Σχήματα λόγου στον Κρητικό του Σολωμού

Transcript

1 Σχήματα λόγου στον Κρητικό του Σολωμού Έθνίηαα, θη ήηαλε καθξηά αθόκε ηα αθξνγηάιη Παξήρεζε ηνπ «α» «Αζηξνπειέθη κνπ θαιό, γηα μαλαθέμε πάιη!» Πξνζσπνπνίεζε ηνπ αζηξνπειεθηνύ. Απνζηξνθή ζην Αζηξνπειέθη (ν νκηιεηήο δηαθόπηεη ηε ξνή ηνπ ιόγνπ ηνπ θαη ζηξέθεηαη πξνο ζπγθεθξηκέλν πξόζσπν, ζε πξνζσπνπνηεκέλν αληηθείκελν ή ζε αθεξεκέλε ηδέα). Δπαλάιεςε: μαλαθέμε πάιη Τα πέιαγα ζηελ αζηξαπή θη ό νπξαλόο αληήραλ Υπεξβαηό κεηαμύ ηνπ ξήκαηνο θαη ηνπ ππνθεηκέλνπ (Αλάκεζα ζε δύν όξνπο κηαο πξόηαζεο, νη νπνίνη έρνπλ κεηαμύ ηνπο ζηελή ινγηθή θαη ζπληαθηηθή ζρέζε θαη ζα έπξεπε λα βξίζθνληαη ν έλαο δίπια ζηνλ άιιν, παξεκβάιιεηαη κηα ιέμε ή θξάζε θαη ηνπο απνρσξίδεη). Τα πέιαγα ζηελ αζηξαπή θη ό νπξαλόο αληήραλ, Οη αθξνγηαιηέο θαη ηα βνπλά κ όζεο θσλέο θη αλ είραλ. Η νκνηνθαηαιεμία αληήραλ - είραλ, κηκείηαη ηνλ αληίιαιν ησλ ήρσλ Πηζηέςεηε π ό,ηη ζα πσ είλ αθξηβή αιήζεηα Μεηαθνξά: αθξηβή αιήζεηα Μα ηέο πνιιέο ιαβσκαηηέο πνύ κόθαγαλ ηα ζηήζηα Μεηαθνξά: πνπ κόθαγαλ ηα ζηήζηα Μα ηελ ςπρή πνύ κ' έθαςε ηνλ θόζκν απαξαηώληαο Μεηαθνξά: ηελ ςπρή πνπ κ έθαςε (Λάιεζε, Σάιπηγγα! θη' εγώ ην ζάβαλν ηηλάδσ, Καη ζρίδσ δξόκν θαη ηο αρλνύο αλαζηεκέλνπο θξάδσ Πξνζσπνπνίεζε ηεο Σάιπηγγαο Απνζηξνθή πξνο ηε ζάιπηγγα Παξήρεζε ηνπ «ι»: ιάιεζε ζάιπηγγα Πνιπζύλδεην: θη - θαη - θαη Μεηαθνξά: ζρίδσ δξόκν «Μελ είδεηε ηελ νκνξθηά πνπ ηελ Κνηιάδα αγηάδεη; - Χειά ηελ είδακε πξσί ηεο ηξέκαλ ηα ινπινύδηα Σρήκα θαηεμνρήλ: ηελ νκνξθηά (ηελ αξξαβσληαζηηθηά ηνπ) [Η ζεκαζία κηαο ιέμεο ζηελεύεη θαη ελώ απηή θαλέξσλε αξρηθά ζύλνιν νκνεηδώλ όλησλ, θαηαιήγεη λα θαλεξώλεη έλα κόλν από απηά, μερσξίδνληάο ην εμαηξεηηθά.] Μεηαθνξά: ηεο ηξέκαλ ηα ινπινύδηα Υπνθνξά - αλζππνθνξά: Μελ είδεηε - ηελ είδακε Ο Οπξαλόο νιόθιεξνο αγξίθαε ζαζηηζκέλνο Πξνζσπνπνίεζε ηνπ νπξαλνύ Κη ή ζάιαζζα, πνύ ζθίξηεζε ζαλ ην ρνριό πνύ βξάδεη Μεηαθνξά: ε ζάιαζζα πνπ ζθίξηεζε Παξνκνίσζε: ζαλ ην ρνριό 1

