Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ (Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων) TAP Ελλάδα - Ανατολικό Τμήμα

Transcript

1 Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ (Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων) TAP Ελλάδα - Ανατολικό Τμήμα

2 Page 2 of 186 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 0 ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Σκοπός της Έκθεσης Περιγραφή του Έργου Περιγραφή του TAP East στην Ελλάδα Περιγραφή Υφιστάμενης Κατάστασης Ενδεχόμενες Επιπτώσεις και Μέτρα Αντιμετώπισης Όροι Αναφοράς για την ΜΠΚΕ Συμμετοχή Εμπλεκόμενων Φορέων Δημόσιος Σχολιασμός και Προτάσεις 28 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επισκόπηση του Έργου Διαδικασία εκπόνησης της Μελέτης Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων του Έργου (ΜΠΚΕ) Εισαγωγή Η προσέγγιση του TAP αναφορικά με την Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ Δομή Έκθεσης Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ 39 2 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ Ελληνικό και Ευρωπαϊκό Νομικό Πλαίσιο για την Εκτίμηση και Αξιολόγηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Εισαγωγή ΜΠΚΕ Απαιτήσεις Επίδοσης ΕΤΑΑ για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων Διεθνείς Συμβάσεις/Συμφωνίες σχετικές με την ΜΠΚΕ 51 3 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ Εισαγωγή Μεθοδολογία Διαδικασίας Αξιολόγησης Εναλλακτικών Ευρήματα Αξιολόγησης Εναλλακτικών Διάδρομοι Όδευσης Σταθμοί Συμπίεσης 59 4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 68

3 Page 3 of Εισαγωγή Γενική Περιγραφή του TAP East Ασφάλεια Αγωγός Εισαγωγή Κατασκευή Αγωγού Εργασίες πριν τη θέση σε λειτουργία Λειτουργία Παύση Λειτουργίας 76 5 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Εισαγωγή Περιβάλλον Κλιματικές Συνθήκες Γεωγραφία Γεωλογία Βλάστηση και Χλωρίδα Πανίδα Προστατευόμενες Περιοχές Τοπίο Κοινωνικοοικονομικά Χαρακτηριστικά Εισαγωγή Κοινωνικοοικονομικό Πλαίσιο Πολιτιστική Κληρονομιά ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Εισαγωγή Αγωγός Κατασκευή Φάση Λειτουργίας και Τερματισμός Λειτουργίας Βασικά Ευρήματα Προκαταρκτικής Αξιολόγησης ΟΡΟΙ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΠΚΕ Εισαγωγή Στόχοι της ΜΠΚΕ Βήματα της ΜΠΚΕ Εξειδικευμένες Μελέτες Μελέτες Γραφείου Έρευνες Πεδίου Συμμετοχή Ενδιαφερομένων Μερών Φάση κύριας διαβούλευσης της ΜΠΚΕ Δημοσιοποίηση της ΜΠΚΕ Δομή της ΜΠΚΕ Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα Έκθεσης Οριοθέτησης και ΜΠΚΕ 135

4 Page 4 of ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΜΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ Εισαγωγή Στάδια Διαβούλευσης με Εμπλεκόμενους Φορείς για το Έργο ΤΑΡ Επισκόπηση Διαβούλευση Επιβεβαίωσης Όδευσης Δημοσιοποίηση της Έκθεσης Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ Στόχοι Δραστηριότητες Διαβούλευσης με Ενδιαφερόμενα μέρη Μηχανισμός Υποβολής Παραπόνων 147 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΧΑΡΤΕΣ 148 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Φόρμα Συμπλήρωσης Σχολίων 149 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Κατάλογος ενδιαφερόμενων μερών 151 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 Συναντήσεις Συλλογής Στοιχείων 158 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 Σχέδιο Δράσης ΜΠΚΕ 172 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 0-1 Κύριοι Ποταμοί 22 Πίνακας 0-2 Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα ΜΠΚΕ και Διαβούλευσης. 28 Πίνακας 1-1 Σύνοψη της Διαδικασίας Εκπόνησης της ΜΠΚΕ για τον TAP East. 36 Πίνακας 2-1 Ελληνικό Νομοθετικό Πλαίσιο για τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. 43 Πίνακας 2-2 Απαιτήσεις Επίδοσης ΕΤΑΑ. 46 Πίνακας 2-3 Διεθνείς Συμβάσεις και Συμφωνίες που έχουν υπογραφεί/επικυρωθεί από την Ελλάδα σχετικά με τη Διαδικασία της ΜΠΚΕ. 52 Πίνακας 3-1 Εξέταση Εναλλακτικών Λύσεων Θέσης Σταθμού Συμπιεστή πλησίον των Κήπων (GCS00). 61 Πίνακας 3-2 Εξέταση Εναλλακτικών Λύσεων Θέσης Σταθμού Συμπιεστή πλησίον των Σερρών (GCS01). 63 Πίνακας 5-1 Θερμοκρασιακά δεδομένα. 79 Πίνακας 5-2 Δεδομένα βροχοπτώσεων. 80 Πίνακας 5-3 Δεδομένα νέφωσης. 80 Πίνακας 5-4 Ανεμολογικά δεδομένα. 80 Πίνακας 6-1 Ενδεχόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και μέτρα αντιμετώπισης που σχετίζονται με την κατασκευή και τη θέση σε λειτουργία του αγωγού. 109 Πίνακας 6-2 Ενδεχόμενες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και μέτρα αντιμετώπισης σχετικά με την κατασκευή του αγωγού και τη θέση του σε λειτουργία. 116 Πίνακας 6-3 Ενδεχόμενες επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονομιά και μέτρα αντιμετώπισης σχετικά με την κατασκευή του αγωγού και τη θέση του σε λειτουργία. 122 Πίνακας 6-4 Ενδεχόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και μέτρα αντιμετώπισης σχετικά με τη λειτουργία του αγωγού και τον τερματισμό λειτουργίας του. 123 Πίνακας 6-5 Ενδεχόμενες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και μέτρα αντιμετώπισης σχετικά με τη λειτουργία του αγωγού και τον τερματισμό λειτουργίας. 125

5 Page 5 of 186 Πίνακας 6-6 Ενδεχόμενες επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονομιά και μέτρα αντιμετώπισης σχετικά με τη λειτουργία του αγωγού και τον τερματισμό της λειτουργίας του. 128 Πίνακας 7-1 Ενδεικτική δομή έκθεσης ΜΠΚΕ 134 Πίνακας 7-2 Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα ΜΠΚΕ και Διαβούλευσης του TAP Ελλάδας. 135 Πίνακας 8-1 Φάσεις Διαβούλευσης ΜΠΚΕ με τους Εμπλεκόμενους Φορείς. 139 Πίνακας 8-2 Κύρια ενδιαφερόμενα μέρη κατά την διάρκεια της Δημοσιοποίησης της Έκθεσης Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ. 141 Πίνακας 8-3 Συναντήσεις Δημοσιοποίησης της Έκθεσης Οριοθέτησης. 144 Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 0-1 Διαδρομή του ΤΑΡ. 12 Σχήμα 0-2 Ανατολικό Τμήμα του TAP εντός της Ελλάδας. 17 Σχήμα 1-1 Διαδρομή του ΤΑΡ. 30 Σχήμα 1-2 Ανατολικό Τμήμα του TAP εντός της Ελλάδας 34 Σχήμα 1-3 Σχηματική απεικόνιση της Διαδικασίας Εκπόνησης της ΜΠΚΕ. 36 Σχήμα 3-1 Εναλλακτικοί Διάδρομοι ALT 1 και ALT Σχήμα 3-2 Εναλλακτικοί Διάδρομοι ALT Σχήμα 3-3 Εναλλακτικός Διάδρομος ALT Σχήμα 3-4 Εναλλακτικές θέσεις GCS Σχήμα 3-5 Εναλλακτικές θέσεις GCS Σχήμα 4-1 Τυπική Ζώνη Εργασίας. 71 Σχήμα 4-2 Σταθμός Συμπιεστή - Τυπική Διάταξη. 73 Σχήμα 5-1 Τυπικές αρδευόμενες εκτάσεις κατά μήκος του διαδρόμου του ΤAP East και του υφιστάμενου αγωγού. 102

