Η Ελαιοκαλλιέργεια στην Κρήτη Προβλήματα και Προοπτικές

Transcript

1 Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας Η Ελαιοκαλλιέργεια στην Κρήτη Προβλήματα και Προοπτικές Εισηγητής: Νικόλαος Μαυράκης (Δ/ντης Αγροτικής Οικονομίας)

2 Γενικές Πληροφορίες Η συνολική έκταση της Κρήτης είναι km² από τα οποία τα km² καταλαμβάνει η Π.Ε. Ηράκλειου, τα km² η Π.Ε. Χανίων, τα km² η Π.Ε. Ρεθύμνου και τα km² η Π.Ε. Λασιθίου. Η μορφολογία της Κρήτης : την υψηλή ή ορεινή ζώνη με υψόμετρο 400 μ. και άνω, τη μέση ή ημιορεινή ζώνη από μ. και την χαμηλή ή πεδινή ζώνη, περιοχές που εκτείνονται από την επιφάνεια της θάλασσας έως τα 200 μ. υψόμετρο. Η Κρήτη ανήκει στη μεσογειακή κλιματολογική ζώνη και το κλίμα της χαρακτηρίζεται ως εύκρατο με πολλές μικρές κλιματικές ζώνες λόγω του ανάγλυφου. Το ύψος των ετήσιων βροχοπτώσεων κυμαίνεται από τα 300 έως τα 700 mm στις περιοχές με χαμηλό υψόμετρο, με αισθητή μείωση τα τελευταία χρόνια, και μπορεί να ξεπεράσει τα 2000 mm στις ορεινές περιοχές του νησιού.

3 Οικονομία της Κρήτης H Περιφέρεια Κρήτης συμμετέχει με εκ. ευρώ στο συνολικό ακαθάριστο εγχώριου προιόν (Α.Ε.Π.) της Ελλάδας (4,85%).

4 Η γεωργική γη στην Κρήτη Η έκταση της γεωργικής γης στην Περιφέρεια Κρήτης ανέρχεται στα στρ. (Ε.Σ.Υ.Ε.,2008).

5 Εκτάσεις ανά καλλιέργεια (στρ.) Φυτική Παραγωγή Η συνολική καλλιεργούμενη έκτασης στην Κρήτη προσεγγίζει τα στρ. περίπου (τα ελαιόδεντρα καταλαμβάνουν το 65%) Αροτραίες ( στρ.) Κηπευτικά (85453 στρ.) Δενδρώδεις ( στρ.) Άμπελοι ( στρ.) Αγρανάπαυση ( στρ.) Π.Ε. Ηρακλείου Π.Ε. Χανίων Π.Ε. Ρεθύμνου Π.Ε.Λασιθίου

6 Ιστορία της ελαιοκαλλιέργειας στην Κρήτη Αρχαιολογικά ευρήματα (αγγεία, τμήμα ελαιουργείου στη Φαιστό) στην Κρήτη (Κνωσσός, Αρχάνες, Φαιστός- Μεσσαρά) επιβεβαιώνουν την καλλιέργεια της Ελιάς στην Κρήτη τη Μινωική Περίοδο. Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα το ελαιόλαδο και η ελιά εξακολουθούν να έχουν καθοριστική επίδραση στην διαμόρφωση της κουλτούρας και στην οικονομία της Κρήτης. Ελιά ετών στις βούβες (φωτογραφία του Μιχάλη Πολυχρονάκη):

7 Η ελαιοκαλλιέργεια σήμερα στην Κρήτη Συνολικός Αριθμός ελαιόδεντρων ( ) Συνολική έκταση ελαιοκαλλιέργειας ( στρ.) (1/4 της έκτασης της νήσου Συνολική παραγωγή Ελαιολάδου ( μ.ο. τριετίας ) ( τόνοι ) Καλλιεργούμενες ποικιλίες είναι Κορωνέικη ή ψιλολιά (90%), τσουνάτη και θρούμπολιά κ.α. (10%) Πηγή: Δ/νσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής

8 Ελαιουργεία-Τυποποιητήρια Στην Κρήτη λειτουργούν 543 ελαιουργεία και 101 τυποποιητήρια ελαιολάδου. Πηγή: Δ/νσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής

