Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΗΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΗΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ; Ιωαννίδης Χρ. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ; Αρφαρά Χριστίνα ΚΑΒΑΛΑ 1994

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή προσπαθεί και ελπίζω να ανταποκρίνεται στο να παρουσιάσει μέσα σε λίγες σελίδες, ένα κλάδο των υδατοκαλλιεργειών, τις ιχθυοκαλλιέργειες. Ο βασικός λόγος που με ώθησε να ασχοληθώ με το θέμα, είναι αρχικά η πρωτοτυπία του και κατά δεύτερο λόγο το γεγονός ότι βρίσκει εφαρμογή στον ελληνικό χώρο. Επίσης, η εργασία ανταποκρίνεται και στις απαιτήσεις ενός μελλοντικού καλλιεργητή, διότι σε αυτή εμπεριέχονται πληροφορίες τόσο για την κατάσταση των ιχθυοκαλλιεργειών και τις προοπτικές του κλάδου όσο και για το πού πρέπει να απευθυνθεί κάποιος. Το απαραίτητο υλικό για την εκπόνηση της εργασίας αντλήθηκε κατά κύριο λόγο από το περιοδικό " Αλιευτικά νέα " και βιβλία σχετικά με τις ιχθυοκαλλιέργειες, του κ Κ. I. Ανανιάδη, τον οποίο ευχαριστώ πολύ που μου διέθεσε τα βιβλία του (πρέπει να σημειωθεί ότι τα βιβλία που αναφέρονται στη βιβλιογραφία δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο). Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω το προσωπικό της Εποπτείας Αλιείας του Ν. Νομού Καβάλας για τον πολύτιμο χρόνο που μου διέθεσε καθώς επίσης για την υπομονή του και την κατανόηση που έδειξε. Πρέπει να αναφέρω επιπλέον ότι τα πρόσωπα στα οποία απευθύνθηκα δεν έδειξαν όλα την ίδια προθυμία να με βοηθήσουν. Ιδιαίτερα ψυχρή αντιμετώπιση δέχτηκα από το Υπουργείο Γεωργίας, το οποίο όμως δεν στάθηκε αρκετό ώστε να σταματήσω τις προσπάθειες μου. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ιωαννίδη Χρ. για την βοήθεια που μου προσέφερε καθώς επίσης και για τον πολύτιμο χρόνο που μου διέθεσε.

3 Στην οικογένειά μου

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κεφάλαιο Γ Σελ. Γενικά περί υδατοκαλλιεργειών 3 Κεφάλαιο 2 Συνοπτική παρουσίαση της κατάστασης των ιχθ/κών μονάδων 8 Α. Παρούσα κατάσταση των Ευρωπαϊκών ιχθ/γειών 11 Β. Παρούσα κατάσταση των Ελληνικών ιχθ/γειών 16 Β1. Διαχρονική εξέλιξη 16 Β2. Υφιστάμενη παραγωγική - οικονομική κατάσταση 20 Β3. Επενδύσεις - δανειοδότηση 24 Β4. Τεχνολογία 29 Β5. Αδυναμίες -προβλήματα των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ιχθυοκαλλιέργειες και επιχειρησιακή οργάνωση Α. Τα πρώτα βήματα για την ίδρυση ιχθ/κής μονάδας Β. Μελέτη σκοπιμότητας Γ. Οικονομικότητα της επένδυσης Δ. Επιχειρησιακή οργάνωση ιχθυοτροφικών μονάδων Δ1. Marketing Δ2. Ερευνα αγοράς Δ3. Δημόσιες σχέσεις

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 /χθυοκαλλιέργειες και περιβάλλον Α. Υδατοκαλλιέργειες και διατήρηση-αποκατάσταση της ισορροπίας του περιβάλλοντος Β. Βελτίωση διαφόρων οικοσυστημάτων Γ. Συνύπαρξη διαφόρων οικοσυστημάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Γενικά συμπεράσματα - προοπτικές ανάπτυξης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα Γ Εγκριθέντα σχέδια επένδυσης υδατ/γειών, A εξαμήνου Παράρτημα 2 Υπόδειγμα Τεχνικής Εκθεσης για ίδρυση μονάδας ιχθ/γειας σε κλουβιά 73 Παράρτημα 3 Που μπορεί να βρει κανείς μελετητή για την εγκατάσταση και 75 λειτουργία υδατ/γειας Παράρτημα 4 Προμελέτη για την εγκατάσταση ιχθυοτροφικής μονάδας στον όρμο 76 Φώκι Κεφαλλονιάς

6 r ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι ιχθυοκαλλιέργειες παρουσιάζουν αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια και η παραγωγή τους ανέρχεται σε υψηλό επίπεδο όσον αφορά, τόσο την ποιότητα όσο και την ποσότητα. Η ανάπτυξη Οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες. Ομως για την παραπέρα ανάπτυξη και προαγωγή των υδατοκαλλιεργειών γενικότερα, σε επιχειρηματικό επίπεδο, είναι η μελέτη των οικονομικών φαινομένων, συνθηκών λειτουργίας, η οποία θα εκπονηθεί από άτομα με κατάλληλες γνώσεις. Στην εργασία αυτή αναλύεται η κατάσταση που επικρατεί στις ιχθυοκαλλιέργειες στον Ευρωπαϊκό και στον Ελλαδικό χώρο ειδικότερα. Αναφέρεται η πορεία των ιχθυοτροφικών μονάδων από το 1983 μέχρι το 1992 καθώς επίσης το παραγωγικό επίπεδο και καλλιεργούμενο είδος ψαριού ανά γεωγραφικό διαμέρισμα.ακόμα περιγράφεται ο τρόπος δανειοδότησης, ενώ παράλληλα αναφέρονται και οι επενδύσεις που έχουν γίνει. Σε επόμενο κεφάλαιο αναλύεται η ίδρυση μιας ιχθυοτροφικής μονάδας,(πού απευθύνεσαι, ποιά δικαιολογητικά είναι απαραίτητα, η αποδοτικότητα της επένδυσης) και κατά πόσο εφαρμόζονται οι λειτουργίες μιας επιχείρησης στις ιχθυοκαλλιέργειες, ενώ γίνεται μια προσπάθεια προσαρμογής των λειτουργιών στην συγκεκριμένη μονάδα. Ενα σοβαρό ερώτημα που τίθεται στις ιχθυοκαλλιέργειες, είναι το αν και κατά πόσο επιβαρύνουν το περιβάλλον. Αυτό το πολυσυζητημένο θέμα προσπαθώ να το εξετάσω και να παρουσιάσω όλες τις πτυχές του

7 μέσα από το κεφάλαιο " Ιχθυοκαλλιέργειες και Περιβάλλον " και ελπίζω να ανταποκρίνεται στο σκοπό του. Οι ιχθυοκαλλιέργειες σαν επιχειρηματική μονάδα δεν πρέπει να καθορίζουν τις κινήσεις τους βραχυπρόθεσμα αλλά μακροπρόθεσμα, αν θέλουν να συνεχίσουν να υπάρχουν. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα και οι αδυναμίες που υψίστανται απαιτείται υπευθυνότητα και συνέπεια. Παραδίδοντας αυτή την εργασία, ευελπιστώ να εκπληρώνει τους σκοπούς για τους οποίους εκπονήθηκε.

8 τόκαλμερναών ^ ' ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Γενικά πεοι Υδατοκαλλιεονεια Με τον όρο υδατοκαλλιέργεια, εννοούμε την καλλιέργεια ζωικών ή φυτικών οργανισμών σε αλμυρά ή υφάλμυρα ή γλυκά νερά, οι οποίοι αναπτύσσονται και αυξάνονται κάτω απά καθορισμένες, από τον άνθρωπο, συνθήκες, ώστε να επιτυγχάνεται μια οικονομικά συμψέρουσα παραγωγή. Γενικά η υδατοκαλλιέργεια παράγει ζωικές πρωτεΐνες υψηλής ποιότητας, οι οποίες είτε διατίθενται απ' ευθείας στην αγορά είτε προορίζονται για την κάλυψη των αναγκών της διατροφής του ανθρώπου, όταν οι παραγωγικές μονάδες είναι οικογενειακής μορφής. Η υδατοκαλλιέργεια για να φτάσει στη σημερινή της μορφή [ελεγχόμενη εκτροφή - πριν ήταν στην συλλεκτική παραγωγή (αλιεία)], πέρασε από πολλά στάδια ενώ χρειάστηκαν πολλά χρόνια. Πρωτογενείς μέθοδοι αντικαταστάθηκαν από σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους, πολλές από τις οποίες στηρίζονται στον πολλαπλασιασμό των υπό εκμετάλλευση υδρόβιων ζώων με τεχνητή αναπαραγωγή. Παρ' όλα αυτά όμως το 90% της παγκόσμιας παραγωγής των αλιευμάτων που προορίζονται για τη διατροφή του ανθρώπου, εξακολουθούν να προέρχονται απά την Αλιεία (συλλεκτική παραγωγή). Οι περισσότερες μορφές υδατοκαλλιεργειών αποβλέπουν στην εξασφάλιση τροφίμων, για την κάλυψη των αναγκών της διατροφής του ανθρώπου. Ωστόσο η υδατοκαλλιέργεια παράγει φυτά και ζώα που προορίζονται για δολώματα, κτηνοτροφές, δέρματα, φάρμακα κλπ. Κάποια προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας είναι πολύτιμα όπως τα μαργαριτάρια και τα καλλωπιστικά ψάρια και άλλα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην βιολογική καταπολέμηση των κουνουπιών