6 Page 6 of 186 Ακρωνύμια ΒΙΠΕ BCM BV(S) CBO CS ΔΕΣΦΑ ΕΕ ΕΕΑΔ ΕΖΔ ENT ΕΥΠΕ ΕΤΑΑ GIS GPS ΙΓΜΕ ICH ΚΥΑ ΜΔK MKO ΜΠΚΕ ΟΚΔ (HDD) ΟΟΣΑ ΠΔ ΠΠΕ ΠΠΠΑ PR ΣΠΚΔ TAP ΥΠΕΚΑ ΖΔ (RoW) ΖΕΠ Βιομηχανική Περιοχή Δισεκατομμύρια Κυβικά Μέτρα - Billion Cubic Meters Βαλβιδοστάσιο (ή Βανοστάσιο) - Block Valve (Station) Κοινωνικοί Σύλλογοι (Community Based Organization) Σταθμός Συμπίεσης - Compressor Station Διαχειριστής Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου Ευρωπαϊκή Ένωση Εκτίμηση των Επιπτώσεων επί των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ειδική Ζώνη Διατήρησης E.ON New Build & Technology GmbH Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών Geographic Information Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης - Global Positioning Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά (Intangible Cultural Heritage) Κοινή Υπουργική Απόφαση Μελέτη Διαχείρισης Κτηματολογίου Μη Κυβερνητική Οργάνωση Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων Οριζόντια Κατευθυνόμενη Διάτρησης (Horizontal Directional Drilling) Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη Προεδρικό Διάταγμα Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Προκαταρκτικός Προσδιορισμός Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων Απαιτήσεις Επίδοσης - Performance Principles Σχέδιο Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης Διαδρατικός Αγωγός - Trans Adriatic Pipeline Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Ζώνη Δουλείας (Right of Way) Ζώνη Ειδικής Προστασίας

7 Page 7 of 186 Γλωσσάριο Σταθμός Βαλβιδοστασίου - Block Valve: Αρχή Ομαδοποίησης - Bundling Principle: Άξονας - Centreline: Ξέστρα καθαρισμού - Cleaning pigs: Κώδικας Συμπεριφοράς - of Conduct: Θέση σε Λειτουργία - Commissioning Phase: Σταθμός Συμπίεσης - Compressor Station Παύση Λειτουργίας - De-commissioning Phase Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων (ΜΠΚΕ) - Environmental and Social Impact Assessment (ESIA): Βαλβίδα για την απομόνωση του αγωγού σε διακριτά τμήματα. Οι Σταθμοί Βαλβιδοστασίων (ή Βαλβιδοστάσια) είναι το πρώτο μέτρο ασφαλείας για τους αγωγούς. Με αυτές τις βαλβίδες ο διαχειριστής μπορεί να απομονώσει οποιοδήποτε τμήμα της γραμμής για εργασίες συντήρησης ή να απομονώσει κάποια αστοχία ή διαρροή. Στο έργο του ΤΑΡ, βαλβιδοστάσια θα εγκατασταθούν κάθε 24 km περίπου και καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 600 m 2. Οι διεθνείς βέλτιστες πρακτικές προτείνουν οι νέες υποδομές (όπως οι αγωγοί) να συνδυάζονται με υπάρχουσες, κατά το μέγιστο δυνατό. Σκοπός είναι η μείωση των επιπτώσεων στο φυσικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον μέσω της ελαχιστοποίησης των περιοχών όπου εφαρμόζονται περιορισμοί στις χρήσεις γης και κατακερματισμός του φυσικού περιβάλλοντος. Μια γραμμή που χωρίζει σε δύο ίσα μέρη μια περιοχή. Επί του παρόντος, όλοι οι άξονες που αναφέρονται στο κείμενο είναι προκαταρκτικοί. Τα ξέστρα καθαρισμού (ή γουρουνάκια) χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση διαφόρων εργασιών συντήρησης στους αγωγούς όπως απομάκρυνση σκόνης, υγρών και ξήρανση. Αυτές οι εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς την παύση της ροής του προϊόντος στον αγωγό. Το ξέστρο εισέρχεται από μια ξεστροπαγίδα (pig launcher) ένα χωνοειδές τμήμα του αγωγού. Η ξεστροπαγίδα κλείνει και το ξέστρο κινείται με την βοήθεια της πίεσης του αγωγού, κατά μήκος του αγωγού μέχρι να φτάσει στην ξεστροπαγίδα υποδοχής (receiving station). Υπάρχουν αρκετοί τύποι ξέστρων ανάλογα με τις εργασίες που αυτά εκτελούν: Ξέστρα Αφρού ή με Βούρτσα (Foam or Brush pigs). Η διαδικασία καθαρισμού του αγωγού με χρήση ξέστρων είναι γνωστή ως pigging ή swabbing. Κώδικας που ετοιμάστηκε από τον ΤΑΡ και παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για την ορθή συμπεριφορά και διασφάλιση της ακεραιότητας κατά τις εργασίες του ΤΑΡ Είναι η διαδικασία που διασφαλίζει ότι όλα τα συστήματα και στοιχεία ενός κτιρίου ή βιομηχανικής εγκατάστασης έχουν σχεδιαστεί, εγκατασταθεί, δοκιμαστεί, λειτουργήσει και συντηρηθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις λειτουργίας του φορέα του έργου ή τελικού πελάτη Ο Σταθμός Συμπίεσης (CS) είναι μια εγκατάσταση που υποστηρίζει τη μεταφορά φυσικού αερίου από μια θέση σε άλλη διατηρώντας ή αυξάνοντας την πίεση του αερίου. Ένας Σταθμός Συμπίεσης αποτελείται κυρίως από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας (διαχωριστές φίλτρου), μέτρησης, συμπίεσης και ψύξης αερίου. Είναι η διαδικασία παροπλισμού των εγκαταστάσεων του έργου και η αποκατάσταση της περιοχής επιρροής αυτού. Μια αναλυτική διαδικασία με σκοπό την αναγνώριση, περιγραφή και εκτίμηση με κατάλληλο τρόπο των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων ενός έργου στις ακόλουθες παραμέτρους: (α) άνθρωπο, πανίδα και χλωρίδα, (β) έδαφος, νερό, αέρα, κλίμα και τοπίο, (γ) υλικά αγαθά και πολιτιστική κληρονομιά, και (δ) τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παραπάνω παραμέτρων. Ο σκοπός της εκτίμησης είναι να εξασφαλιστεί ότι οι λήπτες αποφάσεων έχουν λάβει υπόψη τους όλες τις επιπτώσεις στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον προτού λάβουν την τελική απόφαση για ένα έργο. Οι στόχοι της ΜΠΚΕ περιλαμβάνουν: (α) τη βοήθεια της αξιολόγησης των επιπτώσεων ως αποδεκτές, (β) τον σχεδιασμό/ εφαρμογή

