνξνχλ ηελ επειημία ηεο εξγαζίαο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο απαζρφιεζεο. ε απηά ηα λέα δεδνκέλα, δχν θνηλνηηθά θείκελα, ε Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Αλάπηπμε, ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ Απαζρφιεζε (1993) θαη ε Πξάζηλε Βίβινο γηα ηελ 51 ππξφπνπινο Γ., «Δξγαζηαθέο ζρέζεηο: Δμειίμεηο ζηελ Διιάδα, ηελ Δπξψπε θαη ην δηεζλή ρψξν», Δθδφζεηο. άθθνπια, Αζήλα Γεδνπζφπνπινο Α. «Αθακςίεο, επειημίεο θαη απνξξχζκηζε ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο», Δπεηεξίδα Δξγαζίαο, 1998, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Παληείνπ, ζει

48 Οξγάλσζε ηεο Δξγαζίαο (1997), δηακνξθψλνπλ ηε θηινζνθία ηεο ΔΔ γηα ην κέιινλ ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. ε κία πεξίνδν πςειψλ πνζνζηψλ αλεξγίαο 53, πεξηνξηζκέλεο ρξήζεο ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ρακειήο αληαγσληζηηθφηεηαο ιφγσ πςεινχ θφζηνπο εξγαζίαο ζηελ ΔΔ, ε Λεπθή Βίβινο έρεη σο βαζηθφ ζηφρν ηελ ελίζρπζε ησλ επηπέδσλ απαζρφιεζεο. Ο ζηφρνο απηφο αλαιχεηαη ζε επηκέξνπο ζηφρνπο νη νπνίνη ζπλνςίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα κέηξα 54 : ηε βειηίσζε ηεο επειημίαο κε αζθάιεηα ζην πιαίζην ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ζην πιαίζην ησλ επηρεηξήζεσλ, ηελ κείσζε ηνπ έκκεζνπ θφζηνπο εξγαζίαο γηα ηε ιηγφηεξν εηδηθεπκέλε εξγαζία, ηε ιήςε εηδηθψλ κέηξσλ γηα ηνπο λένπο πνπ δελ δηαζέηνπλ θαηάιιειε θαηάξηηζε, ηελ αλάπηπμε ηεο απαζρφιεζεο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο λέεο θνηλσληθέο αλάγθεο θαη ηελ αλακφξθσζε ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο γηα ηελ θαιχηεξε ρξεζηκνπνίεζε ησλ δεκνζίσλ πφξσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο. Ζ ελίζρπζε ηεο επειημίαο (πνζνηηθή, πνηνηηθή κηζζνινγηθή, εξγάζηκνπ ρξφλνπ) σο βαζηθή επηηαγή ηεο Λεπθήο Βίβινπ ζα επέιζεη κέζα απφ πνιηηηθέο κείσζεο ηνπ κηζζνινγηθνχ θαη κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο, ηελ αλάπηπμε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ 55. Ζ Πξάζηλε Βίβινο, γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ ζην πιαίζην ηεο ζρεηηθήο ζπδήηεζεο ελφςεη ηεο Λεπθήο Βίβινπ πνπ ζα αθνινπζήζεη, ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, «..απνζθνπεί λα εηζαγάγεη ηα θξάηε κέιε, ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαη ηα άιια ελδηαθεξφκελα κέξε ζε κηα αλνηρηή ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε εξγαηηθή λνκνζεζία κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ πξναγσγή ηεο επειημίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αζθάιεηα ηεο απαζρφιεζεο, αλεμαξηήησο ηεο κνξθήο ηεο ζχκβαζεο απαζρφιεζεο» 56. Απνηειεί ην έλαπζκα γηα δεκφζηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε εξγαηηθή λνκνζεζία κπνξεί λα εμειηρζεί, έηζη ψζηε λα 53 Σν 1993 ζε 12 ρψξεο ηεο ΔΔ ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ αλεξρφηαλ ζε πεξίπνπ 18 εθαηνκκχξηα. 54 αθέιε Γ. θαη Υιέηζνο Μ. «Πνιηηηθέο απαζρφιεζεο : θξηηηθή αλάιπζε» ζην «Πνιηηηθέο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο, Απαζρφιεζε θαη πλδηθαιηζηηθφ θίλεκα», Σεηξάδην ΗΝΔ ΓΔΔ, Σεχρνο 8-9, Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε αχμεζε ηεο επειημίαο ζηελ επξσπατθή αγνξά εξγαζίαο, σο απφξξνηα ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ, πξνυπήξραλ αιιά εκθαλίδνληαλ ζε πεξηνξηζκέλν βαζκφ. Ζ πνιηηηθή γηα ελίζρπζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο πνπ πξνσζείηαη κέζα απφ ην θείκελν ηεο Λεπθήο Βίβινπ ήδε ζηφρεπε ζηε δεκηνπξγία ελφο θεληξηθνχ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ παξέκβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κε ζηφρν ηελ πξνζαξκνγή ζε απηφ φισλ ησλ επηκέξνπο εζληθψλ πεξηπηψζεσλ m 48

49 ππνζηεξίμεη ην ζηφρν ηεο ηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο γηα βηψζηκε αλάπηπμε κε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο, κέζσ ηεο πξνψζεζεο ελφο κνληέινπ επειημίαο θαη αζθάιεηαο κε ηελ πξννπηηθή κηαο δηθαηφηεξεο θαη αιιειέγγπαο αγνξάο εξγαζίαο. Μέζα ζε έλα πεξηβάιινλ ξαγδαίσλ εμειίμεσλ ζην ρψξν (ηερλνινγηθή πξφνδνο, αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ, κεηαβνιέο ζηε δήηεζε ησλ θαηαλαισηψλ θαη ηελ ηαρχηαηε αλάπηπμε ησλ ππεξεζηψλ), βαζηθφο ζηφρνο ηεο Πξάζηλεο Βίβινπ είλαη ε πξνψζεζε ηεο «επειημίαο κε αζθάιεηα» (flexicurity) κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο 57. Ζ έλλνηα πεξηιακβάλεη δχν βαζηθά ζηνηρεία ηελ «επειημία» θαη ηελ «αζθάιεηα». Ζ «επειημία» απνζθνπεί ζηε κείσζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ, κέζσ φρη κηαο γεληθεπκέλεο απνξχζκηζεο αιιά θπξίσο κέζσ ηεο κείσζεο ησλ εγγπήζεσλ θαηά ησλ νκαδηθώλ απνιύζεσλ θαη ηνπ θόζηνπο ησλ αηνκηθώλ απνιύζεσλ. ηηο αηνκηθέο απνιχζεηο επηρεηξείηαη ε κείσζε ησλ απνδεκηψζεσλ απφιπζεο, ε θαηαβνιή απνδεκίσζεο αλεμάξηεηα απφ ηελ πξνυπεξεζία θαη ε άξζε ηνπ αηηηνινγεκέλνπ ραξαθηήξα ησλ απνιχζεσλ. ηηο νκαδηθέο επηρεηξείηαη ε αχμεζε ηνπ νξίνπ ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ θαη πεξηνξηζκφο ησλ δηνηθεηηθψλ ππνρξεψζεσλ ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε «αζθάιεηα» ζπλίζηαηαη ζηελ δηεχξπλζε ηεο έλλνηαο ηνπ αλέξγνπ, ζηελ αλαγλψξηζε ζηνηρεησδψλ δηθαησκάησλ θαζψο θαη ηελ θαηνρχξσζε ησλ αξρψλ ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο θαη ηεο κε δηάθξηζεο ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ, ηελ δηαηήξεζε ηεο ζέζεο ηεο εξγαζίαο ρσξίο αξλεηηθή αιινίσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο, ηε δηαηήξεζε ηνπ εηζνδήκαηνο αλεμάξηεηα απφ ηελ αιιαγή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο απαζρφιεζεο, ηελ θαηνρχξσζε ηεο ςπρνινγηθήο αζθάιεηαο ηνπ εξγαδφκελνπ απέλαληη ζε θαηλφκελα επηζθάιεηαο θαη αλαζθάιεηαο, ηελ απνθπγή θαηαρξεζηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ επέιηθησλ ζρέζεσλ εξγαζίαο (π.ρ. ειάρηζηνο αξηζκφο σξψλ κεξηθήο απαζρφιεζεο) θαη ηέινο ηελ πξνψζεζε ελεξγεηηθψλ κέηξσλ απαζρφιεζεο, φπσο ε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ε εμαζθάιηζε δεπηεξεπνπζψλ παξνρψλ (ζηαζκνί θξνληίδαο παηδηψλ). 57 Σν πεξηερφκελφ ηεο δηαθξίλεηαη ζε ηξία κεγάια θεθάιαηα. Σν πξψην θεθάιαην «Δξγαηηθή λνκνζεζία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε» πεξηιακβάλεη ηηο εμειίμεηο ζηα θξάηε - κέιε, ηε λνκνζεηηθή θαη πνιηηηθή δξάζε ζε επίπεδν ΔΔ. Σν δεχηεξν θεθάιαην «Μία πνιηηηθή πξφθιεζε θαίξηαο ζεκαζίαο Μία επέιηθηε αγνξά εξγαζίαο ρσξίο απνθιεηζκνχο» φπνπ θαη πξνβάιινληαη νη δηαθφξσλ κνξθψλ ζπκβάζεηο ελψ ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηελ επειημία, ζηελ αζθάιεηα ηεο απαζρφιεζεο θαη ζε ζέκαηα θαηαθεξκαηηζκνχ. Σέινο ην ηξίην θεθάιαην «Δθζπγρξνληζκφο ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ» πεξηιακβάλεη πέληε επηκέξνπο ζεκαηηθέο ελφηεηεο: α) κεηαβαηηθέο θάζεηο ηεο απαζρφιεζεο, β) βεβαηφηεηα φζνλ αθνξά ηε λνκνζεζία, γ) ηξηκεξείο ζρέζεηο, δ)νξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαη ε) θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ. 49

50 Ζ πξνψζεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ επηπέδνπ απαζρφιεζεο ζην ρψξν ηεο ΔΔ. Ζ ίδηα ε Πξάζηλε Βίβινο πεξηιακβάλεη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε κεξηθή απαζρφιεζε φπσο φηη «ε κεξηθή απαζρφιεζε, σο πνζνζηφ ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο, απμήζεθε απφ 13% ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε 18% θαηά ηα ηειεπηαία 15 έηε» θαη φηη «ππνινγίζηεθε κηα κεγαιχηεξε ζπλεηζθνξά ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο (πεξίπνπ 60%) ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο, κεηά ην 2000, απφ ηε ζπλεηζθνξά ηεο παξαδνζηαθήο πιήξνπο απαζρφιεζεο». Ζ πξνψζεζε ηνπ φξνπ «επειημία κε αζθάιεηα» ζην ρψξν εξγαζίαο ζπλέβαιιε ζηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζε επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. πγθεθξηκέλα, ε κεξηθή απαζρφιεζε ζηελ ΔΔ-27 ηελ πεξίνδν απφ ην 2000 έσο 2009 (κε εμαίξεζε ην 2002 θαη 2008 φπνπ παξέκεηλε ζηαζεξή,) απμάλεηαη. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηα επίπεδα απαζρφιεζεο ησλ αλδξψλ θαζψο ην αλδξηθφ πνζνζηφ ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο απφ ην 2000 έσο θαη ην 2009 απμήζεθε θαηά 1,5%. Πίλαθαο 3: Ζ κεξηθή απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηεο πιήξνπο απαζρόιεζεο ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ειηθίαο εηώλ ζηελ ΔΔ-27 ( ) ύλνιν 15,8 15,7 15,7 16,1 16,7 17,3 17,5 17,6 17,6 18,1 Άλδξεο 5,9 5,9 5,9 6,1 6,4 6,7 7,0 7,0 7,0 7,4 Γπλαίθεο 28,7 28,4 28,2 28,7 29,7 30,5 30,7 30,7 30,6 31,0 Πεγή Eurostat Δπίζεο, παξαηεξνχκε φηη ην γπλαηθείν πνζνζηφ κεξηθήο απαζρφιεζεο είλαη κεγαιχηεξν απφ ην ηεηξαπιάζην πνζνζηφ ησλ αλδξψλ. Γηα παξάδεηγκα ε ζπκκεηνρή ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ην 2008 ζε επξσπατθφ επίπεδν (30,6%) ήηαλ πεξίπνπ 4,3 θνξέο κεγαιχηεξν απφ ην αληίζηνηρν αλδξηθφ πνζνζηφ (7%). Ζ πξνζσξηλή απαζρφιεζε, επίζεο, παξνπζηάδεη αλνδηθή πνξεία θαηά ηε δεθαεηία Πίλαθαο 4: Ζ πξνζσξηλή απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηνπ ζπλνιηθνύ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ειηθίαο 15 έσο 64 εηώλ ζηελ ΔΔ -27 ( ) ύλνιν 12,2 12,4 12,4 12,6 13,2 14,0 14,4 14,5 14,0 13,4 Άλδξεο 11,6 11,8 11,7 11,9 12,6 13,5 13,9 13,8 13,2 12,6 Γπλαίθεο 12,9 13,3 13,2 13,4 13,9 14,5 15,0 15,2 14,9 14,3 Πεγή Eurostat 50

51 Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα ηφζν ην γεληθφ ζχλνιν ησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ φζν θαη ηα επηκέξνπο ζχλνια ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ κεηψλνληαη ην 2008, ιφγσ ησλ δπζκελψλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ απαζρφιεζε θαη θαη επέθηαζε ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο Ζ επειημία κε αζθάιεηα ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα Ζ ελίζρπζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ζηνλ ρψξν ηεο ΔΔ θαη ε πεξαηηέξσ πξνψζεζή ηνπο απφ ην θνηλνηηθφ θείκελν ηεο Πξάζηλεο Βίβινπ (1997), απνηεινχλ ην θχξην εξγαιείν γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο απαζρφιεζεο ηδηαίηεξα ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο ζπκβάιιεη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ κηζζνχ θαη ηνπ εξγάζηκνπ σξαξίνπ δηεπξχλνληαο ηεο ζπλζήθεο αλαζθάιεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ο φξνο «επειημία κε αζθάιεηα» απνηειείηαη απφ δχν έλλνηεο αληηθαηηθέο κεηαμχ ηνπο 58. Ζ αχμεζε ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο απνηειεί βαζηθφ κέζν γηα ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο (κηζζνινγηθφ θφζηνο) θπξίσο κέζσ ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ απνιχζεσλ. (αηνκηθψλ θαη νκαδηθψλ), κε αληηζηάζκηζκα ηελ δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο αζθάιεηαο γηα ηνπο αλέξγνπο πξνθεηκέλνπ λα επαλεληαρζνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Δπηπιένλ, ε δηακφξθσζε φξσλ αζθάιεηαο ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ ζπλεπάγεηαη ηελ παξάιιειε αχμεζε ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο, εθ φζνλ ε αζθάιεηα κεηαθξάδεηαη κε ηελ ελίζρπζε ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ε νπνία απμάλεη ην θφζηνο. ε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο φπνπ ε εμσηεξηθή θαη ε εγρψξηα δήηεζε κεηψλνληαη, είλαη αλακελφκελν φηη νη επηρεηξήζεηο ζα επηδηψμνπλ λα θαηαζηήζνπλ ην πξντφλ πην αληαγσληζηηθφ (κεηψλνληαο ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο, ηηο ηηκέο θαη ην πεξηζψξην θέξδνπο θαη απμάλνληαο ηελ παξαγσγηθφηεηα), πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ ην κεξίδηφ ηνπο ζηε ζπξξηθλνχκελε αγνξά θαη λα απνθχγνπλ κείσζε ηεο παξαγσγήο ηνπο. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο ε πξνζαξκνγή ηεο απαζρφιεζεο επηηπγράλεηαη κε ηελ ρξήζε επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο νη νπνίεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζνπλ ζηελ απαζρφιεζε ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζπληείλνπλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ σξψλ εξγαζίαο, ησλ κηζζψλ θαη γεληθφηεξα ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ. Οη αιιαγέο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζε πνιιέο ρψξεο ηεο ΔΔ-27 πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηα αθφινπζα κέηξα. 58 Κνπδήο Γ., «Δπειημία θαη αζθάιεηα (flexicurity): κχζνη θαη πξαγκαηηθφηεηα» Πεξηνδηθφ Δλεκέξσζε, ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ, ΣΔΎΥΟ 149, Απξίιηνο

52 1. Δλίζρπζε ησλ επέιηθησλ κνξθώλ εξγαζίαο κέζα απφ ηελ επηκήθπλζε ηνπ αλσηέξσ νξίνπ δηάξθεηαο ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ (Γαιιία, Πνξηνγαιία), πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ επειημίαο κε αζθάιεηα (flexicurity) κέζα απφ ηελ αχμεζε ηεο δνθηκαζηηθήο πεξηφδνπ, ηελ θαηάξηηζε ησλ αλέξγσλ κε πφξνπο απφ εηδηθφ ηακείν γηα ηελ επαλέληαμή ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο (Οιιαλδία), ηελ ελνηθίαζε ησλ εξγαδνκέλσλ (Γεξκαλία) 59, ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ stages (Διιάδα) θαη ηεο ηειεξγαζίαο (Γαλία θαη Φηλιαλδία, Βέιγην, Ηζπαλία). 2. Αύμεζε ηνπ πξαγκαηηθνύ ρξόλνπ εξγαζίαο κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ ππεξσξηψλ (Γαιιία) ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κείσζε ηεο θνξνινγίαο ηνπο ζέηνληαο ζε ακθηζβήηεζε ηελ νπζηαζηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνζεηεκέλνπ 35σξνπ. 3. Δλίζρπζε ηεο επειημίαο ησλ ακνηβώλ κέζσ ζπζηεκάησλ εμαηνκηθεπκέλεο ζχλδεζεο ακνηβψλ κε ηελ απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα (Πνξηνγαιία, Ηηαιία) θαζψο θαη ησλ ακνηβψλ κε ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ (Φηλιαλδία, Γεξκαλία), θαζηέξσζεο ησλ νκαδηθψλ bonus παξαγσγηθφηεηαο (Γεξκαλία, Βέιγην). Δπίζεο δηαδεδνκέλε πξαθηηθή ζεσξείηαη ε δηαθνξνπνίεζε ακνηβψλ γηα ηνπο δηαζπλνξηαθνχο εξγαδφκελνπο κε απνδνρέο ρακειφηεξεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ηνπ γεγελνχο δπλακηθνχ (Γαλία Πνισλία, Λνπμεκβνχξγν). 4. Μεηαηξνπή ηεο πιήξνπο ζε κεξηθή απαζρόιεζε, εθ πεξηηξνπήο εξγαζία θαη δηαζεζηκόηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ 60 σο πξαθηηθέο αλαδηαξζξψζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ φπσο π.ρ. κεηεγθαηάζηαζε ζε γεηηνληθέο ρψξεο ρακειφηεξνπ θφζηνπο, εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο. Πξνο απνθπγή απνιχζεσλ ηα κέηξα απηά έρνπλ σο ζηφρν ηελ πίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ λα απνδερζνχλ πεξηνξηζκφ ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ππφ ηνλ θφβν ησλ καδηθψλ απνιχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε πνιιέο ρψξεο ιφγσ θιεηζίκαηνο βηνκεραληθψλ κνλάδσλ (Γαλία), απηνθηλεηνβηνκεραληψλ (Ηζπαλία) θηι. 5. Τςειά επίπεδα αληζνηήησλ θαη δηαθξίζεσλ φζνλ αθνξά ηνπο κηζζνχο θαη ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα. Σν ζπλνιηθφ ράζκα ακνηβψλ παξαηεξείηαη θπξίσο ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο φπσο ραξαθηεξηζηηθά ζπκβαίλεη ζηε Γεξκαλία φπνπ νη κεξηθψο απαζρνινχκελνη ιακβάλνπλ απνδνρέο έσο θαη ηξεηο θνξέο ρακειφηεξεο απφ ηηο απνδνρέο ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ. Παξάιιεια νη 59 ηε Γεξκαλία ε ελνηθίαζε ησλ εξγαδνκέλσλ αθνξά ην 7,5% ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο. 60 Παπαδεκεηξίνπ Κ., «Δξγνδνηηθέο απνθάζεηο ελ φςεη ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο», Γειηίν Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, ηεχρνο 1549, 1 15 Γεθεκβξίνπ

53 γεξκαλνί εξγαδφκελνη κε θαζεζηψο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο έρνπλ κέρξη θαη 18πιάζηεο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ ρακειφκηζζσλ ζε ζρέζε κε ηνπο ζηαζεξά απαζρνινχκελνπο 61. Οη δηαθξίζεηο κε έκθαζε ζην θχιν είλαη ηδηαίηεξα έληνλεο θαζψο ηα πνζνζηά ησλ γπλαηθψλ ζηε Γεξκαλία είλαη ηεηξαπιάζηα εθείλσλ ησλ αλδξψλ ελψ ζηελ Οιιαλδία ην ράζκα ακνηβψλ αλάκεζα ζηα δχν θχια νθείιεηαη ζην πςειφηεξν πνζνζηφ ησλ κεξηθψλ απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ησλ αληξψλ θαζψο θαη ζηε ρακειή γπλαηθεία αλέιημε ησλ ζηελ ηεξαξρία ησλ επηρεηξήζεσλ. 6. Αύμεζε ησλ αηνκηθώλ απνιύζεσλ κέζα απφ ηελ «θηιηθή» δηαθνπή ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο (Γαιιία) πνπ ζπλεπάγεηαη κεησκέλεο απνδεκηψζεηο κε δηνηθεηηθή επηθχξσζε αίξνληαο ζε έλα βαζκφ θαη ηνλ αηηηνινγεκέλν ραξαθηήξα ησλ απνιχζεσλ. ην Γεκφζην ηνκέα παξαηεξείηαη κείσζε ηεο απαζρφιεζεο 7. Ηδησηηθνπνηήζεηο κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο απαζρόιεζεο (Διιάδα: ζπξξίθλσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηνλ Ο..Δ. θαηά 4000 άηνκα κεηά απφ ηελ ζπληαμηνδφηεζε ρσξίο επαξθή αλαπιήξσζε πξνζσπηθνχ) θαη ηνλ πεξηνξηζκό ησλ εξγαζηαθώλ δηθαησκάησλ ζηνλ επξύηεξν δεκόζην ηνκέα. Ο πεξηνξηζκφο απηφο αθνξά ηελ θαζηέξσζε δηαθνξεηηθνχ εξγαζηαθνχ θαζεζηψηνο γηα ην λενπξνζιακβαλφκελν πξνζσπηθφ ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο (Διιάδα), ηελ θαζηέξσζε ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζρέζεο εξγαζίαο θαηά ηα πξφηππα ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα (Πνξηνγαιία), ηελ αλάζεζε εξγνιαβηψλ ζην δεκφζην (Διιάδα) θαη ηηο πξνζιήςεηο κέζσ γξαθείσλ ελνηθίαζεο εξγαδνκέλσλ (Ηηαιία). 8. Απνδπλάκσζε ησλ ζπλδηθάησλ ιφγσ ηεο ρακειήο ζπλδηθαιηζηηθήο ππθλφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη θπξίσο ησλ λέσλ ζηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο, ηεο ρακειήο εθπξνζψπεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ αλαδηαξζξψζεσλ εμαηηίαο ησλ ζπγρσλεχζεσλ πνιιψλ επηρεηξήζεσλ θηι 62. Γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο νη επηρεηξήζεηο δελ επηζπκνχλ γεληθά λα ράζνπλ εηδηθεπκέλνπο απαζρνινχκελνπο θαη απαζρνινχκελνπο ζηνπο νπνίνπο έρνπλ επελδχζεη. πλεπψο νη εππαζέζηεξεο νκάδεο απαζρνινπκέλσλ είλαη ηα θησρά λνηθνθπξηά, φζνη δελ είλαη εηδηθεπκέλνη θαη έρνπλ ρακειφ εθπαηδεπηηθφ 61 Βι. πκπεξάζκαηα ηεο Έθζεζεο ηνπ ΗΝΔ γηα ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε ην 2009», πεξηνδηθφ Δλεκέξσζε, ηεχρνο 170, Μάξηηνο ην Παξάξηεκα Γ παξνπζηάδνληαη νη ξπζκίζεηο, νη ζπκθσλίεο, θαη ηα κέηξα δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζρεηηθά κε ηε βιαπηηθή κεηαβνιή ησλ φξσλ εξγαζίαο. 53

54 επίπεδν θαη εθείλνη κε πξνζσξηλέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο ηηο νκάδεο απηέο πεξηιακβάλνληαη θαη νη κεηαλάζηεο θαζψο νη κεγαιχηεξεο απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο ζεκεηψλνληαη ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ (θαη δεπηεξεπφλησο ζηνπο θιάδνπο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηνπ εκπνξίνπ) φπνπ παξαηεξείηαη θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξγαδφκελσλ κεηαλαζηψλ. πκπεξαζκαηηθά ε εηζαγσγή ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηφζν ζηελ πνζνηηθή - πνηνηηθή φζν θαη ζηελ εμσηεξηθή - εζσηεξηθή ηεο κνξθή, πεξηιακβάλεη ηξεηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο: ηελ επειημία ηεο απαζρφιεζεο, ησλ απνδνρψλ θαη ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Με ζηφρν ηελ απνηειεζκαηηθή ξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζε επίπεδν Κξαηψλ - Μειψλ ηεο ΔΔ 27, ε πξνψζεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο επλνείηαη θπξίσο απφ ηελ πηνζέηεζε ηεο Λεπθήο (1993) θαη Πξάζηλεο Βίβινπ (1997). Ζ ηειεπηαία δίλεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ έλλνηα ηεο «επειημίαο κε αζθάιεηα» ζέινληαο λα εληζρχζεη ηνλ αδχλακν πφιν ηεο πξνζηαζίαο ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ κέζσ ηεο θαηνρχξσζεο ζηνηρεησδψλ δηθαησκάησλ θαη αξρψλ ίζεο κεηαρείξηζεο ζην ρψξν εξγαζίαο. Ωζηφζν ε απμαλφκελε απνξξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ επηθαινχκελε ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ απαζρφιεζε, πεξηνξίδεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηα δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ, εληζρχνληαο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηνλ «αληηθαηηθφ» ραξαθηήξα ηεο επειημίαο κε αζθάιεηα. Ζ αχμεζε ησλ απνιχζεσλ, νη πεξηθνπέο κηζζψλ θαη σξαξίσλ, ε εκθάληζε θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ εληείλνπλ ηνλ αλαζθαιή ραξαθηήξα ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. 54

55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 0 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΚΑΗ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΖ ΜΔΡΗΚΖ ΚΑΗ ΠΡΟΩΡΗΝΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ηελ ελ ιφγσ ελφηεηα ζα εμεηάζνπκε ηηο κεηαβνιέο πνπ επήιζαλ ζηελ κεξηθή θαη πξνζσξηλή απαζρφιεζε ην δ ηξίκελν ηνπ 2009 ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ηξίκελν ηνπ Οη κεηαβνιέο απηέο βαζίδνληαη ζηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαζψο θαη ηα επηκέξνπο ζχλνια κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ επηιέγνπλ ηελ κεξηθή ή πξνζσξηλή απαζρφιεζε αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ζηνλ ηδησηηθφ θαη δεκφζην ηνκέα 3.1 Ζ Πιήξεο θαη ε Μεξηθή Απαζρόιεζε ζηελ Διιάδα Ζ εηζαγσγή ηεο έλλνηαο απηήο απνηειεί κέζν ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο θαζψο ηα νθέιε απφ ηε ρξήζε ησλ επηκέξνπο εθθξάζεψλ ηεο ιεηηνπξγνχλ πνιιαπιαζηαζηηθά ηφζν γηα ηηο επηρεηξήζεηο (εξγνδφηεο) φζν θαη γηα ηνπο εξγαδφκελνπο. χκθσλα κε ηελ ελδηάκεζε Έθζεζε ηεο Δηδηθήο Δπηζηεκνληθήο Δπηηξνπήο ηνπ - ΤΑΚΠ (2008) ε κεξηθή (φπσο θαη ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε) απνηεινχλ εξγαιεία γηα ηελ αλάπηπμε ηεο απαζρφιεζεο, ζπληεινχλ απνθαζηζηηθά ζηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα ηεο νξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζπληζηνχλ έλα κέζν δηεπθφιπλζεο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ πνιηηψλ λα ζπλδπάδνπλ πξνζσπηθέο θαη νηθνγελεηαθέο αλάγθεο κε ηελ είζνδν θαη παξακνλή ηνπο ζηελ εξγαζία 63. Ζ απφθηεζε εξγαζηαθήο εκπεηξίαο θαη θαηάιιειεο εμεηδίθεπζεο, δηεπθνιχλνπλ ηελ νξηζηηθή έληαμή ηνπο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο 64. Μάιηζηα ζχκθσλα κε ην Ν. 1892/1990 ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο (άξζξν 38 παξ. 10), κία απφ ηηο «ζεηηθέο δηαθξίζεηο» ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ εξγάδνληαη ππφ ην θαζεζηψο απηφ είλαη ην δηθαίσκα πξνηεξαηφηεηαο ζε ζρέζε κε θάζε εμσηεξηθή πξφζιεςε ζε ζέζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο πνπ θελψλνληαη ή 63 Τπάξρεη βέβαηα θαη ν αληίινγνο ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ κέζσ ηεο εηζφδνπ ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. χκθσλα κε ηνπο Ν. Παλαγησηφπνπιν (1998) θαη Μ. Καξακεζίλε (1998), ε κεξηθή απαζρφιεζε πιήηηεη δηεζλψο θπξίσο ηε γπλαίθα εξγαδφκελε θαζψο αλαπηχζζεηαη ζε ηνκείο ρακειήο πνηφηεηαο θαη θαηάξηηζεο θαη ρακειά ακεηβφκελεο απαζρφιεζεο. Δληζρχεηαη, έηζη, ν θπιεηηθφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ κε ηε κεξηθή απαζρφιεζε λα ζπληεξεί ηηο παξαδνζηαθέο γπλαηθείεο εξγαζίεο (π.ρ. ηειεθσλήηξηαο, δαθηπινγξάθνπ, λνζνθφκαο θ.α.) ζπκβάιινληαο ζηελ πεξαηηέξσ ζπληήξεζε ηεο παξαδνζηαθήο δηάθξηζεο κεηαμχ γπλαηθείσλ (φπσο ε κεξηθή απαζρφιεζε) θαη αλδξηθψλ επαγγεικάησλ (Γήκνπ 1989). 64 Ζ κεξηθή απαζρφιεζε δηεπθνιχλεη ηελ έληαμε ζηελ εξγαζία θαηεγνξηψλ πξνζψπσλ κε εηδηθέο αλάγθεο θαζψο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο πνπ πξνζεγγίδνπλ ηε ζπκπιήξσζε ησλ πξνυπνζέζεσλ ζπληαμηνδφηεζεο λα δηαηεξεζνχλ ζηελ απαζρφιεζε. 55