9 και στον περιορισμό της υδρόβιας βλάστησης. Επίσης η υδατοκαλλιέργεια συμβάλλει στην εξυγίανση υποβαθμισμένων γαιών και στην απορρόφηση υποαπασχολούμενων αγροτικών χεριών. Τέλος μέσω της υδατοκαλλιέργειας αξιοποιούνται ανεκμετάλλευτες ή και άχρηστες για τη γεωργία εκτάσεις. Περιορίζοντας την ανάλυση στον κόσμο των ζωικών οργανισμών η υδατοκαλλιέργεια θα μπορούσε να χωριστεί σε τρεις μεγάλους τομείς:, Την ιχθυοκαλλιέργεια σε γλυκά, υφάλμυρα ή αλμυρά νερά, Τη μυτιλοκαλλιέργεια (καλλιέργεια μυδιών, αχιβάδων). Την εκτροφή μαλακοοτράκων (γαρίδες, αστακοί κλπ). Η ιχθυοκαλλιέργεια μπορεί να διακριθεί σε τρεις κατηγορίες: α) Εντατική ιχθυοκαλλιέργεια: Χαρακτηρίζεται απ'τη χορήγηση στα εκτρεφόμενα ψάρια, ολόκληρης της ποσότητας τροφής που αυτά χρειάζονται για να ικανοποιήσουν τις θρεπτικές τους ανάγκες. Η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια εφαρμόζεται στα ψάρια λαυράκι - τσιπούρα και συνίσταται στην τοποθέτηση γόνου των παραπάνω ειδών σε δεξαμενές στην ξηρά ή σε πλωτούς κλωβούς στη θάλασσα. Από την καλλιέργεια αυτή παίρνουμε Kgr ψάρια από 1m3 δεξαμενής ή κλωβού, β) Ημιεντατική ιχθυοκαλλιέργεια: Εφαρμόζεται κυρίως στα υφάλμυρα νερά και τις λιμνοθάλασσες και συνίσταται στην τοποθέτηση γόνου σε χωμάτινες δεξαμενές. Η ημιεντατική ιχθυοκαλλιέργεια δεν είναι μια αυτόνομη εκτροφή αλλά, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία του εντατικού συστήματος κι αυτό για λόγους τροφικής και περιβαλοντολλογικής τάξης, εφ' όσον η ημιεντατική ιχθυοκαλλιέργεια επωφελείται από τα περισσεύματα τροφών που αφήνει η εντατική, ως προς την οποία συμπεριφέρεται σαν ένα είδος φυσικού "αποκαθάρτη". Από αυτήν την καλλιέργεια μπορούμε να πάρουμε Kgr ψάρια ανά ένα στρέμμα το χρόνο.

10 γ) Εκτατική ιχθυοκαλλιέργεια: Εφαρμόζεται σε όλα τα είδη ψαριών μέσα σε λιμνοθάλασσες. Οι τροφές που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών των ψαριών προέρχονται από το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούν. Αυτός ο τύπος εκτροφής αντιπροσωπεύει την παραδοσιακή μορφή ιχθυοκαλλιέργειας. Εδώ η ανθρώπινη παρέμβαση συνίσταται στη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας τους με διάφορα έργα όπως στόμια, τάφροι κ.ά. Από την καλλιέργεια αυτή παράγονται ετησίως 5-20 Kgr ψάρια ανά 1στρέμμα λιμνοθάλασσας -^ Η καλλιέργεια των ψαριών γίνεται με δύο τρόπους, είτε σε πλωτούς κλωβούς είτε σε δεξαμενές. Στη χώρα μας λόγω των ειδικών εδαφολογικών σχηματισμών καθώς και των υδροβιολογικών και κλιματολογικών συνθηκών, η εντατική καλλιέργεια συνίσταται σε πλωτούς κλωβούς, που σαν σύστημα χαρακτηρίζεται από το μικρότερο κόστος εγκατάστασης με τα χαμηλότερα λειτουργικά έξοδα, όπου βέβαια μπορεί να εφαρμοστεί. Οι ιχθυοκλωβοί είναι πλωτές κατασκευές συνήθως σχήματος τετραγώνου ή ορθογωνίου παραλληλογράμμου, ονομαστικών διαστάσεων 5x5 6x6 ή 10x10 στα οποία προσαρτώνται δίχτια με μάτια ανάλογα με το μέγεθος των ψαριών. Η τροφή χορηγείται στα ψάρια που βρίσκονται στα κλουβιά, με το χέρι και με αυτόματες ταΐστρες. Η θνησιμότητα των ψαριών στους ιχθυοκλωβούς εξαρτάται από το βάρος των ιχθυδίων που τοποθετούνται και υπολογίζεται 1."Οικονομία και επιχειρησιακή οργάνωση υδατοκαλλιεργειών",κ.ι Ανανιάδης, ΑΘΗΝΑ, σελ "Τα νέα διαρθρωτικά προγράμματα στην αλιεία". Ενημερωτικό φυλλάδιο του Υπουργείου Γεωργίας

11 μέχρι και 25%. Τα αναγκαία για το σκοπό αυτό ιχθύδια προέρχονται ή από τη συλλογή άγριου γόνου από τη θάλασσα ή από ιχθυογεννητικούς σταθμούς με τη μέθοδο της τεχνητής αναπαραγωγής. Ο δεύτερος τρόπος καλλιέργειας ψαριών συνίσταται στις χερσαίες δεξαμενές, οι δεξαμενές είναι χερσαίες εγκαταστάσεις, τσιμεντένιες, χωμάτινες ή πλαστικοποιημένες, συνήθως σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου διαφόρων διαστάσεων. Υπάρχει πλήρης έλεγχος παρεχόμενου νερού μέσω αντλιοστασίου και καναλιών εισόδου και εξόδου. Στις δεξαμενές είναι δυνατή η ανθρώπινη παρέμβαση για τη βελτίωση της διακίνησης του νερού ώστε η κατανομή του να είναι ομοιόμορφη σε όλο το υδάτινο περιβάλλον. Οι τσιμεντένιες δεξαμενές έχουν το πλεονέκτημα ότι καθαρίζονται και απολυμαίνονται εύκολα, δεν έχουν απώλειες νερού, εξοικονομούν πολύτιμο χώρο, έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, ενώ αντίθετα το κόστος κατασκευής τους είναι υψηλό. Από την άλλη πλευρά οι χωμάτινες δεξαμενές έχουν απώλειες νερού, καθαρίζονται και απολυμαίνονται δύσκολα, αλλά το κόστος κατασκευής τους είναι μικρό και ευνοούν τη φυσική ανάπτυξη υδρόβιων μικροοργανισμών στο βυθό, που χρησιμεύουν για τροφή των εκτρεφομένων ψαριών^ 3."Τα νέα διαρθρωτικά προγράμματα στην αλιεία", Ενημερωτικό φυλλάδιο του Υπουργείου Γεωργίας.

12 Τσιμεντένιες δεξαμενές της R10 PESCA Υδατοκαλλιέργειες Δυτικής Ελλάδας

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o Συνοπτική παρουσίαση rnc κατάστασηο των Ρ^θυοκαλλιεονητικών υονάδων. Ο ρυθμός ανάπτυξης των ιχθυοκαλλιεργείων και γενικότερα των υδατοκαλλιεργειών παρουσιάζεται ιδιαίτερα έντονος τα τελευταία χρόνια. Αυτός ο κλάδος οικονομικής δραστηριότητας έχει προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον και αυτό διότι από άποψη προοπτικών ανάπτυξης, οι επενδύσεις στις υδατοκαλλιέργειες είναι οι πιο συμφέρουσες. Σίγουρα θα αναρωτηθεί κάποιος, πώς είναι δυνατόν να έχουν μέλλον οι ιχθυοκαλλιέργειες σε μια χώρα με σημαντική αλιευτική παραγωγή. Κι όμως είναι δυνατόν να συμβαίνει διότι η αλιευτική παραγωγή δεν είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες της χώρας μας, εξαιτίας της ανοδικής τάσης της ζήτησης και της ταυτόχρονης καθοδικής τάσης της αλιευτικής παραγωγής. Η αδυναμία αυτή χειροτέρεψε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια όταν οι υποδομές της παραγωγής, της μεταποίησης και της εμπορίας των αλιευτικών προϊόντων δέχτηκαν σοβαρά πλήγματα από την υποβάθμιση των υδάτινων πόρων, (ρύπανση, ανεξέλεγκτη υπεραλίευση) την αύξηση του κόστους της εκμετάλλευσης τσυ αλιευτικού πλούτου (αύξηση των τιμών των καυσίμων και των αμοιβών της εργασίας) και τον περιορισμό των δικαιωμάτων αλίευσης στα υπερπόντια αλιευτικά πεδία (επέκταση του ελέγχου και του ανταγωνισμού στις θαλάσσιες οικονομικές ζώνες των εκεί παράκτιων κρατών). Ο Μεσογειακός χώρος έχει δεχτεί το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου φορτίου ρύπων και η αλιεία, ακόμα και η υπερπόντια αδυνατεί περισσότερο από αλλού να καλύψει τη ζήτηση. Η Ευρώπη παρουσιάζεται πλεονασματική σε κτηνστροφικά προϊόντα και ελλειμματική σε αλιευτικά**. 4."Αλιευτικά νέα",τεύχος 73-74,Ιούλιος-Αύγουστος 1987,σελ