8 Page 8 of 186 κατάλληλων μέτρων παρακολούθησης, αντιμετώπισης ή διαχείρισης, (γ) την πρόταση εναλλακτικών, και (δ) την παρουσίαση των αποτελεσμάτων σε μια περιεκτική έκθεση. Γαλαρία Δέντρων Forest Gallery Πλάκα διαμέτρησης - Gauge plate: Μηχανισμός Υποβολής Παραπόνων - Grievance Mechanism: Οριζόντια Κατευθυνόμενη Διάτρηση (ΟΚΔ) - Horizontal directional drilling (HDD): Υδραυλικοί εκσκαφείς - Hydraulic excavators: Υδραυλική Δοκιμή - Hydro-testing: Γαλαρία δέντρων είναι ένας δασικός σχηματισμός σε μορφή διαδρόμου. Παρουσιάζεται σε τοπία που έχουν πολύ λίγα δένδρα όπως χορτολιβαδικές εκτάσεις ή αγροτικές περιοχής, ή κατά μήκος ποταμών και υγροβιοτόπων. Ένα ειδικό εργαλείο από ανθρακούχο χάλυβα σε ακριβείς διαστάσεις, εγκατεστημένο στα ξέστρα για τον καθαρισμό και διαμέτρηση του εσωτερικού τμήματος του αγωγού Η διαδικασία του TAP για την αντιμετώπιση των παραπόνων και των ανησυχιών των ενδιαφερόμενων μερών, χρησιμοποιώντας μια κατανοητή και διαφανή διαδικασία, πολιτιστικά κατάλληλη και άμεσα προσβάσιμη σε όλους τους ενδιαφερόμενους, χωρίς κάποιο κόστος ή αντάλλαγμα. H κατευθυνόμενη διάτρηση που συνήθως καλείται οριζόντια κατευθυνόμενη διάτρηση ή HDD, είναι μια κατευθυνόμενη μέθοδος εγκατάστασης υπόγειων αγωγών, δικτύων και καλωδίων χωρίς τη διάνοιξη ορύγματος, εντός μιας προκαθορισμένης διαδρομής χρησιμοποιώντας κατάλληλες επιφανειακές διατάξεις διάτρησης. Οι διατρητικές διατάξεις αποτελούνται από μια συνεχόμενη χαλύβδινη σειρά στελεχών που αποτελούν τον οδηγό διάτρησης. Η κατευθυνόμενη διάτρηση χρησιμοποιείται όταν δεν ακολουθείται η πρακτική της εκσκαφής ανοικτού ορύγματος. Είναι κατάλληλη για μια ποικιλία εδαφολογικών συνθηκών και εργασιών συμπεριλαμβανομένων διασταυρώσεων δρόμων και ποταμών. Έχει εφαρμοστεί σε έργα με μήκος εγκατάστασης μέχρι και 2000 m και με διάμετρο μέχρι 56 (1200 mm) για μικρότερα τμήματα. Οι σωλήνες που χρησιμοποιούνται μπορούν να είναι κατασκευασμένοι από PVC, πολυαιθυλένιο, πολυπροπυλένιο, χυτοσίδηρο ή ατσάλι, εφόσον οι σωλήνες μπορούν να τραβηχτούν από την διανοιχθείσα οπή. Η κατευθυνόμενη διάτρηση δεν ενδείκνυται αν υπάρχουν κενά στο βράχο ή ατελές βραχώδες υπέδαφος. Το καλύτερο υλικό είναι ο συμπαγής βράχος ή ιζηματογενή εδάφη. Κροκαλοπαγή εδάφη δεν συνίστανται. Οι υδραυλικοί εκσκαφείς είναι υψηλής απόδοσης εκσκαφείς ιδιαίτερα χρήσιμοι σε περιορισμένης έκτασης εργοταξιακούς χώρους όπου δεν ενδείκνυται ο συμβατικός εξοπλισμός. Χρησιμοποιούνται σε διάφορες εφαρμογές που ποικίλουν από την κατασκευή δρόμων και αγωγών μέχρι εξόρυξη και εκσκαφή πετρωμάτων που περιέχουν διαμάντια και χρυσό. Όλες οι κινήσεις και λειτουργίες ενός υδραυλικού εκσκαφέα επιτυγχάνονται μέσω της χρήσης υδραυλικού υγρού (συνήθως λαδιού), με υδραυλικούς κυλίνδρους και κινητήρες. Υδραυλική δοκιμή ή υδροδοκιμή είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος δοκιμής της αντοχής και ακεραιότητας ενός αγωγού ελέγχοντας για τυχόν διαρροές (πχ από αστοχίες στις συγκολλήσεις ή ρωγμές στον αγωγό) πριν την έναρξη της λειτουργίας. Η δοκιμή περιλαμβάνει διοχέτευση νερού στον αγωγό σε συγκεκριμένη πίεση για να ελεχθεί ότι ο αγωγός δεν έχει υποστεί κάποια ζημιά και δεν θα υπάρξουν διαρροές κατά τη λειτουργία.

