Παρουσίαση Περιστατικού. Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική

Transcript

1 242 Case Report Παρουσίαση Περιστατικού Bimonthly Publication Σ.Γκατζώνης of Hellenic 1, Α.Σιατούνη 1, Ν. Βερεντζιώτη 2, Α.Μπέκα 3, Σ.Κορφιάς 1, Ν.Γεωργακούλιας 4, Θ.Παπασιλέκας 1, Α.Ρωμανά 5, Θ.Πύλιος 6, Δ.Σακάς 1 Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS 1. Μονάδα Χειρουργικής Θεραπείας της Επιληψίας, Νευροχειρουργική Κλινική, Iατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» GREECE 2.Νευρολογική Κλινική Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» Τel Fax: 1ο Εργαστήριο Ακτινολογίας, Contents Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» 4. Νευροχειρουργική Κλινική, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών, «Γ. Γεννηματάς» 5. Αναισθησιολογικό Τμήμα, Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» 6. Τμήμα Εμβιομηχανικής, Εταιρεία «CORMED» EXECUTIVE BOARD REVIEW ARTICLES ΠΕΡΙΛΗΨΗ: President: N. Artemis Vice President: I. Evdokimidis Η εξέλιξη των μεθόδων s Multiple νευροαπεικόνισης Sclerosis έχει - The δώσει multidisciplinary τεράστια ώθηση στη symptomatic διάγνωση και τη θεραπεία Secretary: K. των Sitzoglou νοσημάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος και επομένως και στην εφαρμογή της χειρουργικής Treasurer: K. Voumvourakis treatment of the disease θεραπείας της επιληψίας.θα πρέπει όμως η εκτίμηση των ευρημάτων τους -που παραμένουν έμμεσα και Members: E. Staboulis A. Kerasnoudis 6 N. επιβεβαιωτικά- Triantafillou να γίνεται με σκεπτικισμό. Παρουσιάζεται η περίπτωση ασθενούς με ανθεκτική στα φάρμακα Georgakakis συμπτωματική εστιακή επιληψία,όπου υπήρχε άμεση συνάφεια της ζώνης επιληπτογένεσης με την G. πρωτογενή κινητική περιοχή.οι s Safe use προεγχειρητικές of Neuroimaging απεικονιστικές (CT ενδείξεις MRI DSA) συνηγορούσαν in clinical υπέρ practice της σχετικά ασφαλούς εφαρμογής της A. χειρουργικής Safouris, C. Karakasis, θεραπείας. J. Rudolf, Εν τούτοις,ο G. Deretzi, επεμβατικός I. Tsiptsios νευροφυσιολογικός έλεγχος 18 EDITORS IN CHIEF κατέδειξε την εμπλοκή της κινητικής περιοχής στη ζώνη επιληπτογένεσης αποτρέποντας την επέμβαση. Χωρίς να αμφισβητείται s η Neurologic μείζονα σημασία complications των εφαρμογών of electrical της νευροαπεικόνισης,η injuries βασική νευροφυσιολογία παραμένει η βάση K. στήριξης Yiannopoulou, του προεγχειρητικού E. Meidani, A. Pasioti, ελέγχου K. Karidakis για την χειρουργική θεραπεία της 28επι- ληψίας. EDITORIAL BOARD A. Panteliadou, K. Kalokasidis, A. Patsatsi, M. Trakatelli, D. Sotiriadis 38 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ (Ανθεκτική επιληψία,προεγχειρητικός έλεγχος επιληψίας, χειρουργική της επιληψίας,λειτουργική Artemis Nikolaos MRI,λειτουργική χαρτογράφηση,επεμβατικά ηλεκτρόδια) s Factors related to demendia in parkinson s disease Potagas Kon/nos Rudolf Jobst V. Stergiou, M. Tsatali, M. Tsolaki, A. Karlovasitou 47 OWNER Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική θεραπεία της εξωκροταφικής επιληψίας Μαθήματα από μια περίπτωση συμπτωματικής εστιακής επιληψίας s Neurocutaneous disorders: evidence basic therapy Contribution of cortical mapping in the surgical therapy of neocortical extra temporal epilepsy Hellenic Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS Lessons from a case of symptomatic partial epilepsy GREECE S.Gatzonis 1,A.Siatouni 1,A.Verentzioti 2,A.Mpeka 3,S.Korfias 1,N.Georgakoulias 4,T.Papasilekas 1,A.Romana 5,T.Pilios 6,D.Sakas 1 PUBLISHER 1. Epilepsy Outpatient Clinic, Neurosurgery Department, Evangelismos Hospital, Athens, Greece. Elena Tsolakou 2. Neurology Department, Evangelismos Hospital. Athens, Greece Gem Communications 3. 1st ltdradiology Department,Medical school, Areteion Hospital,Athens,Greece D. Hristou Nikolaou 4. 49Neurosurgical Department, G.Gennimatas Hospital, Athens,Greece , Agios Dimitrios 5. Anesthesiology Department, Evangelismos Hospital, Athens, Greece. Τel.: , Bio-engineering Fax: CORMED Intenational Ltd ABSTRACT: SUBSCRIPTION The evolution of neuroimaging methods has given a huge boost in the diagnosis and treatment of diseases of the Central Nervous System and thus also in the application of surgical treatment of epilepsy. However, Members Free we should have a careful assessment of their findings which are still indirect and confirmatory. We present Not members 40 Students the case 15 of a patient with symptomatic drug-resistant partial epilepsy, in whom the epileptogenic zone Companies - Libraries was in close 50 relation with the primary motor area. Preoperative imaging evidence was in favour of surgical All foreign countries treatment. US#80 Nevertheless, neurophysiological intervention revealed the involvement of motor areas in the epileptogenic zone, so the surgery was prevented. Despite the important and major applications of 21: , 42-49