14 Η μόνη ελπίδα για την κάλυψη της συνεχούς αυξανόμενης ζήτησης είναι η ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών, οι οποίες αποτελούν το κλειδί για την αντιμετώπιση της υφιστάμενης κατάστασης. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι οι υδατοκαλλιέργειες και η αλιεία είναι δύο εντελώς διαφορετικές λειτουργίες και το μόνο στοιχείο που τις συνδέει είναι το κοινό αντικείμενο παραγωγής (ψάρια και όστρακα). Για να μπορέσουν οι υδατοκαλλιέργειες να αποδώσουν στον αναμενόμενο βαθμό όχι μόνο βραχυπρόθεσμα αλλά και μακρυπρόθεσμα είναι αναγκαία η γνώση της δυναμικότητας του ενάλιου πλούτου. Σε καμιά περίπτωση οι δύο αυτοί κλάδοι δεν είναι ανταγωνιστικοί και τα προ'ίάντα τους έχουν κοινό σκοπό, την κάλυψη της ζήτησης^. Στην Ελλάδα η παραγωγή τόσο από την αλιεία όσο και από τις υδατοκαλλιέργειες αναλύεται στον πίνακα^. 5. "Αλιευτικά νέα",τεύχος 78, Δεκέμβριος 1987,σελ "Αλιευτικά νέα",τεύχος 147, Σεπτέμβριος 1993,σελ. 31.

15 Πίνακας Παραγωγή αλιείας και υδατοκαλλιεργειών ( ) (σε τόνους) Α.ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ Υπερπόντια αλιεία α.ψαράδικα β.γαριδάδικα ΣΥΝΟΛΑ ΥΠΕΡΠΟΝΤΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ Μηχανότρατες Μεσογείου (Σύνολο) α.μηχανότρατες ελληνικών θαλασσών β.γρι-γρι γενικά α.διχτυάρικα παραγ/ικα στα ελλ. νερά β.λοιπά εργαλεία θαλάσσης στα ελλ. νερά ΣΥΝΟΛΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΑ ΕΛΛ. ΝΕΡΑ Β.ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕ1ΕΣ Ι.Πεστροφοκαλλιέργεια Χελοκαλλιέργεια Ιχθυοκαλλιέργειες ευρύαλων ψαριών Οστρακοκαλλιέργεια δ.λοιπές εκτροφές (Κυπρίνος, τιλάπια. κέφαλοι, κλπ.) ΣΥΝΟΛΑ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Γ.ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΝΕΡΑ (Λίμνες, ποταμοί, λιμνοθάλασσες) ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ ΠΗΓΗ ; ΑΤΕ - Δ/νση Ζωικής Παραγωγής - Τμήμα Αλιείας

16 A. Παρούσα κατάσταση των Ευρωπαϊκών ιχθυσκαλλιεργειών. -εκινώντας από το 1990, η παραγωγή ψαριών ανέρχεται στους 230Ό00 τόνους, από τους οποίους η μεγαλύτερη παραγωγή αντιστοιχεί σε καλλιέργεια πέστροφας, σολομού, κυπρίνου, λαβρακιού και τσιπούρας (βλ. Σχ.1). Σχ. 1 Ιχθυοκαλλιέργειες Ε.Ο.Κ / τόνοι 1990 Όλα τα κράτη μέλη έχουν ενδιαφέρουσες υδατοκαλλιέργειες, παρά το γεγονός ότι τα είδη που καλλιεργούνται διαφέρουν από χώρα σε χώρα τόσο σε όγκο παραγωγής όσο και σε τύπους. Οι πιο σημαντικές χώρες παραγωγής ψαριών είναι η Ιταλία, το Ενωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, και η Ισπανία. Η Γαλλία, η Ισπανία και η Ολλανδία ελέγχουν την οστρακοκαλλιέργεια. Όσον αφορά στο ρυθμό ανάπτυξης, η παραγωγή των ψαριών έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Το σημερινό επίπεδο της παραγωγής ανέρχεται στους 240Ό00 τόνους, ενώ το αντίστοιχο επίπεδο του 1983 ανερχόταν στους ΙΟΟ'ΟΟΟ τόνους, δηλαδή παρατηρείται μια ετήσια αύξηση 23%. Σημαντική αύξηση κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής παρουσίασε η παραγωγή σολομού, η οποία από πολύ μικρές ποσότητες, έφτασε στο σημερινό επίπεδο (πάνω από 40Ό00 τόνους). Κι αυτό συνέβη διότι αυξήθηκε η ζήτηση, επειδή οι υπάρχουσες ανάγκες για σολομό αναπτύχθηκαν περισσότερο.

17 qvcm'xthkqv νέες αγορές όπως της Ισπανίας, της Ιταλίας ακόμα στη Βόρειο Αφρική και Ιαπωνία. Επίσης η παραγωγή της πέστραψας αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας από 100Ό00 σε 150Ό00 τόνους το 1990 που σημαίνει μια αύξηση περίπου του 50%. Οι χώρες των οποίων η παραγωγή ήταν αυξημένη είναι η Γαλλία, το Ενωμένο Βασίλειο και η Ιταλία. Η αυξημένη αυτή παραγωγή απορροφήθηκε χωρίς προβλήματα σε μια αναπτυσσόμενη αγορά. Τέλος η παραγωγή τσιπούρας, λαβρακιού, καλκανιού παρουσίασε θεαματική ανάπτυξη παρ όλο που οι ποσότητες του κλάδου αυτού δεν είναι ακόμη σημαντικές (βλ. Σχ. 2). Οι Ευρωπαϊκές ιχθυοκαλλιέργειες, παρουσιάζουν ορισμένα χαρακτηριστικά όσον αφορά στον τρόπο που είναι οργανωμένες, στον τρόπο προώθησης των προϊόντων τους ακόμα και στο νομικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο πρέπει να κινούνται. Ένα πρώτο χαρακτηριστικό είναι η ποικιλία όσον αφορά στο σύστημα παραγωγής και διάθεσης. Τα συστήματα παραγωγής εκτείνονται από τα εντατικά (πλήρης έλεγχος της παραγωγής) μέχρι τα εκτατικά (επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος). Στο σκέλος της διάθεσης, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής.

18 Σχ.2 Παραγωγή ψαριών Ε.Ο.Κ. κατά χώρα (1990) πωλείται δια μέσω του παραδοσιακού χρονδεμπορικού συστήματος και πωλείται περισσότερο στις εγχώριες παρά στις διεθνείς αγορές. Επίσης πολλές μονάδες πωλούν μικρές ποσότητες απ ευθείας στις τοπικές αγορές. Πολλές φορές συναντάμε τα ίδια είδη να προωθούνται με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές αγορές. Η μορφή ιδιοκτησίας ακόμα, παρουσιάζει διαφοροποιήσεις. Όμως οι μικρές επιχειρήσεις είναι πολύ σημαντικές στην Ευρωπαϊκή υδατοκαλλιέργεια. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Η καλλιέργεια της πέστροφας στο μεγαλύτερο ποσοστό των ιχθυοκαλλιεργειών της Κοινότητας, γίνεται από επιχειρήσεις οικογενειακής μορφής, οι οποίες δεν απασχολούν άλλο προσωπικό. Το δε 93% των παραγωγών πέστροφας παράγει λιγότερο από 200 τόννους το χρόνο αλλά αντιπροσωπεύει το 50% της συνολικής παραγωγής.

19 =",1Ταρα^ 'ο^η Παρουσίαση των βασικών παραγωγών της ΕΟΚ και των σημαντικότερων καλλιεργειών

20 Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός της μη κάθετης ολοκλήρωσης, με κάποιες εξαιρέσεις φυσικά. Ενώ υπάρχουν παραδείγματα επιχειρήσεων που ακολουθούν την κάθετη ολοκλήρωση, δηλαδή ξεκινούν από την παραγωγή του σολωμού και φτάνουν μέχρι την επεξεργασία αυτού, εντούτοις δε συμβαίνει το ίδιο με τους κλάδους της πέστροφας και των οστρακοειδών. Οι περισσότερες ιχθυοκαλλιεργητικές μονάδες περιορίζονται μόνο στην παραγωγή του προϊόντος, το οποίο είναι μη διαφοροποιημένο και η τιμή του δεν ελέγχεται από αυτόν. Ελάχιστοι παραγωγοί ψαριών συναλλάσσονται απ' ευθείας με τους τελικούς καταναλωτές και επομένως τόσο η τύχη των παραγωγών όσο και η τιμή του προϊόντος επηρεάζεται από αυτούς που επεξεργάζονται το προϊόν, κάνουν το Marketing και παραδίδουν απ' ευθείας στους τελικούς καταναλωτές. Ένα τελικό χαρακτηριστικό είναι ότι αναπτύχθηκε χωρίς το σημαντικό επίπεδο του νομοθετικού πλαισίου, που υπάρχει στον τομέα της αλιείας. Δεν υπήρχε κανένας έλεγχος πάνω στην τιμή ή στην παραγωγή των προϊόντων πριν από τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης του σολωμού. Οι έλεγχοι που υπήρχαν αρχικά ήταν για άλλους λόγους, όπως η προστασία του καταναλωτή και του περιβάλλοντος. Η δυνατότητα κέρδους εξαρτάται από τις δυνάμεις της αγοράς και το βαθμό της διοικητικής απόδοσης της κάθε επιχείρησης ξεχωριστά. Βέβαια τόσο οι Εθνικές Κυβερνήσεις όσο και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων υποστηρίζουν την ανάπτυξη ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων σε περιοχές οικονομικά υποβαθμισμένες. Η ενθάρρυνση της ιχθυοκαλλιέργειας γίνεται προκειμένου να επιτευχθούν διάφοροι κοινωνικοί στόχοι όπως η αναβάθμιση του εισοδηματικού επιπέδου και της απασχόλησης ^. 7."Αλιευτικά νέα",τεύχος 139, Ιανουάριος 1993, Ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών στην Ευρώπη, παρούσα κατάσταση και προοπτικές, σελ