9 Page 9 of 186 Σφύρα και Διάτρηση - Jack and bore masl: Μικροτούνελ - Microtunnelling: Μη καταστροφικές δοκιμές- Nondestructive testing (NDT): Natura 2000: Γουρουνάκι (Ξέστρο) - Pig: Στοίβα Αγωγών - Pipestack: Χώρος Αποθήκευσης - Pipeyard: Συμμετοχή του Κοινού - Public Participation: Jack and Bore (J&B) είναι μια μέθοδος εγκατάστασης αγωγού. Είναι μια διαδικασία πολλαπλών σταδίων που αποτελείται από μια προσωρινή πλατφόρμα σφύρας και έναν προκαταρκτικό οδηγό ευθυγράμμισης σε ένα φρεάτιο εισόδου, στο επιθυμητό ύψος. Ο σωλήνας στη συνέχεια κρούεται κατά μήκος του οδηγού ευθυγράμμισης με ταυτόχρονη εκσκαφή του εδάφους, η οποία επιτυγχάνεται με μια περιστρεφόμενη κεφαλή κοπής στην πρόσθια άκρη του αγωγού. Το προϊόν εκσκαφής επιστρέφει στο φρεάτιο εισόδου μέσω ενός ελικοειδούς κοχλία που περιστρέφεται μέσα στο σωλήνα. Η τεχνική αυτή συνήθως παρέχει περιορισμένες δυνατότητες κατεύθυνσης και περιορισμένη υποστήριξη στο μέτωπο εργασιών. Μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, σε αντίθεση με το m AGL που αντιστοιχεί σε μέτρα πάνω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα. Μικροτούνελ είναι μια τεχνική εκσκαφής που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μικρών τούνελ μέσω ειδικής τηλεκατευθυνόμενης μηχανής (microtunnel boring machine (MTBM)). Στις περισσότερες εφαρμογές της τεχνικής αυτής, ο αγωγός εισέρχεται από μια είσοδο και ωθείται από την μηχανή. Αυτή η διαδικασία συνήθως αποκαλείται ώθηση αγωγού (pipe jacking). Καθώς η μηχανή προχωράει, τόσο επεκτείνεται η σήραγγα. Με τον τρόπο αυτό η ταχύτητα της προόδου της μηχανής ελέγχεται από την ταχύτητα με την οποία ο αγωγός εισέρχεται στην είσοδο. Για την μείωση της τριβής που δημιουργείται μεταξύ του αγωγού και της σήραγγας, χρησιμοποιείται διάνοιξη σε μεγαλύτερο εύρος έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα μικρό διάκενο μεταξύ της εσωτερικής επιφάνειας του τούνελ και της εξωτερικής επιφάνειας της σωληνογραμμής, με την ταυτόχρονη έγχυση ένός διατρητικού υγρού, συνήθως μπετονίτης. Μη καταστροφικές δοκιμές (ΜΚΔ) είναι μια μεγάλη ομάδα τεχνικών ανάλυσης που χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς επιστήμης και βιομηχανικές εφαρμογές για την αξιολόγηση των ιδιοτήτων ενός υλικού, στοιχείου ή συστήματος χωρίς να προκληθεί βλάβη σε αυτό. Οι ΜΚΔ δεν αλλοιώνουν το υποκείμενο που εξετάζεται. Συνήθεις ΜΚΔ μέθοδοι περιλαμβάνουν υπέρηχους, μαγνητικά σωματίδια, διεισδυτικά υγρά, ραδιογραφίες, και ηλεκτρική δοκιμή με δινορεύματα. Οικολογικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συσκευή Ελέγχου Αγωγού (Pipeline Inspection Gauge - PIG) είναι μια συσκευή που οδηγείται εντός του αγωγού μέσω της πίεσης ή προϊόντος του αγωγού, και χρησιμοποιείται για εσωτερικό καθαρισμό των αγωγών και παρακολούθηση της κατάστασης αυτών. Η στοίβα αγωγών είναι ένα σύνολο αγωγών τοποθετημένοι μαζί. Η στοίβα γίνεται μία μονάδα όταν οι κυλινδρικοί αγωγοί μετατρέπονται σε μια ομάδα που μπορεί εύκολα να μετακινηθεί με τη βοήθεια ανυψωτικών μηχανημάτων, αποφεύγοντας τη μετακίνηση μεμονωμένων αγωγών, βελτιώνοντας έτσι την ευελιξία και τον απαιτούμενο αποθηκευτικό χώρο. Η περιοχή που χρησιμοποιείται για την προσωρινή αποθήκευση των αγωγών πριν την μεταφορά στη ζώνη εργασίας. Αναφέρεται στη συνεργασία του κοινού με τις δημόσιες αρχές με σκοπό την λήψη της βέλτιστης απόφασης και βέλτιστης χάραξης πολιτικής.

10 Page 10 of 186 Ζώνη Εργασίας (Δουλείας) - Right of Way (RoW): Βελτίωση Διαδρομής - Route Refinement: SCADA: Χαραγματιές και βαθουλώματα - Scarring and nicking: Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου ΜΠΚΕ - Scoping Report: Στοίβαγμα - Stacking: Ενδιαφερόμενο Μέρος - Stakeholder: Διαβούλευση με Ενδιαφερόμενα Μέρη - Stakeholder Engagement: Σχέδιο Διαβούλευσης με Ενδιαφερόμενα Μέρη - Stakeholder Engagement Plan: Μια στενή, ανεμπόδιστη ζώνη γης, συγκεκριμένου πλάτους, ακριβώς πάνω από τον αγωγό και περιμετρικά των υποστηρικτικών εγκαταστάσεων, όπου έχουν χορηγηθεί ορισμένα νομικά δικαιώματα του ιδιοκτήτη της γης στον φορέα του έργου. Η συμφωνία της ζώνης εργασίας μεταξύ του φορέα του έργου και του ιδιοκτήτη της έκτασης, αναφέρεται επίσης και ως ζώνη δουλείας. Οι ζώνες εργασίας και δουλείας παρέχουν ένα μόνιμο, οριοθετημένο, δικαίωμα επί της έκτασης στον φορέα του έργου που του επιτρέπει να λειτουργεί, ελέγχει, επιβλέπει, επισκευάζει, συντηρεί και προστατεύει έναν ή περισσότερους αγωγούς σε ιδιοκτησία τρίτου. Μπορεί να διακριθεί σε: (α) Προσωρινή ζώνη εργασίας η οποία είναι μια ζώνη τυπικού πλάτους 38 m που επιτρέπει την κατασκευή του αγωγού. Πρόσθετος χώρος συνήθως απαιτείται σε διασταυρώσεις με δρόμους ή ποταμούς ή σε δυσμενείς εδαφικές συνθήκες. (β) Μόνιμη ζώνη προστασίας του αγωγού που είναι συνήθως πιο στενή (8 m για το έργο ΤΑΡ) και επιτρέπει την πρόσβαση για έλεγχο, συντήρηση, επισκευή και προστασία του αγωγού. Ο φορέας του έργου θα έχει το δικαίωμα πρόσβασης στη ζώνη αυτή κάθε στιγμή. Η διαδικασία εξεύρεσης και εξέτασης της πιθανής όδευσης του αγωγού και πιθανών εναλλακτικών. Σύστημα Ελέγχου και Συλλογής Δεδομένων (SCADA) είναι ένα σύστημα ηλεκτρονικού υπολογιστή για την παρακολούθηση και τον έλεγχο μιας διαδικασίας. Η διαδικασία μπορεί να είναι βιομηχανική, υποδομής ή άλλης εγκατάστασης. Πιθανές ζημιές στον αγωγό που δημιουργούνται λόγω τριβής κατά την τοποθέτηση του αγωγού με χρήση μεθόδων χωρίς την εκσκαφή ορύγματος. Αυτές οι ζημιές μπορούν να αποφευχθούν με την εφαρμογή ενός μικρού διάκενου μεταξύ του αγωγού και του τοιχώματος της σήραγγας, κατά την διαδικασία διάνοιξης της σήραγγας και την έγχυση του ρευστού γεώτρησης. Είναι η διαδικασία καθορισμού του περιεχομένου και της έκτασης των θεμάτων που θα εξεταστούν στη μελέτη περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων που θα υποβληθεί στην αρμόδια αρχή. Βρίσκεται σε αντιστοιχία με τον Προκαταρκτικό Προσδιορισμό Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων που εισήχθη με το νόμο 4014/2011. Η διαδικασία στοίβαξης των αγωγών για τη δημιουργία της στοίβας αυτών (pipestack). Το μέγιστο ύψος της στοίβας θα πρέπει να υπολογιστεί προσεχτικά ώστε να αποφευχθούν ζημιές στη μόνωση των αγωγών λόγω βάρους. Στοίβαγμα των αγωγών χρησιμοποιείται συχνά σαν λογιστική πρακτική στο έργο για την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων αγωγών με σκοπό τη μείωση του απαιτούμενου χώρου και την αύξηση της ευελιξίας. Ένα άτομο, ομάδα, οργάνωση, μέλος ή σύστημα που επηρεάζει ή μπορεί να επηρεαστεί από το έργο. Διαβούλευση με Ενδιαφερόμενα Μέρη (Stakeholder Engagement - SE) είναι η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και γνώσεων, με σκοπό την κατανόηση των ανησυχιών τρίτων μερών και τη σύσφιξη των σχέσεων μέσω της συνεργασίας Το Σχέδιο Διαβούλευσης με Ενδιαφερόμενα Μέρη (Stakeholder Engagement Plan - SEP) είναι ένα ζωντανό έγγραφο που περιγράφει την προσέγγιση για τη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη εξασφαλίζοντας μια συνεπή, συντονισμένη, κατανοητή και πολιτισμικά κατάλληλη προσέγγιση στην διαδικασία διαβούλευσης του έργου.