2 Ηζύραζε θαη έγηλε όιν εζπρία θαη πάζηξα Δπαλάιεςε: εζύραζε - εζπρία Μεηαθνξά: εζύραζε Σρήκαηα ιόγνπ ζηνλ Κξεηηθό ηνπ Σνισκνύ Σαλ πεξηβόιη επώδεζε θη εδέρηεθε όια ηα άζηξα Παξνκνίσζε: ζαλ πεξηβόιη Μεηαθνξέο: επώδεζε - εδέρηεθε Ούηε όζν θάλεη ζηνλ αλζό ε κέιηζζα πεξλώληαο Παξνκνίσζε: όζν θάλεη ζηνλ αλζό ε κέιηζζα κσο θνληά ζηελ θνξαζηά, πνύ κ έζθημε θη εράξε Πξσζύζηεξν: εράξε θη κ έζθημε (Από δύν ζρεηηθέο ελέξγεηεο ή έλλνηεο ηνπνζεηείηαη ζηε ζεηξά ηνπ ιόγνπ πξώηε εθείλε πνπ είλαη ρξνληθά θαη ινγηθά δεύηεξε.) Κη νκπξόο κνπ ηδνύ πνύ βξέζεθε κία θεγγαξνληπκέλε Μεηαθνξά: θεγγαξνληπκέλε Δηξεκε ην δξνζάην θσο ζηε ζετθηά ζσξηά ηεο, Σηα κάηηα ηεο ηα νιόκαπξα θαη ζηα ρξπζά καιιηά ηεο Σπλαηζζεζία: δξνζάην θσο (ζπκθύξνληαη δύν δηαθνξεηηθέο αηζζήζεηο) Ομύκσξν: δξνζάην θσο (αλ ιεθζεί ππόςε όηη ην θσο απνηειεί πεγή ζεξκόηεηαο) Μεηαθνξέο: ζετθηά ζσξηά - ρξπζά καιιηά Αληίζεζε: κάηηα νιόκαπξα - ρξπζά καιιηά Δθνίηαμε ηα αζηέξηα, θη εθείλα αλαγάιιηαζαλ, Καη ηελ αρηηλνβόιεζαλ θαη δελ ηελ εζθεπάζαλ Κη από ην πέιαν, πνπ παηεί ρσξίο λα ην ζνπθξώλεη Πξνζσπνπνίεζε: ηα αζηέξηα Μεηαθνξέο: εζθεπάζαλ - ζνπθξώλεη Πνιπζύλδεην: θη - θαη - θαη Κππαξηζζέλην αλάεξα ηα αλάζηεκα ζεθώλεη Μεηαθνξέο: θππαξηζζέλην - ζεθώλεη Κη αλεί ηο αγθάιεο κ έξσηα θαη κε ηαπεηλνζύλε, Κη έδεημε πάζαλ νκνξθηά θαη πάζαλ θαινζύλε Τόηε από θσο κεζεκεξλό ή λύρηα πιεκκπξίδεη, Κη ε ρηίζηο έγηλε λαόο πνύ νινύζε ιακππξίδεη Πνιπζύλδεην: θη - θαη - θη - θαη - θη Αληίζεζε: θσο κεζεκεξλό - λύρηα Μεηαθνξά: ε λύρηα πιεκκπξίδεη Υπεξβνιή: από θσο κεζεκεξλό ε λύρηα πιεκκπξίδεη Παξνκνίσζε: έγηλε λαόο πνπ νινύζε ιακππξίδεη Καηαπώο ζηέθεη ζην Βνξηά ε πεηξνθαιακήζξα Παξνκνίσζε: Καηαπώο... ρη ζηελ θόξε, αιιά ζ εκέ ηελ θεθαιή ηεο θιίλεη Σρήκα άξζεο θαη ζέζεο: όρη ζηελ θόξε, αιιά ζ εκέ (Πξώηα ιέγεηαη ηη δελ είλαη θάηη (ή ηη δε ζπκβαίλεη) θαη ακέζσο κεηά ηη είλαη (ή ηη ζπκβαίλεη) - πξώηα αίξεηαη θάηη θαη ζηε ζπλέρεηα ηίζεηαη.) 2