21 Β. Παρούσα κατάσταση των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών. 1. Διαχρονική εξέλιξη Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Α.Τ.Ε. και της Δ/νσης Ζωικής Παραγωγής του τμήματος Αλιείας, ο συνολικός αριθμός των μονάδων που κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν από το 1983 έως το 1992, αυξήθηκε από 149 σε 522 (βλ. πίνακα 1). Τα κεφάλαια που διατέθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την ίδρυση μονάδων πάχυνσης τσιπούρων και λαβρακιών (ποσοστό 30%), για τα μύδια ποσοστό 37,8% και για τα χέλια 3%, στο σύνολο των μονάδων που λειτουργούσαν κατά το Από τα στοιχεία του πίνακα παρατηρούμε ότι ο αριθμός των μονάδων υδατοκαλλιεργειών αυξήθηκε εκτός από τις μονάδες εκτροφής κυπρίνων και πεστροφών. Πιο συγκεκριμένα, το 1983 ο αριθμός των μονάδων εκτροφής πεστροφών ανέρχεται σε 104, μέχρι το 1988 παρουσιάζει ανοδική τάση και φτάνουμε στο 1992, όπου ο αριθμός των μονάδων έχει πέσει σε 98. Το ίδιο φαινόμενο παρουσιάζεται και στις μονάδες εκτροφής κυπρίνων, όπου το 1983 ανέρχονται σε 26, το 1986 ανέρχονται σε 28, ενώ το 1992 οι μονάδες μειώθηκαν σε 6. "Οσον αφορά στη μείωση των μονάδων παραγωγής πεστροφών, αυτή Οφείλεται στην ανεπάρκεια νερού, εξαιτίας των μειωμένων βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων, ιδιαίτερα στην περιοχή της Ηπείρου, όπου παράγεται πλέον του 50% της πέστροφας όλης της χώρας. Τουλάχιστο 15 μονάδες σε σύνολο 120 διέκοψαν τη λειτουργία τους εξαιτίας της λειψυδρίας. Σήμερα ο κρατικός σταθμός Λούρου άρχισε πάλι τη λειτουργία του και διέθεσε δωρεάν γόνο πέστροφας στα ιδιωτικά παχυντήρια (βλ. πίνακες 1,2)

22 Πίνακας 1 Εξέλιξη μονάδων υδατοκαλλιεργειών από το κατά κλάδο ΚΛΑΔΟΣ ΕΤΟΣ Πέστροφες Κυπρίνοι Χέλια Μύδια Ευρύαλα ΣΥΝΟΛΟ

23 Πίνακας 2 Χωροταξιακή κατανομή μονάδων υδατ/γειών που λειτούργησαν το 1992 ΕΚΤΡΟΦΕΙΑ ΠΑΧΥΝΣΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ A Β Γ Δ Ε Ζ ΣΥΝΟΛΟ ΘΡΑΚΗ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΕΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΕΥΒΟΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΝΗΣΙΑ ΙΟΝΙΟΥ 5 5 ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΚΡΗΤΗ 2 2 ΣΥΝΟΛΑ Α. Εκτροφεία πάχυνσης πέστροφας Β. " κυπρίνου Γ. " χελιών Δ. " θαλασσίων ψαριών Ε. " μυδιών Ζ. " λοιπών ειδών

24 Πίνακας 3 Μέση παραγωή (Μ.Π.) σε τόννους κατά μονάδα και κλάδο Επίσης η μέση παραγωγή κατά μονάδα το 1991, αναγράφεται στον πίνακα 3. Διαπιστώνεται ότι είναι χαμηλή στα ευρύαλα ψάρια, γιατί το 1990/91 ιδρύθηκαν πολλές μονάδες που δεν είχαν παραγωγή το Το ίδιο συμβαίνει και στην εκτροφή χελιών όπου η μέση παραγωγή είναι χαμηλή για τον ίδιο λόγο. Στους άλλους κλάδους, η μέση παραγωγή αυξήθηκε σε μικρά ποσοστά κατά μονάδα, γιατί τα νέα εκτροφεία που κατασκευάστηκαν είναι μεγαλύτερης δυναμικότητας. Ο αριθμός των εργαζομένων σε όλες τις μονάδες αυξήθηκε από 403 άτομα το 1983 σε 1500 άτομα το 1991 μονίμου απασχόλησης. Η μέση απόδοση ανά εργαζόμενο με μόνιμη απασχόληση, αυξήθηκε από 5,6 τόννους το 1983 σε 8,4 τόννους το Στο μέλλον θα είναι ακόμη μεγαλύτερη, διότι οι νέες μονάδες εκτροφής ψαριών και χελιών δεν έχουν φθάσει σε πλήρη απόδοση. Εποχιακά απασχολούνται άτομα επιπλέον ως ημερομίσθιο προσωπικό. Από τα προαναψερθέντα συνάγεται γενικά ότι, παρά τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των μονάδων, μέσω των επενδύσεων που έγιναν

25 μέση παραγωγή κατά μονάδα είναι χαμηλή, με εξαίρεση μυδοκαλλιέργεια και τα ευρύαλα ψάρια* ^. 2. Υφιστάμενη παραγωγική - οικονομική κατάσταση "Οπως διαπιστώνεται από τα παραπάνω, οι ιχθυοκαλλιέργειες παρουσιάζουν αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Οι ελληνικές επιχειρήσεις προβλέπεται το 1993 να παράγουν τα μισό από τα ψάρια (λαβράκια, τσιπούρες κ.ά.) που θα καλλιεργηθούν στη Μεσόγειο. Σε ολόκληρη τη Μεσόγειο αναμένεται να παραχθούν περίπου 18Ό00 τόνοι ψαριών και η Ελλάδα θα παράγει τους 9Ό00 τόνους, έναντι 6'500 το 1992 και 2'500 το Εντυπωσιακή αύξηση παρουσιάζει και η παραγωγή τα τελευταία χρόνια, γεγονός που οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας (βλ. πίνακα 4). Πίνακας 4 ΧΩΡΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΤΥΝΗΣΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΡΟΚΟ "Αλιευτικά νέα", Τεύχος 78, Δεκέμβριος 1987, σελ "Αλιευτικά νέα". Τεύχος 147, Σεπτέμβριος 1993, σελ. 31

26 Η Ελλάδα εκμεταλλευόμενη το συγκριτικό της πλεονέκτημα των άριστων κλιματολογικών, μορφολογικών συνθηκών κατόρθωσε να καταλάβει την 1η θέση στην παραγωγή τσιπούρας και λαυρακιού απέναντι στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη καθώς επίσης και την πρώτη θέση στην παραγωγή ψαριών στη Μεσόγειο. Επίσης, το 1992, παρουσιάστηκε τρομακτική αύξηση των κερδών των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων, σε σχέση με το Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της επεξεργασίας των ισολογισμών των επιχειρήσεων του κλάδου, τα καθαρά κέρδη αυτών αγγίζουν τα 2 δις, εμφανίζοντας μια άνοδο της τάξης του 170% σε σχέση με το Τα καθαρά κέρδη του κλάδου το 1990 ανήλθαν σε 390 εκατ. δρχ. και πραγματοποιήθηκαν από 11 εταιρίες, ενώ τα αντίστοιχα κέρδη κατά το 1991 ανήλθαν σε 740 εκατ. δρχ. και πραγματοποιήθηκαν από 20 εταιρίες. Το 1992 όμως τα καθαρά κέρδη έφτασαν σε ύψος ρεκόρ Τ975Ό00Ό00 δρχ που πραγματοποιήθηκαν από 25 εταιρίες. Οι 5 πρώτες εταιρίες με κριτήριο τα καθαρά κέρδη πραγματοποίησαν το 84% των κερδών του κλάδου. Πρόκειται για τις επιχειρήσεις; "Ιχθυοτροφεία ΣΕΛΟΝΤΑ ΑΕΤΕ" με 505,9 εκατ. δρχ. καθαρά κέρδη, "Υδατοκαλλιέργειες Δυτ. Ελλάδας ΑΕ" με 491,8 εκατ. δρχ., "Ιχθυοτροφεία Κεφαλλονιάς" με 304,6 εκατ. δρχ., "Νηρεύς ΑΕ" με 162 εκατ. δρχ. και "Παλιόβαρκα" με 80,4 εκατ. δρχ. Το 29% των κερδών του κλάδου προέρχονται απ'τα "Ιχθυοτροφεία ΣΕΛΟΝΤΑ ΑΕΤΕ", που ανήκουν στον επιχειρηματία Κ. Ιωάννη Στεφάνή και τις εταιρίες του ομίλου του ("Μεσογειακές Υδατοκαλλιέργειες ΕΠΕ", "Ιχθυοτροφεία Αργολίδας ΑΕ", "Aqalije Ιχθυοτροφική ΕΠΕ"). Οι επιχειρήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την καλή χρηματοοικονομική τους διάρθρωση, τον άρτιο εξοπλισμό τους, καθώς επίσης και τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο στις εξελίξεις του