11 Page 11 of 186 Σωληνογραμμή αγωγού - Stringing pipe: Φορτηγά σωληνογραμμής - Stringing trucks: Καθαρισμός με σφουγγάρια - Swabbing: Thrust-boring: Τοποθέτηση τμημάτων του αγωγού σε κατάλληλη διάταξη, κατά μήκος της ζώνης εργασίας, για την προετοιμασία προς καταβίβαση, με συγκόλληση των άκρων των τμημάτων του αγωγού για να σχηματιστεί ο αγωγός. Τα φορτηγά αυτά επιτρέπουν την μεταφορά φορτίων μεγάλου μήκους (όπως των αγωγών στους αποθηκευτικούς χώρους και την ζώνη εργασίας). Τα φορτηγά αυτά είναι εξοπλισμένα με ρυμούλκα και διατάξεις που ρυθμίζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ακριβής θέση του αγωγού κατά τη μεταφορά του, ακόμα και σε ανώμαλα εδάφη. Είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε το πίσω μέρος να οδηγείται στα ίχνη του μπροστινού τμήματος με τη χρήση καλωδίων. Είναι η μέθοδος καθαρισμού του εσωτερικού ενός αγωγού με την εισαγωγή ενός ξέστρου από πολυαιθυλένιο ή με σφουγγάρια στο σύστημα του αγωγού. Πίεση ωθεί το ξέστρο μέσα στον αγωγό και το ξέστρο καθαρίζει το εσωτερικό τμήμα του αγωγού. Τεχνική που χρησιμοποιείται συνήθως για την εγκατάσταση χαλύβδινων περιβλημάτων σωλήνων κάτω από μια υφιστάμενη επιφάνεια όπου έχει αναγνωριστεί κίνδυνος κατάρρευσης ή σε περίπτωση που η κατηγορία υλικού είναι κρίσιμη. Η χρησιμοποιούμενη μηχανή είναι ικανή να τρυπήσει μια ποικιλία εδαφολογικών συνθηκών από αμμώδη εδάφη μέχρι σχετικά συμπαγή βράχο. Η τεχνική αυτή γενικά χρησιμοποιεί ένα διατρητικό στέλεχος (γεωτρύπανο) που είναι τοποθετημένο εντός ενός χαλύβδινου σωλήνα. Ένας μεγάλος ορθογώνιος λάκκος δημιουργείται, συνήθως, εκατέρωθεν της περιοχής εργασίας για να φιλοξενήσει των χαλύβδινο σωλήνα και τη μηχανή που χρησιμοποιούνται στην διαδικασία αυτή. Το χαλύβδινο χιτώνιο εισχωρεί στη θέση του και ταυτόχρονα πραγματοποιείται η εκσκαφή με τα προιόντα εκσκαφής να μεταφέρονται εκτός του αγωγού με τη βοήθεια των λεπίδων του γεωτρύπανου. Η τεχνική αυτή συνήθως προτιμάται σε εδάφη που βρίσκονται πάνω από τον υδροφόρο ορίζοντα. Όταν ο υδροφόρος ορίζοντας είναι παρόν κατά τη διάρκεια της γεώτρησης, ειδικά μέτρα αποστράγγισης θα πρέπει να ληφθούν, ώστε να αποφευχθεί η πλήρωση του σωλήνα με νερό. Μετά την ολοκλήρωση της εγκατάστασης οι κενοί χώροι γεμίζουν με κατάλληλο υλικό. Μόλις ο εγκατεστημένος αγωγός συνδεθεί με την υφιστάμενη ή τη νέα υποδομή, και οι δύο λάκκοι αποκαθίστανται.

12 Page 12 of ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 0.1 Εισαγωγή Ο Διαδριατικός Αγωγός (Trans Adriatic Pipeline, TAP) είναι ένας υπό μελέτη αγωγός στον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου που θα μεταφέρει αέριο από νέες πηγές στην περιοχή της Κασπίας προς τη Δυτική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο αγωγός TAP θα συνδεθεί σε υπάρχοντα δίκτυα Φυσικού Αερίου και θα ξεκινάει από την Ελλάδα, θα διασχίζει την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και θα καταλήγει στη νότια Ιταλία, επιτρέποντας τη ροή Φυσικού Αερίου απ ευθείας από τη λεκάνη της Κασπίας προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Η διαδρομή του TAP θα έχει μήκος περίπου 860 χιλιομέτρων (κατά προσέγγιση: 546 km στην Ελλάδα, 204 km στην Αλβανία, 105 km υπό την Αδριατική Θάλασσα και 5 km στην Ιταλία). Το σημείο του TAP με το μεγαλύτερο υψόμετρο θα βρίσκεται σε ύψος μέτρων στα όρη της Αλβανίας, ενώ το χαμηλότερο σημείο του στη θάλασσα θα βρίσκεται σε βάθος 810 μέτρων. Το χερσαίο τμήμα του αγωγού θα έχει διάμετρο 48 ιντσών (1,2 μέτρων), ενώ η διάμετρος του υποθαλασσίου τιμήματος θα είναι 36 ίντσες (1,05 μέτρα). Σχήμα 0-1 Διαδρομή του ΤΑΡ. (Πηγή: ΤΑΡ 2012)