56 δεκηνπξγνχληαη ζηελ ίδηα επηρείξεζε, εθφζνλ βέβαηα αθνξνχλ αληηθείκελν εξγαζίαο φκνην ή ζπλαθέο κε απηφ πνπ πξνζθέξνπλ Ζ επηινγή ηεο κεξηθήο απαζρόιεζεο Ζ κεξηθή απαζρφιεζε ζηελ Διιάδα έρεη απμεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη θπξίσο ηελ δηεηία Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ παξαθάησ πίλαθα, ν αξηζκφο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ απμήζεθε ην 2009 απφ 5,7% ζε 6,2% δειαδή θαηά άηνκα ελψ ν αξηζκφο ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ κεηψζεθε θαηά άηνκα. Ζ αχμεζε απηή νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη νη απαζρνινχκελνη δελ κπνξνχζαλ λα βξνπλ πιήξε απαζρφιεζε, αληηκεησπίδνληαο ηελ κεξηθή σο κνλφδξνκν ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο. Πίλαθαο 5: Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) 15 εηώλ θαη άλσ θαηά είδνο απαζρόιεζεο (πιήξεο κεξηθή) ηα έηε 2008 θαη 2009 Η. ΑΠΟΛΤΣΟΗ ΑΡΗΘΜΟΗ ΔΗΓΟ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Α ηξίκελν 2008 Β ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Α ηξίκελν 2009 Β ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν Γ ηξίκελν 2009 ΤΝΟΛΟ 4.511, , , , , , , ,8-76,8 α) Πιήξεο 4.250, , , , , , , ,1-93,0 β) Μεξηθή, επεηδή 261,2 250,1 249,7 260,5 275,7 272,4 264,1 276,7 16,2 Φξνληίδεη κηθξά παηδηά ή εμαξηόκελνπο 25,2 27,0 28,5 29,7 25,7 23,4 22,3 22,4-7,3 ελήιηθεο Παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 16,0 16,6 16,8 17,9 17,8 17,9 14,3 13,4-4,5 εθπαηδεύεηαη Ερεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 7,1 7,2 6,0 6,6 6,0 4,5 4,4 3,7-2,9 Δεν μπορούσε να βρει πλήρη 106,3 103,7 103,7 112,0 126,5 129,6 122,8 134,2 22,2 απαστόληση Άιινη ιόγνη 91,9 83,8 83,2 79,1 83,4 85,4 88,2 89,4 10,3 Δε δήιωζε ην ιόγν 14,8 11,7 11,6 15,2 16,3 11,6 12,1 13,6-1,6 ΗΗ. ΠΟΟΣΑ (%) ΠΛΖΡΟΤ-ΜΔΡΗΚΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ α) Πιήξεο 94,2 94,5 94,6 94,3 93,9 94,0 94,2 93,8-0,5 β) Μεξηθή 5,8 5,5 5,4 5,7 6,1 6,0 5,8 6,2 0,5 ΠΖΓΖ: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 56

57 Ζ ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε κεξηθή απαζρφιεζε είλαη ζηαζεξά κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ζπκκεηνρή ησλ αλδξψλ. χκθσλα κε ηνπο πίλαθεο Α11.1 θαη Α11.2 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α ην 2008 ην αλδξηθφ θαη γπλαηθείν πνζνζηφ κεξηθήο απαζρφιεζεο ζην ζχλνιν ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ έθζαζε ην 30,28% θαη 69,71% αληίζηνηρα ελψ ην 2009 ηα πνζνζηά απηά αλήιζαλ ζε 32,12% θαη 67,87% 65. Παξαηεξνχκε φηη ην γπλαηθείν πνζνζηφ θαη γηα ηα δχν έηε ήηαλ κεγαιχηεξν απφ ην δηπιάζην πνζνζηφ ησλ αλδξψλ. Δληνχηνηο, ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ απφ έηνο ζε έηνο ήηαλ κηθξφηεξε απφ ηελ αχμεζε ησλ αλδξψλ. Ζ δηαπίζησζε απηή ζπλδέεηαη κε ηελ απμεκέλε δπζθνιία ησλ αλδξψλ λα βξνπλ πιήξε απαζρφιεζε, ηδηαίηεξα ζε κία πεξίνδν φπνπ ηα επίπεδα απαζρφιεζεο επεξεάδνληαη άκεζα απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Πξάγκαηη ν αξηζκφο ησλ αλδξψλ πνπ επηιέγεη ηε κεξηθή απαζρφιεζε (θαζψο δελ κπνξνχζε λα απαζρνιεζεί πιήξσο) απμήζεθε θαηά άηνκα ( ) ελψ ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ, παξφιν πνπ ππεξβαίλεη ηνλ αληίζηνηρν αξηζκφ ησλ αλδξψλ, απμήζεθε θαηά άηνκα ( ). πλεπψο, ελψ αξρηθά ε κεξηθή απαζρφιεζε επηιέγνληαλ απφ ηνπο άλδξεο κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο (Νάδνπ 2002), ζήκεξα κε ηελ θξίζε πνπ δηαλχνπκε, ε επηινγή απηή εμππεξεηεί ηελ απφθηεζε κίαο θχξηαο πεγήο εηζνδήκαηνο, φπσο εμάιινπ ζπκβαίλεη θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ γπλαηθψλ. Λακβάλνληαο ππφςε ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο απνηεινχλ ηελ πιεηνλφηεηα ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν ζπκπεξαίλνπκε φηη ην είδνο απηφ απαζρφιεζεο απνηειεί «γπλαηθείν θαηλφκελν» ιφγσ ησλ πξνζσπηθψλ, νηθνγελεηαθψλ θαη θνηλσληθψλ επηινγψλ θαη ζπλζεθψλ. Ο παξαδνζηαθφο ξφινο ηεο γπλαίθαο ζην ζπίηη κε ηελ θξνληίδα ησλ παηδηψλ θαη ησλ ειηθησκέλσλ, σζεί ηηο ίδηεο ζηελ επηινγή επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο κε ιηγφηεξεο ψξεο εξγαζίαο θαη ρακειφηεξν κηζζφ. Αλ θαη ε κεξηθή απαζρφιεζε εκθαλίδεηαη σο «ζεζκηθφο ζπκβηβαζκφο» ηεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο, σζηφζν πξνζθέξεη πεξηνξηζκέλα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα θαη ειάρηζηεο πξννπηηθέο εμέιημεο 66. Δληείλεη ηνλ 65 Σα πνζνζηά πξνθχπηνπλ απφ ηε δηαίξεζε ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε κεξηθή απαζρφιεζε κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ γηα ηα έηε 2008 θαη Έηζη, γηα ην 2008, ηα πνζνζηά πξνθχπηνπλ σο εμήο: άλδξεο (78,9/260,5)*100 = 30,28% θαη γπλαίθεο (181,6/260,5)*100 = 69,71%. Αλαιφγσο γηα ην έηνο 2009, ηα πνζνζηά είλαη: άλδξεο (88,9/276,7)*100 = 32,12% θαη γπλαίθεο (187,8/276,7)*100 = 67,87%. 66 Εάρνπ. θαη ηαθπιάο Γ., «Δθπαηδεπηηθφ επίπεδν θαη ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο», Μειέηε Κ.Δ.Θ.Η., Αζήλα

58 έκθπιν θαηακεξηζκφ εξγαζίαο ελψ παξάιιεια ζπκβάιιεη ζηελ «λέα θηψρεηα ησλ γπλαηθψλ», κε ρακειέο απνδνρέο θαη δπζθνιίεο ζηελ εμαζθάιηζε ησλ πξνο ην δελ 67. Δπηπξφζζεηα, ε κεξηθή απαζρφιεζε απνξξνθά θπξίσο άηνκα ρακεινχ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνπο πίλαθεο Α12.1 θαη Α12.2 ηνπ παξαξηήκαηνο Α, ε πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ην 2008 θαη 2009 δηαζέηεη απνιπηήξην κέζεο εθπαίδεπζεο. πγθεθξηκέλα ην 2008, απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ππφ θαζεζηψο κεξηθήο απαζρφιεζεο, νη δηέζεηαλ απνιπηήξην κέζεο εθπαίδεπζεο, ελψ νη ήηαλ πηπρηνχρνη Αλσηάησλ ρνιψλ θαη κφλν δηέζεηαλ κεηαπηπρηαθφ ηίηιν. Σν 2009, νη απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο απμήζεθαλ ζηνπο , νη πηπρηνχρνη Αλσηάησλ ρνιψλ κεηψζεθαλ ζηνπο θαη νη θάηνρνη κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ απμήζεθαλ ζηνπο Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ κέζεο εθπαίδεπζεο ην 2008 θαη ην 2009 εξγάδεηαη ζηνλ θιάδν ηνπ ρνλδξηθνχ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ (2008: θαη 2009:19.500) ελψ ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ Αλσηάηεο Δθπαίδεπζεο απνξξνθάηαη ζηνλ θιάδν ηεο Δθπαίδεπζεο (2008: θαη 2009: ) Ζ πιήξεο θαη ε κεξηθή απαζρόιεζε αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο Ζ πιήξεο θαη κεξηθή απαζρφιεζε ζηνπο 21 θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο παξνπζηάδεη αμηφινγεο κεηαβνιέο. Βάζεη ηνπ Πίλαθα 6 παξαηεξνχκε φηη νη κεγαιχηεξεο κεηψζεηο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο παξαηεξνχληαη ζηνλ θιάδν ηνπ ρνλδξηθνχ ιηαληθνχ εκπνξίνπ ( ) θαη ηεο κεηαπνίεζεο (40.903). Γηα ηε κεξηθή απαζρφιεζε ε αχμεζε ησλ ζέζεσλ ην 2009 πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηηο θαηαζθεπέο (7.161) θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ (5.402). 67 Αζαλαζηάδνπ Υ., Πεηξνπνχινπ., & Μηκίθνπ Γ., «Οη ζπλζήθεο ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα: », Μειέηε Κ.Δ.Θ.Η., Αζήλα

59 Πίλαθαο 6: Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, 2008 θαη 2009 Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε ύλνιν (Άλδξεο & Γπλαίθεο) Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύ-θιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλ-δξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Οη αξλεηηθέο κεηαβνιέο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο αληαλαθιψληαη θαη ζε επίπεδν θχινπ. χκθσλα κε ηνπο πίλαθεο Α13.1 θαη Α13.2 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α, ε κεγαιχηεξε απψιεηα ησλ ζέζεσλ πιήξνπο απαζρφιεζεο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ εληνπίδεηαη ζηνπο θιάδνπο ηνπ ρνλδξηθνχ ιηαληθνχ εκπνξίνπ (άλδξεο: , γπλαίθεο: ) θαη ηεο κεηαπνίεζεο (άλδξεο: , γπλαίθεο: ). Ο θιάδνο κε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ηεο αλδξηθήο κεξηθήο απαζρφιεζεο είλαη νη θαηαζθεπέο (6.798) ελψ ν θιάδνο κε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ γπλαηθείαο κεξηθήο απαζρφιεζεο είλαη νη δξαζηεξηφηεηεο λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ (5.402) Ζ πιήξεο θαη ε κεξηθή απαζρόιεζε ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό ηνκέα ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο Σν 2009 ε απαζρφιεζε (πιήξεο θαη κεξηθή) ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο κεηψζεθε, ζε ζρέζε κε ην 2008, θαηά ζέζεηο νθεηιφκελε θπξίσο 59

60 ζηε κείσζε ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο 68. Αληίζεηα ε κεξηθή απαζρφιεζε ζπλνιηθά απμάλεηαη θαηά ζέζεηο, σο απφξξνηα ηεο αχμεζεο ησλ ζέζεσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θπξίσο ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ ζεηηθψλ κεηαβνιψλ ηφζν γηα ηνπο άλδξεο φζν θαη γηα ηηο γπλαίθεο. Πίλαθαο 7: Μεηαβνιέο ηνπ αξηζκνύ ησλ απαζρνινύκελσλ ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό ηνκέα κε θαζεζηώο πιήξνπο ή κεξηθήο απαζρόιεζεο, 2008 θαη 2009 ύλνιν Άξξελεο Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Πιήξεο/κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε Θήιεηο απαζρόιεζε) ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Πιήξεο Μεξηθή ύλνιν απαζρόιεζε απαζρόιεζε ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο Ο πίλαθαο 7 αλαιχεηαη πεξαηηέξσ ζηνπο πίλαθεο Α14.3 θαη Α14.4 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α νη νπνίνη πεξηιακβάλνπλ ηηο κεηαβνιέο ηεο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρφιεζεο ζηνλ ηδησηηθφ θαη δεκφζην ηνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ηνλ πίλαθα A14.4 παξαηεξνχκε φηη ην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κεηψζεθε θαηά ζέζεηο δειαδή θαηά θαη ζέζεηο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρφιεζεο αληίζηνηρα. ε 12 απφ 21 θιάδνπο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ν αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ κεηψλεηαη θαηά άηνκα ελψ ζε 11 απφ ηνπο 21 θιάδνπο ε κεξηθή απαζρφιεζε κεηψλεηαη θαηά άηνκα. Ζ κεγαιχηεξε κείσζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζεκεηψλεηαη ζηνλ θιάδν ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο & Άκπλαο θηι. κε κείσζε ησλ απαζρνινχκελσλ θαηά ελψ ε κεγαιχηεξε αχμεζε αθνξνχζε ηηο ηέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία (1.441). Ζ κείσζε ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα ζηνπο θιάδνπο φπνπ ην ζχλνιν ησλ απαζρνινχκελσλ κεηψζεθε, (κε εμαίξεζε ηνπο θιάδνπο δηνηθεηηθψλ & ππνζηεξηθηηθψλ 68 Γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζπλφινπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ αιιά θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε θαζεζηψο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρφιεζεο μερσξηζηά γηα θάζε έηνο (2008 θαη 2009), βι. Παξάξηεκα Α, πίλαθεο Α14.1 θαη Α

61 δξαζηεξηνηήησλ, δξαζηεξηνηήησλ αλζξψπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο θαη παξνρήο λεξνχ θηι, φπνπ ε κεξηθή απαζρφιεζε κεηψλεηαη ελψ ην ζχλνιν ησλ απαζρνινχκελσλ απμάλεηαη) δελ επεξέαζε ηηο κεηαβνιέο ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ απαζρνινχκελσλ. ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα (πίλαθαο Α14.4, Παξάξηεκα Α), αλ θαη ε πιήξεο απαζρφιεζε κεηψλεηαη θαηά ζέζεηο εξγαζίαο, ε κεξηθή απμάλεηαη θαηά , έηζη ψζηε ην ζχλνιν ησλ απαζρνινχκελσλ λα κεηψλεηαη θαηά άηνκα. Ζ πιήξεο απαζρφιεζε κεηψλεηαη θαηά εξγαδφκελνπο ζε 12 απφ ηνπο 21 θιάδνπο κε ηηο κεγαιχηεξεο απψιεηεο λα ζεκεηψλνληαη ζηνπο θιάδνπο ηνπ ρνλδξηθνχ ιηαληθνχ εκπνξίνπ ( ) θαη ηεο κεηαπνίεζεο ( ). Αληίζεηα, ε κεξηθή απαζρφιεζε κεηψλεηαη ζε 7 απφ ηνπο 21 θιάδνπο θαηά άηνκα ελψ ζηνπο ππφινηπνπο 14 θιάδνπο απμάλεηαη θαηά άηνκα, δηαηεξψληαο, ζε έλα βαζκφ, ηελ απαζρφιεζε. Δπηπιένλ ζε 10 θιάδνπο φπνπ ην ζχλνιν ησλ απαζρνινχκελσλ κεηψζεθε, ε κεξηθή απαζρφιεζε απμήζεθε κε απνηέιεζκα λα κεηξηάδεηαη ην κέγεζνο ηεο κεηαβνιήο ηνπ ζπλφινπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη θπξηφηεξνη απφ ηνπο θιάδνπο απηνχο αθνξνχλ ηηο θαηαζθεπέο (+7.351), ην εκπφξην (2.746) θαη ηε κεηαπνίεζε (1.527). Ζ κεγαιχηεξε κείσζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο επήιζε ζηνλ θιάδν ηεο γεσξγίαο-δαζνθνκίαο-αιηείαο (-2.416) θαη ηερλψλ-δηαζθέδαζεο-ςπραγσγίαο (-1.458) 3.2 Ζ Μόληκε θαη Πξνζσξηλή Απαζρόιεζε ζηελ Διιάδα ε δχζθνιεο πεξηφδνπο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο ε επειημία ηεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο απνδεηθλχεηαη ρξήζηκν εξγαιείν γηα εηαηξείεο θαη εξγαδφκελνπο. Παξφιν πνπ ε νηθνλνκηθή θξίζε ζπλέβαιε ζηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο, ε ρξήζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο πεξηφξηζε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο. Απνηέιεζε θαη απνηειεί κέζν δηαηήξεζεο ηεο βησζηκφηεηαο ησλ εηαηξεηψλ θαζψο νη επηρεηξήζεηο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα κε ειεγρφκελν θφζηνο λα θαιχςνπλ άκεζα ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ (Κσλζηαληηλίδνπ 2009). Δπίζεο ε πξφζιεςε πξνζσπηθνχ κέζσ ησλ ΔΠΑ, ηηο απαιιάζζεη απφ ρξνλνβφξεο δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο έρνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα λα επηδνζνχλ ζηε δηαρείξηζε άιισλ ζεκαληηθψλ γηα ηνλ ηνκέα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ δεηεκάησλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα άηνκα πξνθεηκέλνπ λα απνθχγνπλ λα βξεζνχλ αληηκέησπα κε ηελ αλεξγία, επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε, αληηκεησπίδνληάο ηε σο κία κνξθή δηεμφδνπ. Δπίζεο, δίλεηαη ζηνλ εξγαδφκελν ε επθαηξία απφθηεζεο 61

62 ζεκαληηθήο εκπεηξίαο θαη πξνυπεξεζίαο πνπ ζα ηνπ θαλεί ρξήζηκε ζηε κεηέπεηηα επαγγεικαηηθή ηνπ πνξεία. Γελ είλαη κάιηζηα ζπάληα ην θαηλφκελν, κέζα απφ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε, ν εξγαδφκελνο ζε κία ζπγθεθξηκέλε εηαηξεία λα απνθηά ηηο θαηάιιειεο δεμηφηεηεο κε απνηέιεζκα ν εξγνδφηεο λα επηζπκεί λα δηαηεξήζεη ηε ζπλεξγαζία ηνπο θαη κεηά ηε ιήμε ηεο αξρηθήο ζχκβαζεο, ζπκπεξηιακβάλνληάο ηνλ ζην κφληκν πξνζσπηθφ. ηε ρψξα καο ν αξηζκφο ησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ δελ είλαη εληππσζηαθφο θαζψο ππνινγίδεηαη ζην 1% πεξίπνπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ 69. Όζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε αλεξγία, ηφζν επηηαθηηθφηεξε ζεσξείηαη ε αλάγθε γηα ρξήζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο θαη θαη επέθηαζε ηεο πξνζσξηλήο Ζ επηινγή ηεο πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο Ζ κφληκε θαη πξνζσξηλή απαζρφιεζε αθνξά ην ζχλνιν ησλ κηζζσηψλ ηεο ρψξαο θαη νη κεηαβνιέο ηεο, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πιήξνπο κεξηθήο απαζρφιεζεο, πεξηνξίδνληαη ζηα δχν ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 θαη Λφγσ ηνπ κηθξφηεξνπ αξηζκνχ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ ζε ζρέζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζηε ρψξα καο 70, νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη κηζζσηνί επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε ζπλδένληαη κε ην επίπεδν εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηελ ειηθία. Ζ κηζζσηή απαζρφιεζε ην 2009 κεηψζεθε θαηά άηνκα ζε ζρέζε κε ην 2008 νθεηιφκελε θπξίσο ζηε κείσζε ηεο κφληκεο απαζρφιεζεο θαηά άηνκα. Αληίζεηα ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε, ζπλνιηθά απμήζεθε θαηά άηνκα κε ηε κεγαιχηεξε αχμεζε λα πξνέξρεηαη απφ ηνπο εξγαδφκελνπο κέζεο εθπαίδεπζεο (7.151). 69 Βι. Δλδηάκεζε Έθζεζε ηεο επηηξνπήο γηα ηε ζχδεπμε επειημίαο κε αζθάιεηα, Τπνπξγείν Απαζρφιεζεο θαη Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο, Αζήλα χκθσλα κε ηελ Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία δελ κπνξεί λα ππάξμεη άκεζε ζχλδεζε ησλ αηηηψλ βάζεη ησλ νπνίσλ επηιέγεηαη ε κφληκε θαη πξνζσξηλή απαζρφιεζε (φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο), ιφγσ ηνπ κηθξνχ αξηζκνχ ζπκκεηερφλησλ θαη ζπλεπψο ηνπ κε αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο γηα ηελ αμηφπηζηε αλάιπζή καο. 62

63 Πίλαθαο 8 Μεηαβνιέο ζηελ κόληκε θαη πξνζσξηλή απαζρόιεζε Αλώηαην νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο (9 επίπεδα) Γηδαθηνξηθό ή Μεηαπηπρηαθόο ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιώλ Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο Δθπαίδεπζεο Πηπρίν Αλώηεξεο Σερλ.Δπαγ. Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνύ Μεξηθέο ηάμεηο Γεκνηηθνύ Γέλ πήγε θαζόινπ ζρνιείν ύλνιν ύλνιν Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο ύλνιν Πξνζσξηλήο Πξνζσξηλή- Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή- ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Αξξέλεο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή- Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή- ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Θήιεηο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή- Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή- ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 63

64 Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα νη κεγαιχηεξεο κεηψζεηο ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο πξνέξρνληαη απφ άηνκα πνπ έρνπλ απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο ( ) ηα νπνία ζχκθσλα κε ηνπο πίλαθεο Α15.1 θαη Α15.2 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α, απνηεινχλ θαη ην κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ κηζζσηψλ, αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Ζ κηζζσηή εξγαζία επεξεάδεηαη αξλεηηθά απφ ηελ πηψζε ησλ πξνζσξηλώο απαζρνινχκελσλ πνπ δηαζέηνπλ α) Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφ ηίηιν, β) πηπρίν Αλσηάησλ ρνιψλ, γ) Απνιπηήξην Μέζεο ή ηξηηάμηαο Μέζεο Δθπαίδεπζεο θαη δ) απνιπηήξην Γεκνηηθνχ κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη θαηά Αληίζεηα, απμάλεηαη θαηά κηζζσηνχο νη νπνίνη είηε δηαζέηνπλ πηπρίν Αλψηεξεο Σερληθήο Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο, είηε έρνπλ ηειεηψζεη κεξηθέο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ είηε δελ έρνπλ πάεη θαζφινπ ζρνιείν. πλεπψο, ε πιεηνλφηεηα ησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ ην 2009 είλαη θπξίσο άηνκα κέζεο εθπαίδεπζεο. ε επίπεδν θχινπ, ε κείσζε ησλ αλδξψλ αληηπξνζσπεχεη ζρεδφλ ην ζχλνιν ησλ αηφκσλ πνπ παχνπλ λα εξγάδνληαη σο κηζζσηνί απαζρνινχκελνη θαζψο ε πηψζε ηνπ γπλαηθείνπ αξηζκνχ ησλ κηζζσηψλ αθνξά κφιηο 18 άηνκα. Ζ κείσζε ησλ αλδξψλ κηζζσηψλ νθείιεηαη θπξίσο ζηε κείσζε ηεο κφληκεο απαζρφιεζεο θαηά , ηεο νπνίαο ην 42,8% πξνέξρεηαη απφ ηελ κείσζε ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ πνπ δηαζέηνπλ απνιπηήξην κέζεο εθπαίδεπζεο. Παξάιιεια, ε κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο πξνέξρεηαη απφ ζπκβάζεηο πνπ θαιχπηνπλ δνθηκαζηηθή πεξίνδν (2.624), κία κνξθή επειημίαο πνπ νη επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ζ κείσζε ησλ κηζζσηψλ γπλαηθψλ δελ παξνπζηάδεη αμηφινγεο κεηαβνιέο ην 2009, θαζψο ε κείσζε ησλ κφληκσλ θαη πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ θαηά άηνκα ( ) αληηζηαζκίδεηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ νη νπνίεο ιφγσ ηνπ φηη δελ επηζπκνχλ, ή δελ βξίζθνπλ κφληκε εξγαζία, ή απαζρνινχληαη δνθηκαζηηθά, επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε (10.206). Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ παξαηεξείηαη ζε κηζζσηέο κέζεο εθπαίδεπζεο πνπ δελ έβξηζθαλ κφληκε απαζρφιεζε (2.813). χκθσλα κε ηελ έξεπλα ηεο Adecco 71 (2009) νη πην πεξηδήηεηεο ζέζεηο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο είλαη απηέο ηεο γξακκαηέσο, ηνπ ππαιιήινπ ηκήκαηνο 71 Ο φκηινο Adecco είλαη ν κεγαιχηεξνο νξγαληζκφο παγθνζκίσο ζηνλ ηνκέα παξνρήο ππεξεζηψλ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Πξσηαξρηθφο ηνπ ζηφρνο είλαη ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ επηρεηξήζεσλ ζε φια ηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηνπο. 64

65 ινγηζηεξίνπ - δηνηθεηηθψλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ εξγάηε. Αλ θαη ην πξνθίι ησλ ππνςήθησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ αιιάδεη ζπλερψο, ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν απηψλ αληηζηνηρεί θπξίσο ζε απνθνίηνπο κέζεο εθπαίδεπζεο νη νπνίνη ζεσξνχληαη πην «επέιηθηνη» ζηελ αλαδήηεζε επαγγεικαηηθψλ επθαηξηψλ. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη κηζζσηνί επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειηθία (θαηεγνξηνπνηεκέλε αλά δεθαεηίεο) 72 νδεγνχλ ζε ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο κεηαβνιέο ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο ην 2009 ζε ζρέζε κε ην Ζ κείσζε ηεο κφληκεο απαζρφιεζεο θαηά ζέζεηο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ κηζζσηνχο ειηθίαο εηψλ (38.653) ε πιεηνλφηεηα ησλ νπνίσλ είλαη άλδξεο ( ). Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν επήιζε ε κείσζε απηή είλαη γηαηί δελ βξήθαλ κφληκε απαζρφιεζε. Δπηπιένλ, ε κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πξνζσξηλψο απαζρνινχκελσλ αλδξψλ ειηθίαο (+6.500) δελ θαηάθεξε λα επεξεάζεη ζεκαληηθά ηηο κεηαβνιέο ηεο αλδξηθήο κηζζσηήο εξγαζίαο θαζψο ε επηινγή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ιφγσ κε εχξεζεο κφληκεο εξγαζίαο εμαθνινπζεί λα είλαη αξλεηηθή (-2.725). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε γπλαηθεία κηζζσηή εξγαζία ειηθίαο 25-34, κεηψλεηαη πεξίπνπ θαηά ζέζεηο ιηγφηεξεο απφ ηελ αλδξηθή (γπλαίθεο: , άλδξεο: ). Ζ ζεηηθή κεηαβνιή ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ιφγσ κε εχξεζεο κφληκεο εξγαζίαο (+5.405) θαηάθεξε λα απμήζεη ην ζχλνιν ησλ κηζζσηψλ πνπ επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε σο «δηέμνδν ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο» (δει. επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε επεηδή δελ βξίζθνπλ κφληκε εξγαζία) θαηά ζέζεηο Ζ κόληκε θαη πξνζσξηλή απαζρόιεζε αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο Ζ αλάιπζε ησλ κεηαβνιψλ ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζηεξίδεηαη ζηηο κεηαβνιέο ησλ κηζζσηψλ απαζρνινχκελσλ πνπ εξγάδνληαη πξνζσξηλά ζε 21 θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ρψξαο. χκθσλα κε ηνλ πίλαθα 9, απφ ηνπο 21 κνλνςήθηνπο θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαίλεηαη φηη ζε 13 θιάδνπο ε κηζζσηή απαζρφιεζε κεηψζεθε θαηά ρηιηάδεο κε ηηο κεγαιχηεξεο απψιεηεο λα ζεκεηψλνληαη ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ (30.429) θαη ηεο κεηαπνίεζεο (29.267). 72 Βι. Πίλαθα Α15.3, Παξάξηεκα Α: Μεηαβνιέο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο θαηά νκάδεο ειηθηψλ θαη θχιν,

66 Πίλαθαο 9: Οη κεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, ΚΛΑΓΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΓΗΑΦΟΡΑ ΜΗΘΩΣΩΝ ΓΗΑΦΟΡΑ ΜΟΝΗΜΖ ΓΗΑΦΟΡΑ ΠΡΟΩΡΗΝΖ ύλνιν Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύθιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλδξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε παξαηεξήζεθε ζηνλ θιάδν ηεο Γεσξγίαο, Γαζνθνκίαο θαη Αιηείαο (16.708) θαζψο θαη ζηνλ θιάδν παξνρήο ππεξεζηψλ θαηαιχκαηνο θαη εζηίαζεο (11.180). Ζ κείσζε ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο νθείιεηαη θπξίσο ζηε κείσζε ηεο κφληκεο απαζρφιεζεο θαζψο ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε έρεη απμεζεί. Πξάγκαηη, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ πίλαθα 12 ε κφληκε απαζρφιεζε κεηψλεηαη ην 2009 θαηά εξγαδφκελνπο ιφγσ ηεο ζεκαληηθήο κείσζεο ησλ κνλίκσλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ (29.010) θαη ηεο κεηαπνίεζεο (25.129). Αληίζεηα, ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε ζε ζρέζε κε ην 2008, κεηψζεθε ζε 12 θιάδνπο θαηά κηζζσηνχο, απμήζεθε ζε 9 θιάδνπο θαηά άηνκα κε απνηέιεζκα λα απμεζεί ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε θαηά κηζζσηνχο. Οη κεγαιχηεξεο απμήζεηο παξαηεξνχληαη ζηνλ θιάδν ηεο Γεσξγίαο, Γαζνθνκίαο θαη 66