27 ΡΠα^&ΰ&ίαϋίί'ίχθΰόκαΧλίέανητίκ&Ψ ί^^ Τμήμα μονάδας Ιχθυοκαλλιέργειας RIO PESCA

28 kaq6cxj'^. Η αλματώδης ανάπτυξη του κλάδου συμβάλλει θετικά στην ελληνική οικονομία. Ομως εξαιτίας της γρήγορης ανάπτυξης, τα οικονομικά στοιχεία είναι ανεπαρκή και δεν μπορούμε να έχουμε μια σαφή εικόνα της συνεισφοράς του κλάδου. Πρέπει να τονιστεί ότι η συνολική αξία των προϊόντων των υδατοκαλλιεργειών παρουσίασε το 1993 σημαντική αύξηση (33,69%) σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή, λόγω της αυξημένης παραγωγής οστρακοειδών και ερύαλων ψαριών. Με βάση τα στοιχεία εισαγωγών - εξαγωγών του Υπουργείου Γεωργίας το ισοζύγιο εξωτερικού ιχθυηρών παρέμεινε αρνητικό εμπορίου τη διετία ' Όπως φαίνεται στον πίνακα 5* το έλλειμμα κυμάνθηκε στους 35Ό00-40Ό00 τόνους αξίας 11Ό00-16Ό00 εκατ. δρχ. Βέβαια το 1992 το έλλειμμα μειώθηκε κατά 4'779 εκατ. δρχ. γεγονός που αποδίδεται στις αυξημένες εξαγωγές ιχθυηρών. Πίνακας 5 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΙΧ0ΗΡΩΝ ΠΟΣΟΤΗΤΑ Εισαγωγές Εξαγωγές Ισοζύγιο (-) ΑΞΙΑ Εισαγωγές Εξαγωγές Ισοζύγιο (-) Απόσπασμα άρθρου από την εφημερίδα το "ΒΗΜΑ" της 25/7/93 που δημοσιεύτηκε στα "Αλιευτικά νέα", Τεύχος 147, σελ "Αλιευτικά νέα", τεύχος 147, Σεπτέμβριος '93, σελ. 43

29 3. Επενδύσεις - Δανειοδότηση Οι επενδύσεις είναι το μέσο ανάπτυξης σε κάθε τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας. Στις ιχθυοκαλλιέργειες, η διάθεση κεφαλαίων και η θέσπιση οικονομικών κινήτρων είναι περισσότερο αναγκαία από άλλους τομείς της πρωτογενούς παραγωγής, γιατί οι εκμεταλλεύσεις απαιτούν υψηλές δαπάνες για πάγια κεφάλαια, με εξαίρεση την πάχυνση από άλλους τομείς της πρωτογενούς παραγωγής, γιατί οι εκμεταλλεύσεις απαιτούν υψήλές δαπάνες για πάγια κεφάλαια, με εξαίρεση την πάχυνση σε ιχθυοκλωβούς και είναι βραδείας απόδοσης, συγκριτικά με τις εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις. Δεδομένου ότι η χώρα μας έχει ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες για την ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών, οι επενδύσεις που γίνονται είναι συνάρτηση: α) της αποτελεσματικότητας των μέτρων που λαμβάνονται από τους δημόσιους φορείς, β) του ύψους των κεφαλαίων που χορηγούνται από τους πιστωτικούς οργανισμούς, γ) του βαθμού δραστηριοποίησης των επενδυτών και δ) της κερδοφορίας και αποδοτικότητας του κάθε κλάδου. Από το 1982/'83, διατέθηκαν σημαντικά κεφάλαια, θεσπίστηκαν ευνοϊκά κίνητρα και έγιναν πολλές διευκολύνσεις στη δανειοδότηση και χορηγήθηκαν πολλές πιστώσεις από την Α.Τ.Ε. (σχεδόν αποκλειστικός φορέας δανειοδότησης των ιχθυοκαλλιεργειών). Οι ακαθάριστες επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν από το Δημόσιο και τους ιδιωτικούς φορείς στην Αλιεία και στις Υδατοκαλλιέργειες, αυξήθηκαν σε μεγάλσ βαθμό. Από το έτος 1983 έως 1991 η κατανομή των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, έχει ως εξής σε εκατ. δρχ. και σε τρέχουσες τιμές:

30 Δημόσιες επενδύσεις 4000 Ιδιωτικές επενδύσεις 3000 Κεφάλαια Α,Τ.Ε ΣΥΝΟΛΟ Με το ποσό αυτό ιδρύθηκαν 261 μονάδες αψού επιλύθηκε πληθώρα προβλημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχειά της Α.Τ.Ε., από ένα δείγμα 161 εγκεκριμένων επενδύσεων για ίδρυση, επέκταση και συμπλήρωση μονάδων, συνολικού κόστους επενδύσεων 12'640 εκατ. δρχ., οι 13 επενδύσεις (8%) συνολικού κόστους 2761 εκατ. δρχ. δεν πραγματοποιήθηκαν. Από τις 148 επενδύσεις που κατασκευάστηκαν (92%), 4 δε λειτούργησαν μέχρι σήμερα (ποσού επένδυσης 18 εκατ) και 4 έκλεισαν (57,8 εκατ. δρχ.). Επομένως, από τις 148 μονάδες λειτουργούν οι 140, από τις οποίες 6 μονάδες μετεγκαταστάθηκαν ή έχουν σοβαρά προβλήματα ή υπολειτουργούν (βλ. πίνακα 6^). Πίνακας 6. ΠΟΣΟ ΜΟΝΑΔΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΔΕΝ ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΕΚΛΕΙΣΑΝ ΔΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΑΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 6 ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΣΟΒΑΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ "Αλιευτικά νέα. Τεύχος 137, Νοέμβριος 1993, σελ. 40

31 Οσον αφορά βέβαια στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων με βάση τα επιτόκια δανειοδότησης, αποδοτικές είναι οι επενδύσεις στον κλάδο εκτροφής μυδιών και ευρύαλων ψαριών (τσιπούρων και λαβρακιών), είτε πρόκειται για μονάδα πάχυνσης είτε για ιχθυογεννητικό σταθμό. Οι υπολογισμοί έχουν γίνει με αυστηρά κριτήρια και αψορούν εκμεταλλεύσεις που έχουν επιχορηγηθεί με αναπτυξιακά προγράμματα. Επίσης οι μονάδες εκτροφής κυπρίνων και πεστροφών είναι μη βιώσιμες και για το λόγο αυτό έχουν σταματήσει να λειτουργούν ορισμένες μονάδες, επειδή το κόστος επένδυσης και λειτουργίας αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς από το ρυθμό αύξησης των τιμών (παράρτημα 1). Οι υδατοκαλλιέργειες, από απλής μορφής εκμεταλλεύσεις έχουν μετατραπεί σε επιχειρήσεις και έχουν ανάγκη κεφαλαίων μεγάλου ύψους και πιστώσεων. Από το 1989 χορηγούνται δάνεια για ιχθυοκαλλιέργειες από όλες τις Τράπεζες. Όμως η Α.Τ.Ε. παραμένει σχεδόν αποκλειστικός χρηματοδότης για επενδυτικά κεφάλαια και για το λόγο αυτό, ρυθμίζει την πιστωτική πολιτική στον κλάδο αυτό. Οι άλλες Τράπεζες διστάζουν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις στον κλάδο αυτό, διότι δε διαθέτουν εμπειρία και έμπειρο γεωτεχνικό προσωπικό. Η Α.Τ.Ε. στα πλαίσια υλοποίησης των αναπτυξιακών προγραμμάτων, χορηγεί δάνεια τόσο για την ίδρυση όσο και για τη λειτουργία των μονάδων, τα οποία διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Τα βραχυπρόθεσμα δάνεια χορηγούνται για την αντιμετώπιση των δαπανών λειτουργίας των μονάδων στους ιδιώτες και τους συνεταιρισμούς και το 1992 έφθασαν τις 6Ό48'654 χιλ. δρχ. έναντι των χιλ. δρχ. το 1991 (+52%). Η αύξηση αυτή οφείλεται στα σημαντικά κεφάλαια που απορρόφησαν οι υδατοκαλλιέργειες ύψους 4' χιλ. δρχ. το 1992 έναντι 2'500Ό00 χιλ. δρχ. το 1991 (+97%) και αυτό γιατί το 1992 λειτούργησαν μονάδες με πλήρη δυναμικότητα. Όσον