13 Page 13 of 186 Οι μέτοχοι του TAP είναι η Ελβετική Axpo (42,5%), η Νορβηγική Statoil (42,5%) και η Γερμανική E.ON Ruhrgas (15%). O αγωγός TAP θα συνεισφέρει στην ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης, παρέχοντας τις απαραίτητες υποδομές για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το κοίτασμα του Shah Deniz II στο Αζερμπαϊτζάν, όταν ξεκινήσει η παραγωγή του στις αρχές του 2018, στις αγορές της Νότιας Ευρώπης, μέσω της συντομότερης διαδρομής. Η αρχική δυναμικότητα του αγωγού ΤΑΡ θα είναι 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (BCΜ) ανά έτος. Καθώς θα γίνεται διαθέσιμο περισσότερο φυσικό αέριο, ο αγωγός TAP θα έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετήσει μία πρόσθετη ποσότητα νέου αερίου ίση με 10 BCM ανά έτος, αυξάνοντας έτσι τη συνολική δυναμικότητά του στα 20 BCM, εφ όσον απαιτηθεί. Ο TAP υποστηρίζεται από οικονομικά σταθερούς/ισχυρούς μετόχους. Ο αγωγός TAP δεν θα απαιτήσει χρηματοδότηση από επιχορηγήσεις ή από τις κυβερνήσεις των χωρών από τις οποίες θα διέλθει. Ο TAP μπορεί να παρέχει σημαντικά οφέλη όσον αφορά τις επενδύσεις στις χώρες που διασχίζει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εντάξει το έργο στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας (TEN-E) ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος για τους συνολικούς στόχους ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το έργο στην Ελλάδα αποτελείται από δύο τμήματα: (i) το Ανατολικό τμήμα (TAP East) μήκους περίπου 365 km από τους Κήπους (ελληνοτουρκικά σύνορα) έως την περιοχή της Θεσσαλονίκης, κοντά στη Νέα Μεσημβρία και (ii) το Δυτικό τμήμα (TAP West) μήκους περίπου 181 km που εκτείνεται από την περιοχή της Θεσσαλονίκης (κοντά στη Νέα Μεσημβρία) ως τα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοντά στην Μεσοποταμία. Αναφορικά με το Δυτικό τμήμα, ετοιμάστηκε και υποβλήθηκε τον Ιούνιο του 2011 στις Ελληνικές Αρχές Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της Μελέτης Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων (ΜΠΚΕ), παρ όλο που δεν το απαιτούσε η ισχύουσα τότε Ελληνική νομοθεσία, τηρώντας τις απαιτήσεις της ΕΤΑΑ. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της τότε ισχύουσας Ελληνικής νομοθεσίας, εκπονήθηκε Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) η οποία αρχικά υποβλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 και επανυποβλήθηκε τον Φεβρουάριο του 2012 ενσωματώνοντας αλλαγές στον συνολικό σχεδιασμό του Έργου. Η έγκριση της ΠΠΕ αυτής αναμένεται το τελευταίο τρίμηνο του 2012.

14 Page 14 of 186 Μετά την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης (Νόμος 4014/2011), η φάση της Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) αντικαταστήθηκε από την φάση του Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ). Η παρούσα Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ έχει εκπονηθεί κατά αντιστοιχία των Άρθρων 2 και 3 (για έργα υποκατηγορίας Α1) του Ν. 4014/2011. Η παρούσα Έκθεση Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ (εφ εξής Έκθεση Οριοθέτησης) αναφέρεται στο ανατολικό τμήμα της διαδρομής του TAP στην Ελλάδα. Το τμήμα αυτό αποτελείται από έναν αγωγό μήκους 365 km περίπου. Ο αγωγός θα έχει αρχικά τη δυνατότητα να μεταφέρει 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (BCM) φυσικού αερίου ανά έτος (περί τα κυβικά μέτρα ανά ώρα). Σε μεταγενέστερη φάση, η δυναμικότητα μεταφοράς του αγωγού θ αυξηθεί από τα 10 BCM στα 20 BCM ανά έτος (από σε κυβικά μέτρα ανά ώρα). Για την αρχική δυναμικότητα των 10 BCM προβλέπεται ένας σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Κήπων (GCS00), ισχύος περίπου MW (πέντε (5) κομπρέσορες σε λειτουργία και ένας (1) σε εφεδρεία). Για τη φάση των 20 BCM, προβλέπεται ένας επιπλέον σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών παρόμοιας δυναμικότητας.(gcs01). Κάθε σταθμός συμπίεσης θα αποτελείται κυρίως από εγκαταστάσεις επεξεργασίας (διαχωριστές φίλτρου), μέτρησης, συμπίεσης και ψύξης του αερίου. Η έκταση του αγροτεμαχίου που είναι απαραίτητη για το σταθμό συμπίεσης υπολογίζεται σε περίπου 360 στρέμματα. Η επιφάνεια που είναι απαραίτητη για τα κτίρια του σταθμού συμπίεσης, τις βοηθητικές εγκαταστάσεις όπως σωληνώσεις, αεραγωγοί και ψύκτες, καθώς και τις λοιπές υποδομές, όπως δρόμοι, είναι περίπου 80 στρέμματα. Η υπόλοιπη έκταση από τα 360 στρέμματα θα παραμείνει κενή, καθώς ο σταθμός συμπίεσης θα εγκατασταθεί εντός του αγροτεμαχίου, ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής απόσταση από τα υπόλοιπα κτίρια και υποδομές. Σύμφωνα με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, θα εγκατασταθούν βαλβιδοστάσια ανά 24 περίπου χιλιόμετρα του αγωγού, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα διακοπής της ροής του φυσικού αερίου σε περίπτωση συντήρησης ή έκτακτης ανάγκης. Σημειώνεται ότι το έργο του TAP χαρακτηρίζεται ως κατηγορίας A σύμφωνα και με την ΕΤΑΑ. Επιπροσθέτως, το έργο του TAP συνολικά καθώς και κάθε ένα από τα τμήματά του (TAP West και TAP East) χωριστά, χαρακτηρίζονται ως έργα υποκατηγορίας Α1 σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (ΥΑ 1958/2012). Συνεπώς, μόλις ολοκληρωθεί η παρούσα φάση του έργου, σύμφωνα

15 Page 15 of 186 με τις απαιτήσεις της ΕΤΑΑ, θα εκπονηθεί μία ενιαία Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων (ΜΠΚΕ) από ομάδες ειδικών διαφόρων ειδικοτήτων, η οποία θα υποβληθεί στην Αρμόδια Αρχή από τον TAP, παρουσιάζοντας το έργο ΤΑΡ (TAP West και TAP East) συνολικά. 0.2 Σκοπός της Έκθεσης Η συνολική προσέγγιση του TAP για την εκπόνηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) είναι η συμμόρφωση με την Ελληνική νομοθεσία καθώς και η τήρηση των απαιτήσεων της Ευρωπαϊκής Οδηγίας ΜΠΕ (EIA Directive). Επιπροσθέτως, η ΜΠΕ θα εκπονηθεί σε συμφωνία με τα ισχύοντα διεθνή πρότυπα, όπως αυτά ενσωματώνονται στις Απαιτήσεις Επίδοσης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη (ΕΤΑΑ) (PR1-10). Μια από τις απαιτήσεις της διαδικασίας της ΜΠΕ (εφ εξής Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων ή ΜΠΚΕ σύμφωνα με την ορολογία της ΕΤΑΑ) είναι η εκπόνηση Έκθεσης Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ (Scoping Report). Η διαδικασία αυτή αφορά την διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς η οποία θα συνεισφέρει στον προσδιορισμό των σημαντικών θεμάτων που θα πρέπει να εξεταστούν κατά την εκπόνηση της ΜΠΚΕ. Οι αρχές της Έκθεσης Οριοθέτησης έχουν πρόσφατα ενσωματωθεί στην Ελληνική νομοθεσία, ως εθελοντικό στάδιο, με τον Νόμο 4014/2011 με τον όρο Προκαταρκτικός Προσδιορισμός Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων. Το πρώτο βήμα στη διαδικασία εκπόνησης της ΜΠΚΕ για το τμήμα του TAP East ήταν η επιβεβαίωση της δυνατότητας της προτεινόμενης όδευσης του αγωγού να ακολουθήσει τη διαδρομή του υφιστάμενου αγωγού φυσικού αερίου, ομαδοποιώντας έτσι τα δύο έργα, ξεκινώντας από την περιοχή των Κήπων (κοντά στα Ελληνοτουρκικά Σύνορα) και φτάνοντας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, κοντά στη Νέα Μεσημβρία. Αφ ότου επιβεβαιώθηκε η προτεινόμενη όδευση, ο TAP ξεκίνησε την εκπόνηση της Έκθεσης Οριοθέτησης και τη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης αυτής με σκοπό τον προσδιορισμό του αντικειμένου και των περιεχομένων της ενιαίας ΜΠΚΕ, λαμβάνοντας υπ όψιν πληροφορίες από σχετικούς εμπλεκόμενους φορείς και τις ειδικές απαιτήσεις των Ελληνικών Αρχών και άλλων φορέων. Περαιτέρω τροποποιήσεις της προτεινόμενης όδευσης μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της τρέχουσας διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς και της συλλογής στοιχείων. Από την έναρξη της διαδικασίας επιβεβαίωσης της όδευσης, ο TAP έχει έρθει σε επαφή με τους εμπλεκόμενους φορείς (εθνικές και περιφερειακές αρχές) με σκοπό τον εντοπισμό οποιωνδήποτε