2 Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική θεραπεία της εξωκροταφικής επιληψίας 431 neuroimaging, fundamental neurophysiology remains the basis of presurgical monitoring of the surgical treatment of epilepsy. KEY-WORDS (refractory epilepsy, presurgical monitoring of epilepsy, epilepsy surgery, functional MRI, cortical mapping, invasive electrodes) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διμηνιαία Παρουσιάζουμε έκδοση της την περίπτωση ενός ασθενούς με Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας ανθεκτική στα φάρμακα συμπτωματική εστιακή επιληψία Τηλ. που παρότι οδηγήθηκε - Fax: στο χειρουργείο με προ- εγχειρητικές απεικονιστικές info@enee.gr ενδείξεις που συνηγορούσαν υπέρ της εφαρμογής της χειρουργικής θεραπείας, η βασική νευροφυσιολογία απέτρεψε τελικά αυτή την ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ παρέμβαση. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης Περιεχόμενα ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ Η παρακολούθηση Τόμος 20, Τεύχος και ο έλεγχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 Κατά την 5ετία της παρακολούθησης του στη μονάδα μας (από την ηλικία των 26 ετών) εμφάνιζε 1-4 Αντιπρόεδρος: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ιωάννης ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ Ευδοκιμίδης s Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η πολυδιάστατη συμπτωματική Γεν. Ο Γραμματέας: ασθενής Κωνσταντίνος Σιτζόγλου Ταμίας: Κωνσταντίνος Βουμβουράκης αντιμετώπιση της νόσου Μέλη: Ανδρας, 32 ετών, Ελευθέριος προσήλθε Σταμπουλήςλόγω ανθεκτικής Α. Κερασνούδης στα 6 φάρμακα εστιακής Νικόλαος επιληψίας. Τριανταφύλλου Η έναρξη των κρίσεων αναφέρεται Γεώργιος σε ηλικία Γεωργακάκης 8 ετών κατά την s H διάρκεια ασφαλής χρήση νευροαπεικονιστικών μεθόδων του ύπνου, με σπασμούς, παρατεταμένη προσβολή της (CT MRI DSA) στην κλινική πράξη ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ συνείδησης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ καθώς και ΚΑΙ μετακριτική παράλυση του αριστερού Α. Σαφούρης, Χ. Καρακάσης, J. Rudolf, Γ. Δερετζή, Ι. Τσίπτσιος 18 ΣΥΝΤΑΞΗΣ ημισώματος. (EDITORS IN CHIEF) Από το ατομικό αναμνηστικό του αναφέρεται εκλαμψία κατά την κύηση και διενέργεια Καρλοβασίτου καισαρικής Άννα τομής. Δεν αναφέρονται s Νευρολογικές πυρετικοί σπασμοί. Η ψυχοκινητική του εξέλιξη ήταν Κ. Γιαννοπούλου, φυσιο- Ε. Μεϊδάνη, Α. Πασιώτη, Κ. Καρυδάκης 28 επιπλοκές των ηλεκτρικών τραυματισμών λογική και αποφοίτησε από το λύκειο με μέτριες επιδόσεις. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ Από την ΕΠΙΤΡΟΠΗ παιδική του ηλικία τέθηκε s Nευροδερματικές σε αντιεπιληπτική Αρτέμης Νικόλαος αγωγή, αλλά ουδέποτε παρέμεινε αντιμετώπιση ελεύ- παθήσεις: τεκμηριωμένη θεραπευτική Εικόνα 1. θερος Καρλοβασίτου κρίσεων. Άννα Ήδη από τα πρώτα χρόνια Α. Παντελιάδου, της νόσου Πάταγας του Κων/νος διαπιστώθηκε με Μαγνητική Τομογραφία η Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 Ρούντολφ Γιομπστ ύπαρξη Σιτζόγλου φλοιϊκής Κων/νος βλάβης δεξιά βρεγματικά με χαρακτήρες δυσπλασίας. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ Περιγραφή κρίσεων Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία Αλκμάνος Η έναρξη 10, Αθήνα των κρίσεων περιγράφεται ως δυσαισθησία Τηλ. 210 του τύπου - Fax: της 210 αιμωδίας στην αριστερά άκρα χείρα που ανέρχεται info@enee.gr ταχέως έως τον αγκώνα. Στη συνέχεια επισκοτίζεται η συνείδηση. Η μητέρα του περιγράφει ΕΚΔΟΤΗΣακινησία του αριστερού άνω άκρου, εκφορά απλών επαναλαμβανόμενων λέξεων όπως «Έλενα Τσολάκου χέρι, χέρι, χέρι.» στη συνέχεια έκταση του αριστερού Δ. Χρήστου άνω Νικολάου άκρου, 49, τονική κάμψη και έξω στροφή Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. στον , αγκώνα, Άγιος Δημήτριος κάμψη των δακτύλων, στροφή κεφαλής και σώματος αριστερά. Το δεξί χέρι είναι σε Τηλ.: , Fax: ελαφρά απαγωγή. Ακολουθεί τονική έκταση του αριστερού κάτω άκρου και συχνά η κρίση γενικεύεται. ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Διάρκεια 1-3 λεπτά. Στη συνέχει εγκαθίσταται μετακριτική Μέλη της ΕΝΕ σύγχυση και Δωρεάν ημιαπαράλυση αριστερά ποικίλης Μη μέλη διάρκειας. Έχει 40 λάβει το σύνολο των αντιεπιληπτικών Φοιτητές φαρμάκων σε 15 ποικίλους συνδυασμούς που Εταιρίες ήταν - Βιβλιοθήκες ή αναποτελεσματικά 50 ή διεκόπησαν λόγω Εξωτερικού US#80 μείζονων παρενεργειών. Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN : , s Παράγοντες συσχέτισης της άνοιας στη νόσο του Πάρκινσον Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, Μ. Τσολάκη, Α. Καρλοβασίτου 47 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ s Δραστηριότητες της ΕΝΕ 54 s Νευρολογικά Νέα 58 Εικόνα 2.

