Δξγαζία ησλ καζεηξηώλ ηνπ Α2 4νπ Γ.Δ.Λ. Κνδάλεο Καξαγθνύλε Αλαζηαζίαο & Καξαγθνύλε Γήκεηξαο. ρνι. Δη

Transcript

1 ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ: «ΥΟΡΟ: ΓΝΩΡΗΜΗΑ ΜΔ ΣΖΝ ΔΛΛHNIKH ΠΑΡΑΓΟΖ ΜΔΩ ΜΗΑ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΔΚΦΡΑΖ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ» ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ-ΖΠΔΗΡΟ Δξγαζία ησλ καζεηξηώλ ηνπ Α2 4νπ Γ.Δ.Λ. Κνδάλεο Καξαγθνύλε Αλαζηαζίαο & Καξαγθνύλε Γήκεηξαο ρνι. Δη

2 ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ Ζ Μαθεδνλία, κηα από ηηο κεγαιύηεξεο Διιεληθέο πεξηνρέο, ζπλνξεύεη κε ηε Θξάθε, Ήπεηξν, Θεζζαιία θαη Αηγαίν, κέξε κε ηα νπνία παξνπζηάδεη κνπζηθέο, ξπζκηθέο θαη ρνξεπηηθέο νκνηόηεηεο. Παξάιιεια, παξνπζηάδεη νκνηόηεηεο θαη κε ηνπο άιινπο ιανύο ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ.

3 Ζ αθκαία αζηηθή δσή ζηε Μαθεδνλία, επεξέαζε ηα ρσξηά ηεο, δεκηνπξγώληαο έλα πςειό βηνηηθό θαη πνιηηηζηηθό επίπεδν. Σν 1923 κε ηε ζπλζήθε ηεο Λσδάλεο άξρηζε λα δηακνξθώλεηαη ε λενειιεληθή θνηλσλία. Οη πξόζθπγεο ηεο Μ. Αζίαο θαη Α. Θξάθεο, πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηε Μαθεδνλία, πύθλσζαλ ηνπο πιεζπζκνύο θαη ιεηηνύξγεζαλ σο έλα είδνο ζπλδεηηθνύ δεζκνύ, ζπληειώληαο ζηε δηακόξθσζε κηαο πιαηύηεξεο πνιηηηζηηθήο ελόηεηαο πνπ ζεσξείηαη πεγή κεισδηθώλ, ξπζκηθώλ ρνξεπηηθώλ θαη ιαηξεπηηθώλ εζίκσλ κε αξραία θαηαγσγή. Ζ κνπζηθή, ν ρνξόο θαη νη παξαδνζηαθέο θνξεζηέο δέρηεθαλ επηξξνέο θαη από ηηο ππόινηπεο Βαιθαληθέο πεξηνρέο.

4 Πνιινί ρνξνί ηεο Μαθεδνλίαο έρνπλ ην ραξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα λα μεθηλάλε κε πνιύ αξγό ξπζκό θαη λα θαηαιήγνπλ ζε πνιύ γξήγνξν ξπζκό. Ζ Μαθεδνλία κε βάζε ηε κνπζηθνρνξεπηηθή ηεο παξάδνζε ρσξίδεηαη ζε Γπηηθή θαη Αλαηνιηθή. ηε Γπηηθή ρνξεπηηθή Δλόηεηα αλήθνπλ θαη νη ρνξνί ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. ηε Γπηηθή Μαθεδνλία, δηαθξίλνληαη δύν θύξηεο θαηεγνξίεο βάζεη ηεο κεισδηθήο ξπζκηθήο θαη ρνξεπηηθήο πξαγκαηηθόηεηαο. Ζ κία είλαη απηή ησλ νξεηλώλ λνηίσλ θαη δπηηθώλ πεξηνρώλ ηνπ Οιύκπνπ, θαη ε άιιε είλαη ησλ πεδηλώλ θαη αζηηθώλ πεξηνρώλ ηεο Πηεξίαο ηνπ Ρνπκνπιθηνύ, ηεο Βέξνηαο, ηεο Νάνπζαο, ηεο Κνδάλεο, ηεο ηάηηζηαο, ηεο Καζηνξηάο θαη ηεο Φιώξηλαο κε θαζαξά ηνπηθό ραξαθηήξα.