32 αφορά στα δάνεια προς την παραδοσιακή αλιεία (παράκτια, μεσογειακή, ατλαντική) και τα δάνεια με ενέχυρα κατεψυγμένα αλιεύματα, παρατηρείται μια σημαντική μείωση στη ζήτηση, γεγονός που οφείλεται στην αποφυγή δανεισμού, λόγω υψηλών επιτοκίων (21% έως 25%) ή ακόμα και στην αδυναμία δανεισμού λόγω συσσωρευμένων ληξιπρόθεσμων Οφειλών προς την Α.Τ.Ε. Όσον αφορά στην μεσοπρόθεσμη δανειοδότηση, τα ποσά που χορηγήθηκαν το 1992 (Τ ), είναι μειωμένα σε σχέση με αυτά που χορηγήθηκαν το 1991 (3' ). Αυτό βασικά οφείλεται στην κατάργηση της εγγύησης του ελληνικού Δημοσίου (ζητούνται εμπράγματες διασφαλίσεις) από τη μια πλευρά κι από την άλλη στα υψηλά επιτόκια (21,25% - 25,25%). Για την ίδρυση ιχθυοκαλλιεργητικής μονάδας, είναι δυνατόν να επιδοτηθεί (ύστερα από τη συλλογή των απαραίτητων δικαιολογητικών) από το ελληνικό Δημόσιο με 10% - 30% και από την ΕΟΚ με το 40% - 50% των δαπανών των μονίμων εγκαταστάσεων, δηλ. για τις δεξαμενές εκτροφής, τους ιχθυοκλωβούς, τον ιχθυογεννητικό σταθμό, τους αποθηκευτικούς χώρους, μικρά λιμενικά έργα κ.λ.π. Π.χ. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιδότηση μονάδας καλλιέργειας τσιπούρας, λαβρακιού, γλώσσας ή κέφαλου είναι η ύπαρξη ελάχιστης έκτασης χερσαίας, μικτής ή θαλάσσιας 25, 15 ή 10 στρ. αντίστοιχα. Επίσης η δυναμικότητα παραγωγής της μονάδας πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 τόνοι ψάρια το χρόνο, ενώ στην περίπτωση επιδότησης ιχθυογεννητικού σταθμού, η παραγωγή γόνου πρέπει να φτάνει το ΓΟΟΟΌΟΟ άτομα. Ενώ για να επιδοτηθεί μια χελοκαλλιέργεια απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η ύπαρξη έκτασης 15 στρ. τουλάχιστον και η δυναμικότητα της μονάδας να ανέρχεται σε 40 τόνους το χρόνο. Για την έγκριση της επιδότησης (εθνικής και κοινοτικής), είναι απαραίτητη η υποβολή μιας τεχνικοοικονομικής μελέτης στην Ε.Ο.Κ

33 μέσω της τοπικής Εποπτειας Αλιείας και της Δ/νσης Αλιείας ύστερα βέβαια από την απόκτηση θαλάσσιας ή/και χερσαίας έκτασης και την ανεύρεση του κατάλληλου μελετητή. Το επόμενο στάδιο από την υποβολή των δικαιολογητικών είναι η αναμονή της εγκριτικής απόφασης, τόσο από το Υπουργείο σχετικά με την έγκριση της εθνικής επιδότησης, όσο και από την Ε.Ο.Κ. για το ύψος της οικονομικής ενίσχυσης. Η πληρωμή τόσο της εθνικής όσο και της κοινοτικής επιδότησης γίνεται μέσω της Α.Τ.Ε. Εκτός βέβαια από την επιδότηση, μπορεί κανείς να πάρει δάνειο από την Αγροτική Τράπεζα, μόνο και εψ' όσον υποβάλλει αίτηση στο υποκατάστημα της Α.Τ.Ε. της περιοχής όπου θα γίνει η ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα, την έγκριση ίδρυσης της μονάδας, πλήρη τεχνοοικονομική μελέτη και τέλος μισθωτήριο συμβόλαιο ή τίτλους ιδιοκτησίας χερσαίας έκτασης και απόφαση παραχώρησης ή μίσθωσης θαλάσσιας έκτασης. Η Α.Τ.Ε. εξετάζει το φάκελο που της έχει υποβληθεί και αποφασίζει για το δάνειο σε χρονικό διάστημα 15 ημερών έως και 2 μηνών, ανάλογα με την επένδυση. Δικαιούχοι δανείων είναι κατάλληλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα με επαγγελματική εμπειρία, οικονομική διαφάνεια, φερεγγυότητα κλπ. Εξετάζονται ο φορέας, η καταλληλότητα της περιοχής, η αποδοτικότητα του κλάδου, οι πηγές χρηματοδάτησης και οι τοπικές συνθήκες. Οι δανειοδοτημένοι φορείς συμμετέχουν στο κόστος επένδυσης σε ποσοστό 20%- 40% ανάλογα με τις δυνατότητάς τους & τη μορφή εκμετάλλευσης. Η συμμετοχή των φορέων είναι γενικά σε μετρητά, αλλά μπορεί να είναι και σε έργα πριν από τη σύναψη του δανείου, εφ όσον αυτά αφορούν τη συγκεκριμένη βελτίωση και συνοδεύονται από τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Η διασφάλιση των δανείων γίνεται με την εγγραφή υποθήκης στην ίδια τη μονάδα και σε πρόσθετα αγροτικά ή αστικά ακίνητα, καθώς και με εγγραφή

34 ενέχυρου otov μηχανολογικό εξοπλισμό. στους πλωτούς ιχθυοκλωβούς κ.λ.π. Τα εμπορικά δάνεια προς τις επιχειρήσεις διασφαλίζονται με συναλλαγματικές, επιταγές βέβαιης είσπραξης ή ακόμα και ενεχυρίαση τίτλων^.ιο. 4. Τεχνολογία Η τεχνολογία και η τεχνική της πάχυνσης που εφαρμόζονται, μεταφέρθηκαν από το εξωτερικό και έχουν προσαρμοστεί στις ελληνικές φυσικές και οικονομικές συνθήκες γιατί δεν υπάρχει ένα ειδικευμένο Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών. Ύστερα από την επίλυση σοβαρών προβλημάτων και διάθεση υψηλών κονδυλίων, δημιουργήθηκε ένα ελληνικό μοντέλο εκμετάλλευσης που αποδίδει ικανοποιητικά αποτελέσματα, με τη συνεργασία Ελλήνων και ξένων ειδικών. Στην εκτροφή χελιών υπάρχουν σοβαρά προβλήματα, όσον αφορά στην προσαρμογή και στη μεταφορά της τεχνολογίας λόγω των ιδιομορφιών που παρουσιάζει η βιολογία του είδους αυτού, της έλλειψης ειδικευμένων επιστημόνων. Η μεταφορά της τεχνολογίας για την εκτροφή των χελιών γίνεται με δυσκολία και δεν έχει αποδώσει μέχρι σήμερα τα διαφημιζόμενα αποτελέσματα. Οι πρώτες εκτροφές διαφόρων ειδών σολομού συνεχίζονται με αρκετή επιτυχία όπου υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες, ενώ στον τομέα της πεστροφοκαλλιέργειας, στον οποίο η τεχνική που εφαρμόζεται χωρίς προβλήματα, διαδόθηκε από τους ιχθυογεννητικούς σταθμούς Λούρου και Έδεσσας. 9. "Αλιευτικά νέα, Τεύχος 139, Ιανουάριος 1993, σελ "Τα νέα διαρθρωτικά προγράμματα στην Αλιεία", Ενημερωτικό φυλλάδιο του Υπ. Γεωργίας, σελ

35 Η ασαγωγή της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την έλλειψη ερευνητικού κέντρου αποτελούν τροχοπέδη για την καλλιέργεια νέων ειδών ψαριών (πχ. καλκάνι) τα οποία αποφέρουν στην αγορά. Επειδή όμως η αγορά τεχνογνωσίας είναι ακριβή προσπαθούν να προσαρμόσουν το ψάρι στην ήδη υπάρχουσα τεχνολογία αντί την τεχνολογία στο ψάρι. 5. Αδυναμίες - προβλήματα των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών Παρ' όλου που ο κλάδος των ιχθυοκαλλιεργειών παρουσίασε αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, εν τούτοις κάποια προβλήματα έκαναν την εμφάνισή τους. Ορισμένα προβλήματα κάνουν την εμφάνισή τους από το στάδιο της πιχορήγησης και της δανειοδότησης. Είναι γνωστό ότι οι επενδύσεις εξαρτώνται σε μεγάλο ποσοστό από τα κεφάλαια που διατίθενται για την επιχορήγηση. Η αξιολόγηση των επενδύσεων για την υπαγωγή τους στα αναπτυξιακά προγράμματα, η πληρωμή των επιχορηγήσεων, υπαγορεύουν πολλές φορές γραφειοκρατικές διαδικασίες ώστε να επιτυγχάνεται η δικαιότερη κατανομή των εθνικών και κοινοτικών επιδοτήσεων. Βέβαια οι γραφειοκρατικές διαδικασίες έχουν απλουστευτεί πάρα πολύ, αλλά όχι σε ικανοποιητικό βαθμό. Το παραπάνω πρόβλημα σε συνδυασμό με την ανεπαρκή πληροφόρηση για τα επενδυτικά προγράμματα, τις άδειες και τα δικαιολογητικά που είναι αναγκαία, την ανεπάρκεια οργανωμένων γραφείων μελετών στην Περιφέρεια, τις υψηλές αμοιβές για την αγορά τεχνογνωσίας σε ορισμένους κλάδους, την έλλειψη ειδικών συμβούλων και εμπειρογνωμόνων για κάθε τομέα, την έλλειψη γνώσεων από τους επενδυτές και η καθυστέρηση πληρωμής, έχουν σαν αποτέλεσμα το χαμηλό αριθμό απορρόφησης τόσο των κοινοτικών όσο και των εθνικών επιδοτήσεων. Όσον αφορά στην δανειοδότηση των φορέων, τα προβλήματα κυρίως εντοπίζονται στην αδυναμία συμμετοχής των ενδιαφερομένων στο απαραίτητο ποσοστό της δαπάνης του έργου, στην ^ 30