9 Ελαιόλαδα-Ελιές με προστατευόμενη ονομασία (ΠΟΠ, ΠΓΕ) (Καν. (ΕΕ) 1151/2012) Στην Κρήτη υπάρχουν 12 περιοχές με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (11 για το ελαιόλαδο + 1 για τον ελαιόκαρπο). ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ (ΠΟΠ) Μ.Ο. ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ( ) ΑΠΟΚOΡΩΝΑΣ ΧΑΝIΩΝ ΚΡΗΤΗΣ 20,3 ΑΡΧΑΝΕΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 0,0 ΒOΡΕΙΟΣ ΜΥΛΟΠOΤΑΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΚΡΗΤΗΣ 393,7 ΒΙAΝΝΟΣ ΗΡΑΚΛΕIΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 30,6 ΕΞΑΙΡΕΤΙΚO ΠΑΡΘEΝΟ ΕΛΑΙOΛΑΔΟ ΘΡΑΨΑΝO 0,0 ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΣΕΛΙΝΟ ΚΡΗΤΗΣ 0,0 ΚΟΛΥΜΒAΡΙ ΧΑΝIΩΝ ΚΡΗΤΗΣ 773,3 ΠΕΖA ΗΡΑΚΛΕIΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 507,5 ΣΗΤΕΙΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 3391,1 ΧΑΝΙA ΚΡΗΤΗΣ (ΠΓΕ) 3228,9 ΜΕΣΣΑΡΑ - ΣΥΝΟΛΟ 8345,5 ΕΛΙΑ ΘΡΟΥΜΠΑ ΑΜΠΑΔΙΑΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (ΠΟΠ) ΧΩΡΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ Πηγή: ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ

10 Πλεονεκτήματα της Κρήτης για την καλλιέργεια της ελιάς Ιστορία-κρητική παράδοση Εδαφοκλιματικές συνθήκες Ανθρώπινο δυναμικό Επαρκής παραγόμενη ποσότητα ελαιολάδου Άριστα ποιοτικά χαρακτηριστικά (χαμηλή οξύτητα, άρωμα, γεύσης) (90% περίπου είναι έξτρα παρθένο ελαιόλαδο)-διεθνή βραβεία Υποδομές σε όλα τα στάδια από την παραγωγή έως την εμπορία του προϊόντος Υψηλή επισκεψιμότητα της Κρήτης λόγω τουρισμού. Δυνατότητα συνδυασμού τομέων ( αγροτοτουρισμός)

11 Υφιστάμενη κατάσταση-προβλήματα ΜΟΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΟΛΥΤΕΜΑΧΙΣΜΟΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΚΑΛΛΙΕΡΤΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑ- ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ- ΕΞΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΑΥΞΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ ΜΗ ΟΡΘΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΔΟΥΣ & ΝΕΡΟΥ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΜΠΟΡΙΑ

12 Τι επιθυμούμε για την ελιά και το ελαιόλαδο 1 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ 3 ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΏΘΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΜΟΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ- ΠΟΛΥΤΕΜΑΧΙΣΜΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΤΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΥΞΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ ΜΗ ΟΡΘΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΔΟΥΣ & ΝΕΡΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΑ- ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ- ΕΞΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΜΠΟΡΙΑ 2 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

13 Ελιά: Επικρατέστερη καλλιέργεια στην Κρήτη Το 65 % της γεωργικής έκτασης στην Κρήτη καλύπτεται από ελαιώνες ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Αυξημένη ζήτηση σε νερό λόγω αυξημένων απαιτήσεων της ελιάς Περιορισμός της Βιοποικιλότητας Εξάντληση εδαφών-μείωση της γονιμότητας του εδάφους Ανθεκτικότητα εχθρών ασθενειών και ζιζανίων Εγκατάσταση ελαιώνων σε μη κατάλληλα εδαφοκλιματικά περιβάλλοντα Έλλειψη ευελιξίας-εναλλακτικών καλλιεργειών σε περιπτώσεις ακαρπίας ή καταστροφών ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Αύξηση κόστους παραγωγής - περιορισμός στα οικονομικά οφέλη που απορρέουν από την μονοκαλλιέργεια Σταδιακή υποβάθμιση του εδάφους ερημοποίηση Κατασπατάληση-Έλλειψη νερού Αύξηση χρήσης φυτοφαρμάκων Μη αξιοποίηση εναλλακτικών καλλιεργειών (π.χ. φραγκόσυκα σε άγονες ξηρικές περιοχές)

14 Καλλιεργητικές τεχνικές ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Μη ορθή διαχείριση εδάφους & νερού (εντατική κατεργασία εδάφους και εφαρμογή μη ορθών μεθόδων άρδευσης και λίπανσης) Κλιματική αλλαγή (Μείωση βροχοπτώσεων-αύξηση θερμοκρασίας) Αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων (φυτοπροστατευτικά, ζιζανιοκτόνα) Μεθοδολογία προγράμματος δακοκτονίας Αυξημένο κόστος παραγωγής Υποβάθμιση του εδάφους σταδιακή ερημοποίηση Κατασπατάληση νερού-έλλειψη νερού Υποβάθμιση υδάτινων αποδεκτών Μείωση της Παραγωγής Υποβάθμιση ποιότητας ελαιόκαρπου Κίνδυνοι για τη δημόσια Υγεία