5 Οη ππόινηπεο πεξηνρέο ηεο Γπη. Μαθεδνλίαο, απηέο πνπ γεσγξαθηθά αλήθνπλ ζηελ Κεληξηθή, παξνπζηάδνπλ έληνλν ξπζκνινγηθό ελδηαθέξνλ εμαηηίαο ησλ πνιύπινθσλ ζρεκάησλ ηα νπνία κνηάδνπλ κε απηά ησλ γεηηόλσλ ηεο Βαιθαληθήο. ηα ρσξηά ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο εθηόο από ηνπο ληόπηνπο θαηνηθνύλ θαη πξόζθπγεο από ηνλ Πόλην, ηελ αλαηνιηθή Ρσκπιία θαη αιινύ. Όιεο απηέο νη νκάδεο ρξσκαηίδνπλ όπσο είλαη θπζηθό κε ην δηθό ηνπο ηξόπν ηελ ρνξεπηηθή παξάδνζε ηεο πεξηνρήο. Ζ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία ζπλαγσλίδεηαη ζηε κνπζηθνρνξεπηηθή παξάδνζε ηε Γπηηθή θαη Κεληξηθή.

6 Οη ρνξνί ηεο είλαη: πξηόο Μαθεδνλίαο: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζ όιε ηε Μαθεδνλία. Γεξαθίλα: Υνξεύεηαη από γπλαίθεο ζηε Νηγξίηα ηεο Μαθεδνλίαο. Παηξάινο: Λεβέληηθνο αλδξηθόο ρνξόο πνπ ρνξεύεηαη ζηελ Ππιαία ηε Θεζζαινλίθεο. Καζηνξηαλόο: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηελ πεξηνρή ηεο Καζηνξηάο απ όπνπ πήξε ην όλνκά ηνπ. Μπνπθηόηηθνο: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζην ρσξηό Μπνύθη Φιώξηλαο απ όπνπ πήξε ην όλνκά ηνπ. Αληηθξπζηόο: Υνξεύεηε από άλδξεο θαη γπλαίθεο αληηθξπζηά ζε απόζηαζε 3-4 κέηξα. ην δεμί ρέξη θξαηάλε όινη καληίιη. Γθάηληα: Υνξεύεηαη από άλδξεο ζηελ πεξηνρή ηεο Φιώξηλαο. Νηθνιόο: Υνξεύεηαη από γπλαίθεο ζηελ πεξηνρή ηεο ηάηηζηαο.

7 Λεβέληηθνο: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηα ρσξηά Άισλα θαη Αθξίηαο ηεο Φιώξηλαο Γεξνληηθόο: Υνξεπεηαη από γεξόληνπο ζηα Αιώληα ηεο Φιώξηλαο Αλαζηαζηά: Υνξεύεηαη από Αληξεο θαη γπλαίθεο ζηε Γξάκα. Μπάιινο: Υνξεύεηαη θαηά δεύγε. Σδηάηδηαο: Υνξεύεηαη όηαλ ε εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ έρεη γηνξηή. Δπηθεθαιήο ήηαλ νη γεξνληόηεξνη. Κηλνύληαη αξγά, ζνβαξά θαη κε επηβιεηηθέο θηλήζεηο. νπξνβάξηθνο: Υνξεύεηαη θπθιηθά ζε ζηγαλό ξπζκό. Μάληξα: θόξπηνο, λεαληθόο, ραξνύκελνο ρνξόο ζην Βόην. πγθαζηζηόο: Υνεύεηαη δεπγαξσηά από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηα Γξεβελά θαη ην Βόην.