3 244 Σ. Γκατζώνης Bimonthly Publication of Hellenic Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS GREECE Contents EXECUTIVE BOARD REVIEW ARTICLES President: N. Artemis Vice President: I. Evdokimidis Εικόνα 3. Εικόνα 4. s Multiple Sclerosis - The multidisciplinary symptomatic Secretary: K. Sitzoglou Treasurer: K. Voumvourakis treatment of the disease Members: E. επεισόδια Staboulis εστιακών κινητικών A. Kerasnoudis κρίσεων συχνά με δευτεροπαθή Triantafillou γενίκευση. το δεξιό πυραμιδικό δεμάτιο ακολουθεί φυσιολογι- Η δεσμιδογραφία που επίσης έγινε κατέδειξε 6ότι N. G. Georgakakis Σε ηλικία 31 ετών υποβάλλεται σε νέα MRI εγκεφάλου η οποία περιγράφει εκτεταμένη κή πορεία και δεν επηρεάζεται από την δυσπλαστική περιοχή. s Safe use περιοχή of Neuroimaging δυσπλαστικού εγκεφαλικού φλοιού στην κυρτότητα του δεξι- Με βάση το κλινικό σενάριο για την ζώνη επιληπτο- (CT MRI DSA) in clinical practice A. Safouris, C. Karakasis, J. Rudolf, G. Deretzi, I. Tsiptsios 18 EDITORS IN CHIEF ού βρεγματικού λοβού. Η αλλοίωση πιθανόν οφείλεται σε πολυμικρογυρία ή εστιακή φλοιϊκή δυσπλαθυμία του ίδιου του ασθενούς, θεωρήθηκε ως υπογένεσης, τα ευρήματα της MRI, της f MRI, και την επι- s Neurologic complications of electrical injuries σία. Εικόνες 1,2. K. Yiannopoulou, E. Meidani, A. ψήφιος Pasioti, K. για Karidakis χειρουργική θεραπεία της επιληψίας 28και Η ως άνω περιοχή θεωρήθηκε ως η επιληπτογόνος βλάβη, αφού συμφωνεί s Neurocutaneous ανατομικά με την κλινι- disorders: evidence basic therapy υποβλήθηκε σε προεγχειρητικό έλεγχο (10). EDITORIAL BOARD κή περιγραφή της επιληπτικής A. Panteliadou, κρίσης. K. Kalokasidis, A. Patsatsi, M. Trakatelli, D. Sotiriadis 38 Μακράς διάρκειας βίντεο-ηεγ Artemis Nikolaos παρακολούθηση s Factors related to demendia in parkinson s disease Potagas Kon/nos Το ερώτημα για την χειρουργική Rudolf Jobst αντιμετώπιση V. Stergiou, M. Tsatali, M. Tsolaki, A. Καταρχήν Karlovasitou υποβλήθηκε σε μακράς διάρκειας video- ΗΕΓ παρακολούθηση για την καταγραφή των κρίσε- 47 Το ερώτημα που τέθηκε ήταν το κατά πόσον ο ασθενής θα μπορούσε να υποβληθεί σε χειρουργική εξαίρεση της ζώνης επιληπτογένεσης που προφανώς θα OWNER Hellenic Association είναι Of Neurology σε στενή συνάφεια με την επιληπτογόνο βλάβη 10, Alkmanos str., ATHENS και πιθανότατα την περιλαμβάνει GREECE Αυτό θα ήταν δυνατόν αν η ζώνη επιληπτογένεσης δεν περιελάμβανε την πρωτογενή κινητική περιοχή για το αριστερό άνω άκρο. Σε αυτή τη περίπτωση η εκτομή θα προκαλούσε βαριά κινητική αναπη- PUBLISHER ρία του άκρου. Elena Tsolakou Gem Communications Προκειμένου ltd να διαπιστωθεί η εμπλοκή της κινητικής 49 περιοχής του αριστερού άνω άκρου διενεργή- D. Hristou Nikolaou , Agios Dimitrios θηκε λειτουργική Μαγνητική τομογραφία (f MRI) η Τel.: , Fax: οποία ανέδειξε την περιοχή ενεργοποίησης του εγκεφαλικού φλοιού κατά την κίνηση της άκρας χείρας του αριστερού άνω άκρου (ενεργοποίηση στην πρόσθια SUBSCRIPTION κεντρική έλικα του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου,στο συμπληρωματικό Free κινητικό κέντρο,τον προμε- Members Not members τωπιαίο και 40 προκινητικό φλοιό). Αυτή η περιοχή εντοπίσθηκε ακριβώς 15 έμπροσθεν εκτεταμένης δυσπλαστι- Students Companies - Libraries 50 All foreign countries κής περιοχής US#80(Εικόνες 3,4) και επομένως πιθανή εξαίρεση της παθολογικής περιοχής δεν θα επηρέαζε την κίνηση του άκρου. ων του. Τοποθετήθηκαν 25 ηλεκτρόδια χρυσού σε 19 θέσεις σύμφωνα με το σύστημα Χρησιμοποιήθηκαν δύο ηλεκτρόδια αναφοράς και δύο ηλεκτρόδια γείωσης. Επίσης τοποθετήθηκαν τα ηλεκτρόδια Τ1 και Τ2 σε θέσεις 3 εκατοστά κάτωθεν των Τ3 και Τ4 αντίστοιχα και 1 εκατοστό εμπρός και 2 ηλεκτρόδια στη μαστοειδή απόφυση άμφω (με αριθμούς 28,29). Τα ηλεκτρόδια