16 Page 16 of 186 περιορισμών που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την ομαδοποίηση με τον υφιστάμενο αγωγό φυσικού αερίου. Οι επαφές αυτές συνεχίζονται καθ όλη τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης της Έκθεσης Οριοθέτησης (βλ. Κεφάλαιο 8) και θα συνεχιστούν καθ όλο τον κύκλο ζωής του έργου. Σκοπός της παρούσας Έκθεσης για τον TAP East είναι η γνωριμία των εμπλεκόμενων φορέων με το έργο, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν από τα πρώτα στάδια στην προετοιμασία της ενιαίας ΜΠΚΕ. Τα αποτελέσματα της φάσης της Οριοθέτησης Περιεχομένου της ΜΠΚΕ συνοψίζονται στην παρούσα έκθεση, η οποία θα κοινοποιηθεί στις αρχές και στο ευρύ κοινό ως βάση περαιτέρω συζήτησης, όπως περιγράφεται στο Κεφάλαιο 8. Το Σχήμα 0-2 δείχνει το τμήμα της όδευσης του TAP στην Ελλάδα που εξετάστηκε στην παρούσα Έκθεση. Το σχήμα παρουσιάζει τον διάδρομο του έργου, πλάτους 2 km καθώς και τους εξετασθέντες εναλλακτικούς διαδρόμους. Επιπροσθέτως, δείχνει τις προτεινόμενες και εναλλακτικές θέσεις για τους Σταθμούς Συμπίεσης (βλ. επίσης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΧΑΡΤΕΣ).

17 Page 17 of 186 Project Title: Ανατολικού Ελληνικού Τμήματος του ΤΑΡ Σχήμα 0-2 Ανατολικό Τμήμα του TAP εντός της Ελλάδας. (Πηγή: ΑΣΠΡΟΦΟΣ 2012)

18 Page 18 of 186 Συγκεκριμένα, στην παρούσα φάση του έργου, η προτεινόμενη όδευση του τμήματος του TAP East ορίζεται ως ένας διάδρομος πλάτους 2 km. Ο διάδρομος έχει επιλεγεί ακολουθώντας την αρχή της ομαδοποίησης, όπως καθορίζεται από τις βέλτιστες πρακτικές (βλ. Κεφάλαιο 3). Οι βέλτιστες πρακτικές προτείνουν οι νέες υποδομές να συνδυάζονται με υπάρχουσες, έτσι ώστε οι συνολικές επιπτώσεις στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον καθώς επίσης και στην πολιτιστική κληρονομιά να ελαχιστοποιούνται, στο μέτρο του δυνατού. Η ομαδοποίηση των έργων υποδομής εφαρμόζεται συνήθως σε δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και οδικά δίκτυα με σκοπό τη μείωση των επιπτώσεων όπως κατακερματισμός του φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου, συγκράτηση του κυκλοφοριακού θορύβου στα υπάρχοντα επίπεδα, περιορισμός του αριθμού των επηρεαζόμενων κοινοτήτων, ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στη βιοποριστικότητα, μείωση της πιθανότητας εμπλοκής με μη καταγεγραμμένα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, κλπ. Η ομαδοποίηση γραμμικών έργων υποδομής θεωρείται διεθνώς ως καλή πρακτική σε περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιο έργο θα απαιτούσε τη διάνοιξη μιας νέας ζώνης εργασίας σε μια προηγουμένως ανεπηρέαστη περιοχή. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τους αγωγούς για τους οποίους οι επιπτώσεις προκαλούνται κυρίως κατά τη φάση κατασκευής. Πιο συγκεκριμένα, ο διάδρομος της προτεινόμενης όδευσης ακολουθεί όσο το δυνατόν περισσότερο τον υφιστάμενο αγωγό φυσικού αερίου υψηλής πίεσης του ΔΕΣΦΑ. Εξετάζονται τέσσερεις (4) τοπικοί εναλλακτικοί διάδρομοι, κυρίως για διερεύνηση πιθανών βελτιώσεων στην προτεινόμενη όδευση, αποφυγή τοπικών περιορισμών κι ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον (βλ. Κεφάλαιο 3). Όλες οι διάφορες εναλλακτικές οδεύσεις (δηλαδή οι άξονες) που εξετάζονται, στην παρούσα φάση, βρίσκονται εντός αυτών των διαδρόμων. Οι εναλλακτικές αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθούν εάν παραστεί ανάγκη ως αποτέλεσμα της εν εξελίξει διαβούλευσης με τα εμπλεκόμενα μέρη και της συλλογής στοιχείων. Για την αρχική δυναμικότητα των 10 BCM προβλέπεται ένας σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Κήπων (GCS00). Για τη φάση των 20 BCM, προβλέπεται ένας επιπλέον σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών παρόμοιας δυναμικότητας.(gcs01). 0.3 Περιγραφή του Έργου Περιγραφή του TAP East στην Ελλάδα