8 11 ή θόξπηνο ρνξόο: Υνξεύεηαη ζε όιε ηε Γπηηθή Μαθεδνλία. Μπεξάηη: Αξγόο ζηξσηόο παξαδνζηαθόο ρνξόο ηνπ Βειβεληνύ. Καηεξηληώ: Δύζπκνο δεπγαξσηόο ρνξόο κε ζηνηρεία Κσλζηαληηλνπνιίηηθα ζην Βόην. Μάεο: Αληηπξνζσπεπηηθόο γπλαηθείνο ρνξόο ηεο Βιάζηεο. Πήξε ην όλνκά ηνπ από ηνλ νκώλπκν κήλα ησλ ινπινπδηώλ θαη ηεο άλνημεο. Μνπξίθη: Λεβέληηθνο ηζάκηθνο πνπ πήξε ην όλνκά ηνπ από ην βνπλό Μνπξίθη ζηα βόξεηα ηεο Βιάζηεο. Κνληνύια βιάρα απ ηα βνπλά: ηξσηόο ρνξόο ζηα Γξεβελά θαη ζηα Υάζηα. Κσζηαληήο: Υνξεύεηαη ζε όιε ηε Γπηηθή Μαθεδνλία θαη είλαη ιεβέληηθνο ρνξόο. Καγγέιη: Πεδερηόο ρνξόο πνπ ρνξεύεηαη ζηα έξβηα. Μπεξληέο: Υνξεύεηαη ζην Βνγαηζηθό θαη ζην Άξγνο Οξεζηηθό ηεο Καζηνξηάο. Καζηζηόο: Αληξηθόο ιεβέληηθνο ρνξόο ηεο Καζηνξηάο θαη ηεο Έδεζζαο Αλζήλα: Καζηνξηαλόο ρνξόο πνπ ρνξεύεηαη ζηνπο γάκνπο, ζηνπο αξξαβώλεο θαη ζηηο δηαζθεδάζεηο. Ατ-Βαζηιηάηηθνο: θόξπηνο πεδερηόο ραξνύκελνο ρνξόο πνπ ρνξεύεηαη ζηε ηάηηζηα ηελ Πξσηνρξνληά ηα Θενθάλεηα θαη ζε άιιεο ενξηαζηηθέο εθδειώζεηο. Σεο Κνδάλεο ηα ζνθάθηα: Κνδαλίηηθνο ρνξόο πνπ πκλεί ηηο νκνξθηέο ηεο Κνδάλεο. Εάξακν: Αξγόο αληξηθόο ρνξόο κε θαζίζκαηα θαη γπξίζκαηα ηεο Φιώξηλαο Μήιν κνπ θόθθηλν: πξηόο θαιακαηηαλόο. Υνξεύεηαη ζε όιε ηε Μαθεδνλία.

9 ΖΠΔΗΡΟ Ήπεηξνο είλαη ε πην νξεηλή πεξηνρή ηεο Διιάδαο αθνύ ζην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο θαιύπηεηαη από ηελ νξνζεηξά ηεο Πίλδνπ. Ζ ηζηνξία ηεο ράλεηαη ζηα βάζε ησλ αηώλσλ. Σα ηζηνξηθά γεγνλόηα ήηαλ θπζηθό λα επεξεάζνπλ ην ραξαθηήξα θαη ηελ δσή ησλ Ζπεηξσηώλ, πξάγκα πνπ θαίλεηαη ζε θάζε ηνπο θνηλσληθή εθδήισζε ηνπο έθαλαλ αλζξώπνπο πείζκνλεο θαη απνθαζηζηηθνύο, κε όξεμε γηα δσή θαη θίλεζε. Ωο απνηέιεζκα, ην ηξαγνύδη θαη ν ρνξόο, απνηέιεζαλ αλαπόζπαζηα ζηνηρεία όιεο ζρεδόλ ηεο θαζεκεξηλόηεηάο ηνπο. Δπεξεάζηεθαλ θαη από ηηο ππόινηπεο βαιθαληθέο πεξηνρέο.