36 αδυναμία παροχής επαρκών διασφαλίσεων, στα υψηλά επιτόκια καθώς επίσης και σε έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για την στελέχωση των υπηρεσιών. Ενα άλλο πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι επενδυτές, είναι η αντίδραση των κατοίκων για την ίδρυση μονάδων στην περιοχή τους κι αυτό γιατί πιστεύουν ότι η ίδρυση ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων συντελεί στην υποβάθμιση της περιοχής τους. Βέβαια το πρόβλημα αυτό, δηλαδή η σχέση περιβάλλοντος και ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων θα εξεταστεί αναλυτικά σε επόμενο κεφάλαιο. Επίσης από έρευνα που έγινε' στα ιχθυοπωλεία και στις ιχθυόσκαλες διαπιστώθηκαν ορισμένα προβλήματα σχετικά με την τσιπούρα και το λαβράκι τα οποία είναι και τα πιο διαδεδομένα καλλιεργήσιμα είδη. Όσον αψορά στο λαβράκι δεν κινείται πολύ στην εγχώρια αγορά κι αυτό γιατί το λαβράκι θεωρείται ακόμα "βρόμικο" ψάρι και ο καταναλωτής δεν έχει συνηθίσει να το βλέπει και να το αγοράζει σε μικρό μέγεθος και βάρος. Ένα ποσοστό 14,2% θεωρεί το λαβράκι ψάρι ποιοτικά κατώτερο, λόγω της γεύσης του και του αυξημένου λίπους του. Ένα 7,1% το θεωρεί ποιοτικά εφάμιλλο με τα "άγρια", ενώ οι υπόλοιποι δεν ανέφεραν ποιοτικά προβλήματα. Δηλαδή αρκετές φορές συναντάμε προκαταλήψεις απέναντι στα προϊόντα των ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και εμπειρογνωμόνων. Η ρίζα του προβλήματος αυτού βρίσκεται στην εκπαίδευση στον τομέα των υδατοκαλλιεργειών, όπου υπάρχει ένα μεγάλο κενό. Αυτό συμβαίνει διότι, η εκπαίδευση παραμένει γενική και 11. Η έρευνα διεξήχθη το χρονικό διάστημα 28-5 έως ,στα πλαι'σια του σεμιναρίου "Υδατοκαλλιέργειες", που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΕΛ.ΚΕ.ΠΑ.

37 m σε καμία περίπτωση δεν προχωρά σε στάδιο εξειδίκευσης. επειδή δεν υπάρχει άρτιος εργαστηριακός εξοπλισμός ο οποίος είναι πιο σημαντικός από τη θεωρία. Η αγορά εργασίας θέλει άτομα που να γνωρίζουν τις τεχνικές καλλιέργειας, να αναλέιβουν τη μελέτη, την κατασκευή και τη διαχείριση των μονάδων, την υγιεινή των εκτρεφόμενων ειδών και τη διάθεση της παραγωγής. Οι κρατικές υπηρεσίες αρκούνται σήμερα σε τυπικά προσόντα των ατόμων που προσλαμβάνουν, ενώ μελλοντικά προβλέπεται ότι θα ζητούν και ουσιαστικά προσόντα, δηλαδή γνώσεις εξαιτίας της ανάπτυξης που παρουσιάζει ο κλάδος και των αυξημένων αναγκών αυτού. Τέλος, οι ελληνικές ιχθυοκαλλιέργειες, αντιμετωπίζουν την έλλειψη πανεπιστημιακής έρευνας ή ερευνητικού κέντρου για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών των εκτρεφομένων ειδών. Αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης είναι η θνησιμότητα στις ιχθυοκαλλιεργητικές μονάδες, η παραγωγή προϊόντων κατώτερης ποιότητας που οδηγεί στη δημιουργία προκαταλήψεων απέναντι στα προϊόντα αυτά 2 3.ΐ4,ΐ5 12. "Αλιευτικά νέα", τεύχος 135, σελ , Σεπτέμβριος ' "Αλιευτικά νέα", τεύχος 139, σελ. 71, Ιανουάριος ' "Αλιευτικά νέα", τεύχος 137, σελ. 44, Νοέμβριος ' "Αλιευτικά νέα", τεύχος 142, σελ. 95, Απρίλιος '93D

38 Δεξαμενές το ιχθυογεννητικού οταθμού της R10 PESCA

39 ιέργειεκ και επχειοησιακή ^ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Ιχθυοκαλλιέργειες και Επιγειοησιακή Οονάνωση Α.Τ α πρώτα βήματα για την ίδρυση ιχθ/κής μονάδας Για να μπορέσουμε να φτάσουμε από τη σύλληψη της ιδέας στην υλοποίησή της, δηλαδή να ιδρύσουμε μια μονάδα και στη συγκεκριμένη περίπτωση μια ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα, πολλές ψορές προκύπτει το ερώτημα, από πού θα ξεκινήσουμε, πού θα απευθυνθούμε. Μέσα από αυτό το κεφάλαιο, ελπίζω να δώσω τις κατευθυντήριες γραμμές και να βοηθήσω ακόμα και ένα μελλοντικό ιχθυοκαλλιεργητή να ξεκινήσει τη μονάδα. Το πρώτο βήμα που θα κάνει είναι να ενημερωθεί από την Εποπτεία Αλιείας του νομού του, για το ποια είδη μπορούν να καλλιεργηθούν, με ποιον τρόπο και πώς μπορεί να επιδοτηθεί. Κατόπιν απαραίτητο είναι να αποφασίσει για το είδος του ψαριού που θέλει να καλλιεργήσει και για τον τρόπο εξασφάλισης του αναγκαίου γόνου. Ύστερα πρέπει να αποφασίσει που θα κάνει την καλλιέργεια (θάλασσα ή στεριά) και με ποιο σύστημα, και τέλος πρέπει να εντοπιστεί ο κατάλληλος χώρος για την καλλιέργεια. Όσον αφορά στα δύο τελευταία βήματα, τόσο η επιλογή του συστήματος όσο και του χώρου, βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση με το είδος του ψαριού που θα καλλιεργηθεί. Βέβαια για τον εντοπισμό του κατάλληλου χώρου, πρέπει να έχουμε υπ' όψιν μας τα εξής:

40 a. Για καλλιέργεια που θα γίνει στη θάλασσα, σε πλωτούς κλωβούς.. η εγκατάσταση να μην εμποδίζει τη ναυσιπλοΐα, τις τουριστικές δραστηριότητες, να είναι μακριά από αρχαιολογικούς χώρους και από πηγές ρύπανσης ή μόλυνσης ο χώρος και οι ιχθυοκλωβοί να προστατεύονται από ανέμους και ο κυματισμός δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2 μέτρα το βάθος της θάλασσας να είναι μεταξύ 8 και 30 μέτρων. να υπάρχουν θαλάσσια ρεύματα σε όλο το βάθος του νερού να μην υπάρχουν φύκια σε αφθονία στον πυθμένα της θάλασσας. ο πυθμένας να είναι αμμώδης, αμμοπετρώδης κι όχι βούρκος να υπάρχει δυνατότητα εξασφάλισης κατάλληλης χερσαίας έκτασης κοντά στο χώρο των ιχθυοκλωβών, για την κατασκευή αποθηκών και δεξαμενών εκτροφής γόνου. να υπάρχει απαραίτητη υποδομή (οδικό δίκτυο, φως, νερό, συγκοινωνίες κλπ). β. Για καλλιέργεια που θα γίνει σε δεξαμενές ξηρός.. το έδαφος να είναι σχετικά επίπεδο, κατάλληλο για τις αναγκαίες κατασκευές, να έχει την απαιτούμενη έκταση (και και μελλοντική επέκταση) και να είναι δυνατή η παραχώρηση, μίσθωση ή αγορά της έκτασης. να είναι κοντά στην πηγή υδροδότησης, με υψόμετρο όχι μεγαλύτερο των 5 μέτρων από την πηγή υδροδότησης. να υπάρχει η απαραίτητη υποδομή. Για να μπορέσεις όμως να χρησιμοποιήσεις τη θαλάσσια έκταση που έχεις εντοπίσει, πρέπει να ζητήσεις από την Εποπτεία Αλιείας την παραχώρηση της έκτασης δωρεάν, για δοκιμαστική καλλιέργεια και για χρονική περίοδο μέχρι 2 χρόνια. Εφόσον είναι πετυχημένη η δοκιμαστική καλλιέργεια, μπορείς να τη μισθώσεις για χρονικό διάστημα