19 Page 19 of 186 Ο ΤΑΡ East θα είναι εξ ολοκλήρου χερσαίος αγωγός με μήκος περίπου 365 km, από τη περιοχή των Κήπων, στα Ελληνοτουρκικά σύνορα έως την περιοχή της Θεσσαλονίκης, κοντά στη Νέα Μεσημβρία. Ο αγωγός θα έχει διάμετρο 48 (1,219 m) και θα είναι κατασκευασμένος από συγκολλημένα τμήματα χαλύβδινων σωληνώσεων, τα οποία θα έχουν μήκος, κυρίως, 8-18 μέτρα. Τα χαλύβδινα τμήματα σωληνώσεως θα έχουν εξωτερική μόνωση τριών στρωμάτων πολυαιθυλενίου για προστασία από τη διάβρωση. Θα εφαρμοστεί και εσωτερική επίστρωση από εποξική ρητίνη για μείωση των τριβών κατά τη ροή του αερίου. Κάποια τμήματα του αγωγού θα φέρουν επιπρόσθετη κάλυψη από πλάκες ενισχυμένου σκυροδέματος για την προστασία των σωληνώσεων από εξωτερικές φθορές. Το σύνολο του αγωγού θα προστατεύεται από τη διάβρωση με την εγκατάσταση συστήματος καθοδικής προστασίας. Ο αγωγός θα είναι υπόγειος σε όλο το μήκος του. Για λόγους ασφαλείας και με στόχο την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στις υπάρχουσες χρήσεις γης (π.χ. γεωργία), ο αγωγός θα είναι καλυμμένος με τουλάχιστον 1 μέτρο χώματος. Μεγαλύτερο βάθος είναι απαραίτητο σε σημεία διασταύρωσης με άλλες υποδομές ή ευαίσθητες περιοχές. Ο αγωγός TAP θα είναι σχεδιασμένος για διάρκεια ζωής 50 ετών. Η διάρκεια ζωής για τον εξοπλισμό και τις σωληνώσεις των σταθμών θα είναι 25 έτη. Ο σχεδιασμός θα εξασφαλίζει ότι το σύστημα μεταφοράς αερίου ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις ασφαλείας των Εθνικών και Ευρωπαϊκών Κωδικών και Προτύπων. Η αρχική δυναμικότητα του αγωγού προβλέπεται να είναι 10 BCM/έτος αλλά ενδέχεται να αυξηθεί στα 20 BCM/έτος. Για την αρχική δυναμικότητα των 10 BCM προβλέπεται ένας σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Κήπων (GCS00), ισχύος περίπου MW (πέντε (5) κομπρέσορες σε λειτουργία και ένας (1) σε εφεδρεία). Για τη φάση των 20 BCM, προβλέπεται ένας επιπλέον σταθμός συμπίεσης στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών παρόμοιας δυναμικότητας.(gcs01). Το Ανατολικό τμήμα του έργου του TAP στην Ελλάδα αποτελείται από τα παρακάτω βασικά στοιχεία: χερσαίος αγωγός, περίπου δεκαέξι (16) βαλβιδοστάσια, δύο σταθμοί συμπίεσης (ανάλογα με τον τελικό σχεδιασμό του έργου) και οι συνοδές εγκαταστάσεις που απαιτούνται για την κατασκευή του έργου (δρόμοι πρόσβασης, εργοτάξια, χώροι αποθήκευσης κλπ). Ο TAP θα χρειαστεί δώδεκα (12) προσωρινούς χώρους αποθήκευσης για τα υλικά των αγωγών και εννιά (9) χώρους εργοταξίου. Σημειώνεται ότι ένας χώρος εργοταξίου θα βρίσκεται εντός των ορίων της θέσης κάθε σταθμού συμπίεσης.

20 Page 20 of 186 Ο αγωγός θα κατασκευαστεί με συμβατικό τρόπο, κατά τμήματα, από μία κατασκευαστική ομάδα που θα κινείται κατά μήκος της διαδρομής του αγωγού. Αρχικά, γίνεται απομάκρυνση του επιφανειακού φυτικού χώματος και αποθήκευσή του σε ξεχωριστό χώρο, και στη συνέχεια γίνεται εκσκαφή του ορύγματος. Έπειτα, ανεξάρτητα τμήματα αγωγού μήκους, κυρίως, 8-18 μέτρων συγκολλούνται σε σωληνογραμμή και διαδοχικά καταβιβάζονται στο όρυγμα. Το χώμα επανατοποθετείται στο όρυγμα και αποκαθίσταται πλήρως το τοπίο ενώ η κατασκευαστική ομάδα συνεχίζει στο επόμενο τμήμα του αγωγού. Οι βασικοί περιορισμοί στις χρήσεις γης επάνω από τον αγωγό περιλαμβάνουν έναν στενό διάδρομο προστασίας του αγωγού πλάτους 4+4 μέτρων εκατέρωθεν του αγωγού (αναφερόμενο ως Ζώνη Δουλείας) όπου δεν επιτρέπεται η ανάπτυξη βαθύρριζων δέντρων, μία ζώνη ασφαλείας αγωγού πλάτους μέτρων όπου δεν επιτρέπεται η κατασκευή κατοικιών, και έναν διάδρομο πλάτους 400 μέτρων, δηλαδή μέτρων, όπου δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση ομάδων σπιτιών ή/και βιομηχανικών υποδομών. Η προτεινόμενη όδευση επιλέχθηκε με στόχο να ικανοποιεί αυτά τα κριτήρια, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει επαρκή χώρο για μελλοντική επέκταση των γειτονικών οικισμών. Για την ενίσχυση της ασφάλειας του αγωγού, ο αγωγός θα περιλαμβάνει κατά προσέγγιση δεκαπέξι (16) σταθμούς βαλβιδοστασίων. Με τη βοήθεια των βαλβιδοστασίων ο διαχειριστής θα μπορεί να απομονώσει οποιοδήποτε τμήμα του αγωγού για εκτέλεση εργασιών συντήρησης ή για την απομόνωση ενδεχόμενης διαρροής. Τα βαλβιδοστάσια είναι μη επανδρωμένα και περιφραγμένα για την αποφυγή οποιασδήποτε επέμβασης, καλύπτοντας συνολική επιφάνεια ίση με περίπου 18 x 39 μέτρα. Σύμφωνα με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, τα βαλβιδοστάσια αυτά θα εγκατασταθούν ανά περίπου 24 km, ενώ ο βασικός εξοπλισμός του κάθε βαλβιδοστασίου θα εγκαθίσταται υπογείως. Ο Σταθμός Συμπίεσης είναι απαραίτητος για τη μεταφορά του φυσικού αερίου αυξάνοντας την πίεσή του. Ο Σταθμός Συμπίεσης αποτελείται κυρίως από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας (διαχωριστές φίλτρου), μέτρησης, συμπίεσης και ψύξης του αερίου. Το μέγεθος του οικοπέδου που είναι απαραίτητη για τον Σταθμό Συμπίεσης είναι περίπου 360 στρέμματα. Η επιφάνεια που είναι απαραίτητη για τα κτίρια του σταθμού συμπίεσης, τις βοηθητικές εγκαταστάσεις όπως σωληνώσεις, αεραγωγοί και ψύκτες, καθώς και λοιπές υποδομές όπως δρόμοι, είναι περίπου 80 στρέμματα. Η υπόλοιπη έκταση θα παραμείνει κενή, καθώς ο σταθμός συμπίεσης θα εγκατασταθεί εντός του αγροτεμαχίου, ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής απόσταση από τα υπόλοιπα κτίρια και τις υποδομές. Σε κάθε σταθμό συμπίεσης θα εγκατασταθεί ξεστροπαγίδα. Για τη μελλοντική επέκταση δυναμικότητας από 10 BCM/έτος σε 20 BCM/έτος, οι σταθμοί