10 «ηελ Ήπεηξν ην δξηκύ ςύρνο, ηα ςειά βνπλά, ην νξεηλό έδαθνο θαη νη απόηνκεο ραξάδξεο επηβάιινπλ ηα βαξηά ελδύκαηα θαη ηα βαξηά ππνδήκαηα (κε θαξθηά), πξάγκα πνπ ηνπο ππνρξεώλεη λα ζέξλνπλ ηα πόδηα ηνπο θαη λα θάλνπλ πεξηνξηζκέλεο θηλήζεηο. Σηο θηλήζεηο απηέο νη Ζπεηξώηεο ηηο κεηαθέξνπλ θαη ζηνπο ρνξνύο ηνπο. Υνξεύνληαο ινηπόλ, εθθξάδνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο κε αξγέο θαη ήπηεο θηλήζεηο θαη όρη κε απαιά θαη παηρληδηάξηθα βήκαηα». *1 1. Διιεληθνί παξαδνζηαθνί ρνξνί, Ζιίαο Γήκαο, ζειίδα 31

11 «Από ην ρώξν ηεο Ζπείξνπ μεπήδεζαλ πνιινί ιατθνί νξγαλνπαίρηεο θαη ηξαγνπδηζηέο. Γε δηέζεηαλ ηδηαίηεξε κνπζηθή παηδεία, αιιά αμηόινγν ηαιέλην θαη ηδηαίηεξε πξνζσπηθή έθθξαζε ζην παίμηκν. Σα 4 κέιε ηεο ιατθήο νξρήζηξαο, πνπ ιεγόηαλ θνπκπαλία ή ηαθίκη ή δπγηά απνηεινύζαλ ν θιαξηληδήο, ν ιαβνπηηέξεο, ν ληεθηηδήο θαη ν βηνιηζηήο. Από ηελ Ζπεηξν έρνπλ αλαδεηρζεη πνιινί ζπνπδαίνη θιαξληηδήδεο.». *2 Όινη νη επεηξώηηθνη παξαδνζηαθνί ρνξνί ρνξεύνληαη ζε ζρήκα «αλνηρηνύ» θύθινπ, κε εμαίξεζε ηνλ «θαγθειάξε» ηνπ ρσξηνύ Παπαδάηεο, ν νπνίνο έρεη ζρήκα ιαβύξηλζνπ θαη ηνλ «ρνξό ησλ θνξηηζηώλ» ηνπ Μέηζνβνπ θαη ηεο Μειηάο ν νπνίνο έρεη ζρήκα «θιεηζηνύ» θύθινπ. 2. Λατθέο θνπκπαλίεο ιατθά όξγαλα θαη ιατθνί νξγαλνπαίρηεο, Αλαζηάζηνο Υ. Σζηάξαο, ζειίδα 28