3 Τελ θνίηαδα ό βαξηόκνηξνο, κ έθνίηαδε θη εθείλε Δπαλάιεςε: θνίηαδα - εθνίηαδε Καλ ζε λαό δσγξαθηζηή κε ζαπκαζκό πεξίζζν, Κάλε ηελ είρε εξσηηθά πνηήζεη ν ινγηζκόο κνπ, Καλ ηα όλεηξν, όηαλ κ έζξεθε ην γάια ηεο κεηξόο κνπ Δπαλάιεςε: θαλ - θάλε - θαλ Ήηαλε κλήκε παιαηή, γιπθηά θη αζηνρηζκέλε Μεηαθνξά: γιπθηά Σαλ ην λεξό πνπ ην ζσξεί ην κάηη λ αλαβξύδε Παξνκνίσζε: ζαλ ην λεξό Σπλεθδνρή: πνπ ην ζσξεί ην κάηη (ην κάηη ελλ. ν άλζξσπνο) [Οη ιέμεηο δε ρξεζηκνπνηνύληαη κε ηελ αξρηθή ηνπο ζεκαζία, αιιά κε δηαθνξεηηθή, πνπ έρεη βέβαηα θάπνηα ζρέζε κε ηελ αξρηθή. Έηζη δειώλεηαη: ην έλα αληί γηα ηα πνιιά νκνεηδή, ην κέξνο ελόο ζπλόινπ αληί γηα ην ζύλνιν, ε ύιε α- ληί γηα εθείλν πνπ είλαη θαηαζθεπαζκέλν από απηή, ην όξγαλν αληί γηα ηελ ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη ή γίλεηαη κε απηό.] Βξύζε έγηλε ην κάηη κνπ θη νκπξόο ηνπ δελ εζώξα Μεηαθνξά: βξύζε έγηλε ην κάηη Πνπ εηξέκαλ θαη δε κ άθελαλ λα βγάισ ηε κηιηά κνπ Μεηαθνξά: πνπ εηξέκαλ (ηα κάηηα) Πξνζσπνπνίεζε: δε κ άθελαλ (ηα κάηηα) Κη έλησζα πσο κνπ δηάβαδε θαιύηεξα ην λνπ κνπ Πάξεμ αλ ήζειε ηεο πσ κε ζιίςε ηνπ ρεηιηνύ κνπ Μεηαθνξά: δηάβαδε Σπλεθδνρή: ζιίςε ηνπ ρεηιηνύ κνπ Κνίηα κε κεο ζηα ζσζηθά, πνπ θύηξσζαλ νη πόλνη Μεηαθνξά: θύηξσζαλ κσο εμερεηιίζαλε ηα βάζε ηεο θαξδηάο κνπ Μεηαθνξέο: εμερεηιίζαλε - ηα βάζε ηεο θαξδηάο Βόεζα, Θεά, ην ηξπθεξό θισλάξη κόλν λα ρσ Πεξίθξαζε: ηξπθεξό θισλάξη (ελλ. ε αξξαβσληαζηηθηά) Δρακνγέιαζε γιπθά ζηνλ πόλν ηεο ςπρήο κνπ, Κη εδάθξπζαλ ηα κάηηα ηεο, θη έκνηαδαλ ηεο θαιήο κνπ. Δράζε, αιηά κνπ! αιι άθνπζα ηνπ δαθξύνπ ηεο ξαληίδα Αληίζεζε: γιπθά ζηνλ πόλν Μεηαθνξά: ερακνγέιαζε γιπθά Παξνκνίσζε: θη εκνηάδαλ ηεο θαιήο κνπ Δπηθώλεκα: αιηά κνπ Δπαλάιεςε: εδάθξπζαλ - δαθξύνπ Δγώ από θείλε ηε ζηηγκή δελ έρσ πιηα ην ρέξη, Π αγλάληεπελ Αγαξελό θη εγύξεπε καραίξη Φαξά δελ ηνπ λαη ν πόιεκνο η απιώλσ ηνπ δηαβάηε 3