15 Επεξεργασία ελαιόκαρπου-εξαγωγή ελαιολάδου ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Χρόνος μεταξύ συγκομιδής και έκθλιψης του ελαιοκάρπου Μεθοδολογία διαχείρισης του ελαιόκαρπου στο ελαιουργείο Μεγάλος αριθμός ελαιουργείων Διαχείριση αποβλήτων ελαιουργείων Διαχείριση της παραγόμενης ποσότητας ελαιολάδου από το ελαιουργεία και όχι από τους ίδιους τους παραγωγούς-οργανώσεις παραγωγών Υποβάθμιση της ποιότητας του ελαιόκαρπου Υποβάθμιση της ποιότητας του ελαιολάδου Αυξημένη κατανάλωση ενέργειας και κόστους παραγωγής Μη ορθή διαχείριση-αξιοποίηση υγρών αποβλήτων Αυξημένος κίνδυνος υποβάθμισης υδάτινων αποδεκτών kritikospalmos.blogspo

16 Τυποποίηση-εμπορία ελαιολάδου ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Έλλειψη κουλτούρας για συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων παραγωγών και φορέων. Διασπορά και μικρό μέγεθος τυποποιητηρίων-επιχειρήσεων-έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού Διαχείριση της παραγόμενης ποσότητας ελαιολάδου από το ελαιουργεία και όχι από τους ίδιους τους παραγωγούς Διάθεση του ελαιολάδου στην αγορά ως χύμα Αδυναμία ικανοποίησης της ζήτησης σε ελαιόλαδο. Αδυναμία διαπραγμάτευσης Έλλειψη ενιαίας στρατηγικής διακίνησης του ελαιολάδου Αυξημένο κόστος προϊόντος Αδυναμία είσπραξης της προστιθέμενης αξίας

17 Τυποποίηση-εμπορία ελαιολάδου Η τιμή του ελαιολάδου (στον παραγωγό) είναι κατά μέσο όρο στα 2 ευρώ ανά κιλό

18 Υφιστάμενη κατάσταση ΕΞΑΓΩΓΗ 90% της παραγωγής (90% πωλείται χύμα) ΕΠΩΝΥΜΟ ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΠΡΟΙΌΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ Ιστορίακρητική παράδοση Ανθρώπινο δυναμικό Επισκεψιμ ότητα λόγω τουρισμού Εδαφοκλιμ ατικές συνθήκες Επαρκής παραγόμενη ποσότητα ελαιολάδου «ΧΥΜΑ» ΕΛΑΙΌΛΑΔΟ ΧΩΡΙΣ ΥΠΕΡΑΞΙΑ Ποιότητα Δυνατότητα σύνδεσης τομέων (Αγροτοτου ρισμός) Υποδομές

19 Συμπεράσματα-Προτεινόμενες λύσεις ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤ ΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΝΕΑ ΚΑΠ ) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΤΗΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΥΞΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ ΜΗ ΟΡΘΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΔΟΥΣ & ΝΕΡΟΥ ΠΟΛΥΤΕΜΑΧΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ- ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ- ΕΞΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΜΠΟΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Κατάρτιση ζωνών χρήσης γης για την προστασία της γεωργικής γης. Ανάδειξη & προστασία μνημειακών ελαιοδέντρων σε συνεργασία με φορείς Αντιμετώπιση πολυτεχνισμού (αναδασμοί, συνεργασίες) Οργάνωση της παραγωγής και των παραγωγών με την εφαρμογή συνεργασιών Επιμόρφωση όλων των εμπλεκομένων για τις ορθές πρακτικές σε όλη την αλυσίδα (Παραγωγή-Μεταποίηση (ελαιουργείο)- Τυποποίηση-Εμπορία) Προώθηση της Έρευνας στα Ερευνητικά Ιδρύματα- Πανεπιστήμια-ΤΕΙ-Διάδοση των αποτελεσμάτων. Δράσεις ανάδειξης της ποιότητας της ελιάς & ελαιολάδου, Αξιοποίηση των αποβλήτων ελαιουργείων Αναβάθμιση ή διατήρηση της καλλιέργειας της σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές (ορεινές περιοχές) Σύνδεση του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό Δημιουργία πλατφόρμας καταγραφής και παροχής στοιχείων (Υπηρεσίες-Επιχειρήσεις-συνεταιρισμοί-Ισοζύγιο εξαγωγών εισαγωγών-παραγόμενες ποσότητες-τιμές) Οργάνωση της διακίνησης (Logistics) Σύνδεση των «κρίκων» της αλυσίδας Παραγωγή-Μεταποίηση- Τυποποίηση-Εμπορία Ενίσχυση νομοθετικού πλαισίου στήριξης στην Ελλάδα και EU