67 Αιηείαο (8.740) θαη ηνλ θιάδν ησλ Γξαζηεξηνηήησλ ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ (6.199). Ωζηφζν ε κείσζε ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ ζην θιάδν ησλ επαγγεικαηηθψλ, επηζηεκνληθψλ θαη ηερληθψλ δξαζηεξηνηήησλ φπσο επίζεο θαη ζηε κεηαπνίεζε κεηψλνληαη θαηαθφξπθα. Δπηπιένλ, απφ ηνπο 13 θιάδνπο πνπ παξνπζίαζαλ κείσζε ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο ζε ηέζζεξηο απφ απηνχο 73, ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε απμήζεθε. ε ηέζζεξηο απφ ηνπο νθηψ θιάδνπο, φπνπ θαη παξνπζηάδεηαη αχμεζε ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο, απηή νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηεο πξνζσξηλήο θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ θιάδσλ Γεσξγίαο, Γαζνθνκίαο θαη Αιηείαο, Τπεξεζηψλ παξνρήο θαηαιχκαηνο - εζηίαζεο, Δθπαίδεπζεο θαη Γξαζηεξηνηήησλ ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ Οη κεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό ηνκέα Ζ πξνζσξηλή εξγαζία παξνπζηάδεη αμηφινγεο κεηαβνιέο απφ έηνο ζε έηνο ηφζν ζηνλ ηδησηηθφ φζν θαη ζηνλ δεκφζην ηνκέα. Ζ αύμεζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ην 2009 νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθώλ ζηνλ ηδησηηθό ηνκέα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε απμάλεηαη θαηά κηζζσηνχο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα εθ ησλ νπνίσλ νη είλαη γπλαίθεο. 73 Οη ηέζζεξηο απηνί θιάδνη είλαη α) Παξνρή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο θπζηθνχ αεξίνπ-αηκνχ- θιηκαηηζκνχ, β) Υνλδξηθφ-ιηαληθφ εκπφξην- επηζθεπή νρεκάησλ θαη κνηνζπθιεηψλ, γ) Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο θαη δ) Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 67

68 Πίλαθαο 10: Μηζζσηνί άλσ ησλ 15 εηώλ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε κόληκε ή πξνζσξηλή απαζρόιεζε ην Γ ηξίκελν ηνπ 2009 Δξγαζία κόληκε ή πξνζσξηλή (κηζζσηνί) Μόληκε εξγαζία (κηζζσηνί) ύλνιν 2008 Πξνζσξηλή εξγαζία (κηζζσηνί) 2008 ύλνιν Μόληκε εξγαζία (κηζζσηνί) 2009 Πξνζσξηλή εξγαζία (κηζζσηνί) 2009 Μεηαβνιέο ηεο Πξνζσξηλήο εξγαζίαο ύλνιν Άξξελεο Θήιεηο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα 10, νη άληξεο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα απμάλνληαη θαηά πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπο αιιά ζηνλ δεκφζην ηνκέα κεηψλνληαη θαηά κε απνηέιεζκα ε ζπλνιηθή κεηαβνιή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ησλ αλδξψλ λα είλαη αξλεηηθή (-780). Αληίζεηα ε κεγάιε αχμεζε ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα είλαη ζρεδφλ δηπιάζηα ηεο αληίζηνηρεο κείσζεο ζηνλ δεκφζην ηνκέα έηζη ψζηε ε ζπλνιηθή κεηαβνιή ηεο γπλαηθείαο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο λα είλαη ζεηηθή (5.177) ) 74. Πην αλαιπηηθά, ζηνλ δεκόζην ηνκέα ε κηζζσηή εξγαζία κεηψλεηαη θαηά άηνκα (Πίλαθαο Α15.4, Παξάξηεκα Α) 75 ιφγσ ηεο ηαπηφρξνλεο κείσζεο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο θαηά θαη άηνκα αληίζηνηρα. Ζ κφληκε απαζρφιεζε κεηψλεηαη ζε 12 απφ ηνπο 21 θιάδνπο θαηά κε ηε κεγαιχηεξε κείσζε λα πξαγκαηνπνηείηαη ζηνλ θιάδν παξνρήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο-θπζηθνχ αεξίνπ-αηκνχ-θιηκαηηζκνχ (-4.690). Αληίζεηα, ε πξνζσξηλή εξγαζία κεηψλεηαη ζε 11 απφ ηνπο 21 θιάδνπο θαηά κε ηελ κεγαιχηεξε απψιεηα ζέζεσλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο αλζξψπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο (-3.040). 74 Λφγσ ηεο κηθξφηεξεο, ζρεηηθά κε ηελ κεξηθή απαζρφιεζε, ζπκκεηνρήο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε, ε Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία (ΔΛΛ. ΣΑΣ.) δελ παξέρεη ζηνηρεία αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο μερσξηζηά γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο πνπ απαζρνινχληαη ππφ θαζεζηψο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο. Οη αξηζκνί απηνί, ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ζχκθσλα κε ηνλ θ. Κ. Λνΐδν, ππάιιειν ηνπ ηκήκαηνο Έξεπλαο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ ηεο ΔΛΛ. ΣΑΣ., πεξηέρνπλ κεγάια πνζνζηά πηζαλνηήησλ ηππηθνχ ζθάικαηνο ηα νπνία δελ αληαπνθξίλνληαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. 75 ηνλ Πίλαθα Α15.4, Παξαξηήκαηνο Α, απεηθνλίδνληαη νη κεηαβνιέο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζην Γεκφζην Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο,

69 πγθξίλνληαο ηνπο πίλαθεο Α15.4 θαη Α ηνπ Παξαξηήκαηνο Α, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε κείσζε ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο ζηνλ ηδησηηθό ηνκέα, είλαη ζρεδφλ ηξηπιάζηα απφ ηε κείσζε ηεο αληίζηνηρεο ζηνλ δεκφζην. Δπηπιένλ, ε κφληκε εξγαζία κεηψλεηαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ( ) απφ φηη ζηνλ δεκφζην ( ). Παξ φια απηά, ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε, φπσο είδακε θαη πξνεγνπκέλσο, απμάλεηαη ζπλνιηθά θαηά άηνκα (ηε κεγαιχηεξε αχμεζε λα ζεκεηψλεηαη ζηνλ θιάδν ηεο γεσξγίαο-δαζνθνκίαο θαη αιηείαο κε 8.886) πεξηνξίδνληαο έηζη ηελ πεξαηηέξσ απψιεηα ζέζεσλ ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο πνπ ζα πξνέθππηε απφ ηελ κε αμηνπνίεζε ηεο επέιηθηεο απηήο εξγαζηαθήο ζρέζεο. 3.3 πκπεξάζκαηα Ζ ρξήζε ηεο κεξηθήο απαζρόιεζεο ιεηηνπξγεί σο «αληηζηάζκηζκα» ζηε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ηνπ ζπλφινπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ Ζ κεξηθή απαζρφιεζε ην δ ηξίκελν ηνπ 2009 απμάλεηαη θαηά άηνκα, ζε ζρέζε κε ην δ ηξίκελν ηνπ 2008, ελψ ε πιήξεο απαζρφιεζε κεηψλεηαη θαηά άηνκα. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα είλαη ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε λα κεηψλεηαη θαηά ζέζεηο. Ζ ζεηηθή κεηαβνιή ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο παξαηεξείηαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαζψο ζηνλ δεκφζην ηνκέα κεηψλεηαη αηζζεηά. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ είλαη απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο. κε ηνπο άλδξεο λα απαζρνινχληαη θπξίσο ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ θαη ηηο γπλαίθεο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ. Ζ πξνζσξηλή απαζρφιεζε επίζεο απμάλεηαη ην 2009 θαηά άηνκα παξά ηε δξακαηηθή κείσζε ηεο κφληκεο απαζρφιεζεο. Ζ αχμεζε απηή αθνξά ηνπο κηζζσηνχο εξγαδφκελνπο, ειηθίαο εηψλ, πνπ επηιέγνπλ ηελ επέιηθηε απηή κνξθή εξγαζίαο επεηδή δελ βξίζθνπλ κφληκε απαζρφιεζε. ε επίπεδν εθπαίδεπζεο, ε αχμεζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ κηζζσηνχο κέζεο εθπαίδεπζεο κε ηελ πιεηνλφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ λα είλαη γπλαίθεο. Ο θιάδνο κε ηελ κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο είλαη ε Γεσξγία Γαζνθνκία Αιηεία θαη νη Γξαζηεξηφηεηεο ησλ λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ. Ζ ζπγθξηηηθά κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα δηαηεξεί ηε ζεηηθή κεηαβνιή ηεο απαζρφιεζεο γηα ην ηνλ Πίλαθα Α15.5, Παξαξηήκαηνο Α, απεηθνλίδνληαη νη κεηαβνιέο ηεο κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζηνλ Ηδησηηθφ Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο,

70 ήκεξα, νη πξνζπάζεηεο κείσζεο ηεο αλεξγίαο ζηεξίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ πξνψζεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. χκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα 77, ε πνιηηηθή ηεο αθακςίαο (φπσο π.ρ. ε δηαηήξεζε ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο) ζπλεπάγεηαη ηελ απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο, ελψ αληίζεηα ε επηινγή ηεο επειημίαο ζπλεπάγεηαη ηελ απψιεηα πνιχ ιηγφηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο (96.000). Ζ επειημία ζηηο απνδνρέο κε ζθνπφ ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο ησλ επηρεηξήζεσλ, αλ θαη νδεγεί ζε ρακειφηεξα εηζνδήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζε ζρέζε κε ηα εηζνδήκαηα ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ, ζπκβάιιεη, αλ φρη ζηε δηαηήξεζε ησλ ήδε ππαξρνπζψλ, ζηελ απψιεηα ιηγφηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο 78. Ζ ρξήζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζην ρψξν εξγαζίαο παξφιν πνπ ζηε ρψξα καο δελ είλαη ηδηαίηεξα ειθπζηηθή, ιφγσ ησλ πςειψλ πνζνζηψλ «αθνχζηαο» ή κε εζεινληηθήο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ 79, εληνχηνηο ζπκβάιιεη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ απνιχζεσλ ζε κηα πεξίνδν ξαγδαίσλ εμειίμεσλ ζην ρψξν εξγαζίαο. χκθσλα κε ηελ εηήζηα Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ ηνπ ψκαηνο Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο (.ΔΠ.Δ.) γηα ην , ε κεηαηξνπή ησλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο απφ πιήξε ζε κεξηθή απαζρφιεζε αλήιζε ζε ζέζεηο πξνθεηκέλνπ λα πεξηνξηζηνχλ νη απνιχζεηο. ηελ πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο ηεο εξγαζίαο αμηνζεκείσηε είλαη θαη ε κεηαηξνπή ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε θαηά 4, Ζ πξνζσξηλή απαζρφιεζε κεηψλεη ζε κεγάιν βαζκφ ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ηεο κείσζεο ηνπ άκεζνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο θαη ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Παξάιιεια, πεξηνξίδεη ηελ αλεξγία θαζψο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αηφκσλ (90%) πνπ είραλ απεπζπλζεί ζε Δηαηξείεο 77 η. Εσγξαθάθεο θαη Θ. Μεηξάθνο «Οηθνλνκηθέο επηδξάζεηο Αιινδαπνχ Πιεζπζκνχ: Παξφλ θαη Μέιινλ», Έξεπλα πνπ παξνπζηάζζεθε ζην πλέδξην ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ κε ηίηιν «Πιεζπζκηαθέο Σάζεηο θαη Πξννπηηθέο: Διιάδα θαη Δ.Δ.», Μαξηίνπ, Αζήλα 2009 (Πξαθηηθά ππφ έθδνζε). 78 ηελ ίδηα έξεπλα, (Εσγξαθάθεο. θαη Μεηξάθνο, Θ. 2009), νη «άθακπηνη» κηζζνί νδεγνχλ ζε απψιεηα θαη ζέζεσλ εξγαζίαο πςειήο θαη αληίζηνηρα ρακειήο εηδίθεπζεο. Αληίζεηα, ε επειημία ησλ κηζζψλ, ιφγσ επειημίαο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απαζρφιεζεο, νδεγεί ζε απψιεηα θαη ζέζεσλ εξγαζίαο πςειήο θαη αληίζηνηρα ρακειήο εηδίθεπζεο. 79 Σα πςειά πνζνζηά «αθνχζηαο» κεξηθήο απαζρφιεζεο ζηε ρψξα καο (δει. νη εξγαδφκελνη πνπ επηιέγνπλ ηε κεξηθή απαζρφιεζε επεηδή δελ κπνξνχλ λα βξνπλ πιήξε) αληαλαθινχλ ηα ρακειφηεξα πνζνζηά ησλ κεξηθψλ απαζρνινχκελσλ ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα επξσπατθά. Γηα παξάδεηγκα, ην πνζνζηφ ηνπ αθνχζηα κεξηθψο απαζρνινχκελνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηελ Διιάδα ην 2008 θαη 2009 ήηαλ 45,2% θαη 44,1% ελψ ζηελ ΔΔ-27% ήηαλ 22,5% θαη 25,5% αληίζηνηρα. Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο, βι. Πίλαθα Α16 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α 80 Βι. Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ.ΔΠ.Δ. γηα ην 2009, 81 Βι. Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ.ΔΠ.Δ., 2009 ζει

71 Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο, θαηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2008, ήηαλ άλεξγα 82. Λακβάλνληαο ππφςε θαη ην γεγνλφο φηη νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο, (ιφγσ ηεο αλάπηπμεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηε βάζε ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ - project based) πξνσζνχλ ηελ γλψζε θαη ηελ θαηλνηνκία ζε θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ε πιεξνθνξηθή θαη νη ηειεπηθνηλσλίεο 83, ζπκπεξαίλνπκε φηη νη επειημία ηεο εξγαζίαο παξέρεη, πέξαλ ησλ αξλεηηθψλ, θαη ζεηηθά θίλεηξα επηινγήο ηνπο απφ ηνπο απαζρνινχκελνπο. 82 Βι. Έξεπλα ηεο Adecco γηα ηελ Πξνζσξηλή Απαζρφιεζε, α εμάκελν ηνπ 2008, 83 Γελδξηλφο Η., «Ζ άιιε φςε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο: Δπξήκαηα απφ εκπεηξηθή έξεπλα ζε ειιεληθέο επηρεηξήζεηο εληάζεσο γλψζεο», ζην «ΔΠΗΘΔΩΡΖΖ ΔΡΓΑΗΑΚΩΝ ΥΔΔΩΝ», ηεχρνο Ηαλνπαξίνπ Μαξηίνπ 2010, ζζ

72 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 0 Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΔΤΔΛΗΚΣΩΝ ΔΡΓΑΗΑΚΩΝ ΥΔΔΩΝ ΣΖΝ ΜΔΗΩΖ ΣΖ ΑΝΔΡΓΗΑ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΠΑΡΟΤΑ ΦΑΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ 4.1 Ο επηζθαιήο ραξαθηήξαο ησλ επέιηθησλ κνξθώλ απαζρόιεζεο Αλ θαη ε ρξήζε ηεο κεξηθήο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζπκβάιιεη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ απνιχζεσλ, σζηφζν ζηε ρψξα καο νη ζέζεηο πνπ ράλνληαη ην 2009 είλαη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ζέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη. Σν πνζνζηφ ησλ απνιχζεσλ (2%), ζπκβάιιεη ζηελ απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ζπλεπψο ζηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο. Ζ απψιεηα αθνξά θαη ην επέιηθηα απαζρνινχκελν εξγαηηθφ δπλακηθφ ην νπνίν κεηψλεηαη θαηά 17,5% ζε ζρέζε κε ην Ζ αθνχζηα επηινγή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, θαζηζηά ηελ επειημία ηεο απαζρφιεζεο νινέλα θαη ιηγφηεξν ειθπζηηθή. Οη ρακειφηεξνη κηζζνί, ε αβεβαηφηεηα σο πξνο ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε, ε ρακειφηεξε πξφζβαζε ζε πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο ηεο επηρείξεζεο, αιιά θαη ν πξνζσξηλφο ραξαθηήξαο ηεο απαζρφιεζεο απσζεί έλα κεγάιν κέξνο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ λα επηιέμεη ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. Ζ ζηξνθή πξνο ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο δελ επηιχεη ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο καθξνπξφζεζκα. Λφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο νη επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζνπλ ην εξγαηηθφ ηνπο δπλακηθφ κε ην ρακειφηεξν δπλαηφ θφζηνο θαη ζπλεπψο λα εμαζθαιίζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπο, είηε κεηαηξέπνπλ ηελ πιήξε ζε κεξηθή απαζρφιεζε είηε πξνρσξνχλ ζε πξνζιήςεηο ππφ θαζεζηψο επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. ηε Γεξκαλία αλ θαη ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ είλαη αξθεηά πςειφο ζε ζρέζε κε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ (πεξίπνπ 3,5 εθαηνκκχξηα πνιηηψλ δνπλ απνθιεηζκέλνη απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο), ην πνζνζηφ ηεο αλεξγίαο κεηψλεηαη ζπλερψο κε ηε ρξήζε ηεο ιεγφκελεο «κεησκέλεο εξγαζίαο» ( kurzabeit ) 85. χκθσλα κε πνιινχο αλαιπηέο ε ρξήζε ηεο επέιηθηεο απηή εξγαζηαθήο ζρέζεο κειινληηθά «δελ ζα έρεη θακία αμία» 86. Όζεο απφ ηηο επηρεηξήζεηο αλαθάκςνπλ, ζα θξαηήζνπλ κφλν φζνπο 84 Βι. Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ ηνπ.δπ.δ. 2009,φ.π Πξφθεηηαη γηα πξνγξάκκαηα ππναπαζρφιεζεο ηα νπνία εθαξκφδεη ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο γηα λα κεηψζεη ην εξγαηηθφ θφζηνο γηα ηνλ εξγνδφηε. Σν θφζηνο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ θνξνινγία ησλ γεξκαλψλ πνιηηψλ. 86 Μαξγηφιεο Κ. «Θπζία κε πςειή αλεξγία γηα λα ζηεξηρζεί ε παγθφζκηα αλάθακςε», άξζξν ζηελ Δθεκεξίδα «Σα Νέα» 2/5/

73 εξγαδφκελνπο ρξεηάδνληαη ελψ φζεο επηρεηξήζεηο βξεζνχλ ζε ρεηξφηεξε ζέζε απφ απηή ζηελ νπνία ήδε βξίζθνληαη ζα «ζπζηάζνπλ» αθφκε θαη απηφ ην θζελφ θαη επέιηθην εξγαηηθφ δπλακηθφ πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ. Πξάγκαηη ζε πνιιέο ρψξεο ηεο ΔΔ νη επέιηθηα απαζρνινχκελνη απνηεινχλ ηα πξψηα «ζχκαηα» ησλ απνιχζεσλ. Μεηαμχ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ, απηνί πνπ εξγάδνληαη ζε Δηαηξείεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο, ππέζηεζαλ ηηο κεγαιχηεξεο απψιεηεο κε εηήζηα κείσζε 35% ζηελ Ηηαιία, 25% ζηε Γαιιία θαη 22 23% ζηελ Οιιαλδία, ην Βέιγην θαη ηελ Ηζπαλία 87. ηελ Διιάδα, ηα πξνγξάκκαηα καζεηείαο Stage θαηαξγνχληαη, νη ζπκβάζεηο έξγνπ ή παξνρήο ππεξεζηψλ ην 2009 κεηψλνληαη θαηά 46,6% ελψ ε κεξηθή απαζρφιεζε παξνπζηάδεη πηψζε πεξίπνπ θαηά 18% ζε ζρέζε κε ην Γελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο φπνπ νη εξγαδφκελνη (σο επέιηθηα απαζρνινχκελνη) ππφθεηληαη ζε πεξηνξηζκφ ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε αχμεζε ησλ ειέγρσλ ηνπ.δπ.δ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ (π.ρ. εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ γηα ηε κεξηθή απαζρφιεζε, ηηο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο θιπ.), απφ ην 2008 ζε ην Ο πεξηνξηζκφο ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ρακειφηεξεο απνδνρέο, νη νπνίεο βάζεη ηνπ Πίλαθα 18, ηνπ Παξαξηήκαηνο Α 90 είλαη πνιχ ιηγφηεξεο απφ απηέο ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ, ιεηηνπξγνχλ αλαζηαιηηθά ζηελ επηινγή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο απφ ηα άηνκα. Ζ ζπλνιηθή απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο νδεγεί ζε ξαγδαία επηδείλσζε ηεο αλεξγίαο ζηηο αξρέο ηνπ χκθσλα κε ην Γειηίν Σχπνπ ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο (20/4/2010), ε αλεξγία αλέξρεηαη ζην 11,3% απφ 10,3% ην δ ηξίκελν ηνπ Με άιια ιφγηα, νη άλεξγνη απμάλνληαη θαηά άηνκα ζε ζρέζε κε ην Ηαλνπάξην ηνπ 2009 (αχμεζε 21,8%) θαη άηνκα ζε ζρέζε κε ηνλ 87 Καξακεζίλε Μ., «Κξίζε αλεξγία θαη ειαζηηθέο κνξθέο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε» 88 Βι. Πίλαθα Α17 Παξάξηεκα Α, «Οη επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηελ πεξίνδν ». 89 Οη εξγαηηθέο δηαθνξέο δηελεξγνχληαη χζηεξα απφ αίηεζε ηνπ πξνζθεχγνληνο ζηελ επηζεψξεζε, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα ζπγθαιεί ηξηκεξή ζπλάληεζε (επηζεσξεηήο εξγαδφκελνο εξγνδφηεο), θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπδεηείηαη ην πεξηερφκελν ηεο δηέλεμεο θαη ν ηξφπνο επίιπζήο ηεο. Οη ζεκαληηθφηεξεο εξγαηηθέο δηαθνξέο ην 2009 αθνξνχζαλ ηελ θαζπζηέξεζε ή κε θαηαβνιή δεδνπιεπκέλσλ (47,66%), ηελ θαηαγγειία ζχκβαζεο εξγαζίαο (20,72%) θαη ηε κε θαηαβνιή αδείαο θαη επηδφκαηνο αδείαο (15,17%). 90 ηνλ Πίλαθα Α18 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α, παξνπζηάδνληαη ν αξηζκφο ησλ πιήξσο θαη κεξηθψο απαζρνινχκελσλ θαη νη αληίζηνηρεο εηήζηεο απνδνρέο απηψλ αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ην 2006 (Ζ ΔΛΛ. ΣΑΣ. δηαζέηεη αλαιπηηθά ζηνηρεία γηα ηηο απνδνρέο ησλ εξγαδνκέλσλ κφλν γηα ην 2006). Γηα παξάδεηγκα, νη εηήζηεο απνδνρέο ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζηνλ θιάδν ηνπ εκπνξίνπ είλαη επξψ ελψ νη εηήζηεο απνδνρέο ησλ κεξηθώο απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ θηάλνπλ κφιηο ηηο επξψ. 73

74 Γεθέκβξην ηνπ 2009 (αχμεζε 12,3%) 91. Οη ηξεηο πεξηθέξεηεο κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά αλεξγίαο είλαη νη Ηφληνη Νήζνη κε 19,1%, ε Γπηηθή Μαθεδνλία κε 17,7% θαη ην Ν. Αηγαίν κε 15,3%. Ζ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζηε ρψξα καο ε νπνία εληζρχεηαη θαη απφ ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ησλ κεηαλαζηψλ θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ αλάγθε πηνζέηεζεο κέηξσλ ηφλσζεο ηεο απαζρφιεζεο. 4.2 Ζ απάληεζε ζηελ ππόζεζε εξγαζίαο Ζ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο κε ηελ ηαπηφρξνλε δηαθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ απνηειεί βαζηθή παξάκεηξν γηα ηελ ηφλσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Σα πςειά πνζνζηά αλεξγίαο θαη ε αχμεζε ησλ απνιχζεσλ σζνχλ πνιιά άηνκα (λενεηζεξρφκελνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, γπλαίθεο, επάισηεο θνηλσληθέο νκάδεο) θπξίσο ρακειήο εηδίθεπζεο ζηελ επηινγή επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο πξνθεηκέλνπ λα εξγαζηνχλ ή λα δηαηεξήζνπλ ηελ ζέζε εξγαζίαο ηνπο. Ζ επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηνπο βνεζά λα δηαηεξήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ απαζρφιεζε πνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ απφθηεζε εξγαζηαθήο εκπεηξίαο θαη γλψζεσλ γηα ηε κειινληηθή ηνπο εμέιημε. Σνπο δίλεηαη, έηζη, ε επθαηξία λα γίλνπλ «ελεξγά» άηνκα ζηελ αγνξά εξγαζίαο πξνζθέξνληαο δηέμνδν, έζησ θαη κε ρακειέο απνδνρέο, ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο. Ωζηφζν ε δηαηήξεζε ηεο απαζρφιεζεο ζπλνδεχεηαη απφ πξαγκαηηθή κείσζε ησλ απνδνρψλ θαη ησλ σξψλ εξγαζίαο θαζψο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ (θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ζπλδηθαιηζηηθήο δξάζεο θηι.) θαζηζηψληαο ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο ιηγφηεξν ειθπζηηθέο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο 92. πλεπψο, ζην εξψηεκα εάλ νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο βειηηψλνπλ ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη ζεσξνχληαη θνηλσληθά θαη εζηθά πεξηζζφηεξν απνδεθηέο ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε απάληεζε ησλ εξγνδνηψλ δηαθέξεη απφ ηελ αληίζηνηρε απάληεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη πξψηνη απαληνχλ ζεηηθά ζηελ επηινγή απηή θαζψο επηηπγράλνπλ άκεζε θάιπςε ησλ έθηαθησλ αλαγθψλ ηνπο ζε εξγαηηθφ δπλακηθφ κε ρακειφ κηζζνινγηθφ θφζηνο. Οη δεχηεξνη δηαθξίλνληαη ζε δχν επηκέξνπο θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην θξηηήξην ηεο επηινγήο ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. 91 Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. Πίλαθεο Α19 έσο Α22 ηνπ Παξαξηήκαηνο Α. 92 χκθσλα κε έξεπλα ηεο ΠΑΔΠ ΑΔ γηα ηελ πξνζθνξά θαη δήηεζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ζην Ννκφ Αηηηθήο ην 2006, ην 64,9% ησλ κεξηθά απαζρνινχκελσλ ζεσξεί φηη ζε ζρέζε κε ηνπο πιήξσο απαζρνινχκελνπο απνιακβάλνπλ ιηγφηεξα δηθαηψκαηα ελψ ιηγφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο κεξηθά απαζρνινχκελνπο δειψλνπλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ αζθάιεηα ηεο ζέζεο εξγαζίαο ηνπο. 74

75 πγθεθξηκέλα, ζηελ πεξίπησζε πνπ ηα άηνκα επηιέγνπλ π.ρ. ηε κεξηθή ή πξνζσξηλή απαζρφιεζε επεηδή δελ κπνξνχλ λα βξνπλ πιήξε θαη ζηαζεξή εξγαζία (θαη ζπλεπψο ε επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη σο έζραηε ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο), ππφθεηληαη ζε κείσζε ησλ απνδνρψλ θαη ζπξξίθλσζε ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ απαληψληαο αξλεηηθά ζηε βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο ζρέζεσλ κέζσ ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο. Αθφκε πην αξλεηηθνί είλαη νη πιήξσο απαζρνινχκελνη ησλ νπνίσλ νη εξγνδφηεο, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, κεηαηξέπνπλ ηηο ζπκβάζεηο ηνπο απφ πιήξε ζε κεξηθή ή εθ πεξηηξνπήο εξγαζία. Αληίζεηα, εάλ νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο επηιέγνληαη κε ζθνπφ ηελ ζπκθηιίσζε νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο ή ηελ απφθηεζε εξγαζηαθήο εκπεηξίαο (κεξηθή απαζρφιεζε) ή ηέινο ηελ παξαθνινχζεζε δνθηκαζηηθήο πεξηφδνπ απφ ηνπο λενεηζεξρφκελνπο ζηελ επηρείξεζε (πξνζσξηλή απαζρφιεζε) ηφηε ε απάληεζε είλαη ζεηηθή φζνλ αθνξά ηε βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ κέζσ ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ, ε επειημία απνηειεί κέζσ δηαηήξεζεο ηεο απαζρφιεζεο ε νπνία γηα λα γίλεη πεξηζζφηεξν ειθπζηηθή απαηηεί ηελ ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπο απφ ηηο απζαηξεζίεο ησλ εξγνδνηψλ θαη ηελ παξνρή θηλήηξσλ πνπ ζα απνηεινχλ «δίρηπ πξνζηαζίαο» ελάληηα ζηελ καθξνρξφληα αλεξγία. 4.3 Πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ησλ εξγαζηαθώλ ζρέζεσλ Ζ πξνηεξαηφηεηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο ζπληείλεη ζηελ αλαηξνπή ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ε νπνία ζα βαζίδεηαη ζηελ πηνζέηεζε ελφο «θνηλνχ πιαηζίνπ κε ζπληνληζκέλα κέηξα αιιεινυπνζηεξηδφκελα θαη επζπγξακκηζκέλα ζηνπο θαλφλεο ηεο εληαίαο αγνξάο» 93. Ζ εληαία αγνξά εξγαζίαο ζα ξπζκίδεη εληαία θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Όζνλ αθνξά ηε δηαηήξεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαζίζηαηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε πξνψζεζεο ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο κε ηαπηφρξνλε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ. ηελ θαηεχζπλζε απηή ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε πξνψζεζε δηα κέζνπ ηεο ΔΔ ηεο «επειημίαο κε αζθάιεηα» κε ζηφρν ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα ηεο αγνξάο εξγαζίαο γηα κειινληηθή αλάθακςε. 93 Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι Employment in Europe Report, 75