4 Πξνζσπνπνίεζε: ην ρέξη: π αγλάληεπελ - θη εγύξεπε καραίξη Σπλεθδνρή: ην ρέξη (αληί γηα ην άηνκν ζπλνιηθά): αγλάληεπελ - θη εγύξεπε Άξζε θαη ζέζε: δελ έρσ πιηα ην ρέξη - η απιώλσ ηνπ δηαβάηε Χσκνδεηώληαο, θη έξρεηαη κε δαθξπζκέλν κάηη Σπλεθδνρή: έξρεηαη κε δαθξπζκέλν κάηη Κη όηαλ ρνξηάηα δπζηπρηά ηα κάηηα κνπ δαιεύνπλ Αξγά, θη νλείξαηα ζθιεξά ηελ μαλαδσληαλεύνπλ, Καη κέζα ζη άγξην πέιαγν η' αζηξνπειέθη ζθάεη, Κη ε ζάιαζζα λα θαηαπηή ηελ θόξε αλαδεηάεη Πξνζσπνπνηήζεηο: ηα κάηηα: ρνξηάηα δπζηπρηά - ε ζάιαζζα λα θαηαπηή ηελ θόξε αλαδεηάεη Μεηαθνξέο: ρνξηάηα δπζηπρηά - νλείξαηα ζθιεξά - ηελ μαλαδσληαλεύνπλ - άγξην πέιαγν Πνιπζύλδεην: θη - θη - θαη - θη Ξππλώ θξελίηεο, θάζνκαη, θη ν λνπο κνπ θηλδπλεύεη, Καη βάλσ ηελ παιάκε κνπ, θη ακέζσο γαιελεύεη Πνιπζύλδεην: θη - θαη - θη Τα θύκαηα έζρηδα κ απηό, η άγξηα θαη κπξσδάηα Μεηαθνξέο: έζρηδα - άγξηα - κπξσδάηα Με δύλακε πνύ δελ είρα κήηε ζηα πξώηα ληάηα, Μήηε όηαλ εθξνηνύζακε, πεηώληαο ηα ζεθάξηα, Μάρε ζηελή κε ηνπο πνιινύο νιίγα παιιεθάξηα, Μήηε όηαλ ηνλ κπνκπν - Ίζνύθ θαη ηο άιινπο δύν βαξνύζα. Σύξξηδα ζηε Λαβύξηλζν π αιαίκαξγα παηνύζα. Δπαλάιεςε: κήηε - κήηε - κήηε Αληίζεζε: πνιινύο - νιίγα Μεηαθνξέο: κάρε ζηελή - αιαίκαξγα παηνύζα Αιιά ην πιέμηκ άξγνπλε θαη κνπ η απνθνηκνύζε Ηρόο, γιπθύηαηνο ερόο, νπνύ κε πξνβνδνύζε Μεηαθνξέο: απνθνηκνύζε - γιπθύηαηνο - πξνβνδνύζε Πξνζσπνπνίεζε: ν ήρνο: πξνβνδνύζε Αλαδίπισζε: ήρνο - γιπθύηαηνο ήρνο (ε αλαδίπισζε είλαη έλα ζρήκα ιόγνπ (ή έλαο εθθξαζηηθόο ηξόπνο), ζύκθσλα κε ην νπνίν κηα ιέμε (ή θαη κηα θξάζε) ηίζεηαη ζην ιόγν κηα θνξά θαη ακέζσο κεηά επαλαιακβάλεηαη.) Γελ είλαη θνξαζηάο θσλή ζηα δάζε πνπ θνπληώλνπλ, Καη βγαίλεη η άζηξν ηνπ βξαδηνύ θαη ηα λεξά ζνιώλνπλ, Καη ηνλ θξπθό ηεο έξσηα ηεο θύζεο ηξαγνπδάεη, Τνπ δέληξνπ θαη ηνπ ινπινπδηνύ πνύ αλνίγεη θαη ιπγάεη Παξνκνίσζε: δελ είλαη θνξαζηάο θσλή Πεξίθξαζε: η άζηξν ηνπ βξαδηνύ (ην θεγγάξη) νιπζύλδεην: θαη - θαη - θαη - θαη θαη Φηαζηό: Τνπ δέληξνπ θαη ηνπ ινπινπδηνύ πνύ αλνίγεη θαη ιπγάεη [ην δέληξν: ιπγάεη, θαη ην ινπινύδη: αλνίγεη] Γελ είλ αεδόλη θξεηηθό, πνπ ζέξλεη ηε ιαιηά ηνπ Παξνκνίσζε: δελ είλ αεδόλη 4