12 Κάπνηνη από ηνπο ρνξνύο είραλ ηδηαίηεξε ρξήζε, ππήξραλ γηα ζπγθεθξηκέλε γηνξηή ή ώξα θαη ζπγθεθξηκέλνπο ζεαηέο. Γηα παξάδεηγκα ην «Πώο ην ηξίβνπλ ην πηπέξη», ρνξεπόηαλ κόλν από ηνπο άλδξεο, θπξίσο ζηνπο γάκνπο, ηηο πξσηλέο ώξεο όηαλ θάπνηνη έξρνληαλ ζε κεγάιν θέθη. Δπίζεο κπνξεί λα ρνξεπόηαλ θαη ζηα θαθελεία, ππό ηηο ίδηεο ζπλζήθεο, πνηέ όκσο ζην ρνξνζηάζη, ζε θνηλή ζέα, θαηά ηελ δηάξθεηα κεγάισλ παλεγπξηθώλ εθδειώζεσλ. Απηό πνπ ραξαθηεξίδεη γεληθά ηνπο Ζπεηξώηηθνπο ρνξνύο ζε όηη αθνξά ην ύθνο ήηαλ νη πεξηνξηζκέλεο θαη ζπγθξαηεκέλεο θηλήζεηο. Ο ηξόπνο όκσο εθηέιεζεο δηέθεξε αλάκεζα ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Σα βήκαηα ησλ γπλαηθώλ ήηαλ πην ζηξσηά θαη κηθξά θη εθηεινύληαλ ζ νιόθιεξν ην πέικα, ρσξίο έληαζε, άξζεηο, πεδήκαηα θαη θαζίζκαηα. Λίθληζκα ηνπ ζώκαηνο δελ ζπγρσξείην, ελώ ην θεθάιη παξέκελε ζθπκκέλν σο έλδεημε ζεκλόηεηαο. Δπίζεο δελ ππήξραλ γηα ηηο γπλαίθεο πεξηζώξηα απηνζρεδηαζκνύ θαη ηα βήκαηα έπξεπε λα αθνινπζνύληαη απζηεξά. Αληίζεηα νη άλδξεο ρνξεπηέο είραλ ηελ άλεζε λα θηλεζνύλ εληνλόηεξα, λα θάλνπλ κεγαιύηεξα βήκαηα κε αλαπιάζεηο θαη άξζεηο. Δπίζεο ην ειεύζεξν δεμί ρέξη ηνπ πξσηνρνξεπηή κπνξνύζε λα θηλείηαη κπξνο πίζσ, ηελησκέλν ή ιπγηζκέλν θαη λα αθνπκπάεη ζηνλ απρέλα ή ηε κέζε ηνπ. Μηα ηέηνηα θίλεζε θπζηθά- ήηαλ αδηαλόεηε γηα ηηο γπλαίθεο.

13 Οη ρνξνί ηεο είλαη: Κνθηόο: Τκλεί ηελ αλδξεία θαη ηελ παιηθαξηά. Δίλαη δσεξόο ιεβέληηθνο ρνξόο θαη πήξε ην όλνκά ηνπ από ην απόηνκν ζηακάηεκα ηεο κνπζηθήο. Φηζνύλη: Υνξεύεηαη ζηελ Πξέβεδα από γπλαίθεο θαη πήξε ην όλνκά ηνπ από ηνπηθό άλεκν. Ρνβάο: Γπλαηθείνο Υνξόο. Βιάρα Κόληηζαο ή θεληεκέλε πνδηά: Γπλαηθείνο ρνξόο ζηελ Κόληηζα. πξηόο ζηα ηξία: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζε όιε ηελ Ήπεηξν. Γηαλληώηηθνο ή Γθηνύι Μπαμέ: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηα Γηάλλελα. Μελνύζεο: Υνξεύεηαη από άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Ήπεηξν αιιά θαη ζηε Φιώξηλα. Εαγνξίζηνο: Υνξεύεηαη ζην Εαγόξη από άλδξεο θαη γπλαίθεο. Γόληηα ππθλά: Αληξηθόο θαη γπλαηθείνο ρνξόο ησλ Ησαλλίλσλ.