76 Ζ νηθνλνκηθή θξίζε νδήγεζε ζηελ εμάπισζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο (π.ρ. κεξηθή απαζρφιεζε, δαλεηζκφο εξγαδνκέλσλ, εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε, ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ θηι.) κε ηαπηφρξνλε κείσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ηνπ κηζζνχ θαη γεληθφηεξα ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ επειημία κε αζθάιεηα ζα έρεη σο ζηφρν ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηε κηα εξγαζία ζηελ άιιε θαζψο θαη ηελ επθνιφηεξε κεηάβαζε απφ ηελ αλεξγία ζηελ απαζρφιεζε αλάινγα κε ηελ αλάπηπμε ή ηελ χθεζε ζε ηνκείο θαη θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο. Οη σθέιεηεο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο «επειημίαο κε αζθάιεηα» ζηε Γαλία ηελ θαζηζηνχλ πξφηππν εξγαζηαθφ κνληέιν. Οη εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηε Γαλία ζηεξίδνληαη ζε έλα ζχζηεκα ηξηψλ ππιψλσλ 94. Ο πξψηνο είλαη κηα ειεχζεξε αγνξά εξγαζίαο ζηελ νπνία είλαη εχθνιν λα πξνζιακβάλνληαη θαη λα απνιχνληαη άηνκα. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ εχθνια λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο θαη ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Ο δεχηεξνο ππιψλαο είλαη ε θνηλσληθή αζθάιηζε, πνπ απνηειεί έλα δίρηπ αζθαιείαο, παξέρνληαο νπζηαζηηθά δεκφζηα νθέιε. Οη πεξηζζφηεξνη Γαλνί έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ θνηλσληθέο παξνρέο εάλ ηπρφλ ράζνπλ ηε δνπιεηά ηνπο. Ο ηξίηνο ππιψλαο ζηνρεχεη ζηελ ελεξγή πνιηηηθή ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε νπνία εμαζθαιίδεη φηη ζηνπο εξγαδφκελνπο παξέρεηαη ππνζηήξημε απφ ηελ αλαδήηεζε εξγαζίαο, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ή επαλεθπαίδεπζε ζε πεξίπησζε πνπ κείλνπλ άλεξγνη ή είλαη πξνζσξηλά εθηφο εξγαζίαο. Οη εξγαδφκελνη πνπ απνιχνληαη εθηφο απφ ηελ παξαθνινχζεζε επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ παίξλνπλ γελλαηφδσξα επηδφκαηα αλεξγίαο επί καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Δπηπξφζζεηα, ε πξνψζεζε ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηελ παξνρή θηλήηξσλ εθ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηνπο εξγαδφκελνπο. Γηα παξάδεηγκα πξνηείλεηαη ε επέθηαζε ησλ κνλάδσλ αλαθνξάο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο (ζήκεξα είλαη δπλαηή ε κεξηθή απαζρφιεζε κε ηε κέξα, ηελ εβδνκάδα, ην δεθαπελζήκεξν θαη ηνλ κήλα) θαη ζε εηήζηα βάζε, φπσο πνιιέο αιινδαπέο λνκνζεζίεο πξνβιέπνπλ 95. Δπηπιένλ πξνηείλεηαη επλντθφηεξε ξχζκηζε ζην δήηεκα ηεο ζπληαμηνδφηεζεο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ θαη ζέζπηζε δηθιίδσλ αζθαιείαο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ψζηε λα κελ ππνρξενχληαη ζε πξφζζεηεο ψξεο εξγαζίαο. Γηα ηνπο πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπο θαη ηνπο ελνηθηαδφκελνπο είλαη αλαγθαίν λα απμεζνχλ ηα κέηξα πξνζηαζίαο φπσο π.ρ. λα κελ ηνπνζεηνχληαη ζε ζέζε πνπ θαηείρε 94 Μίραο Σ. «Ζ θξίζε θαη ην δαλέδηθν κνληέιν ηεο επειημίαο», άξζξν ζηελ εθεκεξίδα «Διεπζεξνηππία», 18/10/ Δλδηάκεζε Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε ζχδεπμε επειημίαο κε αζθάιεηα (Δπηηξνπή Κνπθηάδε) 76

77 άιινο πξνζσξηλά απαζρνινχκελνο γηα δηάζηεκα πάλσ απφ 18 κήλεο, λα ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο απαζρφιεζήο ηνπο θαη λα δηθαηνχληαη απνδεκίσζε φηαλ απνρσξνχλ. Ζ πξνζηαζία ησλ επέιηθηα απαζρνινχκελσλ πξνεθηείλεηαη φρη κφλν ζην πεξηερφκελν αιιά ζην κέγεζνο ηεο επειημίαο. Οη θαηαγγειίεο ηεο ζχκβαζεο ζα πξέπεη λα ζηεξίδνληαη ζηε δηθαηνιφγεζε εθ κέξνπο ηνπ εξγνδφηε ψζηε ε λνκηκφηεηα ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο λα εμαξηάηαη απφ ηε ζπλδξνκή αληηθεηκεληθψλ ιφγσλ πνπ ζα ηε δηθαηνινγνχλ επαξθψο. Όζνλ αθνξά ηηο νκαδηθέο απνιχζεηο 96, ε δηνίθεζε ζα πξέπεη λα παξεκβαίλεη ελεξγά βνεζψληαο ηα κέξε (εξγνδφηεο θαη εξγαδφκελνπο) ζηελ εμεχξεζε απφ θνηλνχ ιχζεσλ θαη φρη κεηά ηελ απνηπρία ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ηε δεκηνπξγία ηεηειεζκέλσλ γεγνλφησλ. ηελ πξνζηαζία απφ ηηο απνιχζεηο ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ θαη νη ξπζκίζεηο ηνπ λένπ Νφκνπ 3846/2010 «Δγγπήζεηο γηα ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο» 97 Ζ αχμεζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ ζα πξνέιζεη κέζα απφ ηελ ελίζρπζε ησλ κεραληζκψλ ειέγρνπ θαη εθαξκνγήο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο (.ΔΠ.Δ.). Κη απηφ γηαηί ε παξαβίαζε ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ηνπ επέιηθηνπ θαη κε επέιηθηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (π.ρ. χςνο κηζζνχ, θαηαβνιή δεδνπιεπκέλσλ, σξάξηα, πιεξσκή ππεξσξηψλ θιπ.) απνηειεί ζχλεζεο θαηλφκελν ελψ ε αλαζθάιηζηε εξγαζία ην 2009 έρεη ιάβεη ξαγδαίεο δηαζηάζεηο 98. Ζ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο ησλ λέσλ, ειηθησκέλσλ θαη καθξνρξφληα αλέξγσλ κέζα απφ επηδνηνχκελα πξνγξάκκαηα ηνπ Οξγαληζκνχ Απαζρνιήζεσο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ (Ο.Α.Δ.Γ.) ζα εληζρχζνπλ πεξαηηέξσ ηελ επειημία ηεο εξγαζίαο. Με ζηφρν ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη θνληά ζην φξην ζπληαμηνδφηεζεο ν Ο.Α.Δ.Γ. κπνξεί λα επηρνξεγεί Δηαηξείεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο γηα ηελ θάιπςε επηδνηνχκελσλ ή καθξνρξφληα αλέξγσλ ειηθίαο 55 έσο 64 εηψλ γηα εξγαζία ζηνλ δεκφζην ηνκέα φπσο απηφο νξίδεηαη απφ ην άξζξν 51 ηνπ Ν. 1892/1990. Δπίζεο, άλεξγνη εγγεγξακκέλνη ζηνλ Ο.Α.Δ.Γ. ειηθίαο κέρξη 24 εηψλ 96 Οη πξνηάζεηο γηα ηηο νκαδηθέο απνιχζεηο ζα πξέπεη λα επεθηαζνχλ θαη ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ιφγσ ηνπ κηθξνχ αξηζκνχ ηνπ απαζρνινχκελνπ πξνζσπηθνχ ηνπο (θάησ ησλ δέθα αηφκσλ) δελ ρξεζηκνπνηνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ηηο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. 97 Γχν απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ξπζκίζεηο ηνπ Ν. 3846/2010 είλαη ε ππεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δνπιεχνπλ ηελ έθηε εκέξα (άββαην) αιιά θαη απηψλ πνπ ηθαλνπνηνχλ πάγηεο θαη δηαξθείο αλάγθεο ζε επηρεηξήζεηο κε Γειηίν Παξνρήο Τπεξεζηψλ. Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. Παξάξηεκα Β, ην απφζπαζκα ηνπ ελ ιφγσ Νφκνπ γηα ηηο εξγαζηαθέο ξπζκίζεηο. 98 χκθσλα κε ηελ ηειεπηαία Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ ηνπ.δπ.δ. (2009), απφ ηνπο ειέγρνπο πνπ δηελεξγήζεθαλ θαηά ην έηνο 2009 (κεησκέλνη θαηά 456 ζε ζρέζε κε ην 2008) βξέζεθαλ λα απαζρνινχληαη εξγαδφκελνη εθ ησλ νπνίσλ νη εξγαδφληνπζαλ αλαζθάιηζηνη. 77

78 δχλαληαη λα εξγαζηνχλ ζε ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ζπλάπηνληαο ζχκβαζε απφθηεζεο εξγαζηαθήο εκπεηξίαο κε απνδνρέο πνπ ζα θαζνξίδνληαη θάζε θνξά απφ ηελ Δζληθή Γεληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο. Μεηά ην πέξαο ηεο ζχκβαζεο απηήο είλαη δπλαηή ε ζπλέρηζε ηεο απαζρφιεζήο ηνπο θαη ε έληαμε ζε πξνγξάκκαηα ηνπ Ο.Α.Δ.Γ. εθφζνλ ε ζχκβαζε απφθηεζεο εξγαζηαθήο εκπεηξίαο κεηαηξαπεί ζε ζχκβαζε εξγαζίαο. ηα πιαίζηα επηδφηεζεο ηεο εξγαζίαο, πξνηείλεηαη, ηέινο, ε επηκήθπλζε ηεο δηάξθεηαο εηδηθά γηα ηνπο αλέξγνπο άλσ ησλ 50 εηψλ θαη ε αχμεζε ηνπ επηδφκαηνο ζε έλα ειάρηζην αμηνπξεπέο εηζφδεκα («επηηαγή επαλέληαμεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο»). Γηα λα κελ απνζαξξχλεηαη ε επαλέληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζα πξέπεη ην πνζνζηφ αλαπιήξσζεο ζηελ αξρή ηεο επηδφηεζεο λα βαίλεη πξννδεπηηθά κεηνχκελν 99. Λακβάλνληαο ππφςε φια ηα παξαπάλσ, γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο φπνπ ε ζπλνιηθή δήηεζε είλαη ρακειή, ηα επίπεδα αλεξγίαο πςειά, ε παξαγσγηθφηεηα θαη αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ρψξαο βξίζθνληαη ζε ρακειά επίπεδα 100, νη επέιηθηεο κνξθέο εξγαζίαο απνηεινχλ έλα πξώην βήκα ζηηο πξνζπάζεηεο εμφδνπ απφ ηελ «θξίζε απαζρφιεζεο». Ωζηφζν ε κείσζε ησλ κηζζψλ πνπ απηέο ζπλεπάγνληαη αδπλαηεί λα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ζα επηθέξεη πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα ζηελ παξαγσγή, ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Γη απηφ θαη ε ελίζρπζε ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ παξάιιειε αχμεζε ησλ ζέζεσλ πιήξνπο απαζρφιεζεο (Ρνκπφιεο 28/3/2010) κε πςειφηεξνπο κηζζνχο πνπ ζα εμαζθαιίζνπλ κε ηε ζεηξά ηνπ έλα θαιχηεξν βηνηηθφ επίπεδν. Έλα πγηέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ είλαη εθείλν ζην νπνίν ε αλεξγία βξίζθεηαη ζε ρακειά επίπεδα, νη επελδχζεηο απφ ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν εληζρχνπλ ηελ απαζρφιεζε, ην εηζφδεκα, ηελ ζπλνιηθή δήηεζε θ.ν.θ. ηελ πεξίπησζε απηή νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο επηιέγνληαη απφ ηα άηνκα φρη ζαλ έζραηε ιχζε ζηελ πξνζπάζεηα αλαδήηεζεο κηαο ζέζεο εξγαζίαο αιιά σο ελίζρπζε ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο βάζεη ησλ νηθνγελεηαθψλ ή άιισλ ππνρξεψζεσλ ηνπ θνηλσληθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο. Ζ αλάθακςε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο φπσο θαη πνιιψλ ρσξψλ ηεο ΔΔ-27, ζα πξνέιζεη κέζα απφ αλαπηπμηαθνχο θαη παξαγσγηθνχο, πξνζαλαηνιηζκνχο (G. Nicolopoulos 2010) πνπ ζα πξνσζήζνπλ ηελ αλνδηθή πνξεία ηεο απαζρφιεζεο, ζα 99 Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι χκθσλα κε ην Παγθφζκην Οηθνλνκηθφ Φφξνπκ 2009, ε αληαγσληζηηθφηεηα ζηε ρψξα καο «θαηξαθχιεζε» ζηελ 71ε ζέζε ζε ζχλνιν 134 ρσξψλ, απφ ηελ 67ε ζέζε ην 2008 θαη ηελ 65ε ζέζε ην (γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. Παγθφζκην Οηθνλνκηθφ Φφξνπκ, 78

79 ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηελ εμπγίαλζε ησλ δεκφζησλ νηθνλνκηθψλ θαη ηελ αλάζρεζε αχμεζεο ηεο αλεξγίαο. 79

80 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α: ΣΑΣΗΣΗΚΟΗ ΠΗΝΑΚΔ 80

81 Πίλαθαο Α1 Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ εξγαδνκέλσλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%) Υώξα 2008Q Q Q Q Q Q Q Q04 Γ(2009Q4-2008Q4) ΔΔ ,8 6,8 7,3 8,7 8,7 8,9 9,2 1,9 Βέιγην 7 6,3 7,7 6,8 7,9 7,5 8,2 8,1 1,3 Βνπιγαξία 6,5 5,8 5,1 5 6,4 6,3 6,7 7,9 2,9 Σζερία 4,7 4,2 4,3 4,4 5,8 6,3 7,3 7,2 2,8 Γαλία 3,3 3,1 3,4 3,5 5,2 6 6,1 6,7 3,2 Γεξκαλία 8,2 7,7 7,1 6,9 8 7,7 7,8 7,2 0,3 Δζζνλία 4,2 4 6,2 7,6 11,4 13,5 14,6 15,5 7,9 Ηξιαλδία 4,6 5,3 6,7 7,5 10,1 11,9 12,6 12,3 4,8 Διιάδα 8,3 7,2 7,2 7,9 9,3 8,9 9,3 10,3 2,4 Ηζπαλία 9,6 10,4 11,3 13,9 17,4 17,9 17,9 18,8 4,9 Γαιιία 7,4 7 7,3 7,9 8,9 8,8 9 9,7 1,8 Ηηαιία 7,1 6,7 6,1 7,1 7,9 7,3 7,3 8,6 1,5 Κύπξνο 4,6 3,1 3,6 3,3 4,6 5,2 5,4 6 2,7 Λεηνλία 6,5 6,3 7,2 9,9 13,9 16,7 18,4 19,7 9,8 Ληζνπαλία 4,9 4,5 5,9 7,9 11,9 13,6 13,8 15,6 7,7 Λνπμεκβνύξγν 4,3 5 5,5 5,4 5,8 5,1 4,4 5,3-0,1 Οπγγαξία 8 7,6 7,7 8 9,7 9,6 10,3 10,5 2,5 Μάιηα 6 6 5,7 6,3 6,6 7 6,9 7,4 1,1 Οιιαλδία 3,1 2,8 2,5 2,6 3,2 3,3 3,4 3,8 1,2 Απζηξία 4,2 3,4 3,7 4 4,7 4,6 5,1 4,7 0,7 Πνισλία 8,1 7,1 6,6 6,7 8,3 7,9 8,1 8,5 1,8 Πνξηνγαιιία 7,6 7,3 7,7 7,8 8,9 9,1 9,8 10,1 2,3 Ρνπκαλία 6,3 5,6 5,4 5,8 6,9 6,3 6,8 7,5 1,7 ινβελία 5,1 4,1 4,1 4,3 5,3 5,6 6,1 6,4 2,1 ινβαθία 10,5 10 8,9 8,6 10,4 11,3 12,5 13,9 5,3 Φηλιαλδία 6,6 7,3 5,6 6 7,6 9,6 7,5 8,2 2,2 νπεδία 6,3 6,8 5,7 6,2 7,9 9,2 8,1 8,3 2,1 Ζλσκέλν Βαζίιεην 5,1 5,2 6 6,2 7 7,6 8 7,6 1,4 Πεγή: Eurostat 81

82 Πίλαθαο Α2 Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ αληξώλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%) Υώξα 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 ΔΔ-27 6,6 6,3 6,3 7 8,7 8,8 8,9 9,3 Βέιγην 6,6 6 7,2 6 7,6 7,5 7,7 8,1 Βνπιγαξία 6,4 5,6 5 4,9 6,5 6,3 6,8 8,4 Σζερία 3,7 3,5 3,3 3,4 5 5,5 6,4 6,5 Γαλία 3,1 2,5 2,9 3,6 5,8 6,5 6,6 7,3 Γεξκαλία 8,3 7,6 6,8 7 8,4 8,2 8,1 7,6 Δζζνλία 3,6 4,4 6,8 8,2 13,8 16, ,8 Ηξιαλδία 5,4 6,2 7,6 9,2 12, ,5 15,7 Διιάδα 5,5 4,7 4,7 5,3 6,8 6,3 6,6 7,7 Ηζπαλία 7,9 9,1 10, ,9 17,6 17,8 18,6 Γαιιία 7,1 6,5 6,7 7,4 8,7 8,6 8,6 9,6 Ηηαιία 5,7 5,4 4,9 6 6,8 6,3 6,4 7,4 Κύπξνο 4,2 2, ,1 4,9 5,4 6,1 Λεηνλία 6,8 6,2 7,4 11,4 16,9 19,8 21,2 23,5 Ληζνπαλία 4,6 5,1 6 8,4 14,6 16,7 17,3 19,6 Λνπμεκβνύξγν 2,4 4,3 5,1 5,5 5,1 4,2 3,7 4,5 Οπγγαξία 7,6 7,4 7,4 8 9,9 9,9 10,5 10,7 Μάιηα 5,4 6 5,7 5,5 6,1 7 6,7 6,7 Οιιαλδία 2,9 2,5 2,3 2,4 3,1 3,2 3,4 3,8 Απζηξία 4,1 3,1 3,4 3,6 5 4,8 5,1 4,9 Πνισλία 7,6 6,5 5,7 6 7,7 7,5 7,6 8,2 Πνξηνγαιιία 6,4 6,3 6,5 6,8 8,1 8,7 9,1 9,5 Ρνπκαλία 7,4 6,5 6,1 6,7 7,9 7,1 7,6 8,1 ινβελία 4,7 3,5 3,9 3,9 5,5 5,6 6,2 6,3 ινβαθία 9,2 9 7,7 7,6 9,6 10,5 11,9 13,5 Φηλιαλδία 6, ,8 8,4 10,5 7,7 8,9 νπεδία 6 6,5 5, ,5 8,4 8,7 Ζλσκέλν Βαζίιεην 5,5 5,6 6,5 6,8 7,9 8,7 9,1 8,5 Πεγή: Eurostat 82

83 Πίλαθαο Α3 Πνζνζηά αλεξγίαο ησλ γπλαηθώλ, ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, ζε ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 (%) Υώξα 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 ΔΔ-27 7,5 7,3 7,4 7,7 8,7 8,6 8,9 9,1 Βέιγην 7,5 6,7 8,4 7,8 8,3 7,4 8,7 8 Βνπιγαξία 6,7 6 5,3 5,1 6,2 6,4 6,5 7,4 Σζερία 6 5,2 5,6 5,7 6,8 7,4 8,5 8,2 Γαλία 3,7 3,7 4 3,5 4,5 5,4 5,4 6,1 Γεξκαλία 8 7,8 7,5 6,9 7,5 7,1 7,4 6,7 Δζζνλία 4,8 3,6 5,6 6, ,2 11,2 Ηξιαλδία 3,6 4 5,6 5,2 6,7 7,9 8,9 8,1 Διιάδα 12,3 10,9 10,8 11, ,5 13,1 14 Ηζπαλία 12 12,3 12,7 15, ,3 18,2 19,1 Γαιιία 7,8 7,5 7,8 8,6 9,1 9 9,4 9,8 Ηηαιία 9 8,7 7,9 8,6 9,5 8,8 8,6 10,2 Κύπξνο 5 3,9 4,2 3,8 5,2 5,5 5,5 5,7 Λεηνλία 6,3 6,3 6,9 8,2 10,8 13,5 15,5 16 Ληζνπαλία 5,1 4 5,9 7,4 9,2 10,4 10,3 11,6 Λνπμεκβνύξγν 6,7 6,1 6,2 5,2 6,7 6,2 5,3 6,4 Οπγγαξία 8,3 7, ,3 9,2 10,1 10,2 Μάιηα 7,2 6,1 5,9 8 7,4 6,9 7,2 8,8 Οιιαλδία 3,3 3,2 2,7 2,8 3,2 3,3 3,5 3,8 Απζηξία 4,2 3,8 4,1 4,4 4,3 4,4 5,1 4,4 Πνισλία 8,7 7,7 7,8 7,6 8,9 8,4 8,6 8,8 Πνξηνγαιιία 8,9 8,4 9,1 8,9 9,7 9,5 10,6 10,7 Ρνπκαλία 4,9 4,6 4,5 4,6 5,5 5,2 5,9 6,7 ινβελία 5,5 4,9 4,3 4,7 5,1 5,5 6,1 6,5 ινβαθία 12,1 11,3 10,4 9,9 11,4 12,3 13,3 14,3 Φηλιαλδία 6,9 7,5 6,2 6,1 6,9 8,5 7,4 7,5 νπεδία 6,6 7,2 6,1 6,4 7,7 8,8 7,7 7,9 Ζλσκέλν Βαζίιεην 4,6 4,7 5,5 5,4 6 6,4 6,7 6,4 Πεγή: Eurostat 83

84 Πίλαθαο Α4 Μέζνο όξνο ησλ εβδνκαδηαίσλ σξώλ εξγαζίαο ησλ απαζρνινύκελσλ ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 Υώξα 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 ΔΔ-27 37,8 37, ,7 37,6 37,6 37,7 37,5 Βέιγην 36,9 36,7 36,8 36,6 36,7 36,8 36,9 36,7 Βνπιγαξία 41,4 41,7 41,8 41,7 41,3 41,4 41,5 41,3 Σζερία 41,7 41,7 41,8 41,7 41,5 41,5 41,4 41,4 Γαλία 35,2 35,2 35,4 34,9 33,6 33,7 33,8 33,6 Γεξκαλία 35,5 35,5 35,7 35,6 35,7 35,6 35,7 35,6 Δζζνλία 39,3 39,7 39,6 39,3 38,6 38,5 38,9 38,8 Ηξιαλδία 36, ,3 35,8 35,3 35,2 35,4 35,2 Διιάδα 42,2 42,4 42,6 42,5 42,4 42,5 42,6 42,4 Ηζπαλία 39,1 39,2 39,3 38,9 38,8 38, ,7 Γαιιία 38 38,1 38,3 38, ,2 38 Ηηαιία 38,1 38,3 38,5 38, ,2 37,9 Κύπξνο 40 40,2 40,3 40,4 40,3 40,4 40,5 40,4 Λεηνλία 40, ,5 39,9 39,1 39,6 39,5 39,1 Ληζνπαλία 39,1 39,2 39,2 39, ,6 38,5 38,5 Λνπμεκβνύξγν 36, ,5 36, ,3 37,1 37,2 Οπγγαξία 40,1 40,1 40, ,9 39,8 39,8 Μάιηα 39 38, ,1 39, ,8 39,3 Οιιαλδία 30,7 30,7 30,9 30,7 30,6 30,6 30,6 30,5 Απζηξία 38,6 38,5 38,7 38, ,1 38,2 37,9 Πνισλία 40,9 41, ,7 40,7 40,8 40,8 40,6 Πνξηνγαιιία , ,9 38,9 39,2 38,8 Ρνπκαλία 40,4 40,7 40,7 40,3 40,2 40,5 40,5 40,2 ινβελία 40,4 40,4 40,6 40, ,7 39,7 39,7 ινβαθία 41 41,1 40,9 40,9 40,8 40,8 40,8 40,8 Φηλιαλδία 37,2 37, , ,6 37,5 37 νπεδία 36,2 36,3 36,8 36,2 36,1 36,4 36,6 36,1 Ζλσκέλν Βαζίιεην 36, ,8 36,5 36,5 36,6 36,5 Πεγή: Eurostat 84

85 Πίλαθαο Α5 Ζ Μεξηθή Απαζρόιεζε σο πνζνζηό ηνπ ζπλόινπ ηεο απαζρόιεζεο ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ - 27 Υώξα 2008Q Q Q Q Q Q Q Q04 Γ(2009Q4-2008Q4) ΔΔ-27 18,4 18, ,3 18,6 18,8 18,7 19 0,7 Βέιγην 22,9 22,6 22,2 22, , ,4 1,6 Βνπιγαξία 2,6 2,4 2,4 2 2,3 2,6 2,3 2,1 0,1 Σζερία 4,9 5 4,8 5 5,3 5,6 5,5 5,7 0,7 Γαλία 24,3 24,7 24,2 25,4 26,1 25,8 26,1 25,8 0,4 Γεξκαλία 26,1 26,2 25,7 25,6 25,9 26,3 26,2 26,1 0,5 Δζζνλία 7,9 6,4 6,9 7,6 10,4 11,9 10,5 9,3 1,7 Ηξιαλδία 18,3 18,5 18, ,5 20,8 21, Διιάδα 5,8 5,5 5,4 5,7 6,1 6 5,8 6,2 0,5 Ηζπαλία ,4 12,5 12,7 12,9 12,3 13,3 0,8 Γαιιία 17, ,5 16,8 17,1 17,2 17,1 17,9 1,1 Ηηαιία 14,2 14,7 14,1 14,2 14,2 14,4 14,2 14,2 0 Κύπξνο 7,8 7,7 7,5 7,9 8,3 8,4 8,3 8,6 0,7 Λεηνλία 6 6,4 6 6,7 9,3 8,1 9,2 9 2,3 Ληζνπαλία 7,3 6,5 6,5 6,7 8 8,6 8,2 8,4 1,7 Λνπμεκβνύξγν 18,4 16,4 18,8 18,3 21,6 17,6 17,3 16,5-1,8 Οπγγαξία 4,3 4,5 4,7 4,9 5 5,6 5,9 5,7 0,8 Μάιηα 11 11,7 11,9 11,3 10,8 11,4 11,6 11,5 0,2 Οιιαλδία 47,6 47, ,6 48,1 48,2 48,3 48,6 1 Απζηξία 23,3 23,6 22,8 23,8 24,7 24,9 24,1 24,6 0,8 Πνισλία 8,9 8,3 8,3 8,5 8,7 8,6 8,3 8,1-0,4 Πνξηνγαιιία 12,1 12,1 11,9 11,6 11,7 11,7 11,2 11,9 0,3 Ρνπκαλία 8,9 10,1 10,8 9,7 8, ,4 9,7 0 ινβελία 9,3 9 8,7 9,2 9,5 10,7 11,4 10,7 1,5 ινβαθία 2,3 2,2 3,2 2,9 3,3 4 3,6 3,4 0,5 Φηλιαλδία 14,3 12, ,2 14,6 13,4 13,1 14,9 0,7 νπεδία ,5 26,9 27, ,2 27,7 0,8 Ζλσκέλν Βαζίιεην 25,4 25,3 25,1 25,5 25,8 26,1 26,1 26,5 1 Πεγή: Eurostat 85

86 Πίλαθαο Α6 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, θαηά ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη 2009 ΑΠΟΛΤΣΟΗ ΑΡΗΘΜΟΗ Οκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν 2008 Γ Tξίκελν 2009 Γ Tξίκελν Πιεζπζκόο Δξγαηηθό Γπλακηθό Άλεξγνη Με νηθνλνκηθά ελεξγνί Πιεζπζκόο Δξγαηηθό Γπλακηθό Απαζρνινύκελνη Απαζρνινύκελνη Άλεξγνη Με νηθνλνκηθά ελεξγνί ύλνιν 9.245, , ,6 392, , , , ,8 514, , ,7 48,6 34,4 14,2 505,2 543,2 48,2 33,0 15,2 494, ,8 298,8 233,0 65,8 284,0 568,8 291,0 209,7 81,3 277, ,2 652,6 567,9 84,7 129,6 758,9 646,3 541,8 104,5 112, , , ,8 153,8 371, , , ,8 201,3 355, , , ,4 73, , , , ,3 111, , ,7 84,7 84,1 0, , ,4 87,1 86,3 0, ,3 ΑΡΡΔΝΔ 4.511, , ,8 156, , , , ,5 224, , ,1 27,6 21,9 5,7 240,5 270,6 28,7 21,6 7,1 241, ,0 169,7 138,8 30,9 133,3 288,0 159,4 125,4 34,0 128, ,4 369,0 332,5 36,5 43,3 398,3 359,6 314,4 45,2 38, , , ,8 50,4 41, , , ,0 80,2 39, , , ,5 32,0 307, , , ,5 56,8 312, ,3 61,8 61,2 0,6 825,5 910,1 61,2 60,5 0,7 848,9 ΘΖΛΔΗ 4.734, , ,8 236, , , , ,3 290, , ,7 21,0 12,4 8,6 264,7 272,6 19,5 11,4 8,1 253, ,8 129,1 94,2 34,9 150,6 280,8 131,6 84,3 47,3 149, ,9 283,6 235,4 48,2 86,3 360,6 286,7 227,4 59,3 73, ,9 916,3 813,0 103,3 330, ,1 926,0 804,8 121,1 316, ,0 653,5 611,9 41,6 783, ,2 683,1 628,7 54,4 769, ,5 22,9 22,9 0, , ,3 25,9 25,7 0, ,4 ΗΗ. ΠΟΟΣΑ Οκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν Πνζνζηό εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ζην ζύλνιν ηνπ πιεζπζκνύ A Σξίκελν 2008 Β Σξίκελν 2008 Γ Σξίκελν 2008 Γ Σξίκελν 2008 Πνζνζηό αλέξγσλ ζην ζύλνιν ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ A Σξίκελν 2008 Β Σξίκελν 2008 Γ Σξίκελν 2008 Γ Σξίκελν 2008 ύλνιν 53,3 53,5 53,5 53,5 8,3 7,2 7,2 7, ,0 8,8 8,8 8,8 27,8 26,0 21,2 29, ,6 50,4 50,6 51,3 22,7 19,7 21,3 22, ,9 84,3 83,5 83,4 14,1 12,8 12,5 13, ,9 85,2 85,4 85,2 7,4 6,4 6,4 7, ,0 61,3 61,2 61,1 4,4 3,7 3,5 4, ,4 4,3 4,4 4,2 0,8 0,7 1,1 0,7 ΑΡΡΔΝΔ 64,9 65,0 65,0 64,7 5,5 4,7 4,7 5, ,0 10,3 10,8 10,3 22,2 18,8 14,3 20, ,6 55,4 56,4 56,0 17,3 14,5 16,5 18, ,9 91,5 89,7 89,5 11,1 9,6 8,9 9, ,2 97,2 97,1 96,8 4,5 3,5 3,6 4, ,9 77,9 77,7 77,6 2,8 2,5 2,5 3, ,2 7,1 7,3 7,0 1,1 1,0 1,3 0,9 ΘΖΛΔΗ 42,3 42,6 42,6 42,8 12,3 10,9 10,8 11,7 86