41 Β μέχρι 15 χρόνια και στη συνέχεια αυτή η μίσθωση μπσρεί να ανανεωθεί. Ένας άλλσς τρόπος είναι η ενοικίαση για 10 χρόνια ύστερα από δημοπρασία και εφ' όσον αναδειχτείς πλειοδότης. Για να μπορέσεις να αποκτήσεις το δικαίωμα χρήσης της θαλάσσιας έκτασης με τον πρώτο τρόπο, πρέπει να καταθέσεις στις κατά τόπους Εποπτείες Αλιείας τα εξής δικαιολογητικά: α) Αίτηση με τα στοιχεία σου, το είδος του ψαριού, το σύστημα καλλιέργειάς του, την απαιτούμενη θαλάσσια έκταση και την τοποθεσία. β) Τεχνική έκθεση (παράρτημα 2) για την κατάρτιση της οποίας, απευθύνεσαι σε μελετητή (παράρτημα 3) γ) Απόσπασμα χάρτη (σε φωτοτυπία) της ευρύτερης περιοχής κλίμακας 1:10Ό00 ή 1:20Ό00, όπου θα σημειώνεται ή θέση της προβλεπόμενης μονάδας. δ) Τοπογραψικό διάγραμμα κλίμακας 1:500 ή 1:1000, θεωρημένο από αρμόδιο μηχανικό, της συγκεκριμένης θέσης εγκατάστασης στο οποίο θα προσδιορίζεται η ζητούμενη έκταση σε σχέση με ένα σταθερό σημείο, τα όριά της και θα σημειώνεται το βάθος της θάλασσας σε αρκετά σημεία. Επίσης θα σημειώνεται το μήκος των πλευρών του απαιτούμενου χώρου, η έκτασή του και οι συντεταγμένες (χ,ψ) των άκρων. ε) Εγκάρσια τομή, όπου θα φαίνεται το ύψος του κλωβού και το βάθος της θάλασσας σε αντιπροσωπευτικό σημείο του χώρου.

42 Τα δικαιολογητικά β,γ.δ,ε θα υποβάλλονται σε 7 αντίγραφα. Στη συνέχεια γίνεται επιτόπια εξέταση από τον ιχθυολόγο της Εποπτείας Αλιείας και ζητούνται οι σύμφωνες γνώμες των συναρμόδιων υπηρεσιών για τη μίσθωση ή παραχώρηση. Εφ' όσον δεν υπάρχει πρόβλημα, η Εποπτεία εισηγείται την έκδοση σχετικής απόφασης παραχώρησης του χώρου στην περίπτωση δοκιμαστικής καλλιέργειας ή κινεί τη διαδικασία δημοπράτησης του χώρου. Για την ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα μπορείς να επιδοτηθείς από το Ελληνικό Δημόσιο και την Ε.Ο.Κ. με 10%-30% και 40%-45% αντίστοιχα και να δανειοδοτηθείς από την Α.Τ.Ε. διαθέτοντας και ο ίδιος ένα σχετικό κεφάλαιο και παρέχοντας τις ανάλογες εγγυήσεις. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτά που αναφέρονται στο κεφάλαιο της δανειοδότησης, ίσχυαν μέχρι τις αρχές του Μέχρι το καλοκαίρι έχουν παγώσει οι αιτήσεις εγκρίσεων, διότι η επιδότηση των μονάδων δε θα γίνεται όπως αναφέραμε, αλλά μέσα από το λειτουργικό πρόγραμμα που πρόκειται να εγκρίνει η Ε.Ο.Κ. Για την εξασφάλιση της χερσαίας έκτασης απαιτείται αίτηση στην οικονομική εφορία της περιοχής ή στην Δ/νση Δασών ή στην Δ/νση Εγγείου Ιδιοκτησίας, για την εξεύρεση της αρμόδιας υπηρεσίας που διαχειρίζεται την αιτούμενη δημόσια έκταση. Ακολουθεί αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία για εκμίσθωση ή παραχώρηση της αιτούμενης έκτασης, με την προσκόμιση των παρακάτω δικαιολογητικών: α) αίτηση χαρτοσημασμένη β) τοπογραφικό διάγραμμα έκτασης γ) οικονομοτεχνική μελέτη

43 Αν η ζητούμενη έκταση είναι δασική, τότε απαιτούνται επιπλέον τα εξής: δ) βεβαίωση από την οικονομική εφορία ότι δεν υπάρχει άλλη κατάλληλη έκταση για την ίδρυση της μονάδας ε) άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας της μονάδας που εκδίδεται από την Εποπτεία Αλιείας του νομού βάσει Κ.Δ. 142/71 άρθρο 1 παρ. 3. στ) εισήγηση της Δ/νσης Αλιείας για τη σημασία των υδατοκαλλιεργειών στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Β. Μελέτη Σκοπιμότητας Πριν από την υλοποίηση κάθε επενδυτικού σχεδίου, πρέπει να λαμβάνει χώρα η μελέτη σκοπιμότητας.που πρέπει να παρέχει τη βάση (τεχνική - οικονομική - εμπορική) για να αποψασιστεί μια επένδυση. Επίσης η μελέτη θα πρέπει να αναλύει και να καθορίζει τα κρίσιμα στοιχεία που σχετίζονται με την παραγωγή συγκεκριμένου προϊόντος. Έτσι μια μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να δίνει την εικόνα μιας συγκεκριμένης παραγωγικής δυνατότητας, σε μια επιλεγμένη τοποθεσία, που χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη τεχνολογία σε σχέση με ορισμένες πρώτες ύλες κι άλλες εισροές με συγκεκριμένα κεφάλαια επενδύσεως και παραγωγικό κόστος, καθώς και τα έσοδα από πωλήσεις που καθορίζουν και την απόδοση του κεφαλαίου επένδυσης. Στη μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να δικαιολογούνται οι υποθέσεις που έγιναν και οι λύσεις που επιλέχθησαν και να προσδιορίζει την έκταση του 1. "Τα νέα διαρθρωτικά προγράμματα στην Αλιεία", ενημερωτικό φυλλάδιο του Υπουργείου Γεωργίας, σελ

44 προγράμματος σαν ολοκλήρωση των επιλεγμένων επιμέρους λύσεων. Υπάρχει όμως και η περίπτωση, το επενδυτικό σχέδιο να μην είναι βιώσιμο, οπότε στη μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να αναφέρονται οι λόγοι που οδήγησαν σ' αυτό το συμπέρασμα. Επίσης μια μελέτη σκοπιμότητας πρέπει να σχετίζεται πάντα με τους διαθέσιμους παραγωγικούς συντελεστές, την τοπική αγορά και τις παραγωγικές συνθήκες και να περιλαμβάνει μια ανάλυση του κόστους και των κερδών. Αν δε συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε οι μελετητές δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις συνθήκες της τοπικής παραγωγής και είναι δυνατό να οδηγήσουν σε λανθασμένο δρόμο και σε λάθος εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών πόρων. Η μελέτη σκοπιμότητας δεν αποτελεί το τέλος των προεπενδυτικών αποφάσεων, αλλά τον τρόπο μόνον για να φθάσουμε σε μια επενδυτική μελέτη. Μια μελέτη σκοπιμότητας περιλαμβάνει: ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ I. ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ II. ΑΝΑΔΟΧΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ III. ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΑΣ Ζήτηση και μελέτη αγοράς Πωλήσεις και marketing Πρόγραμμα παραγωγής Δυναμικότητα μονάδας IV. ΕΙΣΡΟΕΣ ΥΛΙΚΩΝ Πρώτες ύλες και άλλες εισροές Πρόγραμμα προμηθειών

45 V. ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΖΩΝΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Τοποθεσία Ζώνη εγκατάστασης και τοπικές συνθήκες Επίδραση περιβάλλοντος VI. ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Σχεδιαγράμματα έργου Τεχνολογία και μηχανήματα Έργα πολιτικού μηχανικού VII. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ Οργάνωση εργοστασίου Γενικά έξοδα VIII. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Εργατικό δυναμικό Επιτελείο IX. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ X. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Συνολικό κόστος επένδυσης Χρηματοδότηση προγράμματος Κόστος παραγωγής Εμπορικό κέρδος Επίδραση στην εθνική οικονομία

46 01. TO ΙΣΤΟΡΙΚΟ TOY ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Ονομα και διεύθυνση του προσώπου ή του οργανισμού που προωθεί το επενδυτικό πρόγραμμα Προσανατολισμός του προγράμματος: αγορά ή πρώτες ύλες Οικονομικές και βιομηχανικές πολιτικές που υποστηρίζουν την επένδυση. Προϊστορία του προγράμματος 02. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΜΟΝΑΔΑΣ Ζήτηση Αναμενόμενες πωλήσεις Πρόγραμμα παραγωγής Δυναμικότητα μονάδας 03. ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ Περιγράφεται, γενικά η διαθεσιμότητα των: Πρώτων υλών Βοηθητικών υλών Εφοδίων εργοστασίου Ενέργειας, νερού, ηλεκτρικού ρεύματος κ.λ.π. Αναφέρονται οι ετήσιες ανάγκες των παραπάνω εισροών 04. ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Περιγραφή της πιθανής βιομηχανικής ζώνης και του τόπου εγκατάστασης