20 Η πραγματικότητα σήμερα Η Κρήτη σήμερα πέραν της οικονομικής κρίσης που βιώνει ολόκληρη η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει και την κατακόρυφη πτώση του εισοδήματος των καλλιεργητών που οφείλεται στα προβλήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Με δεδομένη αυτή την πραγματικότητα και για να υπάρξει προοπτική θα πρέπει: Να ενεργοποιηθεί το σύνολο των παραγωγικών φορέων Να υπάρξει εξωστρέφεια αγροδιατροφικού τομέα Να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και δομές με σκοπό την παραγωγή και προώθηση στην εγχώρια και διεθνή αγορά πιστοποιημένων ποιοτικών προϊόντων.

21 Προοπτικές-Στρατηγικός Σχεδιασμός της Περιφέρειας Κρήτης Η περιφέρεια Κρήτης προχώρησε στην εκπόνηση του στρατηγικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα και την διαχείριση των προϊόντων του. Το στρατηγικό σχέδιο περιλαμβάνει του τομείς: Παραγωγή προϊόντων και διαχείριση φυσικών πόρων (φυτική/ζωική παραγωγή, αλιεία-αξιοποίηση φυσικών πόρων) Κρητική Διατροφή (Κρητική Κουζίνα, Κρητική παράδοση/πολιτισμός, γαστρονομία, τουρισμός)

22 Στρατηγικός Σχεδιασμός της Περιφέρειας Κρήτης Παραγωγικές Δυνάμεις της ΚΡΗΤΗΣ (παραγωγών, μεταποιητών, και επιχειρηματιών). Μέσω αναγνωρισμένων ΔΡΑΣΕΩΝ (Καταχώρηση Ονομασιών, BRAND NAME KΡΗΤΗΣ, Ομάδες Παραγωγών, Δίκτυα, Συμπράξεις κ.α.) ΠΡΟΙΟΝΤΑ: ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΙΣΧΥΡΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

23 Στόχοι Στρατηγικού σχεδιασμού Η ενδυνάμωση της αγροτικής αγροτικής έρευνας και καινοτομίας ως μοχλός υποστήριξης του πρωτογενή τομέα Εκπαίδευση, κατάρτιση και διαρκή επιμόρφωση του αγροτικού κόσμου Η παραγωγή πιστοποιημένων ποιοτικών και ασφαλών για των καταναλωτή προϊόντων, Ανάδειξη του δεσμού των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των Κρητικών προϊόντων με τις ιδιαίτερες εδαφολογικές συνθήκες, την ιστορία, την πολιτισμική παράδοση και την ευρύτερη κουλτούρα της Κρήτης. Προστασία της παράδοσης από την διατήρηση ονομασιών, καλλιεργητικών τεχνικών και συνταγών. ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ- ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ Επέκταση τους στις εγχώριες & διεθνείς αγορές. Η δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Αύξηση της απασχόλησης Οικονομική ευημερία Προστασία & Ανάπτυξη της υπαίθρου.

24 Σημαντικές δράσεις του στρατηγικού σχεδιασμού Η ίδρυση και λειτουργία της «Αγροδιατροφικής Σύμπραξης Περιφέρειας» το «καλάθι των προϊόντων της Κρήτης» το σήμα ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών BRAND NAME «ΚΡΗΤΗ» τα περιφερειακά σήματα ποιότητας (κρητική κουζίνα) Κατοχύρωση ονομασιών προέλευσης (ΠΟΠ-ΠΓΕ-ΕΠΙΠ κ.α.) Τα πρότυπα πιστοποίησης προϊόντων (π.χ. Agro) Δράσεις προώθησης των προϊόντων (εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, προγραμματισμένες επιχειρηματικές συναντήσεις, προώθηση σύστασης συνεργασιών-οργανώσεων παραγωγών

25 Επίλογος Θεωρούμε ότι αποτελεί μονόδρομο: η οργανωμένη δράση μέσα από συνεργασίες όλων των εμπλεκόμενων φορέων του αγροτικού χώρου Εφαρμογή δράσεων ανάδειξης της μοναδικότητας και των ιδιαιτεροτήτων των προϊόντων της ελιάς Έτσι συντονισμένα και με προσπάθεια θα μπορέσουμε τελικά να κερδίσουμε αυτό που μας ανήκει.

26 Ευχαριστώ για την προσοχή σας