87 ,0 7,2 6,8 7,3 36,4 36,1 31,5 40, ,4 45,2 44,3 46,2 29,6 26,4 27,9 27, ,3 76,4 76,8 76,7 18,0 17,0 17,2 17, ,4 73,0 73,4 73,5 11,4 10,3 10,2 11, ,9 45,4 45,4 45,5 7,1 5,6 5,2 6, ,1 2,0 2,1 2,1 0,0 0,0 0,7 0,0 Οκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν Πνζνζηό εξγαηηθνύ δπλακηθνύ ζην ζύλνιν ηνπ πιεζπζκνύ A Σξίκελν 2009 Β Σξίκελν 2009 Γ Σξίκελν 2009 Γ Σξίκελν 2009 Πνζνζηό αλέξγσλ ζην ζύλνιν ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ A Σξίκελν 2009 Β Σξίκελν 2009 Γ Σξίκελν 2009 Γ Σξίκελν 2009 ύλνιν 53,5 53,7 54,0 53,8 9,3 8,9 9,3 10, ,6 8,3 9,6 8,9 33,2 31,1 28,0 31, ,4 51,8 52,6 51,2 24,3 23,5 24,2 27, ,1 84,7 85,1 85,2 14,7 14,0 15,2 16, ,5 85,9 86,1 85,8 8,5 8,0 8,3 9, ,2 61,7 62,1 62,0 5,5 5,4 5,7 6, ,2 4,3 4,1 4,2 0,9 0,7 0,8 1,0 ΑΡΡΔΝΔ 64,4 64,5 64,8 64,4 6,8 6,3 6,6 7, ,2 10,3 11,9 10,6 23,1 21,6 20,6 24, ,6 55,8 56,4 55,3 19,2 17,4 17,4 21, ,6 90,8 91,0 90,3 12,4 11,7 11,7 12, ,8 97,0 97,2 96,9 5,6 5,1 5,3 6, ,4 77,5 77,7 77,5 4,2 4,2 4,6 5, ,8 6,7 6,5 6,7 0,9 0,7 0,8 1,1 ΘΖΛΔΗ 43,0 43,4 43,7 43,6 13,0 12,5 13,1 14, ,0 6,4 7,4 7,2 47,2 45,9 39,5 41, ,0 47,6 48,6 46,9 30,7 31,2 32,4 36, ,9 77,8 78,5 79,5 17,8 17,1 19,7 20, ,0 74,6 74,7 74,5 12,4 11,9 12,2 13, ,8 46,6 47,2 47,0 7,6 7,4 7,4 8, ,1 2,3 2,3 2,3 0,7 0,7 0,9 0,6 ΠΖΓΖ: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 87

88 Πίλαθαο Α7 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) ειηθίαο 15 εηώλ θαη άλσ, θαηά είδνο απαζρόιεζεο (πιήξεο-κεξηθή) αλά ηξίκελν, ΠΖΓΖ: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Η. ΑΠΟΛΤΣΟΗ ΑΡΗΘΜΟΗ ΔΗΓΟ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Α ηξίκελν 2008 Β ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Α ηξίκελν 2009 Β ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 ΤΝΟΛΟ 4.511, , , , , , , ,8 α) Πιήξεο 4.250, , , , , , , ,1 β) Μεξηθή, επεηδή 261,2 250,1 249,7 260,5 275,7 272,4 264,1 276,7 Φξνληίδεη κηθξά παηδηά ή εμαξηόκελνπο ελήιηθεο 25,2 27,0 28,5 29,7 25,7 23,4 22,3 22,4 Παξαθνινπζεί καζήκαηα ή εθπαηδεύεηαη 16,0 16,6 16,8 17,9 17,8 17,9 14,3 13,4 Ερεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 7,1 7,2 6,0 6,6 6,0 4,5 4,4 3,7 Δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε απαζρόιεζε 106,3 103,7 103,7 112,0 126,5 129,6 122,8 134,2 Άιινη ιόγνη 91,9 83,8 83,2 79,1 83,4 85,4 88,2 89,4 Δε δήιωζε ην ιόγν 14,8 11,7 11,6 15,2 16,3 11,6 12,1 13,6 ΗΗ. ΠΟΟΣΑ (%) ΠΛΖΡΟΤ-ΜΔΡΗΚΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ α) Πιήξεο 94,2 94,5 94,6 94,3 93,9 94,0 94,2 93,8 β) Μεξηθή 5,8 5,5 5,4 5,7 6,1 6,0 5,8 6,2 ΠΖΓΖ: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 88

89 Πίλαθαο Α8.1 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη 2009 Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 2008 Γ Σξίκελν 2009 Γ Σξίκελν ΚΛΑΓΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΤΝΟΛΟ Απηναπαζρνινύκελνο κε πξνζσπηθό Απηναπαζρνινύκελνο ρσξίο πξνζσπηθό Μηζζσηόο Βνεζόο ΤΝΟΛΟ Απηναπαζρνινύκελνο κε πξνζσπηθό Απηναπαζρνινύκελνο ρσξίο πξνζσπηθό ΤΝΟΛΟ 4.553,6 392,5 963, ,4 265, ,8 369,0 973, ,4 263,0 Α. Γεσξγία, Γαζνθνκία θαη Αιηεία 516,9 45,7 324,8 36,5 109,8 551,2 47,3 343,5 53,2 107,2 Β. Οξπρεία θαη Λαηνκεία 15,6 0,4 0,3 14,8 0,1 14,6 0,7 0,7 13,3 0,0 Γ. Μεταποίηση 533,7 59,3 57,6 390,6 26,3 494,3 55,8 51,0 361,3 26,2 Γ. Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ, αηκνύ θαη θιηκαηηζκνύ 32,1 0,4 0,2 31,4 0,0 27,1 0,3 0,0 26,8 0,0 Δ. Παξνρή λεξνύ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηόηεηεο εμπγίαλζεο 31,4 0,2 0,8 30,2 0,1 31,6 0,2 0,8 30,6 0,0 ΣΤ. Κατασκεσές 386,8 47,8 58,2 273,3 7,6 364,1 48,1 63,8 242,8 9,3 Ε. Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην, επηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηώλ 834,0 104,8 217,9 444,1 67,1 791,7 93,3 203,3 429,7 65,4 Ζ. Μεηαθνξά θαη απνζήθεπζε 214,9 10,4 48,0 153,0 3,4 214,5 10,4 52,2 148,6 3,2 Θ. Δραστηριότητες σπηρεσιών παροτής καταλύματος και εστίασης 307,1 47,2 47,8 175,3 36,7 315,8 45,2 50,1 186,4 34,1 Η. Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία 78,0 3,3 6,7 67,5 0,5 87,9 3,3 7,1 77,4 0,1 Κ. Υξεκαηνπηζησηηθέο θαη αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 113,4 1,8 9,5 101,9 0,2 112,7 2,1 9,1 101,0 0,5 Λ. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο 8,6 1,6 4,9 1,4 0,7 7,0 0,9 4,1 1,2 0,8 Μ. Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο 244,5 34,9 92,5 110,8 6,3 226,5 29,7 91,1 100,4 5,3 Ν. Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 72,7 6,1 5,9 59,0 1,7 70,4 4,2 8,2 55,9 2,0 Ξ. Γεκόζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. Τπνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε 377,4 0,0 0,0 377,4 0,0 373,5 0,0 0,0 373,5 0,0 Ο. Δθπαίδεπζε 322,3 7,9 15,6 298,1 0,7 325,3 8,8 16,1 299,0 1,4 Π. Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο θαη θνηλσληθήο κέξηκλαο 231,0 6,7 30,0 193,7 0,6 240,5 6,5 30,4 202,7 1,0 Ρ. Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία 58,1 3,2 10,4 42,5 2,0 48,6 2,5 9,0 35,0 2,1. Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ 92,0 10,7 27,7 51,7 1,9 84,5 9,6 27,4 43,1 4,4 Σ. Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ 81,7 0,0 5,0 76,7 0,0 93,2 0,0 5,6 87,6 0,0 Τ. Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ θαη θνξέσλ 1,6 0,0 0,0 1,6 0,0 1,9 0,0 0,0 1,9 0,0 Μηζζσηόο Βνεζόο 89

90 Πίλαθαο Α8.2 Μεηαβνιέο ηνπ αξηζκνύ ησλ απαζρνινύκελσλ (ζε ρηιηάδεο), θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα, Γ ηξίκελα 2008 θαη ΚΛΑΓΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΤΝΟΛΟ Γ Σξίκελα Απηναπαζρνινύκελνο κε πξνζσπηθό Απηναπαζρνινύκελνο ρσξίο πξνζσπηθό Μηζζσηόο ΤΝΟΛΟ -76,8-23,5 9,6-60,0-2,8 Α. Γεσξγία, Γαζνθνκία θαη Αιηεία 34,3 1,6 18,7 16,7-2,6 Β. Οξπρεία θαη Λαηνκεία -1,0 0,3 0,4-1,5-0,1 Γ. Μεταποίηση -39,4-3,5-6,6-29,3-0,1 Γ. Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ, αηκνύ θαη θιηκαηηζκνύ -5,0-0,1-0,2-4,6 0,0 Δ. Παξνρή λεξνύ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηόηεηεο εμπγίαλζεο 0,2 0,0 0,0 0,4-0,1 ΣΤ. Κατασκεσές -22,7 0,3 5,6-30,5 1,7 Ε. Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην, επηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηώλ -42,3-11,5-14,6-14,4-1,7 Ζ. Μεηαθνξά θαη απνζήθεπζε -0,4 0,0 4,2-4,4-0,2 Θ. Δραστηριότητες σπηρεσιών παροτής καταλύματος και εστίασης 8,7-2,0 2,3 11,1-2,6 Η. Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία 9,9 0,0 0,4 9,9-0,4 Κ. Υξεκαηνπηζησηηθέο θαη αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο -0,7 0,3-0,4-0,9 0,3 Λ. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο -1,6-0,7-0,8-0,2 0,1 Μ. Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο -18,0-5,2-1,4-10,4-1,0 Ν. Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο -2,3-1,9 2,3-3,1 0,3 Ξ. Γεκόζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. Τπνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε -3,9 0,0 0,0-3,9 0,0 Ο. Δθπαίδεπζε 3,0 0,9 0,5 0,9 0,7 Π. Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο θαη θνηλσληθήο κέξηκλαο 9,5-0,2 0,4 9,0 0,4 Ρ. Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία -9,5-0,7-1,4-7,5 0,1. Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ -7,5-1,1-0,3-8,6 2,5 Σ. Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ 11,5 0,0 0,6 10,9 0,0 Τ. Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ θαη θνξέσλ 0,3 0,0 0,0 0,3 0,0 Βνεζόο Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 90

91 Πίλαθαο Α9 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο 2008 θαη 2009 Α ΚΛΑΓΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ Α ηξίκελν 2008 Β ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Α ηξίκελν 2009 Β ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 ΤΝΟΛΟ 4.511, , , , , , , ,8 Α. Γεσξγία, Γαζνθνκία θαη Αιηεία 517,9 518,7 513,9 516,9 520,0 529,6 545,4 551,2 Β. Οξπρεία θαη Λαηνκεία 17,8 18,0 17,7 15,6 13,5 14,0 15,9 14,6 Γ. Μεηαπνίεζε 540,6 538,8 542,6 533,7 529,0 516,0 514,2 494,3 Γ. Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ, αηκνύ θαη θιηκαηηζκνύ 37,3 36,1 33,2 32,1 30,9 30,5 25,8 27,1 Δ. Παξνρή λεξνύ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηόηεηεο εμπγίαλζεο 28,3 30,0 32,3 31,4 28,4 29,9 31,4 31,6 Σ. Καηαζθεπέο 395,4 399,3 398,8 386,8 367,7 366,6 376,9 364,1 Ε. Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην, επηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηώλ 815,5 832,6 830,1 834,0 837,2 828,2 806,6 791,7 Ζ. Μεηαθνξά θαη απνζήθεπζε 210,4 215,4 212,7 214,9 208,9 219,8 220,2 214,5 Θ. Γξαζηεξηόηεηεο ππεξεζηώλ παξνρήο θαηαιύκαηνο θαη εζηίαζεο 288,2 325,5 339,5 307,1 279,7 314,8 345,7 315,8 Η. Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία 71,3 73,9 76,9 78,0 84,1 82,2 84,1 87,9 Κ. Υξεκαηνπηζησηηθέο θαη αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 121,8 121,0 116,9 113,4 111,7 114,1 110,6 112,7 Λ. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο 8,6 9,2 8,8 8,6 9,2 8,7 8,8 7,0 Μ. Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο 227,3 221,6 235,8 244,5 237,6 232,2 223,4 226,5 Ν. Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 76,3 77,8 77,7 72,7 70,6 78,6 74,9 70,4 Ξ. Γεκόζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. Τπνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε 375,9 381,9 374,8 377,4 372,8 378,6 376,2 373,5 Ο. Δθπαίδεπζε 322,5 323,7 316,2 322,3 326,5 331,9 317,8 325,3 Π. Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο θαη θνηλσληθήο κέξηκλαο 239,1 231,1 230,3 231,0 229,4 225,9 230,5 240,5 Ρ. Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία 55,6 59,0 60,0 58,1 55,9 55,9 52,2 48,6. Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ 89,7 94,0 94,3 92,0 88,5 86,3 86,7 84,5 91

92 Σ. Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ 70,4 73,4 75,9 81,7 82,5 87,1 91,0 93,2 Τ. Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ θαη θνξέσλ 1,9 1,7 1,4 1,6 1,5 1,1 1,8 1,9 Β ΚΛΑΓΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ Δ ΤΜΠΣΤΞΖ ΤΝΟΛΟ Α ηξίκελν 2008 Β ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Γ ηξίκελν 2008 Α ηξίκελν 2009 Β ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν 2009 Γ ηξίκελν , , , , , , , ,8 ΑΠΑΥΟΛΟΤΜΔΝΩΝ ΠΡΩΣΟΓΔΝΖ ΣΟΜΔΑ 517,9 518,7 513,9 516,9 520,0 529,6 545,4 551,2 ΓΔΤΣΔΡΟΓΔΝΖ ΣΟΜΔΑ 1.019, , ,6 999,5 969,6 957,0 964,3 931,7 ΣΡΗΣΟΓΔΝΖ ΣΟΜΔΑ 2.974, , , , , , , ,9 Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 92

93 Πίλαθαο Α10 Απαζρνινύκελνη (ζε ρηιηάδεο) θαηά ζέζε ζην επάγγεικα, Γ Σξίκελν ΤΝΟΛΟ Δξγνδόηεο Απηναπαζρνινύκελνη Μηζζσηνί Βνεζνί 4.553,6 392,5 963, ,4 265,8 533,7 59,3 57,6 390,6 26,3 386,8 47,8 58,2 273,3 7,6 834,0 104,8 217,9 444,1 67,1 307,1 47,2 47,8 175,3 36, Γ Σξίκελν ΤΝΟΛΟ Δξγνδόηεο Απηναπαζρνινύκελνη Μηζζσηνί Βνεζνί 4.476,8 369,0 973, ,4 263,0 494,3 55,8 51,0 361,3 26,2 364,1 48,1 63,8 242,8 9,3 791,7 93,3 203,3 429,7 65,4 315,8 45,2 50,1 186,4 34, Γ Σξίκελν ΤΝΟΛΟ Δξγνδόηεο Απηναπαζρνινύκελνη Μηζζσηνί Βνεζνί -76,8-23,5 9,6-60,0-2,8-39,4-3,5-6,6-29,3-0,1-22,7 0,3 5,6-30,5 1,7-42,3-11,5-14,6-14,4-1,7 8,7-2,0 2,3 11,1-2, Γ Σξίκελν % ΤΝΟΛΟ Δξγνδόηεο Απηναπαζρνινύκελνη Μηζζσηνί Βνεζνί -1,7-6,0 1,0-2,0-1,1-7,4-5,9-11,5-7,5-0,4-5,9 0,6 9,6-11,2 22,4-5,1-11,0-6,7-3,2-2,5 2,8-4,2 4,8 6,3-7,1 Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 93

94 Σε ρηιηάδεο Πίλαθαο Α11.1 Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαη ιόγνη πνπ απαζρνινύληαη κεξηθώο, θαηά θύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ. Γ ηξίκελν 2008 Πιήξεο-κεξηθή απαζρόιεζε θαη θύιν ΤΝΟΛΟ ΥΩΡΑ ύλνιν Οκάδεο ειηθηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ Καη ησλ δύν θύισλ 4.553,6 34,4 233,0 567, , ,4 84,1 α) Πιήξεο 4.293,1 24,5 205,2 530, , ,0 68,2 65 εηώλ θαη άλσ β) Μεξηθή, επεηδή: 260,5 9,8 27,9 37,7 93,8 75,4 15,9 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 17,9 4,9 7,9 4,3 0,7 0,1 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 6,6 0,5 1,6 2,3 2,2 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 112,0 3,0 14,5 23,2 44,1 26,8 0,4 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή εμαξηώκελνπο 29,7 1,1 3,2 21,6 3,6 0,2 ελήιηθεο άιινη ιόγνη 79,1 1,8 3,8 6,0 20,0 35,6 11,8 δε δήισζε ην ιόγν 15,2 0,2 0,6 0,4 5,8 7,0 1,3 Άξξελεο 2.763,8 21,9 138,8 332, , ,5 61,2 α) Πιήξεο 2.684,9 15,5 129,0 320, , ,7 50,9 β) Μεξηθή, επεηδή: 78,9 6,5 9,8 12,1 20,5 19,8 10,3 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 8,6 3,8 3,1 1,4 0,4 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 3,3 0,1 1,1 0,7 1,4 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 34,1 1,1 5,1 7,6 12,5 7,8 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή εμαξηώκελνπο 0,4 0,2 0,3 ελήιηθεο άιινη ιόγνη 26,3 1,4 1,2 2,8 4,6 8,5 7,8 δε δήισζε ην ιόγν 6,2 0,2 0,2 0,2 1,9 2,6 1,0 Θήιεηο 1.789,8 12,4 94,2 235,4 813,0 611,9 22,9 α) Πιήξεο 1.608,2 9,1 76,1 209,8 739,7 556,3 17,3 β) Μεξηθή, επεηδή: 181,6 3,4 18,1 25,6 73,3 55,6 5,6 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 9,3 1,1 4,8 2,9 0,3 0,1 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 3,3 0,4 0,5 1,6 0,8 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 77,8 1,8 9,4 15,6 31,6 19,0 0,4 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή εμαξηώκελνπο 29,3 0,9 3,2 21,6 3,4 0,2 ελήιηθεο άιινη ιόγνη 52,8 0,4 2,6 3,2 15,4 27,1 4,0 δε δήισζε ην ιόγν 9,1 0,4 0,1 3,8 4,4 0,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 94

95 Πίλαθαο Α11.2 Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαη ιόγνη πνπ απαζρνινύληαη κεξηθώο, θαηά θύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ. Γ ηξίκελν 2009 Σε ρηιηάδεο Πιήξεο-κεξηθή απαζρόιεζε θαη θύιν ΤΝΟΛΟ ΥΩΡΑ Καη ησλ δύν θύισλ α) Πιήξεο ύλνι ν Οκάδεο ειηθηώλ εηώλ , 8 33, , 1 24,0 εηώλ , 7 183, 9 εηώλ , 8 504, 8 εηώλ , , 3 εηώλ εηώ λ θαη άλσ 1.650, 3 86, , 2 68,8 β) Μεξηθή, επεηδή: 276,7 9,0 25,8 37,0 100,4 87,1 17,5 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 13,4 4,0 6,7 1,0 1,0 0,5 0,2 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 3,7 0,3 0,7 1,1 1,7 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 134,2 2,0 13,7 25,7 58,3 33,2 1,2 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή 22,4 1,1 2,8 15,1 3,3 εμαξηώκελνπο ελήιηθεο άιινη ιόγνη 89,4 2,7 3,1 6,0 22,5 41,7 13,5 δε δήισζε ην ιόγν 13,6 0,3 1,1 1,1 2,9 7,4 0,9 Άξξελεο 2.694, 5 21,6 125, 4 314, , , 5 60,5 α) Πιήξεο 2.605, 6 16,5 114, 2 300, , 5 996,9 50,5 β) Μεξηθή, επεηδή: 88,9 5,2 11,2 14,3 23,5 24,7 10,0 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 6,8 2,2 3,1 0,5 0,8 0,1 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 2,3 0,2 0,5 0,5 1,1 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 49,0 1,2 6,7 10,5 18,5 11,6 0,5 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή 0,4 0,4 εμαξηώκελνπο ελήιηθεο άιινη ιόγνη 25,9 1,6 1,2 2,7 2,8 9,8 7,8 δε δήισζε ην ιόγν 4,5 0,2 0,2 0,4 0,9 2,3 0,6 Θήιεηο 1.782, 3 11,4 84,3 227, 4 804,8 628,7 25,7 α) Πιήξεο 1.594, 5 7,5 69,7 204, 8 727,9 566,4 18,3 β) Μεξηθή, επεηδή: 187,8 3,8 14,6 22,6 76,9 62,4 7,5 παξαθνινπζεί καζήκαηα ή 6,6 1,8 3,6 0,5 0,1 0,5 0,1 εθπαηδεύεηαη έρεη αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα 1,4 0,2 0,1 0,5 0,6 δελ κπνξνύζε λα βξεη πιήξε 85,2 0,8 7,0 15,2 39,8 21,6 0,8 απαζρόιεζε θξνληίδεη κηθξά παηδηά ή 21,9 1,1 2,8 15,1 2,8 εμαξηώκελνπο ελήιηθεο άιινη ιόγνη 63,5 1,1 1,9 3,3 19,7 31,9 5,7 δε δήισζε ην ιόγν 9,1 0,1 0,9 0,7 2,0 5,0 0,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 95

96 Πίλαθαο Α12.1 Aπαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε κεξηθή απαζρόιεζε θαηά κνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν. Γ ηξίκελν 2008 Σε ρηιηάδεο Μνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ΤΝΟΛΟ ΥΩΡΑ ύλνιν Δπίπεδν εθπαίδεπζεο Έρνπλ κεηαπηπρηαθό ηίηιν Πηπρηνύρνη αλσηάησλ Πηπρηνύρνη αλσηέξσλ ηερληθώλεπαγγεικαηηθώλ ζρνιώλ Έρνπλ απνιπηήξην κέζεο εθπαίδεπζεο Έρνπλ ηειεηώζεη ηελ γ ηάμε κέζεο εθπαίδεπζεο Καη ησλ δύν θύισλ 260,5 3,0 38,3 35,4 77,1 30,0 Γεσξγία, δαζνθνκία θαη αιηεία 67,1 0,2 1,2 3,4 14,0 7,4 Οξπρεία θαη ιαηνκεία 0,4 0,4 Μεηαπνίεζε 11,7 0,1 1,9 4,4 2,0 Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ, αηκνύ θαη θιηκαηηζκνύ 0,3 0,2 0,1 Παξνρή λεξνύ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηόηεηεο εμπγίαλζεο 1,8 0,1 0,1 0,2 Καηαζθεπέο 8,2 0,1 0,7 2,6 1,3 Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην. επηζθεπή κεραλνθηλήησλ νρεκάησλ θαη κνηνζπθιεηώλ 38,4 2,6 6,9 17,6 5,3 Μεηαθνξά θαη απνζήθεπζε 2,5 0,1 0,2 0,8 0,2 Γξαζηεξηόηεηεο ππεξεζηώλ παξνρήο θαηαιύκαηνο θαη ππεξεζηώλ εζηίαζεο 22,4 1,5 2,9 9,3 3,7 Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία Information and communication 3,6 0,9 0,5 1,8 0,2 Υξεκαηνπηζησηηθέο θαη αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 2,5 0,2 0,4 0,5 1,2 0,1 Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο 9,4 0,7 2,6 3,3 2,4 0,3 Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 5,5 0,3 0,6 1,5 1,4 Γεκόζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Public administration 5,7 0,5 1,2 2,6 0,6 Δθπαίδεπζε 36,2 1,6 22,8 5,2 3,4 0,6 Γξαζηεξηόηεηεο ζρεηηθέο κε ηελ αλζξώπηλε πγεηα θαη ηελ θνηλσληθή κέξηκλα Human health 7,9 0,1 2,0 3,0 2,1 0,3 Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία 8,3 1,2 2,6 2,3 0,7 Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ 7,5 0,4 1,4 4,2 0,8 Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ, κε δηαθνξνπνηεκέλεο 20,9 1,2 1,2 6,4 4,9 Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ θαη θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 96

97 Πίλαθαο Α12.2 Aπαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ κε κεξηθή απαζρόιεζε θαηά κνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν Σε ρηιηάδεο Μνλνςήθηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ΤΝΟΛΟ ΥΩΡΑ ύλνιν Δπίπεδν εθπαίδεπζεο Έρνπλ κεηαπηπρηαθό ηίηιν Πηπρηνύρνη αλσηάησλ Πηπρηνύρνη αλσηέξσλ ηερληθώλεπαγγεικαηηθώλ ζρνιώλ Έρνπλ απνιπηήξην κέζεο εθπαίδεπζεο Έρνπλ ηειεηώζεη ηελ γ ηάμε κέζεο εθπαίδεπζεο Καη ησλ δύν θύισλ 276,7 4,0 38,0 34,5 85,4 36,3 Γεσξγία, δαζνθνκία θαη αιηεία 64,8 0,4 2,0 12,8 9,9 Οξπρεία θαη ιαηνκεία 0,3 0,1 0,1 Μεηαπνίεζε 13,1 0,7 1,1 4,7 3,5 Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ, αηκνύ θαη θιηκαηηζκνύ 0,2 0,2 Παξνρή λεξνύ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηόηεηεο εμπγίαλζεο 1,2 0,4 Καηαζθεπέο 15,4 0,8 0,9 5,0 3,2 Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην. επηζθεπή κεραλνθηλήησλ νρεκάησλ θαη κνηνζπθιεηώλ 41,2 1,7 6,3 19,5 6,5 Μεηαθνξά θαη απνζήθεπζε 3,5 0,1 0,2 0,1 1,6 0,3 Γξαζηεξηόηεηεο ππεξεζηώλ παξνρήο θαηαιύκαηνο θαη ππεξεζηώλ εζηίαζεο 25,6 0,9 5,3 12,8 2,9 Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία 2,5 0,2 0,9 0,3 0,7 Υξεκαηνπηζησηηθέο θαη αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 1,9 0,6 0,3 0,8 0,2 Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο 0,3 0,3 Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο 10,2 0,8 3,2 2,1 3,8 0,3 Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 7,3 0,3 0,8 1,3 1,3 Γεκόζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Public administration 4,1 0,6 0,7 1,6 0,2 Δθπαίδεπζε 36,0 2,4 21,5 6,1 3,5 0,3 Γξαζηεξηόηεηεο ζρεηηθέο κε ηελ αλζξώπηλε πγεηα θαη ηελ θνηλσληθή κέξηκλα 6,6 0,5 1,0 2,7 1,4 0,4 Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία 8,3 2,0 1,8 3,0 0,4 Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ 7,6 0,3 1,4 3,4 0,9 Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ, κε δηαθνξνπνηεκέλεο 26,3 2,9 2,1 8,9 6,0 Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ θαη θνξέσλ 0,2 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 97

98 Πίλαθαο Α13.1 Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη θύιν, 2008 θαη 2009 Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε Αξξέλεο Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύθιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλδξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 98

99 Πίλαθαο Α13.2 Μεηαβνιέο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινύκελσλ ζε θαζεζηώο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη θύιν, 2008 θαη 2009 Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε Θήιεηο Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύθιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλδξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 99

100 Πίλαθαο Α14.1 Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαηά θύιν, Πεξίνδνο αλαθνξά: Γ ηξίκελν 2008 Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) Πιήξεο Μεξηθή ύλνιν απαζρόιεζε απαζρόιεζε ύλνιν ύλνιν Άξξελεο Θήιεηο Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Πίλαθαο Α14.2 Απαζρνινύκελνη 15 εηώλ θαη άλσ ζην δεκόζην ή ηδησηηθό ηνκέα κε πιήξε ή κεξηθή απαζρόιεζε θαηά θύιν, Πεξίνδνο αλαθνξά: Γ ηξίκελν 2009 ύλνιν Άξξελεο Θήιεηο Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηεο επηρείξεζεο (1ε απαζρόιεζε) Πιήξεο/κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ύλνιν Γεκόζηνο ηνκέαο Ηδησηηθόο ηνκέαο ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 100

101 Πίλαθαο Α14.3 Μεηαβνιέο ηεο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζην δεκόζην ηνκέα, Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε ύλνιν Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύθιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλδξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 101

102 Πίλαθαο Α14.4 Μεηαβνιέο ηεο πιήξνπο θαη κεξηθήο απαζρόιεζεο αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηνλ ηδησηηθό ηνκέα, Πιήξεο / κεξηθή απαζρόιεζε (1ε απαζρόιεζε) ύλνιν Πιήξεο απαζρόιεζε Μεξηθή απαζρόιεζε ύλνιν Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύ-θιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλ-δξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλα-ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 102

103 Πίλαθαο Α15.1 Μηζζσηνί 15 εηώλ θαη άλσ κε κόληκε ή πξνζσξηλή εξγαζία, ιόγνο πνπ ε εξγαζία είλαη πξνζσξηλή, θαηά νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν Πεξίνδνο αλαθνξάο: Γ ηξίκελν 2008 Αλώηαην νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο (9 επίπεδα) ύλνιν Γηδαθηνξηθό ή Μεηαπηπρηαθόο ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιώλ Πηπρίν Αλώηεξεο Σερλ.Δπαγ. Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνύ Μεξηθέο ηάμεηο Γεκνηηθνύ ύλνιν Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Αξξέλεο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Θήιεηο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ Γέλ πήγε θαζόινπ ζρνιείν 103

104 Πίλαθαο Α15.2 Μηζζσηνί 15 εηώλ θαη άλσ κε κόληκε ή πξνζσξηλή εξγαζία, ιόγνο πνπ ε εξγαζία είλαη πξνζσξηλή, θαηά νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θύιν Πεξίνδνο αλαθνξάο: Γ ηξίκελν 2009 Αλώηαην νινθιεξσκέλν επίπεδν εθπαίδεπζεο (9 επίπεδα) ύλνιν Γηδαθηνξηθό ή Μεηαπηπρηαθόο ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιώλ Πηπρίν Αλώηεξεο Σερλ.Δπαγ. Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνύ Μεξηθέο ηάμεηο Γεκνηηθνύ ύλνιν Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Αξξέλεο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Θήιεηο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Γέλ πήγε θαζόινπ ζρνιείν ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 104