επικολλήθηκαν με κολλόδιο και ως ηλεκτραγωγός χρησιμοποιήθηκε η elektroden crème της GE. Για την καταγραφή χρησιμοποιήθηκε το σύστημα BEEHIVE MILLENIUM Profesional series P90f της Grass-Telefactor. Η καταγραφή αυτή διήρκεσε 3 ημέρες κατά τις οποίες εμφάνισε 5 πανομοιότυπες κρίσεις, ως εξής: Τη Δευτέρα 16/5/2011και ώρα ενώ ο ασθενής κάθεται στο κρεββάτι κατεγράφη επεισόδιο διάρκειας 2 λεπτών και 7 δευτερολέπτων. Η κλινική έναρξη του επεισοδίου είναι τη χρονική στιγμή Ο ασθενής πατάει το κουμπί συμβάντος, συνεχίζει να μιλάει, παραμένει ακίνητος και στη συνέχεια ξαπλώνει. Σύσφιξη αριστεράς άκρας χείρας σε γροθιά, τονική έκταση αριστερού κάτω 21: , 42-49

4 Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική θεραπεία της εξωκροταφικής επιληψίας 451 άκρου, κλόνος αριστερού άνω άκρου. Η κεφαλή είναι σε μέση θέση και υπερέκταση. Ακολουθεί έξω στροφή και κάμψη στον αγκώνα του δεξιού άνω άκρου και ανύψωση αριστερού άνω άκρου ( στάση σημείου 4). Άρρυθμες κινήσεις αριστερού άνω άκρου και στη συνέχεια η κρίση γενικεύεται. Την χρονική στιγμή η κρίση καταπαύει. Οι υπόλοιπες τέσσερις κρίσεις είναι κλινικά πανο- Διμηνιαία έκδοση της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας Περιεχόμενα Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης Αντιπρόεδρος: Ιωάννης Ευδοκιμίδης Γεν. Γραμματέας: Κωνσταντίνος Σιτζόγλου Ταμίας: Κωνσταντίνος Βουμβουράκης Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής Νικόλαος Τριανταφύλλου Γεώργιος Γεωργακάκης ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ (EDITORS IN CHIEF) Εικόνα ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ 5. 1η ΕΠΙΤΡΟΠΗ επιληπτική κρίση. Αρτέμης Νικόλαος Πάταγας Κων/νος Ρούντολφ Γιομπστ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ s Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η πολυδιάστατη συμπτωματική αντιμετώπιση της νόσου Α. Κερασνούδης 6 s H ασφαλής χρήση νευροαπεικονιστικών μεθόδων (CT MRI DSA) στην κλινική πράξη Α. Σαφούρης, Χ. Καρακάσης, J. Rudolf, Γ. Δερετζή, Ι. Τσίπτσιος 18 s Νευρολογικές επιπλοκές των ηλεκτρικών τραυματισμών Κ. Γιαννοπούλου, Ε. Μεϊδάνη, Α. Πασιώτη, Κ. Καρυδάκης 28 s Nευροδερματικές παθήσεις: τεκμηριωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 s Παράγοντες συσχέτισης της άνοιας στη νόσο του Πάρκινσον Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, Μ. Τσολάκη, Α. Καρλοβασίτου 47 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ s Δραστηριότητες της ΕΝΕ 54 s Νευρολογικά Νέα 58 ΕΚΔΟΤΗΣ Έλενα Τσολάκου Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. Δ. Χρήστου Νικολάου 49, , Άγιος Δημήτριος Τηλ.: , Fax: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Μέλη της ΕΝΕ Δωρεάν Μη μέλη 40 Φοιτητές 15 Εταιρίες - Βιβλιοθήκες 50 Εξωτερικού US#80 Εικόνα 6. 5η επιληπτική κρίση Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN : , 42-49

5 246 Σ. Γκατζώνης μοιότυπες,ενώ στην πέμπτη και τελευταία κρίση, ηλεκτροεγκεφαλογραφικά, η έναρξη είναι σαφέστερη δεξιά στις μετωπο-βρεγματο-κροταφικές περιοχές (εικόνα 6). Σε κάποια από τα επεισόδια κατά την έναρξη και ο ασθενής οδηγήθηκε και πάλι σε μακράς διάρκειας καταγραφή ηλεκτροφλοιογραφήματος (12,13). επαναλαμβάνει «το χέρι, το χέρι, το χέρι» Το μεσοκριτικό διάγραμμα χαρακτηρίζεται από Τοποθετήθηκαν τα ηλεκτρόδια A,B,C με την παρουσία όχι συχνών παροξυντικών αιχμηρών σημεία καταγραφής αντίστοιχα. (Εικόνα 8). κυμάτων με αντίθεση φάσης στο ηλεκτρόδιο Τ4 ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΟ Α, στο βάθος και κατά μήκος της Bimonthly Publication (εικόνα of Hellenic 7). Στις μονοπολικές απαγωγές καταγράφονται σαφέστερα σε σειρές ικανού ύψους βραδέα ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΟ Β, επεκτείνεται από την πρόσθια κεντρικής αύλακας. Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS και αιχμηρά κύματα με το μέγιστο στα ηλεκτρόδια κεντρική έλικα και έμπροσθεν GREECE F8, C4, T4, 28. ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΟ C, πλαγίως πάνω στο ηλεκτρόδιο Α, με αλληλεπικάλυψη στις θέσεις Α15 και C 16. Contents Να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια του χειρουργείου αποκαλύφθηκε έκτοπη γλωσσίδα εγκεφαλικού Τα συμπεράσματα του μη επεμβατικού EXECUTIVE BOARD προεγχειρητικού ελέγχου REVIEW ARTICLES ιστού στο οπίσθιο χείλος της οπίσθιας κεντρικής έλικας δεξιά με, άγνωστο έως που, επέκταση εν τω βά- Από τον προεγχειρητικό μη επεμβατικό έλεγχο προέκυψαν Artemis τα κάτωθι: President: N. Vice President: I. Evdokimidis Αναγνωρίσθηκε η επιληπτογόνος s Multiple βλάβη. Sclerosis - The multidisciplinary θει. (εικόνα 9) symptomatic Secretary: K. Sitzoglou Σημειώθηκαν και καταγράφηκαν τρείς όμοιες επιληπτικές κρίσεις. Η ακριβής θέση έναρξης τους υπο- Treasurer: K. Voumvourakis Ο ασθενής εμφανίζει ένα treatment μόνο τύπο κρίσεων. of the disease Members: E. Staboulis Τα κλινικά και ηλεκτροεγκεφαλογραφικά A. Kerasnoudis ευρήματα 6 N. Triantafillou σημαίνεται στην εικόνα 10. τοποθετούν την ζώνη επιληπτογένεσης σε στενή συνάφεια με την επιληπτογόνο s Safe βλάβη.(11) use of Neuroimaging (CT MRI DSA) in clinical practice G. Georgakakis Φλοιοχαρτογράφηση μέσω φλοιϊκού A. Safouris, C. Karakasis, J. Rudolf, G. Deretzi, I. Tsiptsios 18 EDITORS IN CHIEF ερεθισμού. Επεμβατικά ηλεκτρόδια για μακράς Στη συνέχεια έγινε φλοιϊκός ερεθισμός μέσω των διάρκειας Ηλεκτροφλοιογράφημα. s Neurologic complications of electrical injuries ηλεκτροδίων καταγραφής. (εικόνα 11).Χρησιμοποιήθηκε εξωτερικός ερεθιστής Nibus. Η διέγερση Για τον ακριβή προσδιορισμό K. Yiannopoulou, της περιοχής E. Meidani, έναρξης A. Pasioti, K. Karidakis 28 γινό- EDITORIAL BOARD Artemis Nikolaos Potagas Kon/nos Rudolf Jobst των επιληπτικών κρίσεων (pacemaker zone) και την λειτουργική χαρτογράφηση του φλοιού τοποθετήθηκαν σε 2 ο χρόνο ενδοκράνια πλέγματα ηλεκτροδίων s Neurocutaneous disorders: evidence basic therapy A. Panteliadou, K. Kalokasidis, A. Patsatsi, M. Trakatelli, D. Sotiriadis 38 s Factors related to demendia in parkinson s disease V. Stergiou, M. Tsatali, M. Tsolaki, A. Karlovasitou 47 OWNER Hellenic Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS GREECE PUBLISHER Elena Tsolakou Gem Communications ltd D. Hristou Nikolaou , Agios Dimitrios Τel.: , Fax: SUBSCRIPTION Members Free Not members 40 Students 15 Companies - Libraries 50 All foreign countries US#80 Εικόνα 7. Μεσοκριτικό διάγραμμα. 21: , 42-49

6 Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική θεραπεία της εξωκροταφικής επιληψίας 471 ταν ανά ζεύγος γειτονικών ηλεκτροδίων πχ. Α1-Α2, Α2-Α3, Α3-Α4 κοκ., και περιελάμβανε το σύνολο των ηλεκτροδίων. Για κάθε ζεύγος η διέγερση ξεκινούσε με ρεύμα έντασης 2mA και διάρκεια διέγερσης 5 δευτερόλεπτα, και στη συνέχει το ρεύμα αυξανόταν βαθμιαία έως τα 10mA που ήταν και το μέγιστο εφ οσον βέβαια αυτό ήταν ανεκτό. Στον ασθενή ανατέθηκαν λεκτικές και κινητικές δοκιμασίες που επιτελούσε Διμηνιαία κάθε φορά έκδοση που της εφαρμοζόταν διέγερση έως ότου καλυφθεί Ελληνικής το Νευρολογικής σύνολο των Εταιρείας ηλεκτροδίων. Αλκμάνος Από τα 10, αποτελέσματα Αθήνα του φλοιϊκού ερεθισμού συνάγεται Τηλ. 210 ότι η δυσπλαστική - Fax: περιοχή περιλαμβάνεται ΕΚΔΟΤΗΣ Έλενα Τσολάκου Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. Δ. Χρήστου Νικολάου 49, , Άγιος Δημήτριος Τηλ.: , Fax: Περιεχόμενα της επέμβασης. Επιβεβαιώθηκε η εμπλοκή της πρωτογενούς κινητικής περιοχής για την άκρα χείρα δεξιά στην επιληπτογόνο ζώνη. Η διέγερση της παθολογικής νησίδας που ήταν βαθιά στην κεντρική αύλακα είχε σαν αποτέλεσμα ρυθμικές συγκλίσεις και διανοίξεις της άκρας χείρας. Ως εκ τούτου δεν επιχειρήθηκε καμία χειρουργική παρέμβαση. Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Αναμφίβολα η ιστορία των νευροεπιστημών άλλαξε με την εισαγωγή των συγχρόνων μεθόδων νευροα- στην πρωτογενή κινητική περιοχή για το άνω άκρο αφού η ηλεκτρική διέγερση της προκαλούσε πάρεση της κινητικότητας του αριστερού άνω άκρου κατά πεικόνισης. Τόσο το θεωρητικό υπόβαθρο όσο και η διάγνωση αλλά και θεραπευτική των νοσημάτων του τον ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ερεθισμό της ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ έστω και με ελάχιστης ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ έντασης ερέθισμα (2mA). Επομένως καταρχήν η αφαίρεση της νευρικού συστήματος (ΝΣ) βιώνουν εδώ και 25 περίπου χρόνια μια πραγματική επανάσταση που δεν δείχνει να κοπάζει αλλά καθημερινά μας εκπλήσσει με Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης φλοιϊκής Αντιπρόεδρος: δυσπλασίας Ιωάννης Ευδοκιμίδης δεν φαινόταν δυνατή. s Σκλήρυνση Υπενθυμίζουμε Γεν. Γραμματέας: ότι το γεγονός Κωνσταντίνος αυτό Σιτζόγλου δεν διαπιστώθηκε με την κατά Πλάκας. Η πολυδιάστατη συμπτωματική καταπληκτικά επιτεύγματα (1). λειτουργική Ταμίας: Μαγνητική Κωνσταντίνος Τομογραφία Βουμβουράκης που αντιμετώπιση έδειξε ότι η Ο της ενθουσιασμός νόσου από την εξέλιξη αυτή ενισχύεται Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής ενεργοποιούμενη Α. Κερασνούδης 6 Νικόλαος κινητική Τριανταφύλλου περιοχή δεν περιελάμβανε την δυσπλασία. Γεώργιος Γεωργακάκης από τις εντυπωσιακές είναι αλήθεια εικόνες περίπλοκων απεικονιστικών τεχνικών. Αυτός ο ενθουσιασμός s Θα μπορούσε άραγε η ανασταλτική επίδραση H ασφαλής του σε χρήση συνδυασμό νευροαπεικονιστικών με την ευκολία με την μεθόδων οποία επιτελούνται DSA) το σύνολο στην κλινική σχεδόν πράξη των απεικονίσεων του ΝΣ και ηλεκτρικού ερεθισμού στην κινητική λειτουργία (CT MRI να ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ οφείλεται σε διασπορά του ηλεκτρικού ερεθίσματος; Α. Σαφούρης, Χ. το Καρακάσης, ανώδυνο του J. Rudolf, χαρακτήρα Γ. Δερετζή, τους, Ι. Τσίπτσιος έχουν οδηγήσει όχι 18 ΣΥΝΤΑΞΗΣ (EDITORS IN CHIEF) Θα ήταν δυνατόν να αφαιρεθεί η εξαιρετικά παθολογική Καρλοβασίτου (μακροσκοπικά Άννα τουλάχιστον) γλωσσίδα s Νευρολογικές παθο- μόνο στην υπερβολική χρήση τους αλλά ενίοτε και στην επιπλοκές υπερβολική των εμπιστοσύνη ηλεκτρικών στα ευρήματα τραυματισμών τους. λογικού Σιτζόγλου ιστού Κων/νοςπου ως ευρισκόμενη εν τω Κ. βάθει Γιαννοπούλου, δεν Ε. Όσον Μεϊδάνη, αφορά Α. Πασιώτη, τώρα την Κ. χειρουργική Καρυδάκης αντιμετώπιση 28 ήταν δυνατόν να διεγερθεί με ακρίβεια; της ανθεκτικής στα φάρμακα επιληψίας, αυτή μπόρεσε να αναπτυχθεί και να καθιερωθεί ουσιαστικά ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ s Nευροδερματικές και λόγω παθήσεις: της εξέλιξης τεκμηριωμένη της νευροαπεικόνισης θεραπευτική (2,3). Ο Αρτέμης Δεύτερη Νικόλαος χειρουργική επέμβαση αντιμετώπιση προεγχειρητικός έλεγχος που απαιτείται στη χειρουργική της επιληψίας περιλαμβάνει μια σειρά από δια- Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 Πάταγας Ο ασθενής Κων/νος οδηγήθηκε στο χειρουργείο για να αφαιρεθούν Ρούντολφ τα Γιομπστ ηλεκτρόδια. γνωστικές και επιβεβαιωτικές δοκιμασίες όπως η μακράς συσχέτισης διάρκειας της βίντεο-ηεγ άνοιας καταγραφή, στη νόσο η του νευροψυχο- Πάρκινσον Σιτζόγλου Προκειμένου Κων/νος να απαντηθούν τα ως άνω s Παράγοντες ερωτήματα επιχειρήθηκε εκ νέου εξατομικευμένη Β. φλοιϊκή Στεργίου, δι-μέγερση ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ με αφύπνιση του ασθενούς κατά τη διάρκεια καταγραφές, η λειτουργική χαρτογράφηση του φλοι- Τσατάλη, λογική εκτίμηση, Μ. Τσολάκη, η