14 Πσγσλήζηνο: Αληξηθόο θαη γπλαηθείνο ρνξόο ζηελ Πσγσληά Ησαλλίλσλ. (Βαζηιηθόο ζα γίλσ ζην παξαζύξη ζνπ) Γηαηξόο: Αληξηθόο θαη γπλαηθείνο ρνξόο. Πήξε ην όλνκά ηνπ από ηα ιόγηα ηνπ ηξαγνπδηνύ πνπ αλαθέξνληαη ζην γηαηξό ην Νηθνιή. Φεδνδεξβέλαγαο: Αληξηθόο θαη γπλαηθείνο ρνξόο ζηα Γηάλλελα θαη ηελ Άξηα. (Γε ζ αξεζαλ ηα Γηάλλελα Φεδνδεξβάλαγα). Βαζίισ αξρόληηζζα: Λέγεηαη έηζη από ηα ιόγηα ηνπ ηξαγνπδηνύ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ θόξε ηνπ άξρνληα Νηθνιάθε Αβέξσθ από ην Μέηζνβν πνπ ηελ άξπαμαλ νη θιέθηεο θαη ηελ αληάιιαμαλ κε ηόζν ρξπζάθη όζν ην βάξνο ηεο. ην Μέηζνβν είλαη κνηξνιόη ελώ ζηα Γηάλλελα θαη ζην ύξαθν ρνξεύεηαη από άληξεο θαη γπλαίθεο. Καξαπαηάθεο:ρνξόο αξγόο. Σζάκηθνο:ρνξόο άλαξγνο, ξαραηδίδηθνο, ρνξόο γηα αλζξώπνπο θηαζκέλνπο, πνπ απνιάκβαλαλ ηε δσή ηνπο. Μειίηζα: γπλαηθείνο ρνξόο. Ζ μεληηηά: γπλαηθείνο ρνξόο.

15 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1) ΒΗΒΛΗΑ Γώξα Ν. ηξάηνπ, Διιεληθνί παξαδνζηαθνί ρνξνί, ΟΔΓΒ, Αζήλα, 1976 Αλαζηάζηνο Υ. Σζηάξαο, Λατθέο θνπκπαλίεο, ιατθά όξγαλα θαη ιατθνί νξγαλνπαίρηεο, Γηάλληλα, 1987 Ησάλλα Γ. Παπαλησλίνπ, Διιεληθέο θνξεζηέο Ζιίαο. Γήκαο, Διιεληθνί παξαδνζηαθνί ρνξνί, Αζήλα, 1986 Οκνζπνλδία Γπηηθνκαθεδνληθώλ σκαηείσλ Θεζ/λίθεο Αξηηνηέιεο Υξ. Κσζηόπνπινο. Παξαδνζηαθνί δπηηθνκαθεδνληθνί ρνξνί θαη ηξαγνύδηα Θεζ/λίθε 1985 Γηεζλεο Οξγάλσζε ιατθήο Σέρλεο Διιεληθό ηκήκα Αιθεο Ράθηεο Υνξόο γύξσ από ηε Μεζζνγεην Αζήλα Γήκνο Αγίνπ Γεκεηξίνπ Ησαλλίλσλ, Υνξόο θαη πξνθνξηθή Ηζηνξία Αληηγόλε Σζάκνπ, Λανγξαθηθά κειεηήκαηα, Πξέζπεο 1994 Γηάλλεο αξάθεο, Λανγξαθηθά ζηνηρεία από ρσξηά ησλ Γηαλλίλσλ, Αζήλα, 1986 ηεθ. Μπέηηε, Σν Γξακκέλν, Έθδνζε:Κνηλόηεηαο θαη Δθπνιηηηζηηθνύ πιιόγνπ Γξακκέλνπ, Γηάλληλα, 1996

16 2) ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΔ ΠΖΓΔ Παξαδνζηαθνί ρνξνί Μαθεδνλίαο- xoroimacedonias.com Οη Διιεληθνί Υνξνί θαηά πεξηνρέο-μαθεδνλία & Ήπεηξνο paroutsas.jmc.gr/dances/macedon-epiros Ζιεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα Βηθηπαίδεηα-Μαθεδνλία &Ήπεηξνο Ζ ηέρλε ηνπ ρνξνύ-γεκνηηθνί ρνξνί -Μαθεδνλία &Ήπεηξνο Υνξνί Μαθεδνλίαο - Μνπζηθή θαη ρνξόο- Ᾱλαθνξά ζηε κνπζηθή ηεο Ζπείξνπ e-konitsa.gr ύιινγνο Ζπεηξσηώλ Κνδάλεο -