105 Πίλαθαο Α15.3 Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο θαηά νκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν, Ζιηθία (10 εηείο νκάδεο) ύλνιν ύλνιν Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Αξξέλεο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν Θήιεηο Μόληκε ή κε ζύκβαζε αόξηζηεο δηάξθεηαο Πξνζσξηλή-Μαζεηεπόκελνο ή εθπαηδεπόκελνο Πξνζσξηλή-Γελ βξήθε κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-Γελ επηζπκεί κόληκε εξγαζία Πξνζσξηλή-ύκβαζε πνπ θαιύπηεη δνθηκαζηηθή πεξίνδν Πξνζσξηλή-Γελ θαζόξηζε ιόγν ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 105

106 Πίλαθαο Α15.4 Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνλ Γεκόζην Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, Δξγαζία κόληκε ή πξνζσξηλή (κηζζσηνί) ύλνιν Μόληκε εξγαζία (κηζζσηνί) Πξνζσξηλή εξγαζία (κηζζσηνί) ύλνιν Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύ-θιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλ-δξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξηνεπηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλαππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 106

107 Πίλαθαο Α15.5 Μεηαβνιέο ηεο κόληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο ζηνλ Ηδησηηθό Σνκέα αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, ύλνιν Μόληκε εξγαζία (κηζζσηνί) Πξνζσξηλή εξγαζία (κηζζσηνί) ύλνιν Α Γεσξγία, δαζνθνκία & αιηεία Β Οξπρεία & ιαηνκεία Γ Μεηαπνίεζε Γ Παξνρή ειεθηξ. ξεύκαηνο-θπζηθνύ αεξίνπ-αηκνύ-θιηκαηηζκνύ Δ Παξνρή λεξνύ-δηαρ. ιπκάησλ, απνβιήησλ-δξαζη.εμπγίαλζεο Σ Καηαζθεπέο Ε Υνλδξηθό-ιηαληθό εκπόξην-επηζθεπή νρεκάησλ & κνηνζπθιεηώλ Ζ Μεηαθνξά & απνζήθεπζε Θ Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο & ππεξεζηώλ εζηίαζεο Η Δλεκέξσζε & επηθνηλσλία Κ Υξεκαηνπηζησηηθέο & αζθαιηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Λ Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο Μ Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο & ηερληθέο δξαζηεξηόηεηεο Ν Γηνηθεηηθέο & ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Ξ Γεκόζηα δηνίθεζε & άκπλαππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Ο Δθπαίδεπζε Π Γξαζηεξηόηεηεο αλζξώπηλεο πγείαο & θνηλσληθήο κέξηκλαο Ρ Σέρλεο, δηαζθέδαζε & ςπραγσγία Αιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ Σ Γξαζηεξηόηεηεο λνηθνθπξηώλ σο εξγνδνηώλ Τ Γξαζηεξηόηεηεο εηεξόδηθσλ νξγαληζκώλ & θνξέσλ ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 107

108 Πίλαθαο Α16 Πνζνζηά αθνύζηαο κεξηθήο απαζρόιεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ, ειηθίαο 15 έσο 64 εηώλ, ζην ζύλνιν ησλ κεξηθώο απαζρνινύκελσλ ζηηο ρώξεο ηεο ΔΔ - 27, πεξίνδνο Υώξα ΔΔ-27 : : : : 18,0 17,1 18,3 19,6 : : 22,5 25,5 Βέιγην 27,1 27,3 20,3 22,3 20,3 15,9 17,8 17,7 16,5 15,0 14,8 14,4 Βνπιγαξία : : : : 73,5 71,8 66,4 66,6 73,0 66,4 60,6 51,0 Σζερία 4,6 5,6 6,6 9,7 11,1 11,1 15,4 14,9 18,0 17,9 14,8 14,0 Γαλία 13,6 13,9 15,4 13,6 14,1 16,7 15,0 15,3 16,8 15,2 13,0 12,4 Γεξκαλία 14,3 14,5 13,8 12,8 12,7 13,1 15,3 17,8 21,3 23,1 22,5 22,9 Δζζνλία 23,6 31,7 23,0 21,4 25,0 21,2 24,9 23,9 20,4 21,4 15,8 13,4 Ηξιαλδία 26,4 27,9 20,9 17,0 15,0 14,5 14,4 16,0 : : : 13,0 Διιάδα 46,1 50,1 48,4 48,4 52,0 50,4 46,2 53,2 51,5 46,2 45,2 44,1 Ηζπαλία 25,4 25,7 26,0 23,7 22,4 20,5 19,7 20,5 32,2 33,2 32,5 35,4 Γαιιία 41,6 29,9 27,8 27,0 25,3 24,4 29,6 29,7 30,0 33,9 33,6 35,2 Ηηαιία 39,5 38,9 38,5 38,1 37,7 34,2 33,3 36,0 39,8 37,9 39,5 41,5 Κύπξνο : : 23,4 24,1 20,5 19,8 24,9 26,2 32,3 38,5 30,7 30,3 Λεηνλία : 44,5 44,4 44,8 36,6 46,3 39,0 41,8 38,5 38,9 24,4 31,4 Ληζνπαλία : 34,9 : 50,6 64,0 59,0 59,1 53,4 49,4 35,9 27,5 22,6 Λνπμεκβνύξγν 9,4 8,2 10,6 7,9 8,9 7,9 8,7 6,6 11,2 9,7 5,2 9,4 Οπγγαξία 35,4 32,2 28,2 25,1 25,4 27,3 27,7 23,1 22,8 25,8 28,0 27,7 Μάιηα : : : 20,3 24,3 22,5 17,7 20,3 22,0 22,1 17,1 16,1 Οιιαλδία 5,6 5,5 4,4 3,8 2,8 2,5 3,4 3,9 4,3 6,2 5,1 4,5 Απζηξία 8,7 15,1 11,7 10,8 11,0 9,4 9,8 8,9 11,7 12,0 12,2 11,2 Πνισλία 13,8 13,8 12,7 14,6 29,4 30,9 33,4 32,5 31,8 29,8 23,6 18,5 Πνξηνγαιιία 27,8 31,0 30,5 31,7 22,0 25,0 26,0 30,0 33,0 34,9 38,9 40,8 Ρνπκαλία 35,8 39,0 41,3 45,2 45,5 52,4 54,5 58,6 55,8 55,8 53,1 51,8 108

109 ινβελία 6,9 6,5 5,6 11,9 8,4 10,3 10,6 7,4 7,2 6,1 5,8 6,8 ινβαθία : 7,1 12,3 10,4 18,1 15,2 12,2 10,0 20,4 16,9 13,4 23,0 Φηλιαλδία 38,6 34,5 39,0 36,0 34,1 32,5 31,2 30,0 29,2 30,3 25,2 27,5 νπεδία 32,9 31,0 30,4 24,8 24,8 23,8 21,4 23,3 25,5 24,9 25,8 26,1 Ζλσκέλν Βαζίιεην 12,9 12,0 10,7 10,0 9,2 8,6 8,4 7,8 8,4 9,5 10,6 : Πεγή: Eurostat 109

110 ΔΣΟ Πίλαθαο Α17 Οη επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηελ πεξίνδν ΜΔΡΗΚΖ ΑΠΑΥΟΛΖ Ζ ΔΚ ΠΔΡΗΣΡΟΠΖ ΑΠΑΥΟΛΖ Ζ ΔΡΓΟΤ Ή ΠΑΡΟΥΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΩ Ν ΤΠΖΡΔΗΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΦΑΟΝ ΚΑΗ ΑΝΑ ΜΟΝΑΓΑ ΔΡΓΑΗΑ ΤΝΟΛ Α Πεγή:.ΔΠ.Δ. : Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ γηα ην

111 Πίλαθαο Α18 Έξεπλα Γηάξζξσζεο θαη Καηαλνκήο ησλ Ακνηβώλ ζηηο επηρεηξήζεηο έηνο 2006 Αξηζκόο απαζρνινπκέλσλ θαη κέζεο εηήζηεο απνδνρέο αλά απαζρνινύκελν αλά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο, θύιν θαη ζρέζε απαζρόιεζεο (πιήξεο - κεξηθή) Κιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο πλνιηθόο αξηζκόο απαζρνινπκέλ σλ πιήξνπο απαζρόιεζεο Άλδξεο Γπλαίθεο Άλδξεο Γπλαίθεο πλνιηθέο εηήζηεο απνδνρέο αλά απαζρνινύκελν πιήξνπο απαζρόιεζ εο πλνιηθόο αξηζκόο απαζρνινπκέλσλ πιήξνπο απαζρόιεζ εο πλνιηθέο εηήζηεο απνδνρέο αλά απαζρνινύκελν πιήξνπο απαζρόιεζ εο πλνιηθόο αξηζκόο απαζρνινπκέλσλ κεξηθήο απαζρόιεζ εο πλνιηθέο εηήζηεο απνδνρέο αλά απαζρνινύκελν κεξηθήο απαζρόιεζ εο πλνιηθόο αξηζκόο απαζρνινπκέλσλ κεξηθήο απαζρόιεζ εο πλνιηθέο εηήζηεο απνδνρέο αλά απαζρνινύκελν κεξηθήο απαζρόιεζ εο Γηα ην έηνο Γ. Οξπρεία θαη ιαηνκεία Γ. Μεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο Δ. Παξνρή ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο, θπζηθνύ αεξίνπ θαη λεξνύ. Σ. Καηαζθεπέο Ε. Υνλδξηθό θαη ιηαληθό εκπόξην, επηζθεπή απηνθίλεησλ νρεκάησλ, κνηνζηθιεηώλ θαη εηδώλ πξνζσπηθήο θαη νηθηαθήο ρξήζεο Ζ. Ξελνδνρεία θαη εζηηαηόξηα Θ. Μεηαθνξέο, απνζήθεπζε θαη επηθνηλσλίεο. Η. Δλδηάκεζνη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί

112 Κ. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο, εθκηζζώζεηο θαη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Μ. Δθπαίδεπζε Ν. Τγεία θαη θνηλσληθή κέξηκλα Ξ. Άιιεο δξαζηεξηόηεηεο παξνρήο ππεξεζηώλ ππέξ ηνπ θνηλσληθνύ ζπλόινπ θαη άιισλ ππεξεζηώλ θνηλσληθνύ ή αηνκηθνύ ραξαθηήξα Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ

113 Πίλαθαο Α19 Απαζρνινύκελνη, άλεξγνη, νηθνλνκηθά κε ελεξγνί θαη πνζνζηό αλεξγίαο Ηαλνπάξηνο Ηαλνπάξηνο Απαζρνινύκελνη Άλεξγνη Οηθνλνκηθά κε ελεξγνί Πνζνζηό αλεξγίαο 10,4 9,6 8,6 8,0 9,4 11,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΓΔΛΣΗΟ ΣΤΠΟΤ, ΑΠΡΗΛΗΟ 2010 Πίλαθαο Α20 Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά πεξηθέξεηα (Ηαλνπάξηνο ) Πεξηθέξεηα Ηαλνπάξηνο Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε 12,5 12,6 9,4 8,2 8,8 10,9 Κεληξηθή Μαθεδνλία 12,1 10,8 9,0 8,7 10,4 12,2 Γπηηθή Μαθεδνλία 18,2 12,5 13,7 13,3 16,4 17,7 Ήπεηξνο 11,2 8,8 11,6 9,8 12,8 12,6 Θεζζαιία 9,9 7,3 6,3 7,6 9,4 10,0 Ηόληνη Νήζνη 8,8 17,9 9,5 13,8 10,9 19,1 Γπηηθή Διιάο 9,7 10,1 9,3 8,8 9,2 9,7 ηεξεά Διιάο 11,4 10,0 11,7 9,2 11,9 11,8 Αηηηθή 8,9 8,1 7,7 6,7 7,1 10,7 Πεινπόλλεζνο 7,9 8,4 6,6 8,0 9,5 9,0 Βόξεην Αηγαίν 10,9 7,0 5,0 4,1 8,2 3,0 Νόηην Αηγαίν 14,7 14,4 14,9 12,1 16,3 15,3 Κξήηε 10,2 10,2 7,3 5,6 12,4 12,1 ύλνιν Διιάδνο 10,4 9,6 8,6 8,0 9,4 11,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΓΔΛΣΗΟ ΣΤΠΟΤ, ΑΠΡΗΛΗΟ

114 Πίλαθαο Α21 Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά θύιν Ηαλνπάξηνο Φύιν Ηαλνπάξηνο Άξξελεο 6,7 6,5 5,0 5,1 6,7 8,7 Θήιεηο 15,8 14,1 13,6 12,1 13,3 14,9 ύλνιν 10,4 9,6 8,6 8,0 9,4 11,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΓΔΛΣΗΟ ΣΤΠΟΤ, ΑΠΡΗΛΗΟ 2010 Πίλαθαο Α22 Πνζνζηό αλεξγίαο θαηά νκάδεο ειηθηώλ Ηαλνπάξηνο Οκάδεο ειηθηώλ Ηαλνπάξηνο εηώλ 25,9 23,9 23,7 20,6 25,0 30, » 13,2 13,1 12,1 11,3 12,0 14, » 7,5 6,7 7,0 6,4 8,3 9, » 7,0 5,7 4,3 4,5 6,2 8, » 4,1 4,6 3,2 4,0 4,0 4, » 1,2 1,7 2,4 1,5 1,3 2,0 ύλνιν 10,4 9,6 8,6 8,0 9,4 11,3 ΠΖΓΖ: ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΣΑΣΗΚΖ ΑΡΥΖ, ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΓΑΣΗΚΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΓΔΛΣΗΟ ΣΤΠΟΤ, ΑΠΡΗΛΗΟ

115 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β: Ν. 3846/2010(ΦΔΚ 66/Α / ) ΜΔΡΟ Α : ΔΡΓΑΗΑΚΑ ΘΔΜΑΣΑ 115

116 Δγγπήζεηο γηα ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο N.3846/2010 (ΦΔΚ 66/Α / ) ΜΔΡΟ Α ΔΡΓΑΗΑΚΑ ΘΔΜΑΣΑ Άξζξν 1 Δηδηθέο κνξθέο απαζρόιεζεο H παξάγξαθνο 1 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «1. Ζ ζπκθσλία κεηαμχ εξγνδφηε θαη απαζρνινχκελνπ γηα παξνρή ππεξεζηψλ ή έξγνπ, γηα νξηζκέλν ή αφξηζην ρξφλν, ηδίσο ζηηο πεξηπηψζεηο ακνηβήο θαηά κνλάδα εξγαζίαο (θαζφλ), ηειεξγαζίαο, θαη νίθνλ απαζρφιεζεο, ηεθκαίξεηαη φηη ππνθξχπηεη ζχκβαζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, εθφζνλ ε εξγαζία παξέρεηαη απηνπξνζψπσο, απνθιεηζηηθά ή θαηά θχξην ιφγν ζηνλ ίδην εξγνδφηε γηα ελλέα (9) ζπλερείο κήλεο.» Άξζξν 2 Μεξηθή απαζρόιεζε Σν άξζξν 38 ηνπ λ.1892/1990 (ΦΔΚ 101 Α ), φπσο αληηθαηαζηάζεθε θαη ηζρχεη κε ην άξζξν 2 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ), αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «1. Καηά ηελ θαηάξηηζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ή θαηά ηε δηάξθεηά ηεο ν εξγνδφηεο θαη ν κηζζσηφο κπνξνχλ κε έγγξαθε αηνκηθή ζχκβαζε λα ζπκθσλήζνπλ, εκεξήζηα ή εβδνκαδηαία ή δεθαπελζήκεξε ή κεληαία εξγαζία, γηα νξηζκέλν ή αφξηζην ρξφλν, ε νπνία ζα είλαη κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ηελ θαλνληθή (κεξηθή απαζρφιεζε). Ζ ζπκθσλία απηή, εθφζνλ κέζα ζε νθηψ (8) εκέξεο απφ ηελ θαηάξηηζή ηεο δελ γλσζηνπνηεζεί ζηελ νηθεία Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο, ηεθκαίξεηαη φηη θαιχπηεη ζρέζε εξγαζίαο κε πιήξε απαζρφιεζε. 2. Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ παξφληνο άξζξνπ λνείηαη σο: α) «εξγαδφκελνο κεξηθήο απαζρφιεζεο», θάζε εξγαδφκελνο κε ζχκβαζε ή ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, ηνπ νπνίνπ νη ψξεο εξγαζίαο, ππνινγηδφκελεο ζε εκεξήζηα, εβδνκαδηαία, δεθαπελζήκεξε ή κεληαία βάζε είλαη ιηγφηεξεο απφ ην θαλνληθφ σξάξην εξγαζίαο ηνπ ζπγθξίζηκνπ εξγαδφκελνπ κε πιήξε απαζρφιεζε, β) «ζπγθξίζηκνο εξγαδφκελνο κε πιήξε απαζρφιεζε», θάζε εξγαδφκελνο πιήξνπο απαζρφιεζεο, πνπ απαζρνιείηαη ζηελ ίδηα επηρείξεζε κε ζχκβαζε ή ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, θαη εθηειεί ίδηα ή παξφκνηα θαζήθνληα, ππφ ηηο απηέο ζπλζήθεο. Όηαλ ζηελ επηρείξεζε δελ ππάξρεη ζπγθξίζηκνο εξγαδφκελνο κε πιήξε απαζρφιεζε, ε ζχγθξηζε γίλεηαη κε αλαθνξά ζηε ζπιινγηθή 116

117 ξχζκηζε ζηελ νπνία ζα ππαγφηαλ ν εξγαδφκελνο αλ είρε πξνζιεθζεί κε πιήξε απαζρφιεζε. Οη εξγαδφκελνη κε ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο κεξηθήο απαζρφιεζεο δελ επηηξέπεηαη λα αληηκεησπίδνληαη δπζκελψο ζε ζρέζε κε ηνπο ζπγθξίζηκνπο εξγαδφκελνπο κε θαλνληθή απαζρφιεζε, εθηφο εάλ ζπληξέρνπλ αληηθεηκεληθνί ιφγνη νη νπνίνη ηε δηθαηνινγνχλ, φπσο ε δηαθνξνπνίεζε ζην σξάξην εξγαζίαο. 3. Καηά ηελ θαηάξηηζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ή θαηά ηε δηάξθεηά ηεο ν εξγνδφηεο θαη ν κηζζσηφο κπνξνχλ κε έγγξαθε αηνκηθή ζχκβαζε λα ζπκθσλήζνπλ θάζε κνξθή απαζρφιεζεο εθ πεξηηξνπήο. Δθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε ζεσξείηαη ε απαζρφιεζε θαηά ιηγφηεξεο εκέξεο ηελ εβδνκάδα ή θαηά ιηγφηεξεο εβδνκάδεο ην κήλα ή θαηά ιηγφηεξνπο κήλεο ην έηνο ή θαη ζπλδπαζκφο απηψλ θαηά πιήξεο εκεξήζην σξάξην εξγαζίαο. Ζ παξερφκελε απφ ην άξζξν απηφ πξνζηαζία θαιχπηεη θαη ηνπο απαζρνινχκελνπο κε βάζε ηηο ζπκθσλίεο ηνπ πξνεγνχκελνπ εδαθίνπ. Αλ πεξηνξηζηνχλ νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπ, ν εξγνδφηεο κπνξεί, αληί θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο, λα επηβάιεη ζχζηεκα εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζεο ζηελ επηρείξεζή ηνπ, ε δηάξθεηα ηεο νπνίαο δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηνπο έμη (6) κήλεο ζην ίδην εκεξνινγηαθφ έηνο, κφλν εθφζνλ πξνεγνπκέλσο πξνβεί ζε ελεκέξσζε θαη δηαβνχιεπζε κε ηνπο λφκηκνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ π.δ.240/2006 (ΦΔΚ 252 Α ) θαη ηνπ λ.1767/1988 (ΦΔΚ 63 Α ). Οη ζπκθσλίεο ή νη απνθάζεηο ηεο παξαγξάθνπ απηήο γλσζηνπνηνχληαη κέζα ζε νθηψ (8) εκέξεο απφ ηελ θαηάξηηζε ή ηε ιήςε ηνπο ζηελ νηθεία Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο. 4. Ωο εθπξφζσπνη ησλ εξγαδνκέλσλ, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ νξίδνληαη θαηά ηελ εμήο ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο: α) νη εθπξφζσπνη απφ ηελ πιένλ αληηπξνζσπεπηηθή ζπλδηθαιηζηηθή νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο ή ηεο εθκεηάιιεπζεο, ε νπνία θαιχπηεη θαηά ην θαηαζηαηηθφ ηεο εξγαδφκελνπο, αλεμάξηεηα απφ ηελ θαηεγνξία, ηε ζέζε ή ηελ εηδηθφηεηά ηνπο, β) νη εθπξφζσπνη ησλ πθηζηάκελσλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο επηρείξεζεο ή ηεο εθκεηάιιεπζεο, γ) ην ζπκβνχιην εξγαδνκέλσλ, δ) εάλ ειιείπνπλ ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη ζπκβνχιην εξγαδνκέλσλ, ε ελεκέξσζε θαη δηαβνχιεπζε γίλεηαη κε ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ ελεκέξσζε κπνξεί λα γίλεη κε εθάπαμ αλαθνίλσζε ζε εκθαλέο θαη πξνζηηφ ζεκείν ηεο επηρείξεζεο. Ζ δηαβνχιεπζε πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηφπν θαη ρξφλν πνπ νξίδεη ν εξγνδφηεο. 5. Οη έγγξαθεο αηνκηθέο ζπκβάζεηο ησλ πξνεγνχκελσλ παξαγξάθσλ πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ: α) ηα ζηνηρεία ηαπηφηεηαο ησλ ζπκβαιινκέλσλ, β) ηνλ ηφπν παξνρήο ηεο εξγαζίαο, ηελ έδξα ηεο επηρείξεζεο ή ηε δηεχζπλζε ηνπ εξγνδφηε, γ) ην ρξφλν ηεο απαζρφιεζεο, ηνλ ηξφπν θαηαλνκήο θαη ηηο πεξηφδνπο εξγαζίαο, δ) ηνλ ηξφπν ακνηβήο θαη ε) ηνπο ηπρφλ φξνπο ηξνπνπνίεζεο ηεο ζχκβαζεο. ε επνρηθέο μελνδνρεηαθέο θαη επηζηηηζηηθέο επηρεηξήζεηο νη έγγξαθεο αηνκηθέο ζπκβάζεηο, θαηά ηελ παξάγξαθν 1 ηνπ παξφληνο, γίλνληαη γηα εκεξήζηα ή εβδνκαδηαία πεξίνδν εξγαζίαο. 117

118 6. ε θάζε πεξίπησζε, ε απαζρφιεζε θαηά ηελ Κπξηαθή ή άιιε εκέξα αξγίαο, σο θαη ε λπθηεξηλή εξγαζία ζπλεπάγεηαη ηελ θαηαβνιή ηεο λφκηκεο πξνζαχμεζεο. 7. Αλ ε κεξηθή απαζρφιεζε έρεη θαζνξηζηεί κε εκεξήζην σξάξην κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ην θαλνληθφ, ε παξνρή ηεο ζπκθσλεκέλεο εξγαζίαο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ πξέπεη λα είλαη ζπλερφκελε θαη λα παξέρεηαη κία θνξά ηελ εκέξα. Ζ δηάηαμε ηνπ πξνεγνχκελνπ εδαθίνπ δελ εθαξκφδεηαη ζηνπο νδεγνχο απηνθηλήησλ κεηαθνξάο καζεηψλ, λεπίσλ θαη βξεθψλ θαη ζηνπο ζπλνδνχο απηψλ πνπ εξγάδνληαη ζηα ηδησηηθά εθπαηδεπηήξηα, ζηνπο παηδηθνχο θαη βξεθνλεπηαθνχο ζηαζκνχο θαη ζηα λεπηαγσγεία, θαζψο θαη ζηνπο θαζεγεηέο πνπ εξγάδνληαη ζηα θξνληηζηήξηα μέλσλ γισζζψλ θαη κέζεο εθπαίδεπζεο. 8. Καηαγγειία ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ιφγσ κε απνδνρήο απφ ηνλ κηζζσηφ εξγνδνηηθήο πξφηαζεο γηα κεξηθή απαζρφιεζε είλαη άθπξε. 9. Οη απνδνρέο ησλ εξγαδνκέλσλ κε ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο κεξηθήο απαζρφιεζεο ππνινγίδνληαη φπσο θαη νη απνδνρέο ηνπ ζπγθξίζηκνπ εξγαδφκελνπ θαη αληηζηνηρνχλ ζηηο ψξεο εξγαζίαο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Δθφζνλ ην σξάξην απαζρφιεζήο ηνπο είλαη κηθξφηεξν ησλ ηεζζάξσλ (4) σξψλ εκεξεζίσο, νη απνδνρέο ησλ κεξηθψο απαζρνινπκέλσλ κηζζσηψλ πξνζαπμάλνληαη θαηά επηάκηζη ηνηο εθαηφ (7,5%). 10. Οη κεξηθψο απαζρνινχκελνη κηζζσηνί έρνπλ δηθαίσκα εηήζηαο άδεηαο κε απνδνρέο θαη επίδνκα αδείαο, κε βάζε ηηο απνδνρέο πνπ ζα ειάκβαλαλ εάλ εξγάδνληαλ θαηά ην ρξφλν ηεο αδείαο ηνπο, γηα ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο εθαξκφδνληαη αλαιφγσο νη δηαηάμεηο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2 ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ α.λ.539/1945, φπσο ηζρχεη. 11. Αλ παξαζηεί αλάγθε γηα πξφζζεηε εξγαζία πέξα απφ ηε ζπκθσλεζείζα ν εξγαδφκελνο έρεη ππνρξέσζε λα ηελ παξάζρεη, αλ είλαη ζε ζέζε λα ην θάλεη θαη ε άξλεζή ηνπ ζα ήηαλ αληίζεηε κε ηελ θαιή πίζηε. Αλ παξαζρεζεί εξγαζία πέξαλ ηεο ζπκθσλεκέλεο, ν κεξηθψο απαζρνινχκελνο δηθαηνχηαη αληίζηνηρεο ακνηβήο κε πξνζαχμεζε 10%.Ο κεξηθψο απαζρνινχκελνο κπνξεί λα αξλεζεί ηελ παξνρή εξγαζίαο πέξαλ ηεο ζπκθσλεκέλεο, φηαλ απηή ε πξφζζεηε εξγαζία ιακβάλεη ρψξα θαηά ζπλήζε ηξφπν. 12. Ο πιήξσο απαζρνινχκελνο ζε επηρεηξήζεηο πιένλ ησλ είθνζη (20) αηφκσλ, έρεη δηθαίσκα κεηά ηε ζπκπιήξσζε ελφο εκεξνινγηαθνχ έηνπο εξγαζίαο λα δεηήζεη ηε κεηαηξνπή ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ηνπ απφ πιήξε ζε κεξηθή απαζρφιεζε, κε δηθαίσκα επαλφδνπ ζε πιήξε απαζρφιεζε, εθηφο αλ ε άξλεζε ηνπ εξγνδφηε δηθαηνινγείηαη απφ ηηο επηρεηξεζηαθέο αλάγθεο. Ο εξγαδφκελνο ζηελ αίηεζή ηνπ πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη ηε δηάξθεηα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ην είδνο ηεο. Αλ ν 118

119 εξγνδφηεο δελ απαληήζεη εγγξάθσο κέζα ζε έλα κήλα ζεσξείηαη φηη ην αίηεκα ηνπ εξγαδφκελνπ έρεη γίλεη δεθηφ. 13. Ο κεξηθψο απαζρνινχκελνο, επί πξνζθνξάο εξγαζίαο κε ίζνπο φξνπο απφ κηζζσηνχο ηεο ίδηαο θαηεγνξίαο, έρεη δηθαίσκα πξνηεξαηφηεηαο γηα πξφζιεςε ζε ζέζε εξγαζίαο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζηελ ίδηα επηρείξεζε. Ο ρξφλνο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ιακβάλεηαη ππφςε σο ρξφλνο πξνυπεξεζίαο φπσο θαη γηα ηνλ ζπγθξίζηκν εξγαδφκελν. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο πξνυπεξεζίαο απηήο, κεξηθή απαζρφιεζε πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ θαλνληθφ (λφκηκν ή ζπκβαηηθφ) εκεξήζην ρξφλν ηνπ ζπγθξίζηκνπ εξγαδφκελνπ αληηζηνηρεί ζε κία εκέξα πξνυπεξεζίαο. 14. ηνπο εξγαδφκελνπο πνπ θαιχπηνληαη απφ ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο κε κεξηθή απαζρφιεζε παξέρνληαη: α) δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο πνπ εθαξκφδεη ε επηρείξεζε ππφ ζπλζήθεο αλάινγεο κε εθείλεο πνπ αθνξνχλ ηνπο εξγαδφκελνπο πιήξνπο απαζρφιεζεο θαη ανξίζηνπ ρξφλνπ, β) νη ίδηεο θνηλσληθέο ππεξεζίεο πνπ ππάξρνπλ ζηε δηάζεζε ησλ άιισλ εξγαδφκελσλ ζηελ επηρείξεζε. 15. Ο εξγνδφηεο ελεκεξψλεη ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδφκελσλ γηα ηνλ αξηζκφ ησλ απαζρνινχκελσλ κε κεξηθή απαζρφιεζε ζε ζρέζε κε ηελ εμέιημε ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδφκελσλ, θαζψο θαη γηα ηηο πξννπηηθέο πξφζιεςεο εξγαδφκελσλ κε πιήξε απαζρφιεζε. 16. Με επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο επηηξέπεηαη ε ζπκπιήξσζε ή ηξνπνπνίεζε ησλ ξπζκίζεσλ ησλ πξνεγνχκελσλ παξαγξάθσλ. 17. Καηά ηα ινηπά εθαξκφδνληαη γηα ηνπο κεξηθψο απαζρνινχκελνπο φιεο νη δηαηάμεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. 18. Ζ θαηά ην παξφλ άξζξν κεξηθή απαζρφιεζε κε ζρέζε ηδησηηθνχ δηθαίνπ επηηξέπεηαη θαη ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, ηνπο νξγαληζκνχο θαη ηνπο ινηπνχο θνξείο ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα, φπσο απηφο πξνζδηνξίδεηαη απφ ην άξζξν 14 ηνπ λ.2190/1994 (ΦΔΚ 28 Α ), φπσο ηζρχεη, κε εμαίξεζε ην Γεκφζην, ηνπο Ο.Σ.Α. πξψηνπ θαη δεχηεξνπ βαζκνχ θαη ηα Ν.Π.Γ.Γ., θαζψο θαη ζηνπο θνξείο γηα ηνπο νπνίνπο ε κεξηθή απαζρφιεζε πξνβιέπεηαη απφ εηδηθνχο λφκνπο ή απφ δηαηάμεηο θαλνληζκψλ πνπ έρνπλ θπξσζεί κε λφκν ή έρνπλ ηζρχ λφκνπ. Γηα ηε κεξηθή απαζρφιεζε ζε επηρεηξήζεηο, νξγαληζκνχο θαη θνξείο ηνπ πξνεγνχκελνπ εδαθίνπ, εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο ηνπ λ.2190/1994 (ΦΔΚ 28 Α ), φπσο ηζρχεη, κε εμαίξεζε ηηο πεξηπηψζεηο φπνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε εθηάθησλ ή επεηγνπζψλ αλαγθψλ ζπκθσλείηαη κε ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ δηάξθεηαο κέρξη έμη (6) κελψλ κεξηθή απαζρφιεζε πνπ δελ ππεξβαίλεη ηηο ηέζζεξηο (4) ψξεο εκεξεζίσο. ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ε ζρεηηθή πξνθήξπμε απνζηέιιεηαη πξηλ απφ ηε δεκνζίεπζή ηεο ζην 119