δοκιμασία Α. Καρλοβασίτου WADA, οι εν τω βάθει 47 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ού κλπ. ΣΕΛΙΔΕΣ (4). Πολλές από αυτές τις δοκιμασίες απαιτούν πολύ χρόνο, κόπο και δαπάνη, έχουν στοιχεία Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία υποκειμενικότητας στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων s Δραστηριότητες της ΕΝΕ 54 s Νευρολογικά Νέα 58 ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Μέλη της ΕΝΕ Δωρεάν Μη μέλη 40 Φοιτητές 15 Εταιρίες - Βιβλιοθήκες 50 Εξωτερικού US#80 Εικόνα 8. Το χειρουργικό πεδίο μετά την τοποθέτηση των ενδοκράνιων ηλεκτροδίων. Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN : , Εικόνα 9. Το άκρο της κίτρινης λαβίδας δείχνει την έκτοπη γλωσσίδα παθολογικού εγκεφαλικού ιστού.

7 248 Σ. Γκατζώνης Bimonthly Publication of Hellenic Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS GREECE Contents EXECUTIVE BOARD President: Vice President: Secretary: Treasurer: Members: EDITORS IN CHIEF N. Artemis I. Evdokimidis K. Sitzoglou K. Voumvourakis E. Staboulis N. Triantafillou G. Georgakakis REVIEW ARTICLES Εικόνα 7. Μεσοκριτικό διάγραμμα. s Multiple Sclerosis - The multidisciplinary symptomatic treatment of the disease A. Kerasnoudis 6 s Safe use of Neuroimaging (CT MRI DSA) in clinical practice A. Safouris, C. Karakasis, J. Rudolf, G. Deretzi, I. Tsiptsios 18 s Neurologic complications of electrical injuries K. Yiannopoulou, E. Meidani, A. Pasioti, K. Karidakis 28 s Neurocutaneous disorders: evidence basic therapy EDITORIAL BOARD A. Panteliadou, K. Kalokasidis, A. Patsatsi, M. Trakatelli, D. Sotiriadis 38 τους, είναι επώδυνες και ενέχουν τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Artemis Nikolaos s Factors related to demendia Το αρχικό in parkinson συμπέρασμα s disease από την μελέτη αποκλειστικά A. της Karlovasitou f MRI ήταν η βλάβη και η πρωτογενής κινητική Potagas Kon/nos Αυτοί είναι οι λόγοι που πολύ σωστά κατ αρχάς- Rudolf Jobst V. Stergiou, M. Tsatali, M. Tsolaki, ξεκίνησαν οι διερευνητικές προσπάθειες ώστε τα μειονεκτήματα που αναφέρθηκαν να ξεπεραστούν μέσα περιοχή για το χέρι ήταν διακριτές περιοχές. Η άμεση 47 από την χρήση ευφυών εφαρμογών του μαγνητικού OWNER συντονισμού αλλά και των άλλων μεθόδων νευροαπεικόνισης (SPECT, PET). Hellenic Association Of Neurology 10, Alkmanos str., ATHENS Ενίοτε όμως παρατηρήθηκε άσκοπη, υπερβολική GREECE και δαπανηρή χρήση διαφόρων εξεζητημένων μεθόδων, κατά παράβαση των κλινικών πρωτοκόλλων, χωρίς νόημα, χωρίς πρόσθετη κλινική πληροφορία. PUBLISHER Επί πλέον υπήρξαν προτάσεις για την αντικατάσταση παλαιότερων τεκμηριωμένων διαγνωστικών διαδικασιών από νέες νευροαπεικονιστικές μεθόδους Elena Tsolakou Gem Communications ltd D. Hristou Nikolaou όχι 49 απόλυτα τεκμηριωμένες για την αποτελεσματικότητα τους (5,6,7,8) , Agios Dimitrios Τel.: , Fax: Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων: Κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την πρόοδο, ούτε να κλείσει τα μάτια στη κοσμογονική εξέλιξη της νευροαπεικόνισης. SUBSCRIPTION Μακάρι να υποκαταστήσει ό,τι επικίνδυνο, επώδυνο, ασαφές ή επισφαλές διαγνωστικό μέσο υπάρχει. Members Free Not members Μέχρι τότε 40 όμως θα πρέπει να σεβόμαστε τη κλινική πρακτική, 15 την ιατρική βάσει αποδείξεων, την κοι- Students Companies - Libraries νή λογική 50 και τα όρια των διαγνωστικών μας εργαλείων All foreign countries US#80 (7,9) φλοιϊκή διέγερση απέδειξε ότι η περιοχή βλάβης περιέχετο στην πρωτογενή κινητική περιοχή. Τα ευρήματα των λειτουργικών απεικονιστικών μεθόδων θα πρέπει να επιβεβαιώνονται και με άλλες διαγνωστικές μεθόδους. Η λειτουργική MRI εγκεφάλου ενδέχεται να δίδει σημαντικές πληροφορίες στον προεγχειρητικό σχεδιασμό ενός χειρουργείου εξωκροταφικής επιληψίας. Σε οριακές όμως περιπτώσεις θα πρέπει η όποια απόφαση να στηρίζεται κυρίως σε νευροφυσιολογικά δεδομένα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Abraham T, Feng Evolution of brain imaging instrumentation J Semin Nucl Med May;41(3): Foldvary N, Bingaman WE, Wyllie E. Surgical treatment of epilepsy. Neurol Clin May;19(2): Richardson M. Update on neuroimaging in epilepsy. Expert Rev Neurother Jun;10(6): : , 42-49