5 Μεηαθνξά: ζέξλεη ηε ιαιηά Κη αληηβνπίδεη νινλπρηίο από πνιιή γιπθάδα Η ζάιαζζα πνιύ καθξηά, πνιύ καθξηά ε πεδηάδα Μεηαθνξά: αληηβνπίδεη ε ζάιαζζα Υπεξβνιή: αληηβνπίδεη ε ζάιαζζα πνιύ καθξηά θαη ε πεδηάδα Φηαζηό: Η ζάιαζζα πνιύ καθξηά, πνιύ καθξηά ε πεδηάδα [πνιύ καθξηά - πνιύ καθξηά θαη ζάιαζζα - πεδηάδα] Ώζηε πνπ πξόβαιε ε απγή θαη έιησζαλ η αζηέξηα, Κη αθνύεη θη απηή θαη πέθηνπλ ηεο ηα ξόδα από ηα ρέξηα Πξνζσπνπνίεζε: ε απγή αθνύεη Μεηαθνξά: έιησζαλ η αζηέξηα Γελ είλ θηακπόιη ην γιπθό, νπνύ ηα αγξίθαα κόλνο αξνκνίσζε: δελ εηλ θηακπόιη Μεηαθνξά: θηακπόιη ην γιπθό Κη έβιεπα η άζηξν η νπξαλνύ κεζνπξαλίο λα ιάκπεη Καη ηνπ γεινύζαλ ηα βνπλά, ηα πέιαγα θη νη θάκπνη Κη εηάξαδε ηα ζπιάρλα κνπ ειεπζεξίαο ειπίδα Κη' έθώλαδα: «ώ ζετθηά θη όιε αίκαηα Παηξίδα!» Κη άπισλα θιαίνληαο θαη απηή ηα ρέξηα κε θακάξη Πνιπζύλδεην: θη - θαη - θη - θη - θη Πεξίθξαζε: η άζηξν η νπξαλνύ (ν ήιηνο) Πξνζσπνπνηήζεηο: γεινύζαλ ηα βνπλά, ηα πέιαγα, νη θάκπνη - ζετθηά θη όιε αίκαηα Παηξίδα Σπλεθδνρή: εηάξαδε ηα ζπιάρλα κνπ [ην κέξνο αληί γηα ην όιν] Μεηαθνξά: ζετθή παηξίδα Καιή λ ε καύξε πέηξα ηεο θαη ην μεξό ρνξηάξη Μεηαθνξά: καύξε πέηξα Γελ είλαη ιόγηα ήρνο ιεπηόο Γελ ήζειε ηνλ μαλαπεί ν αληίιαινο θνληά ηνπ Μεηαθνξά: ήρνο ιεπηόο Πξνζσπνπνίεζε: δελ ήζειε ηνλ μαλαπεί ν αληίιαινο (πξνζσπνπνηείηαη ν αληίιαινο) Υπεξβαηό: κεηαμύ ξήκαηνο (ήζειε) θαη ππνθεηκέλνπ (ν αληίιαινο) Σαλ ηνπ Ματνύ ηεο επσδηέο γηόκηδαλ ηνλ αέξα, Γιπθύηαηνη, αλεθδηήγεηνη Μόιηο είλ έηζη δπλαηόο ν Έξσηαο θαη ν Φάξνο Παξνκνηώζεηο: ζαλ ηνπ Ματνύ - κόιηο είλ έηζη δπλαηόο ν Έξσηαο θαη ν Φάξνο Υπεξβνιή: κόιηο είλ έηζη δπλαηόο ν Έξσηαο θαη ν Φάξνο Μ άδξαρλελ όιε ηελ ςπρή, θαη λα κπεη δελ εκπόξεη Ο νπξαλόο, θη ε ζάιαζζα, θη ε αθξνγηαιηά, θη ε θόξε Με άδξαρλε, θαη κ έθαλε ζπρλά λ αλαδεηήζσ Πνιπζύλδεην: θαη - θη - θη θαη Πξνζσπνπνίεζε: ν ήρνο: κ άδξαρλελ Μεηαθνξέο: κ άδξαρλελ - λα κπεη 5

6 Τε ζάξθα κνπ λα ρσξηζζώ γηα λα ηνλ αθινπζήζσ Σπλεθδνρή: ηε ζάξθα κνπ (ην κέξνο αληί γηα ην όιν -ην ζώκα) Έπαςε ηέινο, θη άδεηαζελ ε θύζηο θη ε ςπρή κνπ Πνύ εζηέλαμε θη εγηόκηζελ επζύο νρ ηελ θαιή κνπ Αληίζεζε: άδεηαζελ - εγηόκηζελ 6