120 Αλψηαην πκβνχιην Δπηινγήο Πξνζσπηθνχ (ΑΔΠ), ην νπνίν νθείιεη λα ειέγμεη απηήλ απφ άπνςε λνκηκφηεηαο κέζα ζε δέθα (10) εκέξεο. Οη αλσηέξσ ζπκβάζεηο πνπ θαηαξηίδνληαη γηα ηελ θάιπςε έθηαθησλ ή επεηγνπζψλ αλαγθψλ ιήγνπλ απηνδηθαίσο κε ηελ πάξνδν ηεο ζπκθσλεζείζαο δηάξθεηάο ηνπο, ρσξίο λα απαηηείηαη πξνο ηνχην θακία άιιε δηαηχπσζε, ε δε γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν αλαλέσζή ηνπο ή κεηαηξνπή ηνπο ζε ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο ανξίζηνπ ρξφλνπ απαγνξεχεηαη θαη είλαη απηνδηθαίσο άθπξε.» Άξζξν 3 Ρπζκίζεηο ζεκάησλ πξνζσξηλήο απαζρόιεζεο Α. Σν άξζξν 20 ηνπ λ.2956/2001 (ΦΔΚ 258 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «Άξζξν 20 Εηαηξείεο Πξνζωξηλήο Απαζρόιεζεο 1. Δηαηξείεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο (Δ.Π.Α.) είλαη νη εηαηξείεο νη νπνίεο έρνπλ σο αληηθείκελν δξαζηεξηφηεηαο ηελ παξνρή εξγαζίαο απφ κηζζσηνχο ηνπο ζε άιινλ εξγνδφηε (έκκεζν εξγνδφηε) κε ηε κνξθή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο. 2. Ωο πξνζσξηλή απαζρφιεζε λνείηαη ε εξγαζία, ε νπνία παξέρεηαη ζε άιινλ εξγνδφηε (έκκεζνο εξγνδφηεο) γηα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ κηζζσηφ, ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηνλ εξγνδφηε ηνπ (άκεζνο εξγνδφηεο) κε ζχκβαζε ή ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ θαη επηηξέπεηαη κφλν ππφ ηνπο φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ παξφληνο. 3. Οη Δ.Π.Α. έρνπλ ηηο ππνρξεψζεηο θαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ εξγνδφηε. 4. Ζ παξαρψξεζε κηζζσηνχ ζε έκκεζν εξγνδφηε επηηξέπεηαη κφλν γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο πνπ δηθαηνινγνχληαη απφ έθηαθηεο, πξφζθαηξεο ή επνρηαθέο αλάγθεο. 5. Οη Δ.Π.Α. δελ επηηξέπεηαη λα αζθνχλ άιιε δξαζηεξηφηεηα εθηφο απφ: α) κεζνιάβεζε γηα εμεχξεζε ζέζεσο εξγαζίαο, γηα ηελ νπνία απαηηείηαη εηδηθή άδεηα, πνπ ρνξεγείηαη θαηά ηε δηαδηθαζία θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ π.δ.160/1999 (ΦΔΚ 157 Α ), φπσο εθάζηνηε ηζρχεη θαη β) αμηνιφγεζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, εθφζνλ πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ νξίδνληαη απφ ηηο νηθείεο δηαηάμεηο.» Β. Σν άξζξν 22 ηνπ λ.2956/2001 (ΦΔΚ 258 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: 120

121 «Άξζξν 22 Καηνρύξωζε Εξγαζηαθώλ Δηθαηωκάηωλ ηωλ Πξνζωξηλά Απαζρνινύκελωλ 1. Γηα ηελ παξνρή εξγαζίαο κε ηε κνξθή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο απαηηείηαη πξνεγνχκελε έγγξαθε ζχκβαζε εξγαζίαο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ. Ζ ζχκβαζε θαηαξηίδεηαη κεηαμχ ηεο Δ.Π.Α. (άκεζνο εξγνδφηεο) θαη ηνπ κηζζσηνχ θαη ζε απηήλ πξέπεη απαξαηηήησο λα αλαθέξνληαη νη φξνη εξγαζίαο θαη ε δηάξθεηά ηεο, νη φξνη παξνρήο ηεο εξγαζίαο ζηνλ ή ζηνπο έκκεζνπο εξγνδφηεο, νη φξνη ακνηβήο θαη αζθάιηζεο ηνπ κηζζσηνχ, νη ιφγνη ηεο παξαρψξεζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ, θαζψο θαη θάζε άιιν ζηνηρείν ην νπνίν, θαηά ηελ θαιή πίζηε θαη ηηο πεξηζηάζεηο, πξέπεη λα γλσξίδεη ν κηζζσηφο αλαθνξηθά κε ηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο ηνπ. Οη απνδνρέο ηνπ κηζζσηνχ πνπ δελ παξέρεη εξγαζία ζε έκκεζν εξγνδφηε δελ κπνξεί λα είλαη θαηψηεξεο απφ ηηο πξνβιεπφκελεο ζηελ εθάζηνηε Δζληθή Γεληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο. Δάλ θαηά ην ρξφλν θαηάξηηζεο ηεο ζχκβαζεο απηήο δελ είλαη δπλαηή ε κλεία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έκκεζνπ εξγνδφηε ή ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ ρξφλνπ, πνπ ζα πξνζθέξεη ζε απηφλ ηελ εξγαζία ηνπ ν κηζζσηφο, ζα πξέπεη λα αλαθέξεηαη ζηε ζχκβαζε ην πιαίζην ησλ φξσλ θαη ζπλζεθψλ γηα ηελ παξνρή εξγαζίαο ζε έκκεζν εξγνδφηε. Γηα ηελ απαζρφιεζε ηνπ κηζζσηνχ ζε έκκεζν εξγνδφηε απαγνξεχεηαη νπνηαδήπνηε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ηνπ κηζζσηνχ. 2. Οη φξνη εξγαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ κε ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο, ζηνπο νπνίνπο πεξηιακβάλνληαη θαη νη απνδνρέο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηνπνζέηεζήο ηνπο ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε είλαη ηνπιάρηζηνλ απηνί πνπ ζα εθαξκφδνληαλ αλ νη εξγαδφκελνη είραλ πξνζιεθζεί απεπζείαο απφ ηνλ ελ ιφγσ εξγνδφηε γηα λα θαηαιάβνπλ ηελ ίδηα ζέζε. 3. Οη πξνζσξηλά απαζρνινχκελνη ελεκεξψλνληαη γηα ηηο θελέο ζέζεηο εξγαζίαο ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ ηηο ίδηεο δπλαηφηεηεο κε ηνπο άιινπο εξγαδφκελνπο ηεο επηρείξεζεο γηα λα πξνζιεθζνχλ ζε κφληκεο ζέζεηο εξγαζίαο. Ζ ελεκέξσζε απηή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηείηαη κε γεληθή αλαθνίλσζε ζε εκθαλέο θαη πξνζηηφ ζεκείν ηεο επηρείξεζεο ζηελ νπνία παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο (έκκεζν εξγνδφηε). Δπίζεο ν έκκεζνο εξγνδφηεο ππνρξενχηαη θαηά ηελ ελεκέξσζε ησλ εθπξνζψπσλ ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπ, λα παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ αξηζκφ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ, ην ζρέδην ρξήζεο πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ, θαζψο θαη γηα ηηο πξννπηηθέο πξφζιεςήο ηνπο απεπζείαο απφ απηφλ. 4. ηνπο εξγαδφκελνπο κέζσ Δ.Π.Α. ζε έκκεζν εξγνδφηε παξέρνληαη νη ίδηεο θνηλσληθέο ππεξεζίεο, ηδίσο δε ζηα θπιηθεία, ζηνπο παηδηθνχο ζηαζκνχο θαη ζηα κεηαθνξηθά κέζα, πνπ ππάξρνπλ ζηε δηάζεζε ησλ άκεζα εξγαδνκέλσλ ζηνλ έκκεζν 121

122 εξγνδφηε θαη κε ηνπο ίδηνπο φξνπο, εθηφο εάλ αληηθεηκεληθνί ιφγνη δηθαηνινγνχλ δηαθνξεηηθή κεηαρείξηζε, φπσο ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ σξαξίνπ ή ε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο. 5. Απαζρφιεζε ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε επηηξέπεηαη κφλν κεηά ηελ θαηάξηηζε ηεο ζχκβαζεο κε ηνλ άκεζν εξγνδφηε, ζχκθσλα κε ηηο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπο. 6. Ζ δηάξθεηα ηεο απαζρφιεζεο ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαη θαη νη ελδερφκελεο αλαλεψζεηο πνπ γίλνληαη εγγξάθσο, δελ επηηξέπεηαη λα είλαη κεγαιχηεξε απφ δψδεθα κήλεο. Καη εμαίξεζε επηηξέπεηαη ε ππέξβαζε ηεο δηάξθεηαο απηήο κε κέγηζην φξην ηνπο δεθανθηψ (18) κήλεο, αλ ν πξνζσξηλά απαζρνινχκελνο αλαπιεξψλεη κηζζσηφ ηνπ νπνίνπ ε ζχκβαζε γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν είλαη ζε αλαζηνιή. ε πεξίπησζε ππέξβαζεο ησλ ρξνληθψλ νξίσλ πνπ ηίζεληαη απφ ηελ παξνχζα παξάγξαθν, επέξρεηαη κεηαηξνπή ηεο ππάξρνπζαο ζχκβαζεο ζε ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ κε ηνλ έκκεζν εξγνδφηε. 7. Αλ ζπλερίδεηαη ε απαζρφιεζε ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε κεηά ηε ιήμε ηεο δηάξθεηαο ηεο αξρηθήο παξαρψξεζεο θαη ησλ ηπρφλ λφκηκσλ αλαλεψζεψλ ηεο αθφκε θαη κε λέα παξαρψξεζε, ρσξίο λα κεζνιαβεί ρξνληθφ δηάζηεκα ζαξάληα πέληε (45) (εκεξνινγηαθψλ) εκεξψλ, ζεσξείηαη φηη πξφθεηηαη γηα ζχκβαζε εξγαζίαο ανξίζηνπ ρξφλνπ κεηαμχ ηνπ κηζζσηνχ θαη ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. Γελ ππάγνληαη ζηε δηάηαμε απηή εξγαδφκελνη ζε μελνδνρεηαθέο θαη επηζηηηζηηθέο επηρεηξήζεηο φηαλ απαζρνινχληαη ζε νιηγνήκεξεο θνηλσληθέο εθδειψζεηο. 8. Άθπξε ζεσξείηαη νπνηαδήπνηε ξήηξα φηαλ κε απηήλ άκεζα ή έκκεζα: α) απαγνξεχεηαη ή παξεκπνδίδεηαη ε κφληκε απαζρφιεζε ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ θαη β) παξεκπνδίδνληαη ηα ζπλδηθαιηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ κηζζσηνχ ή παξαβιάπηνληαη ηα αζθαιηζηηθά ηνπ δηθαηψκαηα. 9. Με ζχκβαζε, πνπ θαηαξηίδεηαη εγγξάθσο κεηαμχ ηεο Δ.Π.Α. θαη ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε, νξίδνληαη εηδηθφηεξα ηα ηνπ ηξφπνπ ακνηβήο θαη αζθάιηζεο ηνπ εξγαδφκελνπ γηα ην ρξφλν πνπ ν κηζζσηφο πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε, φπσο θαη νη ιφγνη ηεο παξαρψξεζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ. Ο έκκεζνο εξγνδφηεο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη, πξηλ ηεζεί ζηε δηάζεζή ηνπ ν εξγαδφκελνο κε ηε ζχκβαζε, ηα απαηηνχκελα επαγγεικαηηθά πξνζφληα ή ηθαλφηεηεο, ηελ εηδηθή ηαηξηθή παξαθνινχζεζε θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνο θάιπςε ζέζεο εξγαζίαο. Οθείιεη επίζεο λα επηζεκαίλεη ηνπο κεγαιχηεξνπο ή ηδηαίηεξνπο θηλδχλνπο, πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία. Ζ Δ.Π.Α. ππνρξενχηαη λα γλσζηνπνηήζεη ηα ζηνηρεία απηά ζηνπο κηζζσηνχο. 122

123 10. Ζ Δ.Π.Α. θαη ν έκκεζνο εξγνδφηεο είλαη αιιειεγγχσο θαη εηο νιφθιεξνλ έθαζηνο ππεχζπλνη έλαληη ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ κε ζχκβαζε ή ζρέζε εξγαζίαο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ κηζζνινγηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ θαη γηα ηελ θαηαβνιή ησλ αζθαιηζηηθψλ ηνπ εηζθνξψλ. Ζ επζχλε απηή ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε αλαζηέιιεηαη, εθφζνλ κε ηε ζχκβαζε πξνβιέπεηαη φηη ππφρξενο γηα ηελ θαηαβνιή ησλ απνδνρψλ θαη ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ είλαη ν άκεζνο εξγνδφηεο θαη ηα κηζζνινγηθά θαη αζθαιηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ κπνξνχλ λα ηθαλνπνηεζνχλ απφ ηελ θαηάπησζε ησλ θαηά ην άξζξν 23 εγγπεηηθψλ επηζηνιψλ (επηθνπξηθή επζχλε έκκεζνπ εξγνδφηε). 11. Οη κηζζσηνί κε ζχκβαζε ή ζρέζε πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο απνιακβάλνπλ φζνλ αθνξά ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πγεία θαηά ηελ εξγαζία ην ίδην επίπεδν πξνζηαζίαο κε απηφ πνπ παξέρεηαη ζηνπο άιινπο εξγαδφκελνπο ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. Ο έκκεζνο εξγνδφηεο, κε ηελ επηθχιαμε ζπκβαηηθήο πξφβιεςεο γηα ζπλεπζχλε ζσξεπηηθά θαη ηεο Δ.Π.Α., είλαη ππεχζπλνο γηα ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο εθηειείηαη ε εξγαζία ηνπ κηζζσηνχ θαη γηα ην εξγαηηθφ αηχρεκα. 12. Οη πξνζσξηλά απαζρνινχκελνη κηζζσηνί, γηα φζν ρξφλν παξακέλνπλ ζηε δηάζεζε ηεο εηαηξείαο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο, θαζψο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο απαζρφιεζήο ηνπο ζε έκκεζν εξγνδφηε ππάγνληαη ζηνλ θιάδν παξνρψλ αζζελείαο ηνπ ΗΚΑ-ΔΣΑΜ θαη ζηνλ επηθνπξηθφ θνξέα ΔΣΔΑΜ, κε εμαίξεζε ηα πξφζσπα πνπ ιφγσ ηεο ηδηφηεηάο ηνπο αζθαιίδνληαη ζε θιάδνπο άιινπ θχξηνπ ή επηθνπξηθνχ θνξέα.» Γ. Σν άξζξν 24 ηνπ λ.2956/2001 (ΦΔΚ 258 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «Άξζξν 24 Απαγόξεπζε πξνζωξηλήο απαζρόιεζεο Ζ απαζρφιεζε κηζζσηνχ ζε έκκεζν εξγνδφηε κε ζχκβαζε πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο δελ επηηξέπεηαη: α) φηαλ κε απηήλ αληηθαζίζηαληαη εξγαδφκελνη πνπ αζθνχλ ην δηθαίσκα ηεο απεξγίαο, β) φηαλ ν έκκεζνο εξγνδφηεο ην πξνεγνχκελν εμάκελν είρε πξαγκαηνπνηήζεη απνιχζεηο εξγαδνκέλσλ ηεο ίδηαο εηδηθφηεηαο γηα νηθνλνκνηερληθνχο ιφγνπο ή ην πξνεγνχκελν δσδεθάκελν νκαδηθέο απνιχζεηο, γ) φηαλ ν έκκεζνο εξγνδφηεο ππάγεηαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λ.2190/1994 (ΦΔΚ 28 Α ) ή ζηηο δηαηάμεηο ηεο παξ. 3 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ.2527/1997 (ΦΔΚ 206 Α ), φπσο ηζρχνπλ, δ) φηαλ ε εξγαζία, ιφγσ ηεο θχζεο ηεο, εγθπκνλεί ηδηαίηεξνπο θηλδχλνπο γηα ηελ 123

124 πγεία θαη ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη εξγαζίεο απηέο θαζνξίδνληαη κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο χζηεξα απφ γλψκε ηνπ πκβνπιίνπ Τγηεηλήο θαη αζθάιεηαο ηεο Δξγαζίαο (ΤΑΔ) πνπ νξίδεηαη ζην άξζξν 15 ηνπ λ.1568/1985 (ΦΔΚ 177 Α ), φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί θαη ηζρχεη, ε) φηαλ ν απαζρνινχκελνο ππάγεηαη ζηηο εηδηθέο δηαηάμεηο πεξί αζθαιίζεσλ εξγαηνηερληηψλ νηθνδφκσλ.» Γ. Σν άξζξν 25 ηνπ λ.2956/2001 (ΦΔΚ 258 Α ), φπσο απηφ ζπκπιεξψζεθε κε ηελ παξάγξαθν 4 ηνπ άξζξνπ 5 θαη ηελ παξάγξαθν 11 ηνπ άξζξνπ 21 ηνπ λ.3144/2003 (ΦΔΚ 111 Α ), αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «Κπξώζεηο 1. Γηα θάζε παξάβαζε ησλ δηαηάμεσλ ησλ άξζξσλ ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ επηβάιιεηαη απφ ην ψκα Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο (ΔΠΔ) ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο ζε βάξνο ηνπ παξαβάηε πξφζηηκν, ην νπνίν θπκαίλεηαη απφ ηξεηο ρηιηάδεο (3.000) επξψ κέρξη ηξηάληα ρηιηάδεο (30.000) επξψ αλάινγα κε ηε βαξχηεηα ηεο παξάβαζεο. Με απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο θαηεγνξηνπνηνχληαη νη παξαβάζεηο θαη θαζνξίδεηαη αλαιφγσο ην χςνο ηνπ πξνζηίκνπ ηεο παξνχζαο παξαγξάθνπ. Γηα ηελ επηβνιή ηνπ πξνζηίκνπ εθαξκφδνληαη αλάινγα νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ), φπσο ηζρχνπλ θάζε θνξά. 2. Ζ ιεηηνπξγία Δ.Π.Α. ρσξίο ηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ άξζξνπ 21 ηνπ παξφληνο επηθέξεη ηε δηνηθεηηθή θχξσζε ηεο ζθξάγηζεο θαη ηεο νξηζηηθήο δηαθνπήο ιεηηνπξγίαο ηεο, ε νπνία εθηειείηαη απφ ηελ αξκφδηα αζηπλνκηθή αξρή. Όπνηνο ζέηεη ζε ιεηηνπξγία ή ιεηηνπξγεί Δ.Π.Α. ρσξίο άδεηα ιεηηνπξγίαο ηηκσξείηαη κε θπιάθηζε κέρξη δχν (2) έηε θαη κε ρξεκαηηθή πνηλή. 3. Οη πνηλέο ηεο παξαγξάθνπ 1 επηβάιινληαη θαη φηαλ κηα επηρείξεζε νκίινπ ιεηηνπξγεί κε θχξην ζθνπφ ηε δηάζεζε εξγαδνκέλσλ ζε άιιε επηρείξεζε ηνπ νκίινπ.» Άξζξν 4 Γηαζεζηκόηεηα κηζζσηώλ Σν άξζξν 10 ηνπ λ.3198/1955 (ΦΔΚ 98 Α ), φπσο ζπκπιεξψζεθε κε ην άξζξν 1 ηνπ λ.δ.206/1974 (ΦΔΚ 362 Α ), αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «1. Οη επηρεηξήζεηο θαη εθκεηαιιεχζεηο, αλ έρεη πεξηνξηζηεί ε νηθνλνκηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα, κπνξνχλ, αληί ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο, λα ζέηνπλ εγγξάθσο ζε δηαζεζηκφηεηα ηνπο κηζζσηνχο ηνπο, ε νπνία δελ κπνξεί λα ππεξβεί ζπλνιηθά ηνπο ηξεηο (3) κήλεο εηεζίσο, κφλν εθφζνλ πξνεγνπκέλσο πξνβνχλ ζε δηαβνχιεπζε κε ηνπο λφκηκνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ π.δ.240/2006 (ΦΔΚ 124

125 252 Α ) θαη ηνπ λ.1767/1988 (ΦΔΚ 63 Α ). Αλ ζηελ επηρείξεζε δελ ππάξρνπλ εθπξφζσπνη εξγαδνκέλσλ ε ελεκέξσζε θαη ε δηαβνχιεπζε γίλεηαη κε ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ ελεκέξσζε κπνξεί λα γίλεη κε εθάπαμ αλαθνίλσζε ζε εκθαλέο θαη πξνζηηφ ζεκείν ηεο επηρείξεζεο. Ζ δηαβνχιεπζε πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηφπν θαη ρξφλν πνπ νξίδεη ν εξγνδφηεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαζεζηκφηεηαο ν κηζζσηφο ιακβάλεη ην ήκηζπ ηνπ κέζνπ φξνπ ησλ ηαθηηθψλ απνδνρψλ ησλ δχν ηειεπηαίσλ κελψλ, ππφ θαζεζηψο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Μεηά ηελ εμάληιεζε ηνπ ηξηκήλνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηεζεί εθ λένπ ν ίδηνο εξγαδφκελνο ζε δηαζεζηκφηεηα απαηηείηαη θαη ε παξέιεπζε ηνπιάρηζηνλ ηξηψλ (3) κελψλ. Ο εξγνδφηεο ππνρξενχηαη λα γλσζηνπνηεί ζηηο νηθείεο Τπεξεζίεο ηνπ ΔΠΔ, ηνπ ΗΚΑ θαη ηνπ ΟΑΔΓ κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν ηε ζρεηηθή δήισζε πεξί δηαζεζηκφηεηαο, κέξνπο ή ηνπ ζπλφινπ ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ. 2. Γηα ηε ζέζε ησλ κηζζσηψλ ζε δηαζεζηκφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο ή εθκεηαιιεχζεηο θνηλήο σθειείαο πνπ απαζρνινχλ πεξηζζφηεξνπο απφ πέληε ρηιηάδεο (5.000) κηζζσηνχο, απαηηείηαη έγθξηζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, πνπ ρνξεγείηαη κε αίηεζε ηνπ εξγνδφηε, κεηά ηε γλψκε ηεο Οινκειείαο ηνπ Αλσηάηνπ πκβνπιίνπ Δξγαζίαο. Δάλ κέζα ζε έλα (1) κήλα απφ ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο ζην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, δελ απνθαλζεί ν Τπνπξγφο Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, ν εξγνδφηεο κπνξεί θαη ρσξίο έγθξηζε λα ζέζεη ζε δηαζεζηκφηεηα ηνπο κηζζσηνχο, ηεξψληαο ηε δηαδηθαζία θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ. 3. Δπηρεηξήζεηο ή εθκεηαιιεχζεηο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ πνπ ζέηνπλ ζε δηαζεζηκφηεηα ηνπο κηζζσηνχο ηνπο, θαηά παξάβαζε ησλ αλσηέξσ δηαηάμεσλ, ππνρξενχληαη ζηελ θαηαβνιή πιήξσλ απνδνρψλ, έζησ θαη αλ νη κηζζσηνί απνδέρζεθαλ ηε δηαζεζηκφηεηα θαη δελ παξείραλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο.» Άξζξν 5 Σειεξγαζία 1. Ο εξγνδφηεο φηαλ θαηαξηίδεη ζχκβαζε εξγαζίαο γηα ηειεξγαζία, ππνρξενχηαη λα παξαδίδεη γξαπηψο ζηνλ εξγαδφκελν, κέζα ζε νθηψ (8) εκέξεο, ην ζχλνιν ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο θαη εηδηθφηεξα σο πξνο ηελ ηεξαξρηθή ζχλδεζε κε ηνπο πξντζηακέλνπο ηνπ ζηελ επηρείξεζε, ηα ιεπηνκεξή θαζήθνληά ηνπ, ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ηεο ακνηβήο, ηνλ ηξφπν κέηξεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ θφζηνπο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ παξνρή ηεο (ηειεπηθνηλσλίεο, εμνπιηζκφο, βιάβεο ζπζθεπψλ θ.ιπ.). Αλ ζηε ζχκβαζε πεξηέρεηαη ζπκθσλία γηα ηειε-εηνηκφηεηα νξίδνληαη ηα ρξνληθά ηεο φξηα θαη νη πξνζεζκίεο αληαπφθξηζεο ηνπ κηζζσηνχ. 2. Αλ θαλνληθή εξγαζία κεηαηξέπεηαη ζε ηειεξγαζία, θαζνξίδεηαη ζηε ζπκθσλία απηή κηα πεξίνδνο πξνζαξκνγήο ηξηψλ (3) κελψλ, θαηά ηελ νπνία νπνηνδήπνηε απφ 125

126 ηα κέξε, κεηά απφ ηήξεζε πξνζεζκίαο δεθαπέληε (15) εκεξψλ, κπνξεί λα ζέζεη ηέινο ζηελ ηειεξγαζία θαη ν κηζζσηφο λα επηζηξέςεη ζηελ εξγαζία ηνπ ζε αληίζηνηρε ζέζε κε απηήλ πνπ θαηείρε. 3. Ο εξγνδφηεο αλαιακβάλεη ζε θάζε πεξίπησζε ην θφζηνο πνπ πξνθαιείηαη ζηνλ κηζζσηφ απφ ηε κνξθή απηή εξγαζίαο θαη εηδηθφηεξα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Παξέρεη ζηνλ κηζζσηφ ηερληθή ππνζηήξημε γηα ηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο ηνπ θαη αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηηο δαπάλεο επηζθεπήο ησλ ζπζθεπψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εθηέιεζή ηεο ή λα ηηο αληηθαηαζηήζεη ζε πεξίπησζε βιάβεο. Ζ ππνρξέσζε απηή αθνξά θαη ζηηο ζπζθεπέο πνπ αλήθνπλ ζηνλ κηζζσηφ, εθηφο εάλ ζηε ζχκβαζε ή ζηε ζρέζε εξγαζίαο νξίδεηαη δηαθνξεηηθά. ηε ζχκβαζε ή ζηε ζρέζε εξγαζίαο νξίδεηαη ν ηξφπνο ρξεκαηηθήο απνθαηάζηαζεο εθ κέξνπο ηνπ εξγνδφηε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ νηθηαθνχ ρψξνπ εξγαζίαο ηνπ κηζζσηνχ. Με ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο πξνζδηνξίδνληαη επίζεο εηδηθφηεξα πιαίζηα γηα ηε ξχζκηζε ηνπ ίδηνπ δεηήκαηνο. 4. Ο εξγνδφηεο, ην αξγφηεξν κέζα ζε δχν (2) κήλεο απφ ηελ θαηάξηηζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο, πιεξνθνξεί γξαπηψο ηνλ ηειεξγαδφκελν γηα ην πξφζσπν θαη γηα ηα ζηνηρεία επηθνηλσλίαο ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ πξνζσπηθνχ ζηελ επηρείξεζε. Άξζξν 6 Θέκαηα αδείαο Σν άξζξν 8 ηνπ λ.549/1977 (ΦΔΚ 55 Α ) θαηά ην κέξνο πνπ θχξσζε ην άξζξν 7 ηεο απφ ΔΓΔ (ΦΔΚ 60 Β ), ηξνπνπνηείηαη σο αθνινχζσο: «Άξζξν 7 Καηάηκεζε Αδείαο Δπηηξέπεηαη θαη εμαίξεζε, ε θαηάηκεζε ηνπ ρξφλνπ αδείαο εληφο ηνπ απηνχ εκεξνινγηαθνχ έηνπο ζε δχν πεξηφδνπο, εμαηηίαο ηδηαίηεξα ζνβαξήο ή επείγνπζαο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο ή εθκεηάιιεπζεο θαη κεηά απφ έγθξηζε ηεο νηθείαο Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο. ε θάζε πεξίπησζε ε πξψηε πεξίνδνο ηεο αδείαο δελ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ιηγφηεξεο ησλ έμη (6) εξγαζίκσλ εκεξψλ επί εμαεκέξνπ εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο θαη ησλ πέληε (5) εξγαζίκσλ εκεξψλ επί πελζεκέξνπ ή πξνθεηκέλνπ πεξί αλειίθσλ ησλ δψδεθα (12) εξγαζίκσλ εκεξψλ. Ζ θαηάηκεζε ηνπ ρξφλνπ αδείαο επηηξέπεηαη θαη ζε πεξηζζφηεξεο ησλ δχν πεξηφδσλ, απφ ηηο νπνίεο ε κηα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηνπιάρηζηνλ δψδεθα (12) εξγάζηκεο εκέξεο επί εμαεκέξνπ εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο θαη δέθα (10) εξγάζηκεο εκέξεο, επί πελζεκέξνπ, ή πξνθεηκέλνπ πεξί αλειίθσλ δψδεθα (12) εξγάζηκεο εκέξεο, κεηά απφ έγγξαθε αίηεζε ηνπ κηζζσηνχ πξνο ηνλ εξγνδφηε. Ζ αίηεζε απηή γηα ηελ νπνία δελ απαηηείηαη έγθξηζε απφ ηελ αξκφδηα ππεξεζία ηνπ ΔΠΔ, δηαηεξείηαη ζηελ επηρείξεζε επί πέληε (5) έηε θαη πξέπεη λα είλαη ζηε δηάζεζε ησλ Δπηζεσξεηψλ Δξγαζίαο. 126

127 Οη ξπζκίζεηο ηεο παξαγξάθνπ απηήο δηέπνληαη θαηά ηα ινηπά, απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο λνκνζεζίαο γηα ηελ άδεηα.» Άξζξν 7 Γηεπζέηεζε ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο Σν άξζξν 41 ηνπ λ.1892/1990 (ΦΔΚ 101 Α ), φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ην άξζξν 3 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ), ηξνπνπνηήζεθε κε ην άξζξν 5 ηνπ λ.2874/2000 (ΦΔΚ 286 Α ) θαη αληηθαηαζηάζεθε κε ην άξζξν 2 ηνπ λ.3385/2005 (ΦΔΚ 210 Α ), αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: 1. ε επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ζπκβαηηθφ σξάξην εξγαζίαο έσο ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο, επηηξέπεηαη γηα κία ρξνληθή πεξίνδν (πεξίνδνο απμεκέλεο απαζρφιεζεο) ν εξγαδφκελνο λα απαζρνιείηαη δχν (2) ψξεο ηελ εκέξα επηπιένλ ησλ νθηψ (8) σξψλ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη νη επηπιένλ ησλ ζαξάληα (40) (ή ηνπ κηθξφηεξνπ ζπκβαηηθνχ σξαξίνπ) ψξεο εξγαζίαο ηελ εβδνκάδα αθαηξνχληαη απφ ηηο ψξεο εξγαζίαο κηαο άιιεο ρξνληθήο πεξηφδνπ (πεξίνδνο κεησκέλεο απαζρφιεζεο). Αληί ηεο παξαπάλσ κεηψζεσο ησλ σξψλ εξγαζίαο, επηηξέπεηαη λα ρνξεγείηαη ζηνλ εξγαδφκελν αλάινγε εκεξήζηα αλάπαπζε (ξεπφ) ή ζπλδπαζκφο κεησκέλσλ σξψλ θαη εκεξψλ αλαπαχζεσο. Σν ρξνληθφ δηάζηεκα ησλ πεξηφδσλ απμεκέλεο θαη κεησκέλεο απαζρφιεζεο δελ ππεξβαίλεη ζπλνιηθά ηνπο ηέζζεξηο (4) κήλεο θαηά εκεξνινγηαθφ έηνο (πεξίνδνο αλαθνξάο). Ζ επηπιένλ απαζρφιεζε παξέρεηαη απφ ηνλ εξγαδφκελν ππφ ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο παξαγξάθνπ 6, εθφζνλ ε επηρείξεζε εκθαλίδεη ζψξεπζε εξγαζίαο πνπ νθείιεηαη είηε ζηε θχζε, ζην είδνο ή ζην αληηθείκελν ησλ εξγαζηψλ ηεο είηε ζε αζπλήζεηο ή απξφβιεπηνπο ιφγνπο. Ο εξγαδφκελνο έρεη δηθαίσκα λα αξλεζεί ηελ παξνρή ηεο επηπιένλ απηήο εξγαζίαο, αλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ηελ εθηειέζεη θαη ε άξλεζή ηνπ δελ είλαη αληίζεηε κε ηελ θαιή πίζηε. Απηή ε άξλεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ λα παξάζρεη ηελ επηπιένλ εξγαζία δελ ζπληζηά ιφγν θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ηνπ. Οη θείκελεο πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ρξφλν ππνρξεσηηθήο αλάπαπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ έρνπλ πιήξε εθαξκνγή θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απμεκέλεο απαζρφιεζεο. Καηά ηε δηεπζέηεζε ν κέζνο φξνο ησλ σξψλ εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ηεηξακήλνπ (πεξίνδνο αλαθνξάο), ζηηο νπνίεο δελ πεξηιακβάλνληαη νη ψξεο ηεο ππεξεξγαζίαο θαη ησλ λφκηκσλ ππεξσξηψλ ηεο πεξηφδνπ κεησκέλεο απαζρφιεζεο, παξακέλεη ζηηο ζαξάληα (40) ψξεο ή, εάλ εθαξκφδεηαη κηθξφηεξν ζπκβαηηθφ σξάξην, παξακέλεη ζηνλ αξηζκφ σξψλ ηνπ κηθξφηεξνπ απηνχ σξαξίνπ, ελψ, κε ζπλππνινγηζκφ ησλ αλσηέξσ σξψλ ππεξεξγαζίαο θαη λφκηκσλ ππεξσξηψλ, δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηηο ζαξάληα νθηψ (48) ψξεο. 2. ε επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ζπκβαηηθφ σξάξην εξγαζίαο έσο ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο, εθφζνλ ε επηρείξεζε εκθαλίδεη ζψξεπζε εξγαζίαο πνπ νθείιεηαη είηε ζηε θχζε, ζην είδνο ή ζην αληηθείκελν ησλ εξγαζηψλ ηεο είηε ζε αζπλήζεηο ή απξφβιεπηνπο ιφγνπο, επηηξέπεηαη, αληί ηεο θαηά ηελ πξνεγνχκελε 127

128 παξάγξαθν δηεπζέηεζεο, λα ζπκθσλείηαη, ππφ ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο παξαγξάθνπ 6, φηη κέρξη δηαθφζηεο πελήληα έμη (256) ψξεο εξγαζίαο απφ ην ζπλνιηθφ ρξφλν απαζρφιεζεο εληφο ελφο (1) εκεξνινγηαθνχ έηνπο, θαηαλέκνληαη κε απμεκέλν αξηζκφ σξψλ ζε νξηζκέλεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, πνπ δελ κπνξνχλ λα ππεξβαίλνπλ ηηο ηξηάληα δχν (32) εβδνκάδεο εηεζίσο θαη κε αληηζηνίρσο κεησκέλν αξηζκφ σξψλ θαηά ην ινηπφ δηάζηεκα ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο. Ο εξγαδφκελνο έρεη δηθαίσκα λα αξλεζεί ηελ παξνρή ηεο επηπιένλ απηήο εξγαζίαο, αλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ηελ εθηειέζεη θαη ε άξλεζή ηνπ δελ είλαη αληίζεηε κε ηελ θαιή πίζηε. Απηή ε άξλεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ λα παξάζρεη ηελ επηπιένλ εξγαζία δελ ζπληζηά ιφγν θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ηνπ. Οη θείκελεο πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ρξφλν ππνρξεσηηθήο αλάπαπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ πξέπεη λα ηεξνχληαη θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απμεκέλεο απαζρφιεζεο. Καηά ηε δηεπζέηεζε ν κέζνο φξνο ησλ σξψλ εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο εηεζίσο (πεξίνδνο αλαθνξάο), ζηηο νπνίεο δελ πεξηιακβάλνληαη νη ψξεο ηεο ππεξεξγαζίαο θαη ησλ λφκηκσλ ππεξσξηψλ ηεο πεξηφδνπ κεησκέλεο απαζρφιεζεο, παξακέλεη ζηηο ζαξάληα (40) ψξεο ή, εάλ εθαξκφδεηαη κηθξφηεξν ζπκβαηηθφ σξάξην, παξακέλεη ζηνλ αξηζκφ σξψλ ηνπ κηθξφηεξνπ απηνχ σξαξίνπ, ελψ κε ζπλππνινγηζκφ ησλ αλσηέξσ σξψλ ππεξεξγαζίαο θαη λφκηκσλ ππεξσξηψλ, δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηηο ζαξάληα νθηψ (48) ψξεο. 3. Καηά ηε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ επηηξέπεηαη λα ρνξεγείηαη ζηνλ εξγαδφκελν, αληί κεηψζεσο ησλ σξψλ εξγαζίαο, πξνο αληηζηάζκηζε ησλ πξφζζεησλ σξψλ πνπ εξγάζζεθε θαηά ηελ πεξίνδν απμεκέλνπ σξαξίνπ, αλάινγε εκεξήζηα αλάπαπζε (ξεπφ) ή αλάινγε πξνζαχμεζε ηεο εηήζηαο άδεηαο κε απνδνρέο ή ζπλδπαζκφο κεησκέλσλ σξψλ θαη εκεξψλ αλαπαχζεσο ή εκεξψλ αδείαο. 4. Ζ θαηαβαιιφκελε ακνηβή θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα ηεο δηεπζέηεζεο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2 είλαη ίζε κε ηελ ακνηβή γηα εξγαζία ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο, εθφζνλ ζηελ επηρείξεζε ηζρχεη εβδνκαδηαίν σξάξην ζαξάληα (40) σξψλ. Αλ ζηελ επηρείξεζε ηζρχεη εβδνκαδηαίν σξάξην κηθξφηεξν ησλ ζαξάληα (40) σξψλ, ε θαηαβαιιφκελε θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα ηεο δηεπζέηεζεο ακνηβή είλαη ίζε κε ηελ ακνηβή πνπ πξνβιέπεηαη γηα ην εβδνκαδηαίν απηφ σξάξην. 5. α Καηά ηελ πεξίνδν ηεο απμεκέλεο απαζρφιεζεο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2 ε εκεξήζηα απαζρφιεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηηο δέθα (10) ψξεο. ηηο ππεξβάζεηο ηνπ λφκηκνπ εκεξήζηνπ σξαξίνπ κέρξη ην αλψηαην φξην ησλ δέθα (10) σξψλ, θαζψο θαη ζηηο ππεξβάζεηο ησλ ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο δελ εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ.3385/2005 (ΦΔΚ 210 Α ).β. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο κεησκέλεο απαζρφιεζεο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2, ε ππέξβαζε ηνπ ζπκθσλεζέληνο κεησκέλνπ εβδνκαδηαίνπ σξαξίνπ, ε νπνία επηηξέπεηαη θαη εμαίξεζε, αληηκεησπίδεηαη σο εμήο: Οη πξψηεο πέληε (5) ψξεο ππέξβαζεο γηα ηνπο απαζρνινπκέλνπο κε ην ζχζηεκα ηεο πελζήκεξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο θαη νη 128

129 πξψηεο νθηψ (8) ψξεο ππέξβαζεο γηα ηνπο απαζρνινπκέλνπο κε ην ζχζηεκα ηεο εμαήκεξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο ζεσξνχληαη ππεξεξγαζία θαη ακείβνληαη κε ην θαηαβαιιφκελν σξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 30%. Οη ψξεο πέξαλ ησλ πέληε (5) πξψησλ ή ησλ νθηψ (8) πξψησλ, ζχκθσλα κε ην πξνεγνχκελν εδάθην, ζεσξνχληαη ψξεο ππεξσξίαο. Δθφζνλ ηεξεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο λνκηκφηεηαο ησλ ππεξσξηψλ, θάζε ψξα ππέξβαζεο πέξαλ ησλ πέληε (5) ή νθηψ (8) πξψησλ σξψλ απνηειεί λφκηκε ππεξσξία θαη ακείβεηαη κε ην θαηαβαιιφκελν σξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 75%, άιισο απνηειεί θαη εμαίξεζε ππεξσξία θαη απνδεκηψλεηαη κε ην θαηαβαιιφκελν σξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 100%. 6. Ζ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2 θαζνξίδεηαη, θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο, κε επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο ή κε ζπκθσλίεο ηνπ εξγνδφηε θαη ηνπ επηρεηξεζηαθνχ ζσκαηείνπ ή ηνπ εξγνδφηε θαη ηνπ ζπκβνπιίνπ ησλ εξγαδνκέλσλ ή ηνπ εξγνδφηε θαη ησλ ελψζεσλ πξνζψπσλ ηεο επφκελεο παξαγξάθνπ. 7. Ζ έλσζε πξνζψπσλ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν κπνξεί λα ζπζηαζεί θαη απφ πέληε (5) ηνπιάρηζηνλ εξγαδφκελνπο, εθφζνλ ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε αλέξρεηαη ηνπιάρηζηνλ ζε είθνζη (20). Καηά ηα ινηπά εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ.1264/1982 (ΦΔΚ 79 Α ). ε επηρεηξήζεηο πνπ δελ ππάξρεη επηρεηξεζηαθφ ζσκαηείν ή ζπκβνχιην εξγαδνκέλσλ ή έλσζε πξνζψπσλ ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ.1264/1982 (ΦΔΚ 79 Α ), ή απαζρνινχλ ιηγφηεξνπο απφ είθνζη (20) εξγαδφκελνπο, ε ζπκθσλία δηεπζέηεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο γίλεηαη κεηαμχ ηνπ εξγνδφηε θαη ηνπ αληίζηνηρνπ θιαδηθνχ ζσκαηείνπ ή ηεο αληίζηνηρεο νκνζπνλδίαο. ε πεξίπησζε πνπ δελ επηηεπρζεί ζπκθσλία κεηαμχ ηνπ εξγνδφηε θαη ηνπ αληίζηνηρνπ θιαδηθνχ ζσκαηείνπ ή ηεο αληίζηνηρεο νκνζπνλδίαο, ην ζέκα κπνξεί λα παξαπέκπεηαη απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν ζηηο ππεξεζίεο κεζνιάβεζεο θαη δηαηηεζίαο ηνπ Οξγαληζκνχ Μεζνιάβεζεο θαη Γηαηηεζίαο (Ο.ΜΔ.Γ.) θαηά ηηο δηαηάμεηο ηνπ λ.1876/1990 (ΦΔΚ 27 Α ), φπσο ηζρχεη θαη ησλ πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ 198/1990 (ΦΔΚ 76 Α ), 147/1990 (ΦΔΚ 60 Α ), 438/1993 (ΦΔΚ 184 Α ), πνπ εθδφζεθαλ θαη εμνπζηνδφηεζή ηνπ. 8. Με επηρεηξεζηαθέο θαη θιαδηθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο κπνξεί λα θαζνξίδεηαη άιιν ζχζηεκα δηεπζέηεζεο ρξφλνπ εξγαζίαο, αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θιάδνπ ή ηεο επηρείξεζεο. 9. Αλ γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν, ηδίσο εμαηηίαο παξαίηεζεο ή απφιπζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ, δελ εθαξκφδεηαη ή δελ νινθιεξψλεηαη ε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζχκθσλα κε ηνλ παξφληα λφκν, έρνπλ πιήξε εθαξκνγή φιεο νη πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο ζπλέπεηεο ηεο ππέξβαζεο ηνπ εκεξήζηνπ θαη εβδνκαδηαίνπ σξαξίνπ εξγαζίαο. 129

130 10. Οη δηαηάμεηο ηνπ παξφληνο άξζξνπ εθαξκφδνληαη θαη γηα: α) επνρηαθέο επηρεηξήζεηο θαη β) εξγαδνκέλνπο κε ζχκβαζε εξγαζίαο δηάξθεηαο κηθξφηεξεο ηνπ ελφο (1) έηνπο. 11. Με απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο ξπζκίδεηαη ν ηξφπνο θαηάζεζεο ησλ ζπκθσληψλ, ε επηβνιή θπξψζεσλ ζε πεξίπησζε κε ηήξεζεο απηψλ, ε ηεξνχκελε δηαδηθαζία, θαζψο θαη θάζε ιεπηνκέξεηα, πνπ αθνξά ηελ εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ απηνχ. 12. Με ηηο δηαηάμεηο ηνπ παξφληνο άξζξνπ δελ ζίγνληαη νη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο ηνπ λ.2602/1998 (ΦΔΚ 83 Α ) ή άιισλ εηδηθψλ λφκσλ, πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εμπγίαλζε θνξέσλ ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα.» Άξζξν 8 Δξγαζία πνπ παξέρεηαη ηελ έθηε εκέξα ηεο εβδνκάδνο θαηά παξάβαζε ηνπ πελζεκέξνπ Ζ εξγαζία, πνπ παξέρεηαη ηελ έθηε εκέξα ηεο εβδνκάδνο, θαηά παξάβαζε ηνπ ζπζηήκαηνο πελζήκεξεο εξγαζίαο, αλεμάξηεηα απφ ηηο πξνβιεπφκελεο θπξψζεηο, ακείβεηαη κε ην θαηαβαιιφκελν εκεξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 30%. Γελ ππάγνληαη ζηε δηάηαμε απηή νη απαζρνινχκελνη ζε μελνδνρεηαθέο θαη επηζηηηζηηθέο επηρεηξήζεηο. Άξζξν 9 Αξκνδηόηεηεο ηνπ ΔΠΔ Κπξώζεηο Οη πεξηπηψζεηο δ, ε θαη ηδ ηεο παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 7 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ) αληηθαζίζηαληαη σο αθνινχζσο: «δ. Να έρεη πξφζβαζε ζηα αξρεία θαη έγγξαθα ηεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη ζηε δνκή ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. ηνλ εξγνδφηε πνπ αξλείηαη ηελ θαηά ην πξνεγνχκελν εδάθην πξφζβαζε επηβάιινληαη νη δηνηθεηηθέο θπξψζεηο ηεο πεξ. α ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ ίδηνπ λφκνπ, φπσο ηζρχνπλ θάζε θνξά. ε. Να ιακβάλεη γλψζε νπνηνπδήπνηε απφ ηα ηεξνχκελα βηβιία, κεηξψα, έγγξαθα θαη θάζε άιινπ είδνπο ζηνηρείνπ ηεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη λα ιακβάλεη αληίγξαθα. ηνλ εξγνδφηε πνπ αξλείηαη ηελ παξνρή ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ ζχκθσλα κε ην πξνεγνχκελν εδάθην ή παξέρεη αλαθξηβείο πιεξνθνξίεο ή ζηνηρεία επηβάιινληαη νη δηνηθεηηθέο θπξψζεηο ηεο πεξ. α ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ ίδηνπ λφκνπ, φπσο ηζρχνπλ θάζε θνξά. ηδ. Να παξεκβαίλεη ζπκθηιησηηθά γηα ηελ επίιπζε ησλ αλαθπφκελσλ αηνκηθψλ ή ζπιινγηθψλ δηαθνξψλ εξγαζίαο. Ο εξγνδφηεο ππνρξενχηαη λα παξίζηαηαη θαηά ηε δηαδηθαζία επίιπζεο ησλ αλσηέξσ δηαθνξψλ εξγαζίαο είηε απηνπξνζψπσο είηε κέζσ ηνπ λνκίκνπ εθπξνζψπνπ ηνπ ή άιινπ εμνπζηνδνηεκέλνπ ηξίηνπ. ε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ν εξγνδφηεο 130

131 δελ παξαζηαζεί, επηβάιινληαη νη δηνηθεηηθέο θπξψζεηο ηεο πεξ. α ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ ίδηνπ λφκνπ, φπσο ηζρχνπλ θάζε θνξά.» Άξζξν 10 Τπνβνιή ζπκπιεξσκαηηθώλ πηλάθσλ πξνζσπηθνύ Ζ παξάγξαθνο 5 ηνπ άξζξνπ 68 ηνπ λ.3518/2006 (ΦΔΚ 272 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «5. Αλ ε επηρείξεζε ή εθκεηάιιεπζε αιιάμεη λφκηκν εθπξφζσπν ή πξνζιάβεη λένπο εξγαδνκέλνπο, ν εξγνδφηεο ππνρξενχηαη λα θαηαζέζεη ζπκπιεξσκαηηθνχο πίλαθεο πξνζσπηθνχ κφλν σο πξνο ηα λέα ζηνηρεία, θαηά πεξίπησζε, εληφο δεθαπέληε (15) εκεξψλ απφ ηεο επέιεπζεο ηεο κεηαβνιήο. ε πεξίπησζε αιιαγήο ή ηξνπνπνίεζεο ηνπ σξαξίνπ ή ηεο νξγάλσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ν εξγνδφηεο ππνρξενχηαη λα θαηαζέηεη, κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν, ζπκπιεξσκαηηθνχο πίλαθεο πξνζσπηθνχ κφλν σο πξνο ηα λέα ζηνηρεία, ην αξγφηεξν σο θαη ηελ ίδηα εκέξα αιιαγήο ηνπ σξαξίνπ ή ηεο νξγάλσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαη πάλησο πξηλ ηελ αλάιεςε ππεξεζίαο απφ ηνπο εξγαδφκελνπο.» Άξζξν 11 Γηνηθεηηθέο θπξώζεηο Σν άξζξν 16 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ), φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί θαη ηζρχεη, αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «Άξζξν ηνλ εξγνδφηε πνπ παξαβαίλεη ηηο δηαηάμεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο επηβάιιεηαη κε αηηηνινγεκέλε πξάμε ηνπ αξκφδηνπ Πξντζηακέλνπ Γηεχζπλζεο Κνηλσληθήο Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο ή Κέληξνπ Πξφιεςεο Δπαγγεικαηηθνχ Κηλδχλνπ ή ηνπ ειέγμαληνο Δηδηθνχ Δπηζεσξεηή Δξγαζίαο θαη χζηεξα απφ πξνεγνχκελε πξφζθιεζε ηνπ εξγνδφηε γηα παξνρή εμεγήζεσλ: α. Πξφζηηκν γηα θαζεκία παξάβαζε, απφ πεληαθφζηα (500,00) επξψ κέρξη πελήληα ρηιηάδεο (50.000,00) επξψ. Με απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο θαηεγνξηνπνηνχληαη νη παξαβάζεηο θαη θαζνξίδεηαη ην χςνο ηνπ πξνζηίκνπ. β. Πξνζσξηλή δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο ζπγθεθξηκέλεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ή ηκήκαηνο ή ηκεκάησλ ή ηνπ ζπλφινπ ηεο επηρείξεζεο ή εθκεηάιιεπζεο γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κέρξη ηξηψλ (3) εκεξψλ. Δπίζεο κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο κπνξεί, χζηεξα απφ αηηηνινγεκέλε εηζήγεζε ηνπ αξκφδηνπ Δπηζεσξεηή Δξγαζίαο, λα επηβιεζεί ζηνλ εξγνδφηε πξνζσξηλή δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο γηα δηάζηεκα κεγαιχηεξν απφ ηξεηο (3) εκέξεο ή θαη νξηζηηθή δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο ζπγθεθξηκέλεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ή ηκήκαηνο ή ηκεκάησλ ή ηνπ ζπλφινπ ηεο επηρείξεζεο ή εθκεηάιιεπζεο. 131

132 2. Ζ πξάμε επηβνιήο πξνζηίκνπ θαηά ηα αλσηέξσ θνηλνπνηείηαη κε απφδεημε ζηνλ παξαβάηε θαη ην πξφζηηκν απνηειεί έζνδν ηνπ Γεκνζίνπ. Καηά ηεο πξάμεο επηβνιήο πξνζηίκνπ αζθείηαη πξνζθπγή νπζίαο κέζα ζε εμήληα (60) εκέξεο απφ ηελ θνηλνπνίεζή ηεο ελψπηνλ ηνπ Γηνηθεηηθνχ Πξσηνδηθείνπ. Μέζα ζηελ ίδηα πξνζεζκία ε πξνζθπγή θνηλνπνηείηαη κε κέξηκλα ηνπ πξνζθεχγνληνο θαη κε πνηλή απαξαδέθηνπ ζηελ αξκφδηα ππεξεζία ηνπ ΔΠΔ. Ζ πξνζεζκία γηα ηελ άζθεζε ηεο πξνζθπγήο θαη ε άζθεζε απηήο δελ αλαζηέιινπλ ηελ εθηέιεζε ηεο πξάμεο επηβνιήο πξνζηίκνπ. Ζ αξκφδηα ππεξεζία ηνπ ΔΠΔ βεβαηψλεη ην πνζφ ηνπ επηβιεζέληνο πξνζηίκνπ, ην νπνίν εηζπξάηηεηαη απφ ηελ αξκφδηα Γεκφζηα Οηθνλνκηθή Τπεξεζία, σο δεκφζην έζνδν. Με θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκηθψλ θαη Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο κπνξεί λα ξπζκίδνληαη ηα ζρεηηθά ζέκαηα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ απηνχ. 3. Γηα ηελ επηβνιή ησλ παξαπάλσ δηνηθεηηθψλ θπξψζεσλ ζπλεθηηκψληαη ε ζνβαξφηεηα ηεο παξάβαζεο, ε ηπρφλ επαλαιακβαλφκελε κε ζπκκφξθσζε ζηηο ππνδείμεηο ησλ αξκφδησλ νξγάλσλ, νη παξφκνηεο παξαβάζεηο γηα ηηο νπνίεο έρνπλ επηβιεζεί θπξψζεηο ζην παξειζφλ, ν βαζκφο ππαηηηφηεηαο, ν αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο. 4. Ζ εθηέιεζε ησλ δηνηθεηηθψλ θπξψζεσλ πξνζσξηλήο θαη νξηζηηθήο δηαθνπήο γίλεηαη απφ ηελ αξκφδηα αζηπλνκηθή αξρή. 5. Με απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, πνπ δεκνζηεχνληαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο, κπνξεί λα απμάλνληαη ηα φξηα ηνπ πξνβιεπφκελνπ απφ ηελ παξάγξαθν 1 πξνζηίκνπ. 6. Γηαηάμεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο πνπ πξνβιέπνπλ σο δηνηθεηηθή θχξσζε ην πξφζηηκν θαηά ηξφπν δηάθνξν απφ ηηο παξαγξάθνπο 1 θαη 2 ηνπ άξζξνπ απηνχ θαηαξγνχληαη, εθηφο απφ ηηο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηελ πγεία θαη ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, νη νπνίεο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ. Γηα ην πξφζηηκν πνπ επηβάιιεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο εθαξκφδεηαη ε παξάγξαθνο 2 ηνπ άξζξνπ απηνχ.» Άξζξν 12 Μεηξών πιινγηθώλ πκβάζεσλ Δξγαζίαο Ζ παξ. 6 ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ λ.1876/1990 (ΦΔΚ 27 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «6. ηελ θεληξηθή ππεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο ηεξείηαη γεληθφ κεηξψν, ζην νπνίν θαηαρσξίδνληαη φιεο νη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο θαηά είδνο θαη ηα θείκελα απηά αλαξηψληαη απηνχζηα ζην δηθηπαθφ ηφπν ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο.» 132

133 Άξζξν 13 Βηβιίν Τπεξσξηώλ Σν Δηδηθφ Βηβιίν Τπεξσξηψλ πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ πεξίπησζε β ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 9 ηνπ π.δ.27/6-4/7/1932 (ΦΔΚ 212 Α ), φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηελ παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ λ.δ.515/1970 (ΦΔΚ 95 Α ), ηζρχεη γηα φιεο ηηο επηρεηξήζεηο, εθκεηαιιεχζεηο θαη εξγαζίεο ελ γέλεη θαη κπνξεί λα ηεξείηαη κε ηε κνξθή εκεξνινγίνπ ή κεραλνγξαθεκέλσλ ζειίδσλ, πνπ θέξνπλ ηα ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ έλδεημε «Δηδηθφ Βηβιίν Τπεξσξηψλ». Σν Δηδηθφ Βηβιίν Τπεξσξηψλ δελ απαηηεί ζεψξεζε απφ ηελ αξκφδηα ππεξεζία ηνπ ΔΠΔ θαη πξέπεη λα δηαηεξείηαη απφ ηνλ εξγνδφηε επί κηα πεληαεηία απφ ηε ζπκπιήξσζή ηνπ. Καηά ηα ινηπά, ην ελ ιφγσ Βηβιίν δηέπεηαη απφ ηηο νηθείεο δηαηάμεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. Άξζξν 14 Απαζρόιεζε ππεθόσλ ηξίησλ ρσξώλ Κπξώζεηο Ζ παξ. 3 ηνπ άξζξνπ 86 ηνπ λ.3386/2005 (ΦΔΚ 212 Α ) αληηθαζίζηαηαη σο αθνινχζσο: «3. ηνπο εξγνδφηεο πνπ παξαβηάδνπλ ηηο δηαηάμεηο ησλ παξαγξάθσλ 1 θαη 2 ηνπ άξζξνπ απηνχ, πέξαλ άιισλ θπξψζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηε λνκνζεζία επηβάιιεηαη, κε απφθαζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο, ρξεκαηηθφ πξφζηηκν πνπ κπνξεί λα θπκαίλεηαη απφ ηξεηο ρηιηάδεο (3.000) επξψ έσο δεθαπέληε ρηιηάδεο (15.000) επξψ γηα θάζε παξάλνκν ππήθνν ηξίηεο ρψξαο. Με θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο θαη Δζσηεξηθψλ, Απνθέληξσζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο πξνζδηνξίδνληαη ηα θξηηήξηα, κε ηα νπνία θαζνξίδεηαη αλαιφγσο ην χςνο ηνπ πξνζηίκνπ. Αλ νη αλσηέξσ παξαβάζεηο δηαπηζηψλνληαη απφ ηνπο Δπηζεσξεηέο Δξγαζίαο ηνπ ΔΠΔ, ην αλσηέξσ πξφζηηκν επηβάιιεηαη κε αηηηνινγεκέλε πξάμε ηνπ αξκφδηνπ Πξντζηακέλνπ Γηεχζπλζεο Κνηλσληθήο Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο ή Κέληξνπ Πξφιεςεο Δπαγγεικαηηθνχ Κηλδχλνπ ή ηνπ ειέγμαληνο Δηδηθνχ Δπηζεσξεηή Δξγαζίαο θαη χζηεξα απφ πξνεγνχκελε πξφζθιεζε ηνπ εξγνδφηε γηα παξνρή εμεγήζεσλ. Γηα ηελ επηβνιή ηνπ πξνζηίκνπ εθαξκφδνληαη αλάινγα νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ), φπσο ηζρχνπλ θάζε θνξά.» 133

134 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ: ΡΤΘΜΗΔΗ, ΤΜΦΩΝΗΔ ΚΑΗ ΜΔΣΡΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΖ ΒΛΑΠΣΗΚΖ ΜΔΣΑΒΟΛΖ ΣΩΝ ΟΡΩΝ ΔΡΓΑΗΑ 134

135 Πίλαθαο Γ1 Ρπζκίζεηο, πκθσλίεο θαη Μέηξα Γηαρείξηζεο Αλζξώπηλνπ Γπλακηθνύ ζρεηηθά κε ηε βιαπηηθή κεηαβνιή ησλ όξσλ εξγαζίαο (κείωζε ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο κε παξάιιειε κείωζε απνδνρώλ, δηαζεζηκόηεηα, εθ πεξηηξνπήο εξγαζία) ζε Δπξσπατθέο ρώξεο Πηγή: Δηήζηα Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ,

136 Πηγή: Δηήζηα Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ,

137 Πηγή: Δηήζηα Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ,

138 Πηγή: Δηήζηα Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ ΑΓΔΓΤ,