8 Η σημαντική συμβολή της λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφαλικού φλοιού στη χειρουργική θεραπεία της εξωκροταφικής επιληψίας 491 Διμηνιαία έκδοση της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας Περιεχόμενα Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης Αντιπρόεδρος: Ιωάννης Ευδοκιμίδης Γεν. Γραμματέας: Κωνσταντίνος Σιτζόγλου Ταμίας: Κωνσταντίνος Βουμβουράκης Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής Νικόλαος Τριανταφύλλου Γεώργιος Γεωργακάκης ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ (EDITORS IN CHIEF) ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ s Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η πολυδιάστατη συμπτωματική αντιμετώπιση της νόσου Α. Κερασνούδης 6 s H ασφαλής χρήση νευροαπεικονιστικών μεθόδων (CT MRI DSA) στην κλινική πράξη Α. Σαφούρης, Χ. Καρακάσης, J. Rudolf, Γ. Δερετζή, Ι. Τσίπτσιος 18 s Νευρολογικές επιπλοκές των ηλεκτρικών τραυματισμών Κ. Γιαννοπούλου, Ε. Μεϊδάνη, Α. Πασιώτη, Κ. Καρυδάκης 28 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Αρτέμης Νικόλαος Πάταγας Κων/νος Ρούντολφ Γιομπστ s Nευροδερματικές παθήσεις: τεκμηριωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 s Παράγοντες συσχέτισης της άνοιας στη νόσο του Πάρκινσον Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, Μ. Τσολάκη, Α. Καρλοβασίτου 47 Εικόνα ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ 11. Αποτελέσματα χαρτογράφησης του φλοιού μέσω ηλεκτρικής διέγερσης. Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία 4. Roper SN Surgical treatment of the extratemporal epilepsies. Epilepsia. 2009;50 Suppl 8: ΕΚΔΟΤΗΣ Paolicchi JM. Is the Wada test still relevant? Yes. Arch Neurol Jun;65(6): Έλενα Baxendale ΤσολάκουSA, Thompson PJ, Duncan JS. Evidencebased practice: Νικολάου 49, a reevaluation of the intracarotid Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. Δ. Χρήστου 173 amobarbital 43, Άγιος Δημήτριος procedure (Wada test). Arch Neurol. Τηλ.: Jun; (6): , Fax: Roach ES. Localizing cortical function is occasionally impossible. Arch Neurol ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Jun;65(6): Binder JR. fmri could in Principle replace the Μέλη της ΕΝΕ Δωρεάν Μη Wada μέλη test. In Epilpesy 40 Surgery (eds Miller J and Φοιτητές Silbergeld D), Taylor and 15 Francis, New York, Εταιρίες Pp Βιβλιοθήκες 50 Εξωτερικού US#80 9. Engel J Jr. When is imaging enough? Epileptic Disord Dec;1(4): Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN : , ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ s Δραστηριότητες της ΕΝΕ 54 s Νευρολογικά 10. Νέα Benbadis SR. Evaluation for surgical treatment 58 of partial epilepsy: an overview. Wis Med J. 1995;94(9): Review 11. Foldvary N, Lee N, Thwaites G, Mascha E, Hammel J, Kim H, Friedman AH, Radtke RA Clinical and electrographic manifestations of lesional neocortical temporal lobe epilepsy. Neurology Sep;49(3): van Veelen CW, Debets RM, van Huffelen AC, van Emde Boas W, Binnie CD, Storm van Leeuwen W, Velis DN, van Dieren A. Combined use of subdural and intracerebral electrodes in preoperative evaluation of epilepsy. Neurosurgery Jan; 26(1): Zumsteg D, Wieser HG.Presurgical evaluation: current role of invasive EEG. Epilepsia. 2000;41 Suppl